اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات418
تعداد شماره‌ها9,997
تعداد مقالات83,560
تعداد مشاهده مقاله77,801,281
تعداد دریافت فایل اصل مقاله54,843,914
بابا جانی, جعفر, بولو, قاسم, قربانی زاده, وجه الله, جوادی پور, علیرضا. (1401). چارچوب ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی با استفاده از روش فراترکیب. نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 14(56), 1-50. doi: 10.30495/faar.2022.698378
جعفر بابا جانی; قاسم بولو; وجه الله قربانی زاده; علیرضا جوادی پور. "چارچوب ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی با استفاده از روش فراترکیب". نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 14, 56, 1401, 1-50. doi: 10.30495/faar.2022.698378
بابا جانی, جعفر, بولو, قاسم, قربانی زاده, وجه الله, جوادی پور, علیرضا. (1401). 'چارچوب ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی با استفاده از روش فراترکیب', نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 14(56), pp. 1-50. doi: 10.30495/faar.2022.698378
بابا جانی, جعفر, بولو, قاسم, قربانی زاده, وجه الله, جوادی پور, علیرضا. چارچوب ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی با استفاده از روش فراترکیب. نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 1401; 14(56): 1-50. doi: 10.30495/faar.2022.698378

چارچوب ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی با استفاده از روش فراترکیب

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی
دوره 14، شماره 56، دی 1401، صفحه 1-50    اصل مقاله (1006.58 K)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/faar.2022.698378
نویسندگان
جعفر بابا جانی* 1؛ قاسم بولو1؛ وجه الله قربانی زاده2؛ علیرضا جوادی پور1
1گروه حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2گروه مدیریت دولتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده
چکیده
کمیته حسابرسی در پیاده‌سازی نظام حاکمیت شرکتی نقش بسزایی داشته و ارزیابی عملکرد آن جهت مشخص نمودن بهبود فعالیت­ها و افزایش کارایی و اثربخشی آن امری ضروری می­باشد. با توجه به عدم وجود چارچوبی مشخص برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی در ایران، در پژوهش حاضر سعی گردیده است چارچوبی نظام­مند برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی ارائه شود. پژوهش حاضر از نظر هدف جز پژوهش­های توسعه­ای قرار می­گیرد و جهت انجام پژوهش از روش تحقیق کیفی و از میان روش­های تحقیق کیفی از روش فراترکیب استفاده گردیده است. جهت دستیابی به اهداف پژوهش تحقیقات انجام شده در بازه زمانی 30 ساله (1993 الی 2022) تعداد 513 مقاله بررسی شده و در نهایت 76 مقاله که امتیاز لازم را کسب نموده با استفاده از روش فراترکیب سندلوسکی و باروسو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته­های پژوهش 95 شاخص، 15 مولفه و 3 بعد را برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی ارائه کرده است. در پایان نیز با استفاده از روش آنتروپی شانون، میزان پشتیبانی یافته­های پژوهش­های پیشین از یافته­های پژوهش حاضر مشخص و همچنین پیشنهاداتی برای پژوهش­های آتی ارائه گردیده است.
کلیدواژه‌ها
واژه‌های کلیدی: کمیته حسابرسی؛ ارزیابی عملکرد؛ اثربخشی و کارایی کمیته حسابرسی
اصل مقاله

چارچوب ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی با استفاده از روش فراترکیب

 

 

تاریخ دریافت: 01/07/1401                  تاریخ پذیرش: 03/09/1401

جعفر باباجانی* [1]

قاسم بولو[2]

وجه الله قربانی زاده[3]

علیرضا جوادی پور[4]

 

 

چکیده

کمیته حسابرسی در پیاده‌سازی نظام حاکمیت شرکتی نقش بسزایی داشته و ارزیابی عملکرد آن جهت مشخص نمودن بهبود فعالیت­ها و افزایش کارایی و اثربخشی آن امری ضروری می­باشد. با توجه به عدم وجود چارچوبی مشخص برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی در ایران، در پژوهش حاضر سعی گردیده است چارچوبی نظام­مند برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی ارائه شود. پژوهش حاضر از نظر هدف جز پژوهش­های توسعه­ای قرار می­گیرد و جهت انجام پژوهش از روش تحقیق کیفی و از میان روش­های تحقیق کیفی از روش فراترکیب استفاده گردیده است. جهت دستیابی به اهداف پژوهش تحقیقات انجام شده در بازه زمانی 30 ساله (1993 الی 2022) تعداد 513 مقاله بررسی شده و در نهایت 76 مقاله که امتیاز لازم را کسب نموده با استفاده از روش فراترکیب سندلوسکی و باروسو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته­های پژوهش 95 شاخص، 15 مولفه و 3 بعد را برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی ارائه کرده است. در پایان نیز با استفاده از روش آنتروپی شانون، میزان پشتیبانی یافته­های پژوهش­های پیشین از یافته­های پژوهش حاضر مشخص و همچنین پیشنهاداتی برای پژوهش­های آتی ارائه گردیده است.

 

واژه‌های کلیدی: کمیته حسابرسی، ارزیابی عملکرد، اثربخشی و کارایی کمیته حسابرسی.

1- مقدمه

وظایف کمیته حسابرسی در جهان با تحولات رخ داده در محیط اقتصادی هم­گام بوده و در ایران با توجه به منشور مصوب کمیته حسابرسی، هدف از تشکیل کمیته حسابرسی در شرکت­ها، کمک به ایفای مسئولیت نظارتی هیئت‌مدیره و بهبـود آن جهـت کسـب اطمینـان معقول از کیفیت مطلوب گزارش­گری مالی، اثربخشی فرآیند حسابرسی داخلی، اطمینان از مستقل بودن حسابرس مستقل و اثربخشی آن، تطبیق فعالیت­های شرکت با قوانین و اطمینان از اثربخشی فعالیت­های نظام راهبری شرکتی و کمیته­ها و سایر اجزای آن می­باشد (سازمان بورس و اوراق بهادار، 1391).

با توجه به اهداف فوق­الذکر، حیطه مسئولیت کمیته حسابرسی بسیار وسیع بوده و شامل نظارت بر تمام فرآیندهای نظام راهبری شرکتی می­باشد. این موضوع خود اهمیت و جایگاه کمیته حسابرسی در نظام راهبری شرکتی و نیز در حفظ منافع سهام­داران و استفاده­کنندگان از گزارش­های مالی را نشان می­دهد (قائمی و همکاران، 1399). به گونه­ای که مطابق تحقیق گورشانو و همکاران1 (2021) در صورتی که حداقل یکی از اعضای کمیته حسابرسی چهار ویژگی استقلال، تخصص، تلاش کافی و انگیزه کافی داشته باشد، احتمال وقوع فساد و تقلب در گزارش­گری مالی را می‌تواند تا 92% کاهش دهد.

در تحقیقات بین‌المللی انجام شده در خصوص ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی، معیارهای گوناگونی در خصوص ارزیابی اثربخشی فعالیت کمیته حسابرسی استفاده شده، لیکن تاکنون به صورت مستقیم تحقیقی به موضوع ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی نپرداخته است. به عنوان مثال دیزورت و همکاران2 (2002) جهت سنجش اثربخشی کمیته حسابرسی از معیارهای غیر مستقیم همانند افزایش قابلیت اتکا گزارش­های مالی شرکت­ها، افزایش اثربخشی کنترل‌های داخلی و افزایش کیفیت مدیریت ریسک استفاده کرده و به صورت مستقیم عملکرد کمیته حسابرسی مورد ارزیابی قرار نگرفته است. بدارد و جندرون (2010) در تحقیق خود از معیارهای مستقیم عملکردی همانند وجود کمیته حسابرسی، استقلال، رقابت، مسئولیت­ها، اندازه و جلسات کمیته حسابرسی جهت سنجش اثربخشی فعالیت کمیته حسابرسی استفاده کرده­اند. گورشانو و همکاران (2021) در تحقیق خود با استفاده از مدل چهارگانه معرفی شده توسط همبریک و همکاران (2015)3 به بررسی ویژگی­های اعضای کمیته حسابرسی در افزایش اثربخشی فرآیند نظارت بر گزارش­گری مالی و نیز کاهش فسادهای مالی پرداخته­اند. آن­ها از معیارهای استقلال، تخصص مدیریتی و مالی، اختصاص زمان و تلاش کافی و سهام­دار بودن اعضای کمیته حسابرسی به عنوان انگیزه آن­ها در جهت نظارت بر فرآیند گزارش­گری مالی استفاده نموده­اند.

در تحقیقات انجام شده در ایران نیز یک چارچوب جامع در خصوص ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی ارائه نگردیده است. در اکثر تحقیقات کمی و آرشیوی انجام شده که از کمیته حسابرسی به عنوان یک متغیر مستقل و یا وابسته استفاده شده، جهت سنجش میزان اثربخشی عملکرد کمیته حسابرسی از متغیرهای قابل مشاهده و قابل اندازه­گیری همانند تعداد اعضا (اندازه)، تخصص، استقلال، تعداد جلسات، جنسیت و ... استفاده شده است (به عنوان مثال تحقیقات دریاباری و همکاران (1399)، زلقی و همکاران (1398)، حاجیها و آزاد زاده (1398)، خوئینی و همکاران (1397)، کرمی و فصیحی (1395)، کردلوئی و یوسفی (1396)، داداشی و نوروزی (1397)، حساس یگانه و همکاران (1395)، زارعی و قاسمی (1395)، گرایلی و همکاران (1396) و بذرافشان (1395). در واقع در این تحقیقات شرایطی که کمیته حسابرسی درآن فعالیت می­کند، فرآیندهای کاری کمیته­های حسابرسی و در نظر گرفتن آن به عنوان یک جز در نظام حاکمیت شرکتی و تعامل آن با اجزای دیگر در نظر گرفته نشده است.

لازم به ذکر است که مؤسسات حسابرسی بزرگ در جهان پرسشنامه­هایی به صورت خود ارزیابی جهت ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی توسط هیأت مدیره منتشر کرده­اند، لیکن به دلیل متفاوت بودن محیط سیاسی و اقتصادی ایران و عملکرد کمیته حسابرسی در ایران نسبت به جهان، می­بایست تحقیقی در خصوص مدل ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی در ایران نیز با توجه به محیط قانونی و سیاسی آن صورت پذیرد. با توجه به مطالب فوق­الذکر، مسئله تحقیق حاضر این است که چارچوب مناسب برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی کدام است؟

 

2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش

مدیریت عملکرد در واقع به فرآیند ارزیابی و بهبود عملکرد افراد اشاره داشته به گونه­ای که ابتدا بتوان عملکرد افراد را با استفاده از شاخص­ها و عوامل مناسب اندازه­گیری نمود و سپس با استفاده از فرآیندهای مناسب آن را بهبود بخشید. بنابراین در این فرآیند، ارزیابی عملکرد، تعیین شاخص­های کلیدی و ارائه بازخورد ضرورت دارد. هدف مدیریت عملکرد بهینه نمودن تلاش افراد در راستای اهداف سازمان می­باشد (کاسکیو و آگوینز4، 2005). هدف ارزیابی عملکرد تعیین دقیق عملکرد افراد سازمان و ارائه اطلاعات مربوطه در این زمینه می­باشد. اطلاعات مذکور برای ترفیع و پاداش به افراد و یا اخراج و تنزیل سمت افراد و همچنین نیازسنجی آموزشی در راستای بهبود عملکرد افراد به کار می­رود (آرنولد و فلدمن5، ۱۹۸۶؛ پرندگاست و توپل6، 1993).

رویکردهای مختلفی در ارزیابی عملکرد وجود دارد. در رویکرد مقایسه­ای عملکرد افراد سازمان با سایر افراد هم رده مقایسه شده و ارزیابی عملکرد افراد متأثر از میزان فعالیت­ها و تلاش­های افراد حاضر در یک گروه است. در رویکرد ویژگی­های فردی، ملاک ارزیابی دستیابی به یک سری ویژگی­های فردی معین بوده که در سازمان به صورت ارزش می­باشد. در رویکرد رفتاری به ویژگی­های رفتاری مشخصی می­پردازد که افراد می­بایست در سازمان داشته باشند. در واقع ارزش­های مورد نظر سازمانی در قالب رفتارهایی تعریف شده و با استفاده از آن­ها عملکرد فرد مورد ارزیابی قرار می­گیرد. در رویکرد مبتنی بر نتایج، عملکرد افراد بر اساس نتایج فعالیت­هایی که انجام داده­اند مورد بررسی و سنجش قرار می­گیرد. در رویکرد کیفیت نیز موضوعاتی فراتر از عملکرد فردی افراد مورد نظر قرار می­گیرد. در این رویکرد به موضوع مشتری­مداری توجه خاصی شده و عملکرد سازمان و افراد بر اساس میزان رضایت مشتریان سنجیده می­شود (نو و همکاران7، 2008؛ اسنل و بولندر8، 2007).

در تحقیق حاضر جهت ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی، به عنوان کمیته فرعی هیأت مدیره با استفاده از تلفیقی از رویکردهای فوق، سعی بر شناسایی شاخص­های فردی اعضای کمیته حسابرسی (ترکیب کمیته حسابرسی)، شاخص­های مربوط به فرآیندهای کاری کمیته حسابرسی با توجه به اهداف تعیین شده برای این کمیته و همچنین معیارهای مربوط به وظایف کمیته حسابرسی شده است.

پژوهش­های انجام شده در زمینه عملکرد کمیته حسابرسی را می­توان به دو دسته ذیل تقسیم نمود:

دسته اول: تحقیقاتی که از طریق بررسی ارتباط وجود و عملکرد کمیته حسابرسی با سایر متغیرهای حاکمیت شرکتی و یا متغیرهای مربوط به گزارش­گری مالی، به ارزیابی تأثیر کمیته وجود کمیته حسابرسی و برخی از مولفه‌های عملکردی آن می­پردازد. در این پژوهش­ها، عملکرد کمیته حسابرسی به صورت غیر مستقیم و از طریق شاخص­هایی همانند تعداد اعضا، سطح تحصیلات، وجود و یا عدم وجود تحصیلات مالی، تعداد جلسات در سال، درصد استقلال اعضا و ... مورد ارزیابی قرار گرفته است. در جدول 1 به صورت خلاصه پژوهش­های انجام شده در داخل و خارج از کشور که در این زمینه انجام گردیده، ارائه شده است.

 

جدول 1 – پژوهش­های ارتباطی انجام شده در زمینه کمیته حسابرسی

نویسنده و سال انتشار تحقیق

موضوع

نتیجه­گیری کلی

گورشانو و همکاران (2021)

بررسی ویژگی­های اعضای کمیته حسابرسی در افزایش اثربخشی فرآیند نظارت بر گزارش­گری مالی و نیز کاهش فسادهای مالی

انگیزه اعضای کمیته حسابرسی در جهت نظارت بر فرآیند گزارش­گری مالی شامل استقلال، تخصص مدیریتی و مالی، اختصاص زمان و تلاش کافی و سهام­دار بودن اعضای کمیته حسابرسی است

عامر قسیم (2020)

ارزیابی کیفیت کار کمیته حسابرسی

سایز شرکت و تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی، تأثیر معناداری بر کیفیت کار کمیته حسابرسی دارد. اهرم مالی شرکت، سودآوری و سایز کمیته حسابرسی بر کیفیت کار کمیته حسابرسی تأثیر معناداری ندارد.

الشاعر و همکاران (۲۰۱۷)

بررسی ارتباط کمیته حسابرسی و کیفیت گزارش­های مالی

رابطه مثبت وجود کمیته حسابرسی با کیفیت افشای اطلاعات و گزارش­گری مالی

موزس(۲۰۱۶)

بررسی تأثیر اندازه کمیته­های حسابرسی بر کیفیت گزارش­گری مالی

عدم وجود تأثیر معنادار اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارش­گری مالی

دریاباری و همکاران (1399)

طراحی مدل و ارزیابی نقش تعدیلی ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر رابطه بین کیفیت گزارش­گری مالی و ریسک سقوط قیمت سهام

شاخص­های مربوط به کمیته حسابرسی رابطه منفی بین کیفیت گزارش­گری مالی و ریسک سقوط قیمت سهام شرکت‌ها را تعدیل و تشدید می‌کند.

قائمی و همکاران (1399)

تأثیر ویژگی­های کمیته حسابرسی بر کنترل­های داخلی و مدیریت سود

رابطه منفی معنادار میان اندازه­ کمیته حسابرسی و تخصص کمیته حسابرسی با ضعف در کنترل­های داخلی و مدیریت سود

زلقی و همکاران (1398)

ویژگی­های کمیته حسابرسی، هزینه بدهی و کارایی سرمایه‌گذاری

تأثیر متغیر تعداد اعضای کمیته حسابرسی و مستقل بودن اعضا بر هزینه بدهی و کارایی سرمایه­گذاری. همچنین تأثیر متخصص بودن اعضای کمیته حسابرسی صرفاً بر کارایی سرمایه­گذاری.

حاجی­ها و آزاد زاده (1398)

ویژگی­های کمیته حسابرسی و قابلیت مقایسه صورت های مالی با تاکید بر اندازه موسسه حسابرسی و حاکمیت شرکتی

اندازه هیئت‌مدیره بر رابطه بین متخصص بودن اعضای کمیته حسابرسی و قابلیت مقایسه صورت‌های مالی اثر مثبت داشته و مستقل بودن هیئت‌مدیره بر رابطه بین اندازه کمیته حسابرسی و قابلیت مقایسه صورت‌های مالی اثر منفی می‌گذارد.

خوئینی و همکاران (1397)

ارتباط بین ویژگی­های کمیته حسابرسی با معیارهای عملکرد شرکت­ها

بین ویژگی­های کمیته حسابرسی شامل استقلال و تخصص حسابداری اعضای آن با معیارهای عملکرد شامل نرخ بازده دارایی­ها، نرخ بازده حقوق صاحبان سهام و نسبت کیوتوبین ارتباط معناداری وجود دارد.

توانگر حمزه کلایی و اسکافی اصل (1397)

ارتباط بین قدرت مدیرعامل، ویژگی­های کمیته حسابرسی و کیفیت کنترل داخلی

ارتباط معنادار تخصص مالی اعضا و اندازه کمیته حسابرسی با کیفیت کنترل داخلی، تأثیر تعدیل کننده قدرت مدیر عامل بر ارتباط بین اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت کنترل داخلی

علوی و همکاران (1396)

بررسی تاثیر فعالیت­های کمیته های حسابرسی بر گزارش­گری مالی

عدم تأثیر فعالیت­های کمیته حسابرسی بر بهبود کیفیت گزارش­گری مالی بعد از الزام شرکت­های بورسی به تشکیل کمیته حسابرسی

گرایلی و همکاران (1396)

بررسی رابطه کمیته حسابرسی و مربوط بودن اطلاعات حسابداری

وجود رابطه معناداری میان اثربخشی کمیته حسابرسی و مربوط بودن اطلاعات حسابداری

جامعی و رستمیان (1395)

تأثیر تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی بر ویژگی­های سود پیش­بینی شده

رابطه مثبت تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی با صحت پیش­بینی سود و رابطه منفی تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی با پراکندگی پیش­بینی سود

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

دسته دوم: در این نوع پژوهش­ها ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی به صورت موضوعی واحد مورد بررسی قرار گرفته و پژوهش­های انجام شده در این زمینه تاکنون به عواملی که بر عملکرد کمیته­های حسابرسی مؤثر می­باشد دست پیدا کرده­اند، لیکن مدلی جامع که در برگیرنده تمام عوامل مربوط به اعضای کمیته، فرآیندهای کاری و وظایف آن باشد، ارائه نگردیده است. در جدول 2 به صورت خلاصه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج از کشور در این زمینه ارائه گردیده است.

 

جدول 2 – پژوهش­های انجام شده در زمینه ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی

نویسنده و سال انتشار تحقیق

موضوع

نتیجه­گیری کلی

وو و همکاران9 (2018)

بررسی ویژگی­های شخصیتی اعضای کمیته حسابرسی و عوامل موثر بر فعالیت آن­ها

وجود سابقه کاری گسترده و شخصیت متنوع اعضای کمیته حسابرسی و تلاش در راستای برآورده نمودن انتظارات جامعه

وو و همکاران (2014)

بررسی نحوه عمل اعضای کمیته حسابرسی

تلاش اعضای کمیته حسابرسی در هم­راستا نمودن اقدامات خود و انتظارات جامعه از آن­ها

محمدی و همکاران (1399)

بررسی عوامل موثر بر کارایی کمیته حسابرسی با استفاده از روش فراترکیب

استخراج عوامل موثر درون سازمانی و برون سازمانی موثر بر کارایی کمیته حسابرسی

حیدری نژاد و همکاران (1399)

شناسایی عوامل موثر بر کیفیت کمیته حسابرسی

ارائه مدلی شامل شاخص های کلی جهت افزایش کیفیت کمیته حسابرسی همانند استقلال، تخصص، نقش نظارتی بر حسابرس مستقل، نقش نظارتی بر حسابرس داخلی و ...

آروین و یزدانی (1397)

طراحی مدل ارزیابی عملکرد حسابرسان دیوان محاسبات کشور: بخش تعریف عملکرد

تعریف عملکرد حسابرس به صورت 2 لایه­ای. لایه بیرونی شامل رعایت استانداردهای رفتاری و لایه درونی شامل فعالیت­های عملکردی حسابرس در طول یک کار حسابرسی است.

علوی و قائمی (1396)

آسیب­شناسی کمیته­های حسابرسی در ایران

مهمترین موضوعی که می­تواند به فعالیت کمیته حسابرسی آسیب بزند عدم توانایی سازمان بورس در نظارت بر مستقل بودن اعضای کمیته حسابرسی و عدم تناسب حق الزحمه دریافتی توسط اعضای کمیته و عدم رعایت استانداردهای بین­المللی می­باشد.

نیکبخت و قدس (1396)

ارائه مدل ارزیابی عملکرد حسابرسی داخلی در ایران

ارائه مدل ارزیابی عملکرد حسابرسی داخلی از دیگاه مدیر این واحد با استفاده از روش نظریه بنیان. ظهور دیدگاه مشروعیت در این تحقیق

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

یکی از اولین تحقیقات تأثیر­گذار در زمینه عملکرد کمیته حسابرسی تحقیق اسپیرا (1998) می­باشد. وی در تحقیق خود به بررسی عملکرد کمیته حسابرسی به ویژه تشکیل جلسات پرسش و پاسخ از حسابرسان مستقل پرداخته و به این نتیجه رسیده­ است که اکثر فعالیت­های کمیته حسابرسی به صورت تشریفاتی و در جهت اطمینان‌بخشی به سهام­داران و سرمایه­گذاران می­باشد. جندرون و بدارد (2006) در تحقیق خود بر مفهوم اثربخشی در عملکرد کمیته حسابرسی تمرکز کرده اند. آن­ها یافته­اند که در زمینه تعریف معنای اثربخشی کمیته حسابرسی 4 عامل تأثیرگذار می­باشد: سابقه تجربی و شخصیتی اعضای کمیته حسابرسی، تشریفات جلسات کمیته حسابرسی، تفسیرهای منطقی فعالیت­های کمیته حسابرسی و فعالیت­های انجام شده در جلسات کمیته حسابرسی و درک متقابل از فعالیت­های انجام شده در جلسات غیر رسمی اعضای کمیته حسابرسی. وو و همکاران (2014) در تحقیق دیگری به بررسی نحوه عمل اعضای کمیته حسابرسی پرداختند. در واقع آن­ها به بررسی کمیته­های حسابرسی پرداخته که اعضای آن در صدد انطباق عملکرد خود با محیط و انتظارات جامعه بودند. آن­ها به این نتیجه رسیدند که اعضای کمیته حسابرسی طیف گسترده­ای از اقدامات را انجام داده که ممکن است به صورت موازی با سایر اعضای کمیته نیز باشد و در این راستا سعی در هم­راستا نمودن اقدامات خود و انتظارات جامعه از کمیته حسابرسی دارند. وو و همکاران (2018) در تحقیق خود به بررسی ویژگی­های شخصیتی اعضای کمیته حسابرسی و عواملی که بر فعالیت آن­ها مؤثر می­باشد، پرداخته و به این نتیجه رسیده­اند که سابقه کاری و شخصیتی اعضای کمیته حسابرسی بسیار گسترده بوده و اعضای کمیته حسابرسی دارای توانایی­های متعدد بوده که در انجام وظایف خود به آن­ها کمک می­کند. همچنین انگیزه اعضای کمیته حسابرسی در راستای تطابق عملکرد خود با انتظاراتی که از آن­ها می­رود باعث انجام اقدامات مختلف از سوی آن­ها می­شود. ساراک و همکاران (2020) در پژوهش خود به بررسی شاخص­های مؤثر بر اثربخشی کمیته حسابرسی پرداخته و به این نتیجه رسیده­اند که نظارت بر فعالیت­های مدیریت و حسابرس داخلی و حمایت از کمیته حسابرسی در اثربخشی کمیته حسابرسی تأثیر معناداری داشته و ابزار مناسبی برای هیأت مدیره محسوب می­شود.

در داخل کشور تحقیقات کیفی در حوزه کیفیت و اثربخشی کمیته حسابرسی محدود بوده که در ادامه ارائه گردیده است.

اولین تحقیق انجام شده در حوزه کیفیت کمیته حسابرسی، تحقیق علوی و عصابخش (1389) بوده که به بررسی نقش کمیته حسابرسی و موانع ایجاد و به کارگیری آن می­پردازد. در این تحقیق از طریق ابزار پرسشنامه به بررسی نقش کمیته حسابرسی در نظام حاکمیت شرکتی پرداخته شده و یافته­های آن نشان می­دهد که ایجـاد و بـکـارگیری کمیته حسابرسی در پیشگیری از وقوع اعمال خـلاف غیـر قـانونی، بهبـود فرایند گزارش­گری مالی و همچنین ارائه‌ی اطلاعـات و گـزارش­هـای مـالی شفاف و قابل اتکا مؤثر است. این تحقیق قبل از الزامی شدن تشکیل کمیته حسابرسی انجام شده و در پرسشنامه توزیع شده صرفاً نظرات مدیران مالی و مدیران حسابرسی داخلی در نظر گرفته شده است. همچنین نتایج تحقیق نشان از عدم آشنایی واحدهای اقتصادی با کمیته حسابرسی و کارکردهای آن دارد. تحقیق دیگری که توسط محمدپور و شهرابی (1393) انجام شده است به بررسی ساز و کار کمیته حسابرسی اثربخش می­پردازد. این تحقیق که ترجمه برخی منابع خارجی می­باشد به صورت توصیفی به عواملی که باعث افزایش اثربخشی کمیته حسابرسی می­شود پرداخته و وضعیت و جایگاه کمیته حسابرسی در ایران را بررسی می­کند. تحقیق دیگری که توسط علوی و قائمی (1396) انجام شده به آسیب­شناسی کمیته­های حسابرسی در ایران می­پردازد. این تحقیق که پس از الزامی شدن تشکیل کمیته­های حسابرسی توسط بورس اوراق بهادار تهران انجام شده، به بررسی چالش­ها و موانع عملکردی کمیته­های حسابرسی می­پردازد. محققان به این نتیجه رسیده­اند که مهم­ترین آسیب کمیته حسابرسی عدم توانایی سازمان بورس بر نظارت بر روی مستقل بودن اعضای کمیته حسابرسی بوده و عوامل دیگری نیز همانند عدم تناسب حق­الزحمه دریافتی اعضای کمیته حسابرسی و عدم به کارگیری استانداردهای PCAOB10 نیز از جمله عوامل آسیب‌زننده به کمیته حسابرسی به شمار می­رود. همچنین تحقیق دیگری توسط علوی (1396) با عنوان 10 فرمان اثربخش کمیته­های حسابرسی انجام شده که به صورت توصیفی و ترجمه یکی از مقالات خارجی بوده و صرفاً نکاتی را به صورت توصیه­ای جهت افزایش اثربخشی کمیته حسابرسی ارائه می­نماید. تحقیق دیگری توسط حیدری نژاد و همکاران (1399) با عنوان عوامل مؤثر بر کیفیت کمیته حسابرسی انجام شده است. هدف این تحقیق ارائه مدلی شامل شاخص­های کلی جهت افزایش کیفیت کمیته حسابرسی همانند استقلال، تخصص، نقش نظارتی بر حسابرس مستقل، نقش نظارتی بر حسابرس داخلی و ... بوده و شاخص­هایی برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی ارائه نگردیده است. در واقع صرفاً عواملی که باعث افزایش کیفیت کار کمیته حسابرسی می­شود در نظر گرفته شده و مؤثر بودن این عوامل در ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی و شاخص­های مرتبط جهت اندازه‌گیری هر عامل ارائه نشده است. همچنین مفاهیم اساسی در موضوع عملکرد کمیته حسابرسی همانند منشور کمیته حسابرسی، مفهوم تطبیق عملکرد اعضای کمیته حسابرسی با انتظارات عمومی و عملکرد سایر اعضا، تشکیل جلسات با حسابرس مستقل و داخلی و تأثیر این 2 بر عملکرد کمیته حسابرسی، حق‌الزحمه اعضای کمیته حسابرسی، برنامه سالیانه واحد حسابرسی داخلی، گزارشات ارائه شده به مجمع توسط کمیته حسابرسی در نظر گرفته نشده است. پژوهش دیگری توسط محمدی و همکاران (1399) در زمینه عوامل مؤثر در کارایی کمیته­های حسابرسی انجام شده که در آن عوامل برون سازمانی و محیطی و همچنین برخی از ویژگی­های محدود کمیته حسابرسی که بر کارایی آن مؤثر می­باشد با استفاده از روی فراترکیب مورد بررسی قرار گرفته است. در واقع موضوع پژوهش ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی نبوده و صرفاً عواملی که بر کارایی آن مؤثر می­باشد از پژوهش­ها استخراج گردیده است.

 

3- روش پژوهش

پژوهش حاضر از لحاظ هدف جز پژوهش­های توسعه­ای بوده و از پارادایم تفسیری استفاده شده است. روش انجام تحقیق نیز به صورت کیفی بوده و جهت استخراج ابعاد، مولفه­ها و شاخص­­های ارزیابی عملکرد از روش فراترکیب بهره گرفته شده است. در روش فراترکیب هدف پژوهش استخراج یک چارچوب کلی با بهره­گیری از نتایج تحقیقات انجام شده در موضوعی مشخص می­باشد. در واقع روش فراترکیب روشی کیفی برای تحلیل تحقیقات انجام شده به روش نظام­مند می­باشد. فراترکیب مستلزم بررسی عمیق و دقیق تحقیقات گذشته و تحلیل آن­ها بوده تا بتوان چارچوبی جامع را ارائه نمود.

تاکنون روش­های مختلفی برای انجام فراترکیب توسط محققان ارائه شده که اساس آن­ها ترکیب نتایج پژوهش­ها می­باشد. به عنوان مثال می­توان به روش سندلوسکی و بارسو11 (2007) اشاره نمود که به دلیل داشتن فرآیندی دقیق و نظام­مند یکی از قابل اتکاترین روش­های انجام فرا ترکیب می­باشد. در پژوهش حاضر نیز از روش مذکور برای دستیابی به اهداف پژوهش استفاده شده است.

 

4- یافته­های پژوهش

در این بخش بر اساس الگوی هفت مرحله­ای ارائه شده توسط سندلوسکی و بارسو (2007)، جزئیات مراحل پیاده‌سازی روش فراترکیب و یافته­های آن ارائه می­گردد:

 

مرحله اول) تنظیم سوالات پژوهش

در این مرحله می­بایست سوالات پژوهش (چه چیزی، چرا، چه زمانی، به چه علت و...) می­بایست مشخص گردد. لیکن ابتدا می­بایست هدف پژوهش به صورت واضح مشخص گردد.

اهداف پژوهش

یافتن ابعاد، مؤلفه­ها و شاخص­های مناسب برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی با استفاده از روش فرا ترکیب

سوالات پژوهش

ابعاد، مؤلفه­ها و شاخص­های مناسب برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی کدام است؟

جهت پاسخگویی به سوالات فوق، ابتدا می­بایست ابعاد پژوهش حاضر (موضوع، جامعه مورد بررسی، زمان، معیارهای پذیرش منابع و ...) به صورت واضح مشخص گردد. در جدول ذیل ابعاد انجام پژوهش ارائه گردیده است:

 

جدول 3– معیارهای پذیرش پژوهش­ها و منابع

پارامترها

معیار پذیرش

موضوع پژوهش­های مورد مطالعه

ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی (ابعاد، مولفه­ها و شاخص­ها)

زمان انجام پژوهش­ها

از سال 1993 تا سال 2022

نوع پژوهش­های انجام شده

مقالات چاپ شده در مجلات و کنفرانس­های بین المللی و کتب مرجع، دستورالعمل­ها و آئین نامه­های چاپ شده توسط مؤسسات حسابرسی بزرگ دنیا

روش­های انجام شده در پژوهش­ها

انواع روش­های کیفی و روش­های کمی در صورت ارائه نتایج مربوط به ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی

محدوده جغرافیایی پژوهش­های انجام شده

تمامی کشورها

زبان انجام پژوهش­ها

انگلیسی

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

مرحله دوم) بررسی نظام­مند منابع

­در این مرحله می­بایست پایگاه­های اطلاعاتی که قرار است در آن به جستجوی منابع پرداخته شود و همچنین کلیدواژه­های مرتبط با موضوع پژوهش مشخص گردد. بدین منظور در جدول ذیل پایگاه­­های اطلاعاتی که مبنای جستجوی منابع در این پژوهش قرار گرفته­اند با ذکر آدرس اینترنتی آن­ها ارائه شده است.

 

جدول 4 – پایگاه­های اطلاعاتی مورد استفاده

ردیف

پایگاه

آدرس اینترنتی

1

Science Direct

https://www.sciencedirect.com/

2

Emerald

https://www.emerald.com/insight

3

Proquest

https://www.proquest.com/

4

Research gate

https://www.researchgate.net/

5

Wiley

https://onlinelibrary.wiley.com/

6

SSRN

https://papers.ssrn.com/

7

Acm

https://dl.acm.org/

8

Jstor

https://www.jstor.org/

9

Sage

https://journals.sagepub.com/

10

Springer

https://link.springer.com/

11

Audit Institutes

https://home.kpmg/en/home.html - https://www.pwc.com/ - https://www2.deloitte.com/us/en.html

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

همچنین جهت جستجو در پایگاه­های اطلاعاتی فوق از کلیدواژه­های ذیل استفاده شده است.

 

 

جدول 5 – کلیدواژه­های مورد استفاده جهت جستجوی منابع

کلید واژه مد نظر

معادل انگلیسی

کمیته حسابرسی

Audit Committee

ارزیابی عملکرد

Performance Evaluation

اثربخشی کمیته حسابرسی

Audit Committee effectiveness

کیفیت کمیته حسابرسی

Audit Committee Quality

عملکرد کمیته حسابرسی

Audit Committee Performance

شاخص­های عملکردی کمیته حسابرسی

Audit Committee Performance indexes

ابعاد عملکردی کمیته حسابرسی

Audit Committee Performance Dimensions

راهنمای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی

Audit Committee Performance Evaluation Guide

مدل ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی

Audit Committee Performance Evaluation Model

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

مرحله سوم) جستجو و انتخاب منابع مناسب

همان طور که در مرحله دوم پایگاه­های اطلاعاتی ارائه گردید، در این مرحله با استفاده از کلیدواژه­های ارائه شده به جستجوی منابع در پایگاه­های اطلاعاتی پرداخته شد. در مرحله اول تعداد 513 منبع (شامل مقالات و دستورالعمل‌های منتشر شده توسط مؤسسات حسابرسی بزرگ دنیا) یافت گردید که با استفاده از معیارهای اولیه تعداد 353 منبع حذف گردید. سپس 161 منبع باقیمانده از طریق مطالعه چکیده مورد بررسی قرار گرفت و 23 منبع که در راستای اهداف پژوهش حاضر نبودند، حذف گردید. سپس 138 منبع باقیمانده از نظر محتوایی مورد بررسی قرار گرفت. در این مرحله تعداد 48 منبع که در راستای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی شاخصی را ارائه نمی­کردند، حذف گردید. در نهایت 90 منبع از منظر کیفیت روش­شناختی مورد بررسی قرار گرفت تا منابعی که دارای کیفیت قابل قبولی نیستند، حذف گردد. در این مرحله با استفاده از روش برنامه مهارت­های ارزیابی حیاتی روبریک (CASP12) و معیارهای دهگانه آن، به هر یک از منابع مذکور امتیاز داده شد. با توجه به روش مذکور، برای هر معیار امتیازی بین عدد 0 تا 5 داده شد که حداکثر امتیاز هر منبع به عدد 50 می رسید. پس از امتیازدهی به منابع، مواردی که به صورت سرجمع کمتر از 50% امتیاز کامل هر منبع را کسب کرده بودند (جمع امتیاز منبع کمتر از 25 امتیاز بود) حذف گردید و در نهایت تعداد 77 منبع جهت اجرای روش فرا ترکیب مورد استفاده قرار گرفت. در نگاره ذیل مراحل غربال­گری منابع ارائه شده است:

تعداد منابع حذف شده فاقد معیارهای پذیرش اولیه

N = 353

تعداد منابع حذف شده پس از بررسی چکیده

N = 23

تعداد منابع حذف شده پس از بررسی محتوا

N = 48

تعداد منابع حذف شده پس از بررسی معیارهای کیفیت

N = 13

شکل 1 – فلوچارت بررسی منابع و پژوهش­ها (منبع: یافته­های پژوهش­گر)

 

همچنین در جدول 6  منابع بررسی شده و امتیازات تخصیص داده شده به آن­ها ارائه شده است.

 

جدول 6– امتیازهای منابع بررسی شده

شماره منبع

نام منبع

روش نمونه گیری

روش و کیفیت جمع آوری داده­ها

تناسب روش تحقیق

امکان بسط دادن نتایج

وضوح اهداف و اهمیت پژوهش

تناسب و تطابق طرح پژوهش

میزان رعایت نکات اخلاقی

دقت تجزیه و تحلیل داده­ها

بیان روشن یافته­ها

ارزش افزایی پژوهش

جمع امتیاز

AC- 16

دیزورت و همکاران، 2002

4

5

5

4

5

4

5

5

5

4

46

AC- 59

لای و همکاران، 2017

5

4

4

4

4

4

5

5

4

4

43

AC- 33

بدارد و جنرون، 2010

4

4

5

4

5

4

4

4

4

4

42

AC- 15

قانون ساربنز اوکسلی13، 2002

0

4

4

4

5

5

5

5

5

4

41

AC- 50

سازمان بورس و اوراق بهادار نیویورک، 2014

0

4

4

4

5

5

5

5

5

4

41

AC- 56

کریم و همکاران، 2016

5

4

4

4

4

4

4

5

4

3

41

AC- 58

مؤسسه حسابرسی دیلویت، 2017

0

4

4

4

5

5

5

5

5

4

41

AC- 06

کمیته ربان آبی14، 1999

0

4

4

4

5

5

5

5

4

4

40

AC- 18

کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا15، 2004

0

4

4

4

5

5

5

4

5

4

40

AC- 20

بورس اوراق بهادار نزدک، 2004

0

4

4

4

5

5

5

5

4

4

40

AC- 55

موسسه حسابرسی کی پی ام جی (KPMG)، 2016

0

4

4

4

5

5

5

5

4

4

40

AC- 32

سازمان بورس استرالیا، 2010

0

4

4

3

5

5

5

5

4

4

39

AC- 05

دیزورت، 1998

3

4

4

3

4

4

4

4

4

4

38

AC- 11

راغوناندان و همکاران16، 2001

4

3

4

4

4

4

3

4

4

4

38

AC- 17

زی و همکاران، 2003

4

4

4

4

3

4

4

4

3

4

38

AC- 40

راپلی و همکاران17، 2011

2

2

4

4

4

5

4

3

5

5

38

AC- 51

کوهن و همکاران، 2014

4

4

4

4

3

4

4

4

3

4

38

AC- 12

آرچامبیولت و دیروزت18، 2001

3

4

4

4

3

4

4

4

3

4

37

AC- 19

بورس اوراق بهادار کانادا، 2004

0

4

4

4

4

4

5

4

4

4

37

AC- 21

بدارد و همکاران، 2004

3

4

4

4

3

4

4

4

3

4

37

AC- 27

ترلی و زمان، 2007

2

3

3

2

4

3

5

5

5

5

37

AC- 34

دالیوال و همکاران، 2010

3

4

4

3

4

4

4

4

3

4

37

AC- 35

قوش و همکاران19، 2010

4

4

3

4

4

3

4

4

3

4

37

AC- 36

لیو و سان، 2010

4

4

3

4

4

4

4

3

3

4

37

AC- 69

قفران و یاسمین20، 2018

3

4

4

4

4

4

3

4

3

4

37

AC- 82

کاپکیای و همکاران21، 2020

4

3

4

3

4

4

4

4

4

3

37

AC- 08

بیزلی و همکاران22، 2000

4

4

3

4

3

3

4

4

3

4

36

AC- 13

بیزلی و سالتریو، 2001

4

3

4

3

4

3

4

4

3

4

36

AC- 29

بیزلی و همکاران، 2009

3

3

3

3

4

4

4

4

4

4

36

AC- 70

شپردسون23، 2018

4

4

4

4

3

3

4

4

3

3

36

AC- 75

لی و پارک، 2019

4

4

3

4

4

3

4

4

3

3

36

AC- 83

ال اوکیلی و بن یوسف،24 2020

4

4

3

3

4

3

4

4

4

3

36

AC- 07

کولیر و گرگوری25، 1999

3

4

4

3

3

4

4

4

3

3

35

AC- 24

یانگ و کریشنان، 2005

3

4

4

3

3

4

4

4

3

3

35

AC- 44

سازمان بورس و اوراق بهادار ایران، 1391

0

4

4

2

5

5

5

2

4

4

35

AC- 52

وو و همکاران، 2014

3

4

3

4

4

4

3

3

3

4

35

AC- 60

قفران و سولیوان، 2017

3

3

3

4

4

4

4

4

3

3

35

AC- 76

باتواه و همکاران26، 2019

3

3

4

3

4

3

4

3

4

4

35

AC- 88

اوبرمیر و همکاران27، 2021

3

4

4

4

3

3

4

4

3

3

35

AC- 09

ابوت و پارکر، 2000

3

4

4

3

3

3

4

4

3

3

34

AC- 28

هانتون و رز، 2008

3

3

3

3

4

3

3

4

4

4

34

AC- 41

زمان و همکاران28، 2011

3

3

4

3

3

4

4

4

3

3

34

AC- 45

برایان و همکاران، 2013

3

4

4

3

3

3

4

4

3

3

34

AC- 46

سارنز و همکاران29، 2013

3

3

3

3

4

3

4

3

4

4

34

AC- 84

ساراک و همکاران، 2020

3

3

3

3

4

3

4

4

4

3

34

AC- 01

کالیرز و فوگارتی30، 1993

3

4

3

3

4

3

3

3

3

4

33

AC- 14

وافیاس، 2001

3

3

3

3

4

3

3

4

3

4

33

AC- 25

کارامانو و وافیاس31، 2005

3

4

3

3

3

3

4

4

3

3

33

AC- 26

جندرون و بدارد، 2006

3

4

4

3

3

3

4

3

3

3

33

AC- 53

کانگ و همکاران، 2015

4

3

3

3

3

3

4

4

3

3

33

AC- 61

الحماری و همکاران، 2017

3

4

3

3

3

3

4

4

3

3

33

AC- 62

کاتمون و الفاروق، 2017

3

3

4

3

3

4

4

3

3

3

33

AC- 71

کامپرنول و ریچارد، 2018

3

3

3

3

3

4

4

4

3

3

33

AC- 77

اورادی و ایزدی32، 2019

2

3

4

2

4

3

4

4

4

3

33

AC- 30

باکستر و کوتر، 2009

3

4

3

3

3

3

3

4

3

3

32

AC- 47

اشمیت و ویلکینز33، 2013

3

3

3

3

3

3

4

4

3

3

32

AC- 54

وو و همکاران، 2015

3

4

3

2

3

3

4

4

3

3

32

AC- 63

آلبرسمن و هوهنفلز، 2017

3

3

4

2

3

3

4

4

3

3

32

AC- 64

سولتانا و همکاران34، 2017

3

4

3

3

3

3

4

4

3

2

32

AC- 48

زمان و سارنز، 2013

2

3

4

2

3

4

3

4

3

3

31

AC- 65

وو و همکاران، 2017

3

3

3

2

3

3

4

4

3

3

31

AC- 66

کاللکار، 2017

4

3

3

4

3

3

3

3

3

2

31

AC- 78

کائو و چن، 2019

3

4

3

2

3

2

4

4

4

2

31

AC- 89

ال حبابساه و یکینی35، 2021

2

3

3

2

3

3

4

4

3

4

31

AC- 90

ون حسین و همکاران، 2021

2

3

4

2

3

4

3

4

3

3

31

AC- 22

جندرون و همکاران، 2004

2

3

3

2

3

3

4

3

3

4

30

AC- 57

حبیب و بوئیان، 2016

4

3

3

3

3

3

3

2

3

3

30

AC- 72

بیلای و همکاران36، 2018

2

2

3

2

3

3

4

4

4

3

30

AC- 37

وو و همکاران، 2010

2

3

3

2

3

3

3

4

3

3

29

AC- 49

لیائو و هسو، 2013

3

3

3

2

3

3

4

4

2

2

29

AC- 79

خماخم و فونتاین، 2019

2

3

3

2

3

3

3

3

3

3

28

AC- 23

چوی و همکاران، 2004

2

2

3

2

3

3

3

3

3

3

27

AC- 31

رینزبری و همکاران37، 2009

2

3

3

2

3

3

3

3

3

2

27

AC- 85

روسی و همکاران، 2020

2

3

3

3

3

2

3

3

2

3

27

AC- 67

سینگ و همکاران، 2017

2

3

3

2

2

2

4

3

3

2

26

AC- 86

سوستانو و یانگریکو، 2020

2

3

2

3

3

2

3

2

3

3

26

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

مرحله چهارم و پنجم) استخراج اطلاعات منابع، تجزیه و تحلیل و ترکیب یافته­ها

در این مرحله تمامی منابع ذکر شده در مرحله قبل مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از کدگذاری باز ابتدا شاخص­های ارزیابی عملکرد ارائه شده در منابع شناسایی گردید. سپس با استفاده از کدگذاری محوری، مؤلفه­ها و ابعاد ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی مشخص گردید. در این مرحله 599 شاخص از منابع فوق­الذکر استخراج گردید که پس از بررسی شاخص­های یافت شده و تجزیه و تحلیل آن­ها، مواردی که با یکدیگر مشابه بوده مشخص شده و در نهایت تعداد 95 شاخص منحصر به فرد استخراج گردید. شاخص­های مذکور سپس بر اساس تشابه مفهومی و میزان اهمیت هر کدام در دسته­های کلی­تر تحت عنوان "مؤلفه" تقسیم‌بندی شده و مؤلفه­ها نیز در دسته کلی­تر تحت عنوان "ابعاد" مشخص گردید. در جدول ذیل چارچوب تقسیم­بندی شده برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی که شامل 3 بعد و 15 مؤلفه می­باشد، ارائه گردیده است.

 

 

 

 

 

 

جدول 7– چارچوب ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی

ابعاد

مؤلفه

تعداد شاخص

ترکیب تیم کمیته حسابرسی

استقلال اعضای کمیته حسابرسی

6

ترکیب تیم کمیته حسابرسی

تخصص اعضای کمیته حسابرسی

8

ترکیب تیم کمیته حسابرسی

تعداد اعضای کمیته حسابرسی

3

ترکیب تیم کمیته حسابرسی

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

9

ترکیب تیم کمیته حسابرسی

توانایی رئیس کمیته حسابرسی

6

جمع تعداد شاخص­های ترکیب کمیته حسابرسی

32

وظایف و مسئولیت­های کمیته

تعامل با حسابرس داخلی و نظارت بر فعالیت آن

8

وظایف و مسئولیت­های کمیته

تعامل با حسابرس مستقل و نظارت بر فعالیت آن

6

وظایف و مسئولیت­های کمیته

نظارت بر گزارش­گری مالی و غیر مالی و شناخت نسبت به کسب و کار

8

وظایف و مسئولیت­های کمیته

نظارت بر اثربخشی کنترل­های داخلی و سیستم­های مدیریت ریسک

5

وظایف و مسئولیت­های کمیته

نظارت بر فرآیندهای بازدارنده از وقوع فساد و تقلب­

4

جمع تعداد شاخص­های وظایف کمیته حسابرسی

31

فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

ارتباط با هیأت مدیره

5

فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

ارتباط با سهام داران

6

فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

جلسات کمیته حسابرسی

9

فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

منابع کمیته حسابرسی

7

فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

منشور کمیته حسابرسی

5

جمع تعداد شاخص­های فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

32

جمع کل شاخص­های یافت شده برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی

95

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

در ادامه به تفکیک هر بعد عملکردی، مولفه­ها و شاخص­های عملکردی یافت شده ارائه می­گردد:

 

الف)ترکیب کمیته حسابرسی

در این بعد شاخص­های مربوط به ترکیب اعضای کمیته حسابرسی و ویژگی­ها و صلاحیت­های فردی اعضا و رئیس کمیته حسابرسی پرداخته می­شود. بخش قابل توجهی از ادبیات پژوهش به موضوع صلاحیت­های فردی اعضای کمیته حسابرسی پرداخته که در این بین موضوعاتی همچون استقلال، تخصص و توانایی اعضای کمیته حسابرسی از جایگاه ویژه­ای برخوردار می­باشد.

 

جدول 8 – شاخص­های ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی – بعد ترکیب کمیته حسابرسی

ردیف

مولفه

شاخص

منابع ارجاعی

تعداد تکرار در منابع

تعداد تکرار در منابع

1

استقلال اعضای کمیته حسابرسی

داشتن ارتباط خانوادگی با هر یک اعضای موسسه حسابرسی شرکت و یا ارتباط کاری با موسسه حسابرسی در 3 سال گذشته

AC- 18 / AC- 20 / AC- 40

3

52

2

استقلال اعضای کمیته حسابرسی

درصد استقلال اعضای کمیته حسابرسی

AC- 16 / AC- 19 / AC- 33 / AC- 21 / AC- 09 / AC- 08 / AC- 07 / AC- 14 / AC- 11 / AC- 35 / AC- 82 / AC- 45 / AC- 61 / AC- 78 / AC- 89 / AC- 60 / AC- 54 / AC- 34 / AC- 88 / AC- 83 / AC- 67 / AC- 76 / AC- 72 / AC- 57 / AC- 59 / AC- 49 / AC- 77 / AC- 64

28

3

استقلال اعضای کمیته حسابرسی

دریافت حق الزحمه از شرکت و یا اعضای مربوط به شرکت به جز حق الزحمه مربوط به کمیته حسابرسی و یا استفاده از برنامه بازنشستگی شرکت

AC- 33 / AC- 06 / AC- 18 / AC- 20 / AC- 16

5

4

استقلال اعضای کمیته حسابرسی

شریک، سهام دار عمده یا مدیر اجرایی بودن در شرکتی که از شرکت اصلی در 3 سال گذشته دریافتی­های منابع مالی عمده داشته و یا شرکتی که توسط شرکت اصلی ایجاد شده است.

AC- 33 / AC- 20 / AC- 06 / AC- 18 / AC- 20 / AC- 06 / AC- 21

7

5

استقلال اعضای کمیته حسابرسی

عدم ارتباط با شرکت اعم از خانوادگی، تجاری، بانکی، مشاوره ای، قانونی، صنعتی و ... در حال حاضر و یا 3 سال گذشته

AC- 33 / AC- 18 / AC- 20 / AC- 06 / AC- 32 / AC- 19 / AC- 40 / AC- 16

8

6

استقلال اعضای کمیته حسابرسی

عدم اشتغال در شرکت های زیر مجموعه و یا شرکت مادر

AC- 20

1

7

تخصص اعضای کمیته حسابرسی

تجربه کافی در زمینه کنترل­های داخلی و گزارش­گری آنها

AC- 28 / AC- 18 / AC- 15 / AC- 50 / AC- 05 / AC- 76

6

93

8

تخصص اعضای کمیته حسابرسی

توانایی تجزیه و تحلیل صورت های مالی

AC- 18

1

9

تخصص اعضای کمیته حسابرسی

دانش مالی تمام اعضای کمیته حسابرسی جهت فهم صورت­های مالی

AC- 40 / AC- 06 / AC- 18 / AC- 32 / AC- 20 / AC- 50 / AC- 33 / AC- 35 / AC- 31

9

10

تخصص اعضای کمیته حسابرسی

درصد اعضای دارای تخصص مالی در کمیته حسابرسی

AC- 65 / AC- 12 / AC- 05 / AC- 30 / AC- 17 / AC- 45 / AC- 23 / AC- 89 / AC- 47 / AC- 60 / AC- 66 / AC- 70 / AC- 54 / AC- 62 / AC- 82 / AC- 53 / AC- 78 / AC- 88 / AC- 83 / AC- 76 / AC- 57 / AC- 56 / AC- 59 / AC- 75 / AC- 49 / AC- 77 / AC- 64

27

11

تخصص اعضای کمیته حسابرسی

شناخت و فهم نسبت به عملکردهای کمیته حسابرسی

AC- 18 / AC- 15 / AC- 50

3

12

تخصص اعضای کمیته حسابرسی

مدت زمان فعالیت به عنوان عضو کمیته حسابرسی شرکت های مختلف

AC- 24 / AC- 36 / AC- 54 / AC- 53 / AC- 59 / AC- 75 / AC- 64

7

13

تخصص اعضای کمیته حسابرسی

وجود حداقل 1 عضو متخصص در امور حسابداری و موضوعات مربوطه (دارای مدرک حرفه ای حسابداری و حسابرسی یا سابقه کار در بالاترین سمت های امور حسابداری و حسابرسی)

AC- 12 / AC- 18 / AC- 50 / AC- 15 / AC- 18 / AC- 50 / AC- 15 / AC- 18 / AC- 50 / AC- 06 / AC- 20 / AC- 32 / AC- 58 / AC- 13 / AC- 05 / AC- 30 / AC- 84 / AC- 34 / AC- 51 / AC- 88 / AC- 53 / AC- 72 / AC- 88 / AC- 16 / AC- 65 / AC- 40 / AC- 33 / AC- 11 / AC- 31 / AC- 34 / AC- 41 / AC- 83 / AC- 63 / AC- 75

34

14

تخصص اعضای کمیته حسابرسی

وجود متخصص صنعت در کمیته حسابرسی

AC- 33 / AC- 58 / AC- 32 / AC- 50 / AC- 76 / AC- 72

6

15

تعداد اعضای کمیته حسابرسی

افزایش داوطلبانه تعداد اعضای کمیته حسابرسی

AC- 13 / AC- 16 / AC- 12 / AC- 11

4

29

16

تعداد اعضای کمیته حسابرسی

تعداد اعضای کمیته حسابرسی

AC- 24 / AC- 50 / AC- 19 / AC- 25 / AC- 86 / AC- 89 / AC- 60 / AC- 70 / AC- 54 / AC- 33 / AC- 76 / AC- 63 / AC- 56 / AC- 49 / AC- 77 / AC- 64

16

17

تعداد اعضای کمیته حسابرسی

وجود حداقل 3 عضو در کمیته حسابرسی

AC- 33 / AC- 32 / AC- 06 / AC- 58 / AC- 44 / AC- 18 / AC- 20 / AC- 83 / AC- 78

9

  

18

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

برنامه­های مدون جهت به روز نمودن اطلاعات اعضای کمیته حسابرسی در زمینه اصول گزارش­گری، استانداردهای حسابداری و حسابرسی و قوانین کسب و کار

AC- 84 / AC- 58 / AC- 55 / AC- 16 / AC- 40 / AC- 24 / AC- 36 / AC- 84

8

69

19

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

برنامه­های مدون جهت به روز نمودن اطلاعات اعضای کمیته حسابرسی در زمینه ماهیت کسب و کار، انواع فعالیت­های شرکت و ریسک­های مربوطه

AC- 84 / AC- 58 / AC- 55

3

20

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

پرسش سوالات مهم و سخت­گیرانه در جلسات کمیته و سخت­گیری در خصوص کیفیت پاسخ­های ارائه شده

AC- 33 / AC- 50 / AC- 65 / AC- 26 / AC- 29 / AC- 53

6

21

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

تطبیق عملکرد اعضا با انتظارات عمومی جامعه از کمیته حسابرسی

AC- 37 / AC- 55 / AC- 52 / AC- 65

4

22

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

تعهد زمانی اعضای کمیته نسبت به فعالیت­های کمیته حسابرسی (اختصاص وقت کافی)

AC- 40 / AC- 50 / AC- 32 / AC- 55 / AC- 90 / AC- 66 / AC- 57 / AC- 69 / AC- 64 / AC- 56 / AC- 49

11

23

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

تنوع جنسیتی در ترکیب کمیته حسابرسی

AC- 77 / AC- 89 / AC- 59

3

24

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

توانایی کسب اطلاعات لازم توسط اعضای کمیته در خارج از جلسات رسمی با حسابرس مستقل، حسابرس داخلی و سایر افراد

AC- 33 / AC- 40 / AC- 26 / AC- 27 / AC- 29 / AC- 84 / AC- 90 / AC- 46 / AC- 48 / AC- 71 / AC- 79 / AC- 85

12

25

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

عضویت همزمان در سایر کمیته­های نظارتی هیات مدیره

AC- 57 / AC- 15 / AC- 49 / AC- 56 / AC- 64

5

26

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

شناخت اعضای کمیته حسابرسی نسبت به کسب و کار شرکت

AC- 14 / AC- 55 / AC- 32 / AC- 84 / AC- 83 / AC- 89 / AC- 51

7

27

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

میزان شهرت اعضای کمیته حسابرسی در راستای تعهد به جامعه (دارای سابقه طولانی مدت در سمت­های مدیرتی، عضویت در جوامع رسمی و سابقه عضویت در کمیته­های حسابرسی شرکت های مختلف)

AC- 65 / AC- 18 / AC- 65 / AC- 52 / AC- 40 / AC- 24 / AC- 28 / AC- 36 / AC- 90 / AC- 65

10

28

توانایی رئیس کمیته حسابرسی

آشنایی کامل با فرهنگ سازمانی شرکت و شناخت کافی نسبت به سایر اعضای کمیته

AC- 58

1

18

29

توانایی رئیس کمیته حسابرسی

آگاهی رئیس کمیته نسبت به تمامی ابعاد گزارش­گری مالی شرکت، مدیریت ریسک شرکت، کیفیت حسابرسی و کنترل­های داخلی

AC- 76 / AC- 58 / AC- 84 / AC- 90 / AC- 47 / AC- 75 / AC- 69

7

30

توانایی رئیس کمیته حسابرسی

توانایی رئیس کمیته حسابرسی در ایجاد فضایی جهت پرسش سوال­های مهم و سخت گیرانه از مدیریت و سایر افراد در شرکت

AC- 33

1

31

توانایی رئیس کمیته حسابرسی

توانایی رئیس کمیته حسابرسی در حفظ ارتباط با حسابرس مستقل و داخلی

AC- 33

1

32

توانایی رئیس کمیته حسابرسی

توانایی رئیس کمیته حسابرسی در مدیریت دستور کار جلسات و ایجاد فضای کافی برای اعضای کمیته حسابرسی

AC- 33 / AC- 55 / AC- 32 / AC- 58 / AC- 55 / AC- 90

6

33

توانایی رئیس کمیته حسابرسی

همکاری رئیس کمیته حسابرسی با سایر اعضای کمیته حسابرسی و تصمیم­گیری جمعی

AC- 52 / AC- 90

2

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

ب) فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

در این بعد فرآیندهای کاری کمیته حسابرسی که در عمل توسط کمیته حسابرسی اتفاق می­افتد، مورد بررسی قرار گرفته است. در این زمینه ارتباطات درون سازمانی کمیته حسابرسی با اعضای هیأت مدیره و همچنین ارتباطات برون­سازمانی آن با سهام­داران و نحوه برگزاری و تشکیل جلسات کمیته حسابرسی از اهمیت ویژه­ای برخوردار می‌باشد.

 

جدول 9 – شاخص­های ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی – بعد فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

ردیف

مولفه

شاخص

منابع ارجاعی

تعداد تکرار در منابع

تعداد تکرار در منابع

34

ارتباط با سهام داران

ارائه گزارش به مجمع سهام داران در خصوص اینکه صورت­های مالی شرکت با توجه به نظرات حسابرس مستقل و مدیریت در انطباق با استانداردهای حسابداری پذیرفته شده تهیه شده است یا خیر

AC- 06 / AC- 32 / AC- 58

3

9

35

ارتباط با سهام داران

ارائه گزارش به مجمع سهام داران در خصوص وظایف و عملکرد کمیته حسابرسی

AC- 18 / AC- 58

2

36

ارتباط با سهام داران

عدم تکراری بودن اطلاعات مندرج در گزارش کمیته حسابرسی نسبت به گزارش­های مالی سالیانه

AC- 58

1

  

37

ارتباط با سهام داران

گزارش رعایت موارد مورد نظر در منشور کمیته حسابرسی

AC- 58

1

38

ارتباط با سهام داران

گزارش نتایج حاصل از بررسی اثربخشی حسابرس داخلی و میزان تخصص، تجربه و کیفیت حسابرسی داخلی

AC- 58

1

39

ارتباط با سهام داران

گزارش نتایج حاصل از بررسی اثربخشی و استقلال حسابرس مستقل و دلایل عزل یا انتخاب مجدد وی

AC- 58

1

40

ارتباط با هیأت مدیره

ارائه گزارش­های دوره ای به هیات مدیره در خصوص عملکرد و استقلال حسابرس مستقل و عملکرد حسابرس داخلی

AC- 44 / AC- 18

2

14

41

ارتباط با هیأت مدیره

ارائه گزارش­های دوره ای به هیات مدیره در خصوص کیفیت گزارش­های مالی، نظرات حسابرس مستقل و تطبیق فعالیت­های شرکت با قوانین و مقررات

AC- 44 / AC- 18 / AC- 58 / AC- 32

4

42

ارتباط با هیأت مدیره

ارزیابی اثربخشی کمیته حسابرسی توسط هیأت مدیره

AC- 58 / AC- 44 / AC- 18

3

43

ارتباط با هیأت مدیره

تدوین گزارش فعالیت سالانه کمیته حسابرسی حداقل شامل معرفی اعضا و سوابق آنها، اهم وظایف و فعالیت­های انجام شده و میزان انطباق با منشور کمیته حسابرسی

AC- 84 / AC- 06 / AC- 44 / AC- 83

4

44

ارتباط با هیأت مدیره

مشخص نمودن منابع مورد نیاز توسط کمیته حسابرسی و درخواست آن از هیأت مدیره و تأیید آن توسط هیأت مدیره

AC- 58

1

45

جلسات کمیته حسابرسی

تشکیل جلسه با حسابرس داخلی، حسابرس مستقل و اعضای کمیته ریسک بدون حضور مدیریت

AC- 33 / AC- 32 / AC- 18 / AC- 50 / AC- 55 / AC- 58 / AC- 18 / AC- 50 / AC- 32 / AC- 58 / AC- 44 / AC- 16 / AC- 40 / AC- 33 / AC- 16 / AC- 27 / AC- 52

17

79

46

جلسات کمیته حسابرسی

تعداد جلسات کمیته حسابرسی

AC- 63 / AC- 33 / AC- 40 / AC- 22 / AC- 08 / AC- 09 / AC- 12 / AC- 07 / AC- 17 / AC- 25 / AC- 23 / AC- 30 / AC- 61 / AC- 62 / AC- 84 / AC- 41 / AC- 89 / AC- 60 / AC- 66 / AC- 82 / AC- 76 / AC- 56 / AC- 49 / AC- 67

24

47

جلسات کمیته حسابرسی

درصد مشارکت اعضای کمیته حسابرسی در جلسات کمیته حسابرسی

AC- 86 / AC- 32 / AC- 56

3

48

جلسات کمیته حسابرسی

درصد مشارکت حسابرس مستقل و داخلی در جلسات کمیته حسابرسی

AC- 27 / AC- 58 / AC- 32 / AC- 44 / AC- 58 / AC- 32 / AC- 44 / AC- 27 / AC- 40

9

49

جلسات کمیته حسابرسی

درصد مشارکت مدیران ارشد و عملیاتی شرکت در جلسات کمیته حسابرسی

AC- 27 / AC- 58 / AC- 44 / AC- 58 / AC- 32 / AC- 44 / AC- 84 / AC- 27

8

50

جلسات کمیته حسابرسی

زمان بندی مناسب جلسات کمیته حسابرسی در سال (در زمان تکمیل کار حسابرس مستقل، جلسات هیات مدیره و ...)

AC- 58 / AC- 32 / AC- 58

3

51

جلسات کمیته حسابرسی

مدت زمان هر جلسه باید طوری تنظیم شود که به اندازه کافی، موضوعات مورد بحث، استدلال، بررسی و نتیجه گیری قرار گیرد.

AC- 40 / AC- 44 / AC- 40 / AC- 16

4

52

جلسات کمیته حسابرسی

وجود دستور جلسه برای هر جلسه کمیته حسابرسی به صورت مکتوب

AC- 52 / AC- 50 / AC- 44 / AC- 32 / AC- 26 / AC- 33

6

53

جلسات کمیته حسابرسی

ارائه و وجود مدارک و مستندات و اطلاعات لازم قبل از جلسات کمیته حسابرسی

AC- 52 / AC- 50 / AC- 55 / AC- 58 / AC- 32

5

54

منابع کمیته حسابرسی

اختیار استفاده از مشاوران برون سازمانی و وجود منابع کافی در این خصوص

AC- 40 / AC- 20 / AC- 15 / AC- 58 / AC- 44 / AC- 32 / AC- 33 / AC- 16 / AC- 52

9

24

55

منابع کمیته حسابرسی

سهام دار بودن اعضای کمیته حسابرسی تا میزانی که استقلال آن­ها خدشه دار نشود

AC- 76 / AC- 59

2

56

منابع کمیته حسابرسی

دسترسی به اطلاعات با کیفیت، کامل، دقیق و در زمان مناسب و وجود افرادی در سازمان جهت کمک به فعالیت­های کمیته حسابرسی

AC- 58 / AC- 32 / AC- 22 / AC- 84 / AC- 53

5

57

منابع کمیته حسابرسی

دریافت حق الزحمه کافی توسط اعضای کمیته حسابرسی

AC- 40

1

58

منابع کمیته حسابرسی

میزان قوانین مشخص در خصوص عملکرد کمیته حسابرسی در استانداردهای حاکمیت شرکتی

AC- 52 / AC- 65

2

59

منابع کمیته حسابرسی

وجود برنامه زمانی برای جلسات و وظایف سالیانه اعضای کمیته حسابرسی برای برنامه ریزی کمیته حسابرسی

AC- 84 / AC- 50

2

60

منابع کمیته حسابرسی

وجود فرهنگ سازمانی در خصوص انتقال برخی از وظایف مدیریت به کمیته حسابرسی همانند تطبیق فعالیت شرکت با قوانین و مقررات و وجود منشور اخلاقی سازمانی

AC- 52 / AC- 44 / AC- 65

3

61

منشور کمیته حسابرسی

بررسی مناسب بودن دستورالعمل تشکیل کمیته حسابرسی به صورت سالیانه

AC- 06

1

22

62

منشور کمیته حسابرسی

تأکید بر دریافت گزارش­های دوره ای از اشخاص مختلف در برنامه مکتوب کمیته حسابرسی

AC- 33 / AC- 55 / AC- 27

3

63

منشور کمیته حسابرسی

تصریح اختیار ارزیابی کار حسابرس مستقل توسط کمیته حسابرسی در منشور کمیته حسابرسی

AC- 18 / AC- 20 / AC- 06

3

64

منشور کمیته حسابرسی

تصریح پیشنهاد عزل، نصب و یا انتخاب مجدد حسابرس مستقل توسط کمیته حسابرسی در منشور کمیته حسابرسی

AC- 06 / AC- 20

2

65

منشور کمیته حسابرسی

وجود دستورالعمل مصوب هیأت مدیره در خصوص تشکیل کمیته حسابرسی و وجود شرح وظایف و اختیارات مشخص

AC- 33 / AC- 32 / AC- 06 / AC- 18 / AC- 20 / AC- 58 / AC- 50 / AC- 19 / AC- 52 / AC- 65 / AC- 16 / AC- 01 / AC- 84

13

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

پ) وظایف و مسئولیت­های کمیته حسابرسی

در این بعد شاخص­های مربوط به وظایف کمیته حسابرسی که بر مبنای منشور فعالیت کمیته حسابرسی می­بایست انجام دهد، پرداخته شده است. کمیته حسابرسی به عنوان یکی از کمیته­های غیر اجرایی هیأت مدیره وظیفه نظارت بر گزارش­گری مالی و غیر مالی و حصول اطمینان از صحت و کفایت عملکرد کمیته حسابرسی را بر عهده دارد. همچنین تعامل با حسابرس مستقل و حصول اطمینان از استقلال و اثربخشی فعالیت­های ایشان و همچنین حسابرس داخلی شرکت از وظایف اصلی کمیته حسابرسی می­باشد.

 

جدول 10 – شاخص­های ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی – بعد وظایف و مسئولیت­های کمیته حسابرسی

ردیف

مولفه

شاخص

منابع ارجاعی

تعداد تکرار در منابع

تعداد تکرار در منابع

66

تعامل با حسابرس داخلی و نظارت بر فعالیت آن

ارتباط  با مدیر حسابرسی داخلی، بررسی موضوعات بررسی شده توسط واحد حسابرسی داخلی و پیگیری جهت رفع نکات مورد نظر

AC- 33 / AC- 55 / AC- 58 / AC- 50 / AC- 44 / AC- 58 / AC- 44 / AC- 16 / AC- 27 / AC- 08 / AC- 29 / AC- 11 / AC- 84 / AC- 90 / AC- 46 / AC- 48 / AC- 71 / AC- 79 / AC- 85 / AC- 54 / AC- 52

21

56

67

تعامل با حسابرس داخلی و نظارت بر فعالیت آن

ارزیابی اثربخشی فعالیت­های کنترلی موجود در صورت نبود واحد حسابرسی داخلی و کسب اطمینان معقول نسبت به اثربخشی فعالیت­های کنترلی موجود

AC- 27 / AC- 44 / AC- 58

3

68

تعامل با حسابرس داخلی و نظارت بر فعالیت آن

ارسال گزارش­های حسابرسی داخلی به هیئت مدیره شرکت حسب ضرورت همانند گزارش­های مربوط به مدیریت ریسک و کنترل­های داخلی

AC- 27 / AC- 55 / AC- 32 / AC- 44

4

69

تعامل با حسابرس داخلی و نظارت بر فعالیت آن

بررسی استقلال و هدف­مندی حسابرس داخلی در عمل و مطابقت با منشور تشکیل واحد حسابرسی داخلی

AC- 40 / AC- 55 / AC- 44 / AC- 58

4

70

تعامل با حسابرس داخلی و نظارت بر فعالیت آن

بررسی صلاحیت و توانایی­های مدیر و کارکنان واحد حسابرسی داخلی

AC- 40 / AC- 58 / AC- 55 / AC- 44

4

71

تعامل با حسابرس داخلی و نظارت بر فعالیت آن

بررسی و ارسال برنامه سالانه واحد حسابرسی داخلی و کفایت منابع مورد نیاز آن به هیئت مدیره جهت تصویب

AC- 27 / AC- 58 / AC- 18 / AC- 50 / AC- 32 / AC- 44 / AC- 40 / AC- 11

8

72

تعامل با حسابرس داخلی و نظارت بر فعالیت آن

پیشنهاد به هیئت مدیره برای انتصاب، برکناری و تعیین حقوق و مزایا و پاداش مدیر حسابرسی داخلی

AC- 16 / AC- 50 / AC- 44

3

73

تعامل با حسابرس داخلی و نظارت بر فعالیت آن

نظارت و بررسی اثربخشی و عملکرد صحیح حسابرسی داخلی طبق ضوابط و مقررات

AC- 40 / AC- 58 / AC- 44 / AC- 44 / AC- 58 / AC- 32 / AC- 18 / AC- 50 / AC- 27

9

74

تعامل با حسابرس مستقل و نظارت بر فعالیت آن

ارزیابی یافته­های حسابرس مستقل در جریان کار حسابرسی و درخواست از مدیریت جهت ارائه توضیح و مرتفع نمودن موارد

AC- 40 / AC- 58 / AC- 32 / AC- 44 / AC- 18 / AC- 50 / AC- 15 / AC- 06 / AC- 44 / AC- 55 / AC- 18 /  AC - 32 / AC- 52 / AC- 27 / AC- 33 / AC- 40 / AC- 27 / AC- 33 / AC- 83

19

56

75

تعامل با حسابرس مستقل و نظارت بر فعالیت آن

پیشنهاد انتخاب، عزل و نصب حسابرس مستقل و تعیین حق الزحمه وی

AC- 33 / AC- 50 / AC- 44 / AC- 32 / AC- 15 / AC- 58 / AC- 18 / AC- 40 / AC- 27 / AC- 16 / AC- 54 / AC- 78

12

76

تعامل با حسابرس مستقل و نظارت بر فعالیت آن

بررسی برنامه سالیانه حسابرس مستقل و مناسب بودن پوشش آن در زمینه تغییرات کسب و کار، ریسک های جدید تجاری و ...

AC- 84 / AC- 50 / AC- 58 / AC- 44 / AC- 18

5

77

تعامل با حسابرس مستقل و نظارت بر فعالیت آن

برقراری امکان ارتباط آزاد و کامل حسابرس مستقل با کمیته حسابرسی

AC- 33 / AC- 55 / AC- 44 / AC- 40 / AC- 08 / AC- 84 / AC- 54

7

78

تعامل با حسابرس مستقل و نظارت بر فعالیت آن

پایش استقلال حسابرس مستقل و عدم تضاد منافع بالقوه آن با توجه به آیین رفتار حرفه ای حاکم بر حسابرس مستقل

AC- 40 / AC- 20 / AC- 18 / AC- 58 / AC- 32 / AC- 55 / AC- 44

7

79

تعامل با حسابرس مستقل و نظارت بر فعالیت آن

وجود استراتژی مشخص در زمینه اخذ خدمات غیرحسابرسی از موسسه حسابرسی با توجه به قوانین و مقررات

AC- 40 / AC- 50 / AC- 44 / AC- 15 / AC- 58 / AC- 33

6

80

نظارت بر اثربخشی کنترل­های داخلی و سیستم­های مدیریت ریسک

ارائه اطلاعات مربوط به ریسک­های قانونی شرکت به کمیته حسابرسی

AC- 33

1

26

81

نظارت بر اثربخشی کنترل­های داخلی و سیستم­های مدیریت ریسک

بررسی گزارشات اثربخشی ساختار کنترل­های داخلی

AC- 16 / AC- 32 / AC- 55 / AC- 58 / AC- 50 / AC- 18 / AC- 44 / AC- 52 / AC- 40 / AC- 27 / AC- 84 / AC- 53 / AC- 78

13

82

نظارت بر اثربخشی کنترل­های داخلی و سیستم­های مدیریت ریسک

بررسی سیستم­های کنترلی جهت مطابقت فعالیت­های شرکت با قوانین و مقررات حاکم بر کسب و کار شرکت

AC- 32

1

  

83

نظارت بر اثربخشی کنترل­های­داخلی و سیستم­های مدیریت ریسک

بررسی فرآیندهای مربوط به ارزیابی و مدیریت ریسک­های گوناگون

AC- 52 / AC- 18 / AC- 58 / AC- 32 / AC- 55 / AC- 50 / AC- 27 / AC- 78

8

84

نظارت بر اثربخشی کنترل­های داخلی و سیستم­های مدیریت ریسک

بررسی گزارشات حسابرسان داخلی و مستقل در خصوص کنترل­های داخلی و ریسک­های مربوطه

AC- 84 / AC- 18 / AC- 58

3

85

نظارت بر فرآیندهای بازدارنده از وقوع فساد و تقلب

ایجاد ساختاری در شرکت جهت ارائه اطلاعات مهم توسط افراد شرکت (سوت زن­ها)

AC- 40 / AC- 58 / AC- 50 / AC- 32 / AC- 27 / AC- 84

6

15

86

نظارت بر فرآیندهای بازدارنده از وقوع فساد و تقلب

بررسی فرآیندهای مربوط به کشف تقلب و فساد و کنترل­های پیشگیرانه

AC- 27

1

87

نظارت بر فرآیندهای بازدارنده از وقوع فساد و تقلب

بررسی موضوعات و گزارشات مربوط به عدم رعایت قوانین و مقررات و فرآیندهای مدیریت ریسک

AC- 27 / AC- 58 / AC- 18 / AC- 44 / AC- 32 / AC- 27 / AC- 78

7

88

نظارت بر فرآیندهای بازدارنده از وقوع فساد و تقلب

درخواست از حسابرس مستقل جهت بررسی نقاط ضعف کنترل­های داخلی که دارای ریسک بالایی برای ایجاد فساد و تقلب بوده

AC- 58

1

89

نظارت بر گزارش­گری مالی و غیر مالی و شناخت نسبت به کسب و کار

بررسی سیستم­های اطلاعاتی شرکت

AC- 40

1

37

90

نظارت بر گزارش­گری مالی و غیر مالی و شناخت نسبت به کسب و کار

بررسی شفافیت و کامل بودن افشائیات در صورت­های مالی همانند گزارش­های تحلیل مدیریتی و بررسی مالی 38(A &MD)

AC- 75 / AC- 18 / AC- 18 / AC- 55

4

91

نظارت بر گزارش­گری مالی و غیر مالی و شناخت نسبت به کسب و کار

بررسی صورت­های مالی نهایی سالیانه و هرگونه نقطه نظر حسابرس مستقل

AC- 27 / AC- 06 / AC- 18 / AC- 50 / AC- 40 / AC- 52 / AC- 01 / AC- 84 / AC- 53 / AC- 78

10

92

نظارت بر گزارش­گری مالی و غیر مالی و شناخت نسبت به کسب و کار

بررسی قوانین و مقررات مربوطه در زمینه کاربر استانداردهای حسابداری و مناسب بودن سیاست ها، برآوردها و قضاوت­های انجام شده

AC- 52 / AC- 18 / AC- 44 / AC- 70 / AC- 55 / AC- 32 / AC- 27 / AC- 44 / AC- 58 / AC- 40 / AC- 84 / AC- 70

12

93

نظارت بر گزارش­گری مالی و غیر مالی و شناخت نسبت به کسب و کار

بررسی گزارش­های مالی فصلی قبل از انتشار

AC- 27 / AC- 44 / AC- 50 / AC- 40

4

94

نظارت بر گزارش­گری مالی و غیر مالی و شناخت نسبت به کسب و کار

بررسی گزارش­های منتشر شده در رسانه­ها در خصوص سود هر سهم و گزارش­های ارائه شده به تحلیل­گران

AC- 40 / AC- 18

2

95

نظارت بر گزارش­گری مالی و غیر مالی و شناخت نسبت به کسب و کار

کسب اطمینان معقول نسبت به قابلیت اطمینان و به موقع بودن گزارش­های مالی شرکت

AC- 32 / AC- 58 / AC- 55 / AC- 44

4

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

مرحله ششم) کنترل کیفیت

در خصوص کنترل کیفیت نتایج روش فراترکیب می­بایست در جستجو و انتخاب منابع، استخراج داده­ها و تجزیه و تحلیل و ترکیب یافته­ها نکاتی رعایت گردد تا قابلیت اتکا نتایج را افزایش داد. با توجه به نحوه جستجوی منابع در پایگاه­های اطلاعاتی که در مراحل قبل تشریح گردید، محقق سعی نموده منابع مرتبط به موضوع پژوهش را که از کیفیت قابل قبولی با توجه به معیارهای ذکر شده در روش CASP برخوردار بوده، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. همچنین در استخراج شاخص­های ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی، با بررسی دقیق منابع و استفاده از کدگذاری باز، سعی شده تا تمامی جنبه­های ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی مطرح شده در منابع پوشش داده شود و همچنین در دسته­بندی شاخص­ها نیز با توجه به مطالب ذکر شده در منابع سعی شده تا بر اساس تشابه مفهومی، چارچوبی نظام­مند برای ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی ارائه گردد.

جهت بررسی کیفیت کدگذاری محوری، از روش توافق بین دو کدگذار استفاده شده است (رات و همکاران، 2019). بدین ترتیب که روش انجام پژوهش و شاخص­های استخراج شده توسط پژوهشگر در اختیار 2 فرد متخصص در زمینه کمیته حسابرسی قرار گرفته و از طریق یک پرسشنامه 16 سواله از افراد مذکور در خصوص درستی انجام روش پژوهش سوال شده است. بر اساس نتایج پرسشنامه مذکور و فرمول 1 ضریب توافق کاپا محاسبه گردیده است:

(1)                                                       

 

در رابطه فوق  برابر است با نسبت واحدهایی که در مورد آن­ها توافق وجود دارد و  نیز نسبت واحدهایی است که احتمال می­رود توافق تصادفی (شانسی) یاشد.

 

 

 

جدول 11 – ضریب کاپا

نتایج حاصل از بررسی میزان توافق 2 متخصص

توافق

عدم توافق

تعداد پاسخ­های داده شده

13

3

نسبت به کل

8125/0

1875/0

ضریب کاپا

769/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

با توجه به این­که ضریب کاپا بالاتر از 6/0 می­باشد می­توان استدلال نمود که سطح توافق 2 کدگذار معنادار و مورد پذیرش است.

 

مرحله هفتم) ارائه یافته­ها

در این مرحله ابتدا با استفاده از روش آنتروپی شانون و فراوانی هر شاخص بار اطلاعاتی و سطح اهمیت آن مشخص می­گردد. در روش آنتروپی شانون جهت یافتن میزان پشتیبانی پژوهش­های گذشته از یافته­های پژوهش، میزان فراوانی هر یافته مشخص شده و با محاسبه بار اطلاعاتی هر یافته، سطح اهمیت آن مشخص می­گردد. برای محاسبه بار اطلاعاتی عدم اطمینان و ضریب اهمیت از روابط ذیل استفاده می­شود. در یک ماتریس تصمیم که m گزینه براساس n معیار ارزیابی شده است با استفاده از مفهوم انتروپی می‌توان به تعیین وزن معیارها پرداخت. اگر ماتریس تصمیم را با X و هر درایه آن را با xij نشان دهیم ابتدا ماتریس تصمیم باید نرمال شود. ماتریس نرمال با N و هر درایه آن را با nij نشان داده می‌شود. در تکنیک انتروپی نرمال‌سازی بروش خطی صورت می‌گیرد.

(2)                                                       

 

وزن نهائی با الگوریتم زیر محاسبه خواهد شد.

                                   

 

 

(3)                                                       

 

در جدول 12 نتایج حاصل از اجرای روش آنتروپی بر روی داده­های پژوهش ارائه شده است.

 

 

جدول 12 – نتایج حاصل از اجرای روش آنتروپی

ابعاد

مولفه

فراوانی

 

بار اطلاعاتی ( )

ضریب اهمیت ( )

ترکیب تیم کمیته حسابرسی

استقلال اعضای کمیته حسابرسی

52

-28/3

76/0

082/0

ترکیب تیم کمیته حسابرسی

تخصص اعضای کمیته حسابرسی

93

-72/3

86/0

093/0

ترکیب تیم کمیته حسابرسی

تعداد اعضای کمیته حسابرسی

29

-32/3

77/0

083/0

ترکیب تیم کمیته حسابرسی

توانایی اعضای کمیته حسابرسی

69

-47/3

80/0

087/0

ترکیب تیم کمیته حسابرسی

توانایی رئیس کمیته حسابرسی

18

-26/2

52/0

057/0

فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

تعامل با حسابرس داخلی و نظارت بر فعالیت آن

56

-74/2

63/0

069/0

فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

تعامل با حسابرس مستقل و نظارت بر فعالیت آن

56

-73/2

63/0

068/0

فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

نظارت بر اثربخشی کنترل­های داخلی و سیستم­های مدیریت ریسک

26

-56/2

59/0

064/0

فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

نظارت بر فرآیندهای جلوگیری کننده از وقوع فساد و تقلب­های احتمالی در شرکت

15

03/2-

47/0

051/0

فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی

نظارت بر گزارش­گری مالی و غیر مالی و شناخت نسبت به کسب و کار

37

62/2-

61/0

066/0

وظایف و مسئولیت­های کمیته حسابرسی

ارتباط با هیأت مدیره

14

77/1-

41/0

044/0

وظایف و مسئولیت­های کمیته حسابرسی

ارتباط با سهام داران

9

00/1-

23/0

025/0

وظایف و مسئولیت­های کمیته حسابرسی

جلسات کمیته حسابرسی

79

20/3-

74/0

080/0

وظایف و مسئولیت­های کمیته حسابرسی

منابع کمیته حسابرسی

24

69/2-

62/0

067/0

وظایف و مسئولیت­های کمیته حسابرسی

منشور کمیته حسابرسی

22

56/2-

59/0

064/0

جمع

 

599

-

-

1

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

5- بحث و نتیجه گیری

ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی با توجه به نقش قابل توجه آن در پیاده‌سازی نظام حاکمیت شرکتی امری ضروری است. با توجه به عدم وجود چارچوب جامعی در زمینه ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی در پژوهش­های انجام شده در داخل و خارج از کشور، در پژوهش حاضر سعی گردید تا با مطالعه طیف وسیعی از تحقیقات پیشین به چارچوب جامعی در زمینه شاخص­ها، مولفه­ها و ابعاد ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی دست پیدا شود. بر اساس یافته­های پژوهش ابعاد عملکرد کمیته حسابرسی را می­توان در 3 بعد ترکیب تیم کمیته حسابرسی، وظایف و مسئولیت­های کمیته حسابرسی و فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی تقسیم­بندی نمود.

در بعد ترکیب تیم کمیته حسابرسی، با توجه به ادبیات غنی در این زمینه 32 شاخص در 5 مؤلفه شناسایی گردید که پس از اجرای روش آماری آنتروپی شانون، ضریب اهمیت و بار اطلاعاتی شاخص­های مربوط به مؤلفه­های تخصص، توانایی، تعداد و استقلال اعضای کمیته حسابرسی به ترتیب بیشترین اهمیت را ارائه نمود. در این بعد شاخص­های مدت زمان فعالیت به عنوان عضو کمیته حسابرسی شرکت­­های مختلف، افزایش داوطلبانه تعداد اعضای کمیته حسابرسی، تطبیق عملکرد اعضا با انتظارات عمومی جامعه از کمیته حسابرسی، تنوع جنسیتی در کمیته حسابرسی، توانایی کسب اطلاعات در خارج از جلسات رسمی کمیته حسابرسی و آگاهی رئیس کمیته حسابرسی نسبت به تمام ابعاد گزارش­گری مالی و مدیریت ریسک، شاخص­هایی بوده‌اند که در قوانین و استانداردهای عملکرد کمیته حسابرسی منتشر شده توسط بورس­های کشورهای مختلف جهان مورد توجه قرار نگرفته و در پژوهش­های انجام شده اثربخشی شاخص­های مذکور در عملکرد کمیته حسابرسی یافت گردیده است.

در بعد فرآیندهای کاری و گزارش­گری کمیته حسابرسی، نیز 31 شاخص در 5 مؤلفه شناسایی گردید. با استفاده از نتایج روش آنتروپی شانون، به ترتیب تعامل با حسابرسی داخلی، تعامل با حسابرس مستقل، نظارت بر گزارش­گری مالی و غیر مالی، نظارت بر اثربخشی ساختار کنترل­های داخلی و نظارت بر فرآیندهای بازدارنده وقوع تقلب و فساد دارای بیشترین بار اطلاعاتی و سطح اهمیت می­باشد. در این بعد شاخص­های زمان­بندی مناسب جلسات کمیته حسابرسی در سال، دسترسی کافی به اطلاعات در زمان مناسب، تأکید بر دریافت گزارش­های دوره‌ای از اشخاص مختلف در منشور کمیته حسابرسی و وجود قوانین مشخص در خصوص عملکرد کمیته حسابرسی در استانداردهای حاکمیت شرکتی، از جمله شاخص­هایی بوده که کمتر مورد توجه قانون­گذاران و سازمان­های بورس کشورهای مختلف قرار گرفته است.

در بعد وظایف و مسئولیت­های کاری کمیته حسابرسی نیز 32 شاخص در 5 مؤلفه شناسایی گردید که بر اساس نتایج روش آنتروپی شانون، از نظر سطح اهمیت و بار اطلاعاتی به ترتیب جلسات کمیته حسابرسی، منابع، منشور، ارتباط با هیأت مدیره و ارتباط با سهام­داران دارای بیشترین سطح اهمیت و بار اطلاعاتی بوده است. در این بعد شاخص­های ارائه اطلاعات مربوط به ریسک‌های قانونی شرکت به کمیته حسابرسی، ایجاد ساختاری در شرکت جهت ارائه اطلاعات مهم توسط افراد شرکت (سوت زن‌ها) و بررسی فرآیندهای مربوط به کشف تقلب و فساد و کنترل­های پیشگیرانه از جمله شاخص­هایی بوده­اند که کمتر مورد توجه قانون­گذاران و سازمان­های بورس کشورهای مختلف قرار گرفته ­اند.

پیشنهاد می­گردد در پژوهش­های آتی با استفاده از شاخص­های ارائه شده در پژوهش حاضر به صورت میدانی اثربخشی شاخص­ها در راستای بهبود عملکرد کمیته حسابرسی با استفاده از اطلاعات واقعی شرکت­ها مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. همچنین به سازمان بورس و اوراق بهادار کشور نیز پیشنهاد می­گردد با توجه به تحولات مداوم محیط اقتصادی در جهان و نیز در کشور، از نتایج پژوهش حاضر در راستای بهبود منشور کمیته حسابرسی مصوب سال 1391 استفاده گردد. از طرفی نیز به سازمان بورس و اوراق بهادار پیشنهاد می­گردد که جهت شفاف­تر شدن عملکرد کمیته­های حسابرسی برای استفاده­کنندگان از اطلاعات مالی، چارچوب مشخصی برای ارائه گزارش عملکرد کمیته حسابرسی توسط ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، مازاد بر موارد مرسوم ارائه شده در گزارش تفسیری هیأت مدیره مشخص و الزامی گردد. به عنوان مثال می­توان مواردی همچون نتایج ارزیابی اثربخشی و کارایی حسابرس مستقل و داخلی و شاخص­های انتخاب شده در این خصوص، دلایل انتخاب مجدد یا عزل حسابرس مستقل، برنامه سالیانه کمیته حسابرسی و درصد تحقق آن، گزارش نتایج تعاملات انجام شده با حسابرس مستقل و داخلی در خصوص کیفیت کنترل­های داخلی و گزارش­گری مالی و اقدامات انجام شده در راستای بهبود آن­ها، تعداد جلسات برگزار شده با حسابرس مستقل و حسابرسی داخلی و سایر مدیران عملیاتی شرکت، درصد مشارکت هر یک از اعضای کمیته حسابرسی و سایر افراد دعوت شده در جلسات کمیته حسابرسی و سایر شاخص­های مورد نظر را تحت چارچوب مشخصی به ناشران ابلاغ نمود تا در گزارش تفسیری سالانه هیأت مدیره خود آن را منتشر نمایند.

همچنین به سازمان­ها پیشنهاد می­گردد که با استفاده از شاخص­های مطرح شده در پژوهش حاضر، عملکرد کمیته حسابرسی خود را در دوره­های ارزیابی مشخص، مورد سنجش قرار داده و نتایج آن را به ذینفع خدمات کمیته حسابرسی (هیأت مدیره) گزارش نمایند. در این خصوص پیشنهاد می­گردد در فرآیند مذکور، به تخصص و توانایی اعضای کمیته حسابرسی، تعامل با حسابرس داخلی و حسابرس مستقل و جلسات کمیته حسابرسی توجه بیشتری شود؛ که در این خصوص می­توان جزئیات هر مؤلفه مذکور را از طریق بررسی با استفاده از شاخص­های ارائه شده در پژوهش حاضر استخراج نمود.

 

 

[1]- گروه حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. نویسنده مسئول.  E-mail: jafar.babajani@gmail.com

[2]- گروه حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.  E-mail: ghblue20@yahoo.com

[3]- گروه مدیریت دولتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.  E-mail: ghorbanizadeh@atu.ac.ir

[4]- گروه حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.  E-mail: alirezajavadipour@yahoo.com

مراجع
فهرست منابع

  • آروین حسین و حمیدرضا یزدانی، (1397)، "طراحی مدل ارزیابی عملکرد حسابرسان دیوان محاسبات کشور: بخش تعریف عملکرد"، دانش حسابرسی، ۱۸ (۷۳)، صص۱۰۳-۱۲۱،
  • بذرافشان، آمنه، (1395)، "اثرگذاری کیفیت کمیته حسابرسی بر تحقق اهداف کنترل‌های داخلی حاکم بر گزارشگری مالی"، مطالعات تجربی حسابداری مالی، شماره 52، صص 179-284،
  • توانگر حمزه کلایی، افسانه و مهدی اسکافی اصل، (1397)، "ارتباط بین قدرت مدیرعامل، ویژگی‌های کمیته حسابرسی و کیفیت کنترل داخلی"، پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی، شماره 38، صص 187-207،
  • حاجیها، زهره و عادله آزادزاده، (1398)، "ویژگی‌های کمیته حسابرسی و قابلیت مقایسه صورت‌های مالی با تأکید بر اندازه مؤسسه حسابرسی و حاکمیت شرکتی"، دانش حسابداری مالی، 6(3)، صص 95-117،
  • حساس یگانه، یحیی، روح اله صدیقی و فاطمه حسن‌زاده، (1395)، "رابطه کیفیت حسابرسی مستقل و کمیته حسابرسی با مدیریت سود و مدیریت جریانات نقدی"، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، شماره 22، صص 13-24،
  • حیدری نژاد، قدرت اله، بابک جمشیدی نوید و مهرداد قنبری، (1399)، "شناسائی عوامل مؤثر بر کیفیت کمیته حسابرسی"، دانش حسابرسی، ۲۰ (۷۹)، صص 316-344،
  • خوئینی، بهداد، محسن فقیه و مهرداد شفیعی، (1397)، "ارتباط بین ویژگی‌های کمیته حسابرسی با معیارهای عملکرد شرکت‌ها"، تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 10(40)، صص 105-126،
  • داداشی، ایمان و محمد نوروزی، (1397)، "ارائه مدلی برای تبیین اثربخشی کمیته حسابرسی و کیفیت حسابرسی مبتنی بر معادلات ساختاری"،پژوهش‌های تجربی حسابداری، شماره 8، صص 251-282،
  • دارابی، رویا و مجید معروف­خانی، (1394)، "ارزیابی عملکرد کمیته حسابرسی"، دومین همایش ملی حاکمیت شرکتی، دانشگاه الزهرا، صص 1-10،
  • دریاباری، عباس، قدرت اله طالب نیا، محمد خدایی وله زاقرد، محمد احمدی فائق و حمیدرضا وکیلی فرد، (1399)، "طراحی مدل و ارزیابی نقش تعدیلی ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و ریسک سقوط قیمت سهام در شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران"، فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، ۸ (۳۱)، صص ۱۰۹-۱۲۴،
  • رویایی، رمضان علی و محمد ابراهیمی، (1394)، "بررسی تأثیر ویژگی­های کمیته حسابرسی بر سطح افشای داوطلبانه اخلاق"، فصلنامه حسابداری مالی، شماره 25، صص 71- 88،
  • زارعی، علیرضا و معصومه قاسمی، (1395)، "اثر ویژگی‌های کمیتة حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی"، بررسی‌های حسابداری، شماره 12، صص 43-64،
  • زلقی، حسن، محمد نوروزی، غلامحسین اسدی و محمد کزازی، (1398)، "ویژگی‌های کمیته حسابرسی، هزینه بدهی و کارایی سرمایه‌گذاری"، پژوهش‌های حسابداری مالی، 11(1)، صص 101-116،
  • ســازمان بورس و اوارق بهادار، (1391)، "منشورکمیته‏ حسابرسی"، تهران، ایران، صص 1-6،
  • سپاسی، سحر و مرتضی کاظم­پور، (1394)، "تأثیر وجود کمیته حسابرسی و واحد حسابرسی داخلی بر هموارسازی سود شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار"، دو ماهنامه حسابرسان داخلی، شماره 5 و6، صص 61-74،
  • جامعی، رضا و آزاده رستمیان، (1394)، "تأثیر تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی بر ویژگی‌های سود پیش‌بینی شده"، پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی، شماره 29، صص 1-17،
  • صالحی، تابنده، مهدی بهارمقدم و احمد خدامی­پور، (1390)، "عوامل مؤثر بر اثربخشی کمیته حسابرسی و موانع استقرار آن"، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، صص 12-85،
  • صفری گرایلی، مهدی، یاسر رضائی پیته نوئی و محمد نوروزی، (1396)، "ارائه مدلی برای تبیین اثربخشی کمیته حسابرسی و محتوای ارزشی اطلاعات حسابداری"، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، شماره 24، صص 1-12،
  • علوی طبری، سیدحسین و راضیه عصابخش، (1389)، "نقش کمیته‌ی حسابرسی و بررسی موانع ایجاد و به­کارگیری آن در ایران"، پیشرفت‌های حسابداری، شماره 2، صص 155-177،
  • علوی، سید مصطفی و محمدحسین قائمی، (1396)، "آسیب‌شناسی کمیته‌های حسابرسی"، دانش حسابرسی، ۱۷ (۶۸)، صص ۱۲۷-۱۴۷،
  • علوی، سیدمصطفی، محمدحسین قائمی و جواد رضازاده، (1396)، "بررسی تأثیر ‌فعالیت‌های کمیته‌های‌حسابرسی بر گزارشگری‌مالی"، پژوهش­های کاربردی در گزارشگری مالی، شماره 6، صص 35-66،
  • فخاری، حسین، جواد محمدی و محمدحسن نتاج کردی، (1394)، "بررسی اثر ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر مدیریت سود از طریق اقلام واقعی"، مطالعات تجربی حسابداری مالی، سال51، شماره 21، صص 521-519،
  • قائمی، فاطمه، زهرا مرادی و غلامحسین علوی، (1399)، "تأثیر ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر کنترل‌های داخلی و مدیریت سود"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، شماره 46، صص 259-280،
  • کردلویی، حمیدرضا و وحید یوسفی، (1396)، "ویژگی‌های کمیته حسابرسی و کیفیت صورت‌های مالی"،مدیریت کسب و کار، شماره 36، صص 93-109،
  • کرمی، غلامرضا و صغری فصیحی، (1395)، "تأثیر ویژگی­های کمیته حسابرسی بر ارتباط ارزشی اطلاعات حسابداری شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، همایش ملی حسابرسی و نظارت مالی ایران، صص 1-15،
  • محمدپور، مسعود و شاهرخ شهرابی، (1393)، "ساز و کار کمیته حسابرسی اثربخش"، مجله حسابدار، تهران، صص 50-57،
  • محمدی، رضا، رویا دارابی و فاطمه صراف، (1399)، "بررسی عوامل مؤثر در کارایی کمیته‌های حسابرسی با استفاده از روش فراترکیب (متاسنتز)"، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 9(34)، صص 107-126،
نیکبخت، محمدرضا و مریم قدس، (1398)، "ارائه مدل ارزیابی عملکرد حسابرسی داخلی در ایران"، پژوهش­های تجربی حسابداری، شماره 33، صص 101-129

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,316
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 509


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب