نقش و اهمیت افزایش افشاء گزارش‌های‌حسابرسی درتصمیمات سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای با رویکرد دلفی فازی

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

دوره 14، شماره 56، دی 1401، صفحه 51-68   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/faar.2022.698379

نویسندگان

اسمعیل شجاع¹؛ سید یوسف احدی سرکانی^{* 2}؛ سیده عاطفه حسینی¹

¹گروه حسابداری،واحدفیروزکوه،دانشگاه آزاداسلامی،فیروزکوه،ایران

²گروه حسابداری،واحدفیروزکوه،دانشگاه آزاداسلامی،فیروزکوه،ایران.

چکیده

چکیده
امروزه اعتقاد بر این است که افشاء اطلاعات بیشتر در گزارش­های حسابرسی، آگاهی­های لازم را در اختیاراستفاده­کنندگان قرارمی­دهد، خطرتصمیم­گیری نادرست کاهش می­یابد و درنتیجه اتهامات فساد مالی علیه حسابرسان و مدیران مالی را تقلیل می‌دهد.از دیگر سوی رسوایی‌ها و بحران‌های مالی به ویژه در سال‌های اخیر، پیچیدگی محیط کسب و کار جهانی و افزایش پیچیدگی در استانداردهای گزارشگری مالی منجر به افزایش سطح انتظار استفاده‌کنندگان از گزارش حسابرسان شده است. از این­رو، این مطالعه با استفاده از روش دلفی فازی به بررسی نقش و اهمیت افشاء در گزارش­های حسابرسی برتصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای با استفاده از نظرات 30نفر از خبرگان و کارشناسان حوزه مالی و حسابرسی پرداخته است. نتایج حاصل از مرحله اول و دوم تکنیک دلفی فازی نشان داده است که سطح افشاء و بعد اطمینان بخشی حسابرس دارای تأثیر بالقوه­ای بر تصمیمات سرمایه­گذاران بوده و باعث ایجاد تمایز میان تصمیمات اخذ شده توسط سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای می­شود.
 

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: افزایش سطح افشاء؛ تصمیمات سرمایه‌گذاران؛ روش دلفی فازی؛ گزارش‌های حسابرسی

اصل مقاله

نقش و اهمیت افزایش افشاء گزارش­های­حسابرسی درتصمیمات سرمایه­گذاران حرفه‌ای و غیرحرفه­ای با رویکرد دلفی فازی

 

 

تاریخ دریافت: 06/07/1401                  تاریخ پذیرش: 09/09/1401

اسمعیل شجاع[1] سید یوسف احدی سرکانی*[2] سیده عاطفه حسینی[3]

 

 

چکیده

امروزه اعتقاد بر این است که افشاء اطلاعات بیشتر در گزارش­های حسابرسی، آگاهی­های لازم را در اختیاراستفاده­کنندگان قرارمی­دهد، خطرتصمیم­گیری نادرست کاهش می­یابد و درنتیجه اتهامات فساد مالی علیه حسابرسان و مدیران مالی را تقلیل می‌دهد.از دیگر سوی رسوایی‌ها و بحران‌های مالی به ویژه در سال‌های اخیر، پیچیدگی محیط کسب و کار جهانی و افزایش پیچیدگی در استانداردهای گزارشگری مالی منجر به افزایش سطح انتظار استفاده‌کنندگان از گزارش حسابرسان شده است. از این­رو، این مطالعه با استفاده از روش دلفی فازی به بررسی نقش و اهمیت افشاء در گزارش­های حسابرسی برتصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای با استفاده از نظرات 30نفر از خبرگان و کارشناسان حوزه مالی و حسابرسی پرداخته است. نتایج حاصل از مرحله اول و دوم تکنیک دلفی فازی نشان داده است که سطح افشاء و بعد اطمینان بخشی حسابرس دارای تأثیر بالقوه­ای بر تصمیمات سرمایه­گذاران بوده و باعث ایجاد تمایز میان تصمیمات اخذ شده توسط سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای می­شود.

 

واژه‌های کلیدی: افزایش سطح افشاء، تصمیمات سرمایه­گذاران، روش دلفی فازی، گزارش­های حسابرسی.

 

1- مقدمه

یک گزارش حسابرسی استاندارد و مستقل، حاوی عباراتی از گزارش، شرح مختصری از کار حسابرس و اظهار نظر حسابرس بوده و عبارات آن، موقعیت مالی و نتایج عملیات واحد حسابرسی شده را بدون در نظر گرفتن شرایط و مشخصات مورد انتظار، به صورت منصفانه و از تمام جنبه­های مهم بیان می­کنند. گزارش استاندارد حسابرس با وجود کار گسترده­ای که ناشی از اظهارنظر او می­باشد، اغلب به صورت یک مدل رد / قبول بوده و جایی برای انجام بحث توسط حسابرس ندارد. جای تعجب نیست که کاربران صورت­های مالی، اطلاعات بیشتر را از حسابرسان خود درخواست می­کنند(PCAOB، 2011). علاوه بر این، سرعت انتقال اطلاعات حسابداری از ارائه­کنندگان به استفاده­کنندگان، موضوعی با اهمیت می­باشد و در چارچوب نظری حسابداری از آن با ویژگی به موقع بودن اطلاعات حسابداری، یاد می­شود. شناسایی موانع و اختلالات در مجرای ارتباطی بین ارائه کنندگان و دریافت کنندگان اطلاعات می­تواند سبب تسریع در انتقال اطلاعات و استفاده بیشتر سرمایه­گذاران شود.

   ازجمله اهداف گزارشگری مالی، ارائه‌ی اطلاعات سودمند به سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و طیفی گسترده از دیگر استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی به‌ منظور تصمیم‌گیری‌های مختلف است. گزارشگری مالی همچنین نتایج ایفای وظیفه‌ی مباشرت مدیریت یا پاسخگویی آن‌ها را در قبال منابعی که در اختیارشان قرارگرفته نشان می‌دهد. از سوی دیگر، کارایی گزارشگری مالی به عنوان یکی از ویژگی­های مهم در کیفیت گزارشگری سالانه محسوب می­شود. کارایی گزارشگری مالی بطور معمول در به موقع بودن اطلاعات که از اجزای ویژگی کیفی اطلاعات است، مستتر است و با افزایش تاخیر، مفید بودن اطلاعات افشا شده توسط شرکت­ها کاهش می­یابد(بنت هاشم و بنت عبدالرحمان^[4]، 2011).

   در اکثر موارد دیدگاه سرمایه­گذاران نسبت به گزارش­های حسابرسی منفی است، اما مواردی نیز وجود دارد که در آن سرمایه­گذاران نسبت به گزارش­های حسابرسی و حسابرس می­توانند دیدگاه مثبتی داشته باشند، هرچند که عوامل مختلفی در این زمینه تاثیر گذارند لیکن با توجه به اینکه اطلاعات مالی نسبت به گذشت زمان بسیار حساس بوده و به مرور زمان ارزش و سودمندی خود را برای  تصمیم­گیری از دست می­دهند، لذا هرچه تاریخ ارائه اطلاعات به تاریخ وقوع رویدادهای مربوطه نزدیکتر باشد اطلاعات به موقع­تر خواهد بود. مصداق این موضوع در گزارشگری مالی نزدیک بودن زمان ارائه گزارش به تاریخ پایان دوره مالی است. برای نمونه، شرکت­هایی که گزارشات حسابرسی شده خود را با تأخیر به بازار گزارش می‌کنند، نسبت به شرکت­هایی که گزارشات مالی حسابرسی شده خود را زودتر گزارش می­نمایند، به احتمال بیشتری، بازده سهام کمتری خواهند داشت(گیولی و پالمون^[5]، 1982). از این­رو، سرمایه­گذاران، قانون­گذاران، کمیته حسابرسی و حسابرسان به دنبال شناسایی عواملی هستند که ممکن است نشان دهنده ریسک مربوط به تحریف­های با اهمیت کشف نشده در صورت­های مالی باشند.

بدین منظور بررسی اثرات افزایش افشای حسابرسی بر درک استفاده‌کنندگان می­تواند به ارائه راهکارهای عملی منجر شده و باعث افزایش شفافیت برای سرمایه­گذاران و کمک به افزایش سرمایه­گذاری و کارایی بازار گردد. این امر می­تواند به ایجاد دیدگاه مناسب نسبت به افزایش کیفیت افشاء حسابرسی کمک نماید. بدین دلیل استفاده کنندگان به ویژه سرمایه­گذاران و تحلیل گران مالی همواره خواستار بهبود در گزارش حسابرس با هدف شفافیت بیشتر می­باشند. امروزه پژهشگران، استفاده‌کنندگان و حتی حسابرسان در این موضوع اتفاق نظر دارند که مدل کنونی گزارشگری مالی پاسخگوی نیاز استفاده‌کنندگان نمی­باشد. بنابراین مهمترین هدف این پژوهشبررسی نقش و اهمیت افزایش افشاء در گزارش­های­ حسابرسی در تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای از طریق افزایش شفافیت و اعتبار موارد افشاء در گزارش حسابرسی می­باشد. ارتقاء سطح اعتماد نسبت به گزارش­ها، بهبود روابط میان حسابرس و ارکان راهبری و تمرکز برمهمترین موضوعات قابل گزارش و افزایش میزان دقت عمل حسابرسان از دیگر اهدافی می­باشند که نتایج این پژوهش به دنبال خواهد داشت.

علاوه بر مسائل مربوط به اثربخشی گزارشگری حسابرس و تاثیر آن بر حفظ و تامین منافع سرمایه‌گذاران و ارتباط آن با تمایل سرمایه­گذاران نسبت به پذیرش ریسک سرمایه­گذاری، موضوع دیگری که دارای اهمیت است و باید به آن پرداخته شود، موضوع حرفه­ای و یا غیرحرفه­ای بودن سرمایه­گذاران بالقوه می­باشد. دلیل اهمیت این موضوع این است که به نظر می­رسد که این دو گروه رفتار یکسانی در رابطه با تصمیمات سرمایه­گذاری نداشته باشند. مروری کوتاه بر ادبیات مربوطه مسیر و بستر لازم برای آزمون فرضیه­ها و پاسخگویی به سوالات پژوهش را هموار می­کند. سرمایه­گذارن حرفه­ای به سرمایه­گذارانی اطلاق می­شود که با در اختیار داشتن وجوه رسمی(مربوط به شرکت­های متبوع) و در چارچوب یک مدیریت حرفه­ای و به نمایندگی از گروهی از افراد، سازمانی دیگر و یا گروهی از سازمان­ها به سرمایه­گذاری در بورس می­پردازند. بنابراین، در این مطالعه به بررسی نقش و اهمیت افزایش افشاء گزارش­های­ حسابرسی درتصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای با رویکرد دلفی فازی خواهیم پرداخت.

در تبیین اهمیت نسبی نقش حسابرسان و خدمات­شان در مقایسه با عوامل کلان اقتصادی و سیاسی و میزان دخالت های دولت در سیاست گذاری و سایر عوامل از جمله نقش قوانین و تاثیر تصمیمات مداخله کنندگان بازار بر تصمیمات سرمایه گذاران اعتقاد بر این است که به منظور تحلیل یک پدیده یا یک تصمیم، متخصصین هر رشته از حوزه های مالی، حسابداری و حسابرسی می بایست از دریچه نگاه خود به موضوع بپردازند و مجموعه مطالعات آنان در مطالعات ترکیبی و تطبیقی منجر به کشف واقعیت پدیده­ها در علم مربوطه شوند. لذا در این مقاله تلاش شده است موضوع اصلی بر نقش حسابرسان دراتخاذ تصمیمات سرمایه گذاران تاکید نماید و نه عوامل موثر بر تصمیمات سرمایه گذاران. مقاله حاضر بر گرفته از پژوهشی با رویکرد اثبات گرایانه است و لذا واقعیت­های موجود در اجرای فرایندهای حسابرسی را صرف نظر از باید ها و نبایدهای هنجاری و ارزشی (بکارگیری حسابرسی مبتنی بر ریسک، بررسی اجمالی و یا حسابرسی به روش سنتی) را مورد ملاحظه قرار داده است.

 

2- مبانی نظری پژوهش

2-1- اهمیت افشاء در گزارش حسابرسی

گزارش حسابرس مستقل معیاری برای انطباق گزارش­های مالی با استانداردهای حسابداری است، در واقع حسابرس از گزارش حسابرسی برای ارائه اظهارنظر خود در باب قابلیت اعتماد صورت‌های مالی به ذینفعان استفاده می­کند(ال­تونیبت^[6] و همکاران، 2008). گزارش حسابرسی محصول نهایی حسابرسی یک واحد تجاری است، که حسابرس در آن نسبت به صورت‌های مالی صاحب­کار اظهارنظر می­کند .شهاد­ت­دهی حسابرسان در قالب اظهارنظر حرفه­ای آنها بیان می‌شود. شهادت بیانگر اظهارنظر و عقیده حسابرس در رابطه با میزان انطباق اطلاعات گزارش شده با معیارهای از قبل تعیین شده است. شهادت­دهی عبارت از گزارش قضاوتی، بر مبنای شواهد متقاعدکننده، توسط فردی مستقل، ذیصالح و مطلع، در خصوص درجه انطباق تمامی جوانب بااهمیت اطلاعات حسابداری گزارش شده توسط یک بنگاه با معیارهای از قبل تعیین شده(نیکخواه آزاد، 1379).

نقش حسابرس در ساختار حاکمیت شرکتی به­عنوان مکانیزم نظارتی بیرونی بر گزارشگری مالی شرکت­ها مورد تاکید قرار گرفته است. ویژگی­های حسابرس از طریق تاثیرگذاری بر کیفیت حسابرسی بر احتمال تجدید ارائه صورت­های مالی تأثیر می­گذارد. دی آنجلو (1981)، توانایی فنی برای شناسایی تحریف­های صورت­های مالی و داشتن استقلال کافی برای گزارش این تحریف­ها را به­عنوان دو ویژگی حسابرس مؤثر بر کیفیت حسابرسی معرفی نموده است(اعتمادی و همکاران، 1397 ،ص 2).

   گزارش­های حسابرسی فاقد کیفیت می­تواند منجر به پیامدهای ناگوار برای حرفه حسابرسی، اشخاص و جامعه شود. استاندارد های جاری حسابرسی، شیوه­های حسابرسی صورت­های مالی، فرآیند حسابرسی، و همچنین مسئولیت­های مدیریت و حسابرس و مهمتر از همه چگونگی اظهار­نظر حسابرس را توصیف می­نمایند. این الگو دارای مزایایی بسیاری بوده و طی دهه­های طولانی در بسیاری از حوزه­ها و مناطق اجرا شده است اما با این وجود گزارش کنونی حسابرس از لحاظ شکل، محتوا و ارزش اطلاع رسانی همواره مورد بحث و انتقاد قرار گرفته است(جعفری نسب کرمانی، 1397).

در اجرای فرایند حسابرسی فرض اولیه آن است که نمونه گیریها به گونه ای صورت خواهد گرفت که نتایج حاصل از بررسیها ازقابلت تعمیم برخوردار باشند.موضوع تعین سطح اهمیت نیز با هدف اعتبار بخشیدن به نتایج مبتنی بر ارقام مهم توسط حسابرسان صورت می گیرد.با این وجود مخاطرات بسیاری نتایج حاصل از فعالیتهای حسابرسان یعنی اعتبار بخشیدن به گزارشات مالی را تهدید می نماید.

در این زمینه مطالعات متعددی به بررسی وضعیت مدل­های گزارشگری حسابرسی کنونی(و قبلی) و نیز فاصله انتظارات بین کاربران و حسابرسان پرداخته­اند(چورچ^[7] و همکاران، 2008). بسیاری از پژوهشگران، کاربران و حتی حسابرسان بر این موضوع اتفاق نظر دارند که مدل کنونی گزارش حسابرس­ پاسخگوی نیاز کاربران نمی­باشد(تورنر و همکاران^[8]، 2010).

مدل کنونی گزارش حسابرس، مربوط به ارائه سطح اطمینان ارائه شده توسط حسابرس است^[9]. از این­رو، گیگر^[10](1994) فاصله انتظارات در حسابرسی را از طریق برجسته­سازی تفاوت بین سطح اطمینان حسابرسان (اطمینان منطقی^[11]) و سطحی که به عقیده­ی کاربران باید حسابرسان ارائه دهند، بیان نموده­اند. نتایج بررسی آنها نشان داده است که 47 درصد از کاربران اطمینان مطلق^[12] را انتظار دارند که طبق آن، صورت­های مالی عاری از اشتباه هستند؛ عجیب تر آنکه 71 درصد از کاربران اطمینان مطلقی را انتظار دارند که طبق آن، در صورت­های مالی اثری از تقلب مشاهده نمی­شود(گیگر، 1994).

بنابراین، علیرغم شواهد مربوط به وجود فاصله انتظارات، شواهدی نیز وجود دارند که نشان می­دهند مدل کنونی گزارش حسابرس برای تصمیم­گیری­های سرمایه­گذاری و اعتباری مفید است. گومز-گیلمن^[13](2003) دریافتند که وام دهندگان و سرمایه­گذاران، گزارش حسابرس را برای تصمیم­گیری­های سرمایه گذاری و وام مفید می­دانند و این گزارش می­تواند بر ارزش دلار سرمایه گذاری شده در شرکت نیز تاثیر بگذارد. با وجود این ویژگی سودمند، ماک^[14] و همکاران (2009) دریافتند که تعدادی از کاربران گزارش حسابرس مستقل را به صورت یک گزاره رد / قبول در نظر می­گیرند. در واقع در گروه­های هدف ماک و همکاران (2009) کاربران متوجه می­شوند که گزارش می­تواند با یک مهر تائید ساده^[15]، جایگزین گردد.

باتوجه به مدل جاری گزارش­های حسابرسی با کیفیت بالا، ممکن است پاداش‌های غیرمنتظره از افشای گسترده حسابرسی را برای تیم‌های مدیریتی فراهم نماید. در این بین شکاف انتظارات بین حسابرسان و استفاده‌کنندگان می­تواند بر افزایش هزینه­های دادرسی تاثیر گذار باشد. شکاف انتظارات را می­توان به سادگی به عنوان تفاوت بین آنچه که استفاده‌کنندگان بر آن اعتقاد دارند و چگونگی انجام حسابرسی با آنچه که حسابرسان خود را مسئول انجام آن می­دانند و اینکه آن‌ها واقعا حسابرسی را انجام می‌دهند، تعریف کرد. مطالعات گذشته نشان می‌دهد که بخشی از دلایل افزایش هزینه‌های دادرسی برای حسابرسان از شکاف انتظارات نشات می‌گیرد. یکی از اهداف بیان‌شده برای یک گزارش توسعه‌یافته، ایجاد فرآیند حسابرسی به گونه­ای است  که افزایش افشای حسابرسی به طور تدریجی شکاف انتظارات را کاهش داده و هزینه‌های قضایی را نیز کاهش دهد. حسابرسان و مدیران ممکن است فرصت‌های ایجاد شده توسط افزایش افشای حسابرسی را دست‌کم بگیرند. لازم است که در این مباحث، به هر دو موقعیت تصمیم‌گیری حسابرسان و موقعیت‌های گزارش مدیریت و انتخاب‌های هر دو طرف توجه شود. همچنین به استفاده‌کنندگان اجازه می‌دهد تا در مورد گزارش­دهی و کیفیت حسابرسی از استنباط بهتری برخوردار شوند(دوکسی^[16]، 2014).

 

2-2- افشای گزارش حسابرسی و تصمیمات سرمایه‌گذاران

ﻧﻘﺶ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ، اﻓﺰاﻳﺶ اﻋﺘﺒﺎر و ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﻮدن اﻃﻼﻋﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺻﻮرت ﻫﺎی ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ. ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺎ اﻳﻔﺎی ﻧﻘﺶ ﺧﻮد ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺳﻮدﻣﻨﺪی و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺗﻜﺎی اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎی ﻛﻴﻔﻲ آن، ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬارد. ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در اﻓﺰاﻳﺶ اﻋﺘﺒﺎر و ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﻮدن اﻃﻼﻋﺎت، اﻧﺘﺸﺎرﮔﺰارش­ﻫﺎی ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﺑﺮه اﺧﺒﺎر و اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎره ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺷﺪه و در ﻧﺘﻴﺠﻪ واﻛﻨﺶ ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را در ﭘﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. واﻛﻨﺶ ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮای اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﮔﺰارشﻫﺎی ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ، ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ارزش ﺑﺎزار ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ در ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ، ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﺑﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن ﮔﺰارشﻫﺎی ﺳﻮدﻣﻨﺪ و اﻧﺘﺸﺎر آﻧﻬﺎ در ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮی ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬارد و زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮای اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺻﺤﻴﺢ اﻗﺘﺼﺎدی ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ(لای، 2019).

اﻳﺘﺘﻮﻧﻦ(2011) اﺷﺎره دارد ﻛﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻮدﻣﻨﺪی ﮔﺰارشﻫﺎی ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ در ﺣﻮزهﻫﺎی ﻣﺤﺘﻮای اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﮔﺰارش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و واﻛﻨﺶ ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ اﻓﺸﺎی ﮔﺰارش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ. همچنین، وی واﻛﻨﺶ ﺑﺎزار ﺑﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ را ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داد. ﺑﺮرﺳﻲ راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﺷﻜﺎف ﺑﻴﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدی ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺷﻜﺎف ﺑﻴﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدی ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﺑﺎ ﺗﺨﺼﺺﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و اﻧﺪازه ﺣﺴﺎﺑﺮس ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻔﻲ و ﺑﺎ دوره ﺗﺼﺪی ﺣﺴﺎﺑﺮس راﺑﻄﻪ ﻣﺜﺒﺖ دارد( ﺣﻜﻴﻢ و اﻣﺮی ، 2009). ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻦ، ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻻی و ﻛﺮﻳﺸﻨﺎن(2009) ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و تصمیمات سرمایه‌گذاران راﺑﻄﻪ وﺟﻮد دارد. ﭼﺎﻧﮓ و ﻫﻤﻜﺎران(2010) اﺷﺎره دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ واﻛﻨﺶ ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎی ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺴﺎﺑﺮس، ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ، ﻧﻮع ﮔﺰارش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ و ﻏﻴﺮه را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎرﺑﻴﻨﺰ-آﻛﺴﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﻧﻤﻮد.

 

 

 

3-2- تغییرات بین­المللی در گزارش حسابرسی

گزارش حسابرسی نتیجه فرآیند حسابرسی است، که مشخص می‌کند آیا صورت‌های مالی منصفانه ارائه شده­اند یا خیر؟ در نتیجه همواره احساس نیاز به ارتقاء کیفیت گزارشگری از جانب استفاده کنندگان وجود داشته است. لذا در همین راستا از سال 2015 هیأت استانداردهای بین­المللی حسابرسی و اطمینان بخش(IAASB) اقدام به تدوین استانداردهای جدید و تجدیدنظر استانداردهای قبلی حسابرسی در حوزه گزارشگری نموده است که این استانداردهای جدید از تاریخ 15 دسامبر 2016(مقارن با 25 آذر 1395) لازم الاجرا می‌باشد. نیاز اصلی به تغییر ناشی از ارتقای شفافیت در تهیه و ارائــه و اظهارنظر نســبت به صورت­های مالی و تسهیل استفاده از این صورت­ها با توجه به درک بهتر استفاده­کنندگان از قضاوت­های حرفه­ای با اهمیت صورت گرفته توسط حسابرس در ارائه­ی اظهارنظر حرفه­ای که در ارتباط با حوزه­هایی که مدیریت در تهیه صورت­های مالی از قضاوت استفاده کرده است، می­باشد.(Parlee, Rose & Thibodeau, 2014, p117)   برای آنکه قضاوت حرفه­ای حسابرسان به­درستی انجام شود و این واژه مفهوم بی­قیدی حسابرسان یا نامحدود بودن اختیارات آنها در کار حسابرسی تلقی نشود، الزم است ضمن کوشش برای شناخت مفهوم آن، عوامل مؤثر بر قضاوت حرفه­ای شناسایی شود تا روشن شود که چگونه اشخاصی شایستگی قضاوت حرفه­ای دارند و کدام عوامل محیطی بر قضاوت حرفه­ای آن اشخاص اثرگذار است. علیرغم اینکه واژه­های «قضاوت حرفه­ای» و «قضاوت» در استاندارهای حسابداری ایران به دفعات مورد استفاده قرار گرفته، اما تا به حال تعریف کاربردی و عملیاتی دقیقی از آن نشده است. برخی معاملات و رویدادها در حسابداری ذاتاً چالش برانگیز و قابل بحث می­باشند، از این رو، تدوین کنندگان استانداردها مجبورند بخشی از تصمیم­گیری­ها را بر عهده حسابداران بگذارند تا در شرایط خاص تصمیمات بهینه­ای اتخاذ و مناسب ترن رویه را انتخاب کنند (کنگرلوئی و همکاران، 1399 ،ص 4).

همچنین از دیگر موارد مؤثر در حرکت به سمت تغییر استانداردهای حسابرسی می­توان به رسوایی­های مالی در شرکت­های بزرگ همچون انرون، وردکام و ... ، وقوع بحران مالی جهانی، پیچیده شــدن محیط کسب و کار جهانی و افزایش پیچیدگی در استانداردهای گزارشگری مالی، تقاضای استفاده­کنندگان(سرمایه­گذاران و تحلیلگران مالی­) برای دریافت اطلاعات بیشتر از حسابرسان و افزایش فشار از ســوی مراجع حامی سرمایه­گذاران اشاره کرد. این تغییرات موجب ارتقاء مسئولیت پذیری مدیریت، کمیته حسابرسی و هیأت مدیره به شرح زیر خواهد شد:

• افزایش ارتباطات شفاف با حسابرس در خصوص کلیه­ی موارد مهم در فرآیند حسابرسی.
• حمایت از حسابرس در اطلاع رسانی موارد مورد نیاز در گزارش حسابرسی.
• ایجاد چالش در خصوص تکمیل موارد با اهمیتی که در گزارش حسابرس درج می‌شود.
• ایجاد چالش از طریق افزایش دسترسی افراد به موضوعات کلیدی حسابرسی(مرادی و همکاران، 1399، ص2).

3- الگوی مفهومی پژوهش

الگوی مفهومی پژوهش، با توجه به اهمیت افشاء گزارش حسابرسی در تصمیمات سرمایه­گذاران بر اساس مبانی نظری و پیشینه پژوهش داخلی و خارجی برای درک بهتر روابط بین متغیرها، در شکل 1 ارائه شده است.

 

 

شکل(1)، مدل مفهومی پژوهش

منبع یافته­های پژوهشگر

 

4- فرضیه­های پژوهش

بر اساس مبانی نظری و پیشینه پژوهش، فرضیه­های پژوهش به شرح زیر تدوین می­شود:

• اعتبار مدیریت بیشترین تاثیر را بر تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیر حرفه­ای دارد.
• سطح افشا بیشترین تاثیر را بر تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیر حرفه­ای دارد.
• بعد اطمینان بخشی حسابرس بیشترین تاثیر را بر تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیر حرفه­ای دارد.
• استقلال نظرات حسابرس بیشترین تاثیر را بر تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیر حرفه­ای دارد.
• کیفیت گزارشگری مالی بیشترین تاثیر را بر تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیر حرفه­ای دارد.
• ریسک تحریف‌های با اهمیت بیشترین تاثیر را بر تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیر حرفه­ای دارد.
• تغییر در نوع گزارش حسابرس بیشترین تاثیر را بر تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیر حرفه­ای دارد.

5-  روش پژوهش

جامعه آماری پژوهش شامل کلیه خبرگان سازمانی شامل متخصصان، خبرگان، نخبگان، اساتید دانشگاه در حوزه مالی و حسابرسی، سرمایه­گذاری و کارشناسان فعال در حوزه مالی و حسابرسی می­باشند. همچنین در این پژوهش‌‌ شرط‌هایی برای انتخاب خبرگان سازمانی تعیین شده‌اند که عبارت‌اند از: حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد مرتبط و حداقل 5 سال سابقۀ مدیریتی. نمونه شامل افرادی از جامعه می­باشد که به صورت یکی از روش­های نمونه­گیری انتخاب شده تا مورد تجزیه و تحلیل قرارگیرند تا بتوان به کل جامعه تعمیم داد. نمونه مطالعه حاضر در بخش کیفی با بهره­گیری از روش دلفی انتخاب می­شود. در این زمینه، اکلی و پاولوسکی^[17](2004)، تعداد 10 تا 30 نفر از متخصصان واجد شرایط را نمونه معتبری می­دانند. بر این اساس، اعضای پانل دلفی برای این پژوهش به صورت نمونه گیری غیراحتمالی و ترکیبی از روش­های هدف­دار یا قضاوتی و زنجیره­ای برگزیده شدند. بر این اساس،  30 نفر از افراد منتخب برای پانل در اولین دور روش دلفی مشارکت کردند که ترکیب آن‌ها بر اساس معیارهای یاد شده عبارت بود از :

الف.  عضو هیأت علمی دانشگاه یا مؤسسه پژوهشی در رشته حسابرسی و یا مالی: 20 نفر؛

ب. کارشناسان فعال در حوزه مالی و حسابرسی: 10 نفر

در این مطالعه با استفاده از روش دلفی فازی به بررسی نقش و اهمیت افزایش افشا  گزارش حسابرسی در تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای پرداخته شده‌ است. در این روش از توابع عضویت برای نشان دادن نظر خبرگان استفاده می­شود. مزیت روش دلفی فازی در توجه به هر یک از نظرات و یکپارچه نمودن آن‌ها برای دستیابی توافق گروهی است. مراحل اجرایی این روش ترکیبی از روش دلفی سنتی و تحلیل داده­های هر مرحله با استفاده از تعاریف نظریه مجموعه­های فازی است.

روش دلفی فازی در دهه 1980 میلادی توسط کافمن و گوپتا ^[18]ابداع شد. نوردرهابن^[19](1995) دریافت که استفاده از روش دلفی فازی برای تصمیمات گروهی می­تواند منجر به درک مشترک از نظرات کارشناسان و خبرگان شود. این روش تعمیم­یافته روش دلفی در مدیریت است. به­طور کلی در روش دلفی، داده­های ذهنی افراد خبره با استفاده از تحلیل­های آماری به داده­های تقریبأ عینی تبدیل می­شود(آذر و فرجی، 1381).

استفاده از اعداد فازی در روش دلفی فازی بدین دلیل مناسبت دارد که در دنیای پیرامون ما نمی­توان موضوعات را به دو یا چند دسته سفید و سیاه تقسیم کرد، بلکه هر موضوع در یک طیف می­گنجد. در ضمن در بسیاری از موارد مانند بررسی کارایی، میزان رضایت­مندی و غیره استفاده از متغیرهای زبانی توسط خبرگان متداول­تر و راحت­تر است(جعفری و منتظر، 1387). کاربرد روش دلفی فازی به منظور تصمیم­گیری و اجماع در مسائلی که اهداف و پارامترها به صراحت مشخص نیستند منجر به نتایج بسیار ارزنده­ای می­شود. ویژگی مهم این روش، ارائه چارچوب انعطاف­پذیر است که بسیاری از موانع مربوط به عدم دقت و صراحت را تحت پوشش قرار می­دهد(آذر و فرجی، 1381). بسیاری از مشکلات در تصمیم­گیری­ها مربوط بـه اطلاعات ناقص و نادقیق است. همچنین تصمیم­های اتخاذ شدة خبرگان بر اساس صلاحیت فردی آنان و به شدت ذهنی است. بنابراین بهتر است داده­ها به جای اعداد قطعی با اعداد فازی نمایش داده شوند. جدول(1)، مقایسه روش­های دلفی و دلفی فازی به­طور مختصر نشان داده‌است.

 

جدول1- مقایسه روش­های دلفی و دلفی فازی

روش دلفی	روش دلفی فازی
جمع­آوری نظرات زمان زیادی طول می­کشد	زمان جمع­آوری نظرات را کاهش می­دهد
هزینه زیاد	هزینه کمتر
به علت تکرار زیاد نرخ بازگشت پرسشنامه کاهش می‌یابد	به علت تکرار کمتر، نرخ بازگشت پرسشنامه کاهش نمی­یابد
نظرات اجبارأ قطعی است	نظرات غیر قطعی است

منبع: فیضی و دهقان، 1388

 

 مراحل اجرایی روش دلفی فازی در واقع ترکیبی از اجرای روش دلفی و انجام تحلیل­ها بـر روی اطلاعات با استفاده از تعاریف نظریة مجموعه­های فازی است.

در این روش، معمولا خبرگان نظریات خود را در قالب حداقل مقدار، ممکن­ترین مقدار و حداکثر مقدار(اعداد فازی مثلثی) ارائه می­دهند. سپس میانگین نظر خبرگان(اعداد ارائه شده) و میزان اختلاف نظر هر فرد خبره از میانگین محاسبه و آن­گاه این اطلاعات برای اخذ نظریات جدید خبرگان ارسال می­شود. در مرحله بعد هر فرد خبره بر اساس اطلاعات حاصل از مرحله قبل، نظر جدیدی را ارائه می­دهد یا نظر قبلی خود را اصلاح می­کند. این فرآیند تا زمانی ادامه می­یابد که میانگین اعداد فازی به اندازه کافی با ثبات شود(آذر و فرجی، 1381). علاوه بر این، چنانچه مطالعة نظر زیرگـروه­هـایی از خبرگـان نیـز لازم باشد، می­توان با محاسبة فاصلة بین اعداد مثلثی، نظریات خبرگان را بر اساس روابط فازی در گروه­های مشابه مورد شناسایی قرار داد و اطلاعات مربوط به آن‌ها را بـه خبرگان موردنظر ارسال کرد(جعفری و منتظر، 1387).

جهت انجام این روش، مراحل زیر پیموده شده­­است:

الف) نظرسنجی از متخصصان: در این مرحله ابتدا از متخصصان مختلف در مورد عوامل موثر بر یک پدیده یا تصمیم به صورت کیفی یا در صورت امکان کمی نظرسنجی می­شود.

 ب) محاسبه­ی اعداد فازی: برای محاسبه­ی اعداد فازی که شامل عدد فازی مثلثی، عدد فازی ذوزنقه­ای و عدد فازی گیوشن است، در این مطالعه طبق مطالعه­ی لی و چن^[20](2007) از عدد فازی مثلثی استفاده شده‌است. در این حالت یک عدد فازی به صورت روابط زیر تعریف می­شود:

(1)	,
(2)
(3)
(4)

 

در روابط فوق، ، نشان­دهنده­ی اهمیت نسبی عامل i عامل j از دیدگاه متخصص k ام،  و  به ترتیب حد بالا و پایین نظرهای پرسش شوندگان و  میانگین هندسی نظرهای پرسش شوندگان است. بدیهی است که مولفه­های عدد فازی جوری تعریف شده‌است که: .

ج) تشکیل ماتریس معکوس فازی در این مرحله با توجه به اعداد فازی به­دست آمده در مرحله­ی پیش، ماتریس مقایسه­ی زوجی فازی میان عواملی مختلف به شرح رابطه­ی زیر تشکیل می­شود (لی و چن، 2007):

 

(5)

یا به­صورت:

(6)

 

د) محاسبه­ی وزن فازی نسبی عوامل: وزن نسبی عوامل از روابط زیر محاسبه می­شود:

(7)
(8)

 

که در آن،  و  یک بردار سطری است که نشان‌دهنده‌ی وزن فازی عامل iام است.

 هـ) غیرفازی کردن وزن عوامل: برای غیرفازی کردن وزن عوامل از رابطه­ی زیر استفاده شد(لی و چین، 2007):

(9)

6- یافته­ها

1-6-  مرحله اول تکنیک دلفی فازی

در مطالعه حاضر با بررسی­های جامع کتابخانه‌ای و ارزیابی نتایج مطالعات گذشته مرتبط، بهترین مدل یا تعدادی بسیاری از شاخص­های مهم مؤثر بر نقش و اهمیت افشائیات گزارش­های حسابرسی بر تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای شناسایی و استخراج شده­اند. به­منظور تایید نهایی شاخص­های شناسایی شده از تکنیک دلفی فازی استفاده شده‌است.

در این بخش از  پژوهش، روش دلفی با استفاده از تحلیل­های کیفی و کمی مورد استفاده قرار گرفت. گاه در استفاده از روش دلفی قواعدی طراحی می‌گردد که محقق با توجه به آن‌ها می­تواند نتایج هر دور را تحلیل نماید. قواعد رویکرد دلفی در این پژوهش عبارتند از:

• اگر میانگین رتبه­هایی که خبرگان به یک شاخص می­دهند کمتر از 3 و در عین حال انحراف معیار بیشتر از یک باشد، آن عامل حذف می­شود. علت اختیار کردن این قاعده این است که هرچند یک عامل از رتبه­ای که خبرگان تعیین می‌کنند میانگین بالایی بدست آورد اما چون بر سر وجود آن عامل میان خبرگان اتفاق نظر وجود ندارد حذف می­شود. چون همان­گونه که بیان گردید هدف از استفاده از روش دلفی رسیدن به اجماع بین صاحب نظران امر می‌باشد.
• اگر میانگین رتبه­هایی که خبرگان به یک عامل می­دهند از 3 کمتر باشد آن عامل حذف خواهد شد. بقیه عوامل به دور بعد راه خواهند یافت.این قاعده نیز بدین علت تعیین شده‌است که در صورتی که یک عامل میانگین پایینی بدست آورد بیانگر آن است که در بین خبرگان به نقش و اهمیت افزایش افشا در گزارش حسابرسی بر تصمیمات سرمایه­گذاران اعتقادی نداشته­اند.

بر همین اساس پرسشنامه­ای  که حاوی تعدادی از عوامل استخراج شده از مطالعات قبلی بود برای خبرگان ارسال گردید. در این پرسشنامه که بر اساس طیف لیکرت تدوین گردیده بود، از افراد خواسته شده بود که نظر خودرا درباره اثر گذار بودن هریک از عوامل با انتخاب یکی از گزینه­ها (خیلی زیاد-زیاد- متوسط تا زیاد-متوسط- کم تا متوسط- کم-خیلی کم) بیان نمایند. سپس پس از جمع­آوری و اطلاعات حاصل از آن‌ها تحلیل گردید. با توجه به طرح پژوهش و مطالب گفته شده، چنانچه عواملی که میانگین آن‌ها از 3 کمتر باشد، حذف می­شوند. همچنین عواملی که انحرف معیار آن‌ها از یک بیشتر باشند نیز حذف می‌شوند. شایان ذکر است که داشتن کمترین انحراف معیار به­ معنی این است که افراد مورد پرسش بیشترین اتفاق نظر را در خصوص آن عامل داشته است. جدول (2)، میانگین و انحراف معیار مولفه­ها را نشان می­دهد. همان­گونه که در جدول (2) مشاهده می­شود، کلیه مولفه­های مورد بررسی دارای میانگین بیشتر از 3 و انحراف معیار کمتر از یک هستند. لذا از بین مولفه­های مورد بررسی هیچ­کدام حذف نمی­شوند. از میان مولفه­های ارائه شده در جدول (2)، مولفه­هایی نظیر اعتبار مدیریت، سطح افشا، بعد اطمینان بخشی حسابرس، استقلال نظرات حسابرس، کیفیت گزارشگری مالی، ریسک تحریف‌های با اهمیت و تغییر در نوع گزارش حسابرس مولفه­هایی هستند که دراین مطالعه توسط خبرگان مورد تائید قرار گرفته­اند. در حالی که توسط دیگر محققان مدنظر قرار نگرفته­اند.

 

جدول2- میانگین و انحراف معیار مولفه­ها

متغیر	میانگین	انحراف معیار
اعتبار مدیریت	73/4	45/0
سطح افشا	80/4	56/0
بعد اطمینان بخشی حسابرس	86/4	35/0
استقلال نظرات حسابرس	73/4	70/0
کیفیت گزارشگری مالی	06/4	59/0
ریسک تحریف‌های با اهمیت	33/3	97/0
تغییر در نوع گزارش حسابرس	73/3	96/0

مأخذ: یافته­های پژوهشگر

 

بر همین اساس، جدول (3)، میانگین دیدگاه­های خبرگان حاصل از نظرسنجی نخست را نشان می­دهد. در جدول (3)، میانگین قطعی بدست آمده نشان­دهنده شدت موافقت خبرگان بـا هرکدام از مولفه­های پژوهش حاضر می­باشد. مطابق جدول (3)، بیشترین میزان موافقت خبرگان بـا مولفه­های سطح افشا، بعد اطمینان بخشی حسابرس و استقلال نظرات حسابرس(96/0S=)  بوده و کمترین میزان موافقت بـا مولفـه ریسک تحریف‌های با اهمیت (73/0S=) می­باشد.

 

جدول3- میانگین دیدگاه­های خبرگان حاصل از نظرسنجی نخست

مولفه­ها	میانگین فازی مثلثی	میانگین فازی زدایی شده
اعتبار مدیریت	(87/0 ،98/0 ،00/1)	95/0
سطح افشا	(90/0 ، 00/1 ، 00/1)	96/0
بعد اطمینان بخشی حسابرس	( 90/0، 00/1 ، 00/1 )	96/0
استقلال نظرات حسابرس	(89/0 ، 99/0 ، 00/1)	96/0
کیفیت گزارشگری مالی	(74/0 ، 89/0 ، 98/0)	87/0
ریسک تحریف‌های با اهمیت	(56/0 ، 75/0 ، 89/0 )	73/0
تغییر در نوع گزارش حسابرس	(64/0 ، 82/0 ، 93/0)	80/0

مأخذ: یافته­های پژوهشگر

 

2-6- مرحله دوم تکنیک دلفی فازی

در این مرحله، میزان اختلاف نظر هر خبره با میانگین نظرات اعضا پانل خبرگان محاسبه شد. سپس پرسشنامه دیگری به همراه نظر قبلی هر خبره و میزان اختلاف نظر وی با میانگین نظرات اعضا پانل در اختیار آن‌ها قرار گرفت. با توجه به نظرات ارائه شده در مرحله اول و مقایسه آن با نتایج مرحله دوم چنانچه اختلاف نظر خبرگان در دو مرحله از حد آستانه 2/0 کمتر باشد، فرآیند نظرسنجی متوقف می­شود. با توجه به این که میزان اختلاف نظر خبرگان بین دو مرحله اول و دوم اجرای دلفی کمتر از حد آستانه خیلی کم(2/0) بدست آمد، نظرسنجی در مرحله دوم متوقف شد(جدول(4)).

بر اساس نتایج به دست آمده جدول (4)، بیشترین توافق خبرگان در خصوص اقداماتی که بایستی در زمینه افشاهای گزارشگری  صورت گیرد، تجزیه و تحلیل سطح افشا و بعد اطمینان بخشی حسابرس است که بایستی مورد توجه مدیران، حسابرسان و برنامه­ریزان این حوزه قرار گیرد.

از سوی دیگر، کمترین توافق خبرگان در خصوص اقداماتی که بایستی در این زمینه صورت گیرد، ریسک تحریف‌های با اهمیت است. لذا با توجه به اینکه میزان اختلاف نظر خبرگان در دو مرحله اول و دوم دلفی کمتر از حد آستانه خیلی کم(2/0) به دست آمد، نظرسنجی در این مرحله متوقف شد.

بنابراین نتایج نشان می­دهد که سطح افشا و بعد اطمینان بخشی حسابرس دارای تاثیر بالقوه­ای بر تصمیمات سرمایه­گذاران است؛ و باعث ایجاد تمایز میان تصمیمات اخذ شده توسط سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای می­شود. چرا که به اعتقاد خبرگان و کارشناسان این مطالعه، این دو مولفه به­خوبی توسط سرمایه­گذاران حرفه­ای جهت اخذ تصمیمات اقتصادی به­کار گرفته می­شود. در حالی که سرمایه­گذاران غیرحرفه­ای در تشخیص این دو مولفه ممکن است که ناتوان عمل نمایند. از این­رو، سرمایه­گذاران غیر حرفه­ای هنگام اخذ تصمیمات سرمایه‌گذاری به این دو مولفه توجه چندانی نمی­کنند.

 

 

جدول4-  میانگین دیدگاه­های خبرگان حاصل از نظرسنجی دوم

مولفه­ها	میانگین فازی مثلثی	میانگین فازی زدایی شده
اعتبار مدیریت	(86/0 ، 97/0 ، 00/1)	94/0	006/0
سطح افشا	(90/0 ، 00/1 ، 00/1)	96/0	000/0
بعد اطمینان بخشی حسابرس	(90/0 ، 00/1 ، 00/1)	96/0	000/0
استقلال نظرات حسابرس	(88/0 ، 98/0 ، 00/1)	95/0	005/0
کیفیت گزارشگری مالی	(74/0 ، 90/0 ، 98/0)	87/0	004/0
ریسک تحریف‌های با اهمیت	(45/0 ، 64/0 ، 80/0)	63/0	104/0
تغییر در نوع گزارش حسابرس	(65/0 ، 82/0 ، 94/0)	80/0	005/0

مأخذ: یافته­های پژوهشگر

 

7- بحث و نتیجه­گیری

مطالعه­ی حاضر، با استفاده از روش دلفی فازی به بررسی نقش و اهمیت افزایش افشاء در گزارش­های حسابرسی بر تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای با استفاده از نظرات 30 نفر از خبرگان و کارشناسان حوزه مالی  و حسابرسی در سال 1399 پرداخته است. نتایج حاصل از مرحله اول تکنیک دلفی فازی نشان داده است که در میان مولفه­هایی نظیر اعتبار مدیریت، سطح افشا، بعد اطمینان بخشی حسابرس، استقلال نظرات حسابرس، کیفیت گزارشگری مالی، ریسک تحریف‌های با اهمیت و تغییر در نوع گزارش حسابرس که توسط کارشناسان و خبرگان مورد تائید قرار گرفته­اند، بیشترین میزان موافقت خبرگان بـا مولفه­های سطح افشا، بعد اطمینان بخشی حسابرس و استقلال نظرات حسابرس بوده و کمترین میزان موافقت بـا مولفـه ریسک تحریف‌های با اهمیت است. همچنین نتایج مربوط به مرحله دوم تکنیک دلفی فازی نشان داده است که  سطح افشا و بعد اطمینان بخشی حسابرس دارای تاثیر بالقوه­ای بر تصمیمات سرمایه­گذاران است؛ و باعث ایجاد تمایز میان تصمیمات اخذ شده توسط سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای می­شود.

بنابراین براساس نظرات خبرگان و کارشناسان حوزه مربوطه می­توان گفت که میزان استنباط سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای پیرامون سطح افشا و بعد اطمینان بخشی حسابرس، تفاوت وجود دارد. این موضوع نشان­دهنده این است که با تغییر در سطح افشا و بعد اطمینان بخشی حسابرس تصمیمات سرمایه­گذاری اخذ شده توسط سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای به یک میزان تغییر نخواهد کرد. زیرا براساس نظرات کارشناسان و خبرگان میزان درک و استنباط این دو گروه از سرمایه­گذاران از این دو مولفه یکسان نیست. لذا ممکن است که سطح افشا و بعد اطمینان بخشی حسابرس تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای را متاثر کند. در حالی که تاثیر چندانی بر تصمیمات سرمایه­گذاران غیرحرفه­ای نداشته باشد. چرا که براساس نظر سرمایه­گذاران حرفه­ای،  افشای موضوع­های کلیدی حسابرسی منجر به افزایش ارزش اطلاعاتی گزارش حسابرس، کاهش یکنواختی گزارش حسابرس، افزایش مسئولیت حرفه­ای و قانونی حسابرس، بهبود کیفیت حسابرسی خواهد شد. در حالی که سرمایه­گذاران غیر حرفه­ای از آگاهی لازم در خصوص نقش و اهمیت سطح افشا و افشاهای گزارش­های حسابرسی برخوردار نیستند. بنابراین، با توجه به تفاوت درک و استباط میان سرمایه­گذاران حرفه­ای و غیرحرفه­ای، به سازمان بورس و اوراق بهادار توصیه می­شود که به منظور حفظ اعتبار، افزایش استقلال و کیفیت حسابرسی، چک­لیستهایی تهیه و در نظر گرفته شود تا شرکت‌های فعال در بورس به منظور افزایش آگاهی سرمایه­گذاران از آنها استفاده نمایند. همچنین با توجه به اینکه براساس نظر کارشناسان و خبرگان این حوزه، افزایش افشاء در گزارش­های حسابرسی سبب تغییر در تصمیمات سرمایه­گذاران حرفه­ای می­شود؛ لذا با توجه به اینکه استاندارد گزارشگری حسابرسی در حال تجدید نظر می­باشد و پیش نویس آن توسط سازمان حسابرسی منتشر شده است، به سازمان حسابرسی به عنوان متولی این موضوع پیشنهاد می­شود از نتایج این پژوهش برای هر چه پر بار تر شدن استاندارد تجدید نظر شده استفاده نماید.

علاوه بر این، به­منظور اطمینان از فعالیت اطمینان­بخشی حسابرسان و افزایش اعتماد سرمایه­گذاران، ارتقای اعتبار مدیریت در بازار سرمایه حیاتی است. همچنین ارتقای اعتبار مدیریتی مناسب باعث عدم سلب حقوق سهامداران، جلوگیری از سوء استفاده­های مدیریتی و فرار سرمایه از بازار خواهد شد.

در نهایت به محققان آتی پیشنهاد  می­شود که با توجه به نقش و اهمیت افشاء گزارش­های حسابرسی در تصمیمات سرمایه­گذاران، به بررسی نقش افزایش افشاء در گزارش­های حسابرسی بر کیفیت عملکرد سرمایه­گذاران فعال در بازار سرمایه به خصوص بانک­ها بپردازند.

 

[1]- گروه حسابداری،واحدفیروزکوه،دانشگاه آزاداسلامی،فیروزکوه،ایران.  E-mail: [e-mail]

[2]- گروه حسابداری،واحدفیروزکوه،دانشگاه آزاداسلامی،فیروزکوه،ایران. نویسنده مسئول  E-mail: [e-mail]

[3]- گروه حسابداری،واحدفیروزکوه،دانشگاه آزاداسلامی،فیروزکوه،ایران  E-mail: [e-mail]

[4] Binti Hashim & Binti Abdul Rahman

[5] Givoly and Palmon

[6]Al thuneibat

[7] Church

[8] Turner

[9] سطح اطمینان حسابرسی برای ارائه "اطمینان منطقی" است. اطمینان مطنقی سطحی بالا (اما نه مطلق) از اطمینان را نشان می دهد که طبق آن، صورت های مالی بطور کلی غلط نیستند. با این حال، گزارش اطمینان منطقی یا اهمیت را به صورت کمّی برای خواننده تعریف نمی کند.

[10] Geiger

[11] Reasonable assurance

[12] Absolute assurance

[13] Gomez-Guillamon

[14] Mock

[15] OK

[16] Doxey

[17] Okoli & Pawlowski

[18] Kaufman and Gupta

[19] Noorderhaben

[20] Lee & Chen

مراجع

فهرست منابع

• آذر، عادل و حجت فرجی، (1381)،"علم مدیریت فازی، مرکز مطالعات و بهره وری ایران"،انتشارات اجتماع، 169.
• اسدی، مرتضی و محمد نعمتی، (1393) ،"قضاوت حرفه‌ای در حسابرسی" ،فصلنامه حسابدار رسمی، شماره27.
• اعتمادی، حسین، محمد علی سالاری و موسی جوانی قلندری،(1397)،"احتمال تجدید ارائه صورت­های مالی با تأکید برنقش حسابرس"،پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، (10) 37، صص106-85.
• جعفری نسب کرمانی، ندا،(1397)،"موضوع­های کلیدی حسابرسی"، مجله حسابرس، شماره 96.
• جبارزاده کنگرلوئی، سعید، چنگیز سلیمانی، جمال بهری ثالث و عسگر پاک مرام، (1399)، "الگویی برای پیش‌بینی قضاوت حرفه‌ای حسابرسان"،پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، (12) 48، صص201-179.
• جعفری، نیلوفر و غلامعلی منتظر، (1387)،"استفاده از روش دلفی فازی برای تعیین سیاست‌های مالیاتی کشور"،فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی،سال هشتم،شماره اول.
• جعفری، ندا و مهناز ملانظری، (۱۳۹۷)، "گزارش کنونی و جدید حسابرس: دیدگاه حسابرسان ایرانی "، فصلنامه پژوهش‌های تجربی حسابداری،(8) 2، صص 95-116.
• مرادی،زهرا، فاطمه قائمی و غلامحسین علوی،(1399)،"تأثیر ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر کنترل‌های داخلی و مدیریت سود"،پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، (12) 46، صص280-259.
• نبهان، جاسمال، (1396)، "بررسی عوامل مؤثر برقضاوت حرفه‌ای حسابرس در ارتباط با کمیت و کیفیت شواهد حسابرسی در عراق"،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد.