پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 418 |
| تعداد شماره‌ها | 9,997 |
| تعداد مقالات | 83,560 |
| تعداد مشاهده مقاله | 77,801,151 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 54,843,813 |
رتبه‌بندی عوامل حسابداری و محیطی مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دوره 14، شماره 56، دی 1401، صفحه 89-114 اصل مقاله (736.64 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/faar.2022.698381 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| علیرضا شاهرضا1؛ خسرو فغانی ماکرانی* 2؛ نقی فاضلی1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1گروه حسابداری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2،گروه حسابداری، واحد سمنان ، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان ،ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده سودآوری بانک‌های تجاری، موضوعی بسیار مهم و پیچیده است که تحت تأثیر مدیریت سرمایه فکری و سرمایه مالی به‌عنوان عوامل حسابداری و شاخص‌های صنعت بانکداری و اقتصاد کلان به‌عنوان عوامل محیطی قرار دارد. هدف اصلی انجام این پژوهش، تعیین میزان اهمیت و رتبه‌بندی عوامل و شاخص‌های مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری، در جهت کمک به تصمیمات اثربخش سیاست‌گذاران بانک مرکزی و مدیران بانک‌ها است. جامعه آماری موردبررسی شامل 17 بانک تجاری فعال در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1394 الی 1399 است. برای دستیابی به هدف این پژوهش، از آزمون رتبه‌بندی فریدمن در نرم‌افزار SPSS استفاده‌شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، سرمایه مالی و سرمایه فکری به‌عنوان عوامل حسابداری، اهمیت بیشتری نسبت به شاخص‌های صنعت بانکداری و اقتصاد کلان به‌عنوان عوامل محیطی داشته‌اند و رتبه‌بندی شاخص‌ها نشان داده است، متغیرهای اندازه بانک، کارایی سرمایه انسانی، تمرکز مالکیت و کارایی مدیریت به ترتیب بیشترین اهمیت و متغیرهای کارایی سرمایه نوآوری، رقابت، تولید ناخالص داخلی و کارایی سرمایه ارتباطی به ترتیب کمترین اهمیت را در سودآوری بانک‌های تجاری داشته‌اند. بر اساس شواهد تجربی این پژوهش پیشنهاد میشود، مدیران بانک‌های تجاری ضمن تحلیل شرایط محیطی، به مدیریت منابع در اختیار خود توجه کافی داشته باشند. به‌ویژه افزایش در داراییها از طریق جذب سپرده و افزایش سرمایه و همچنین استفاده بهینه از سرمایه‌های انسانی نقش تعیین‌کننده‌ای در بهبود سودآوری دارند | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| واژه‌های کلیدی: سودآوری؛ عوامل درون‌سازمانی؛ عوامل برون‌سازمانی؛ رتبه‌بندی؛ آزمون فریدمن | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
رتبه‌بندی عوامل حسابداری و محیطی مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری
چکیده سودآوری بانک‌های تجاری، موضوعی بسیار مهم و پیچیده است که تحت تأثیر مدیریت سرمایه فکری و سرمایه مالی به‌عنوان عوامل حسابداری و شاخص‌های صنعت بانکداری و اقتصاد کلان به‌عنوان عوامل محیطی قرار دارد. هدف اصلی انجام این پژوهش، تعیین میزان اهمیت و رتبه‌بندی عوامل و شاخص‌های مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری، در جهت کمک به تصمیمات اثربخش سیاست‌گذاران بانک مرکزی و مدیران بانک‌ها است. جامعه آماری موردبررسی شامل 17 بانک تجاری فعال در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1394 الی 1399 است. برای دستیابی به هدف این پژوهش، از آزمون رتبه‌بندی فریدمن در نرم‌افزار SPSS استفاده‌شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، سرمایه مالی و سرمایه فکری به‌عنوان عوامل حسابداری، اهمیت بیشتری نسبت به شاخص‌های صنعت بانکداری و اقتصاد کلان به‌عنوان عوامل محیطی داشته‌اند و رتبه‌بندی شاخص‌ها نشان داده است، متغیرهای اندازه بانک، کارایی سرمایه انسانی، تمرکز مالکیت و کارایی مدیریت به ترتیب بیشترین اهمیت و متغیرهای کارایی سرمایه نوآوری، رقابت، تولید ناخالص داخلی و کارایی سرمایه ارتباطی به ترتیب کمترین اهمیت را در سودآوری بانک‌های تجاری داشته‌اند. بر اساس شواهد تجربی این پژوهش پیشنهاد میشود، مدیران بانک‌های تجاری ضمن تحلیل شرایط محیطی، به مدیریت منابع در اختیار خود توجه کافی داشته باشند. به‌ویژه افزایش در داراییها از طریق جذب سپرده و افزایش سرمایه و همچنین استفاده بهینه از سرمایه‌های انسانی نقش تعیین‌کننده‌ای در بهبود سودآوری دارند. واژه‌های کلیدی: سودآوری، عوامل درون‌سازمانی، عوامل برون‌سازمانی، رتبه‌بندی، آزمون فریدمن. 1- مقدمه رشد اقتصادی هر کشوری در درجه اول به سیستم بانکی قوی فعال در آن کشور بستگی دارد به‌طوری‌که در اقتصاد بانک محور ایران، رشد و توسعه تمام صنایع به بانک‌ها وابسته است و با توجه به اینکه آن‌ها باعث ایجاد جریان منابع سرمایه‌گذاری در رگ‌های اقتصاد می‌شوند، پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور بدون حمایت بانک‌ها بسیار مشکل به نظر می‌رسد. بانک‌ها مانند هر بنگاه اقتصادی دیگری، به دنبال افزایش سودآوری خود هستند. اقتصادهای دارای بخش بانکی سودآور قادر به مقاومت در برابر شوک‌های منفی اقتصادی هستند. سودآوری بانک‌ها از یک‌سو به ثبات سیستم مالی کشور کمک می‌کنند و در سوی مقابل، همانند وضعیت‌های مشابه در سراسر جهان، ورشکستگی آن‌ها همانند بحـران مـالی سال‌های 2009-2007، می‌تواند منجر به بحران سامانمند برای تمام صنایع شود؛ بنابراین ارزیابی عملکرد بانک‌ها به‌عنوان مهم‌ترین بخش تأمین مالی واحدهای تجاری، دارای اهمیت بسیار زیادی است (اسد الاسلام و همکاران، 2017). ارزیابی سودآوری و عملکرد گذشته بانک‌های تجاری، مبنایی برای تصمیم‌گیری در آینده است و به‌منظور بهبود مستمر موفقیت‌ها و برطرف نمودن ضعف‌های احتمالی انجام میشود؛ بنابراین باید عوامل و شاخص‌هایی را که بر سودآوری بخش بانکی تأثیر می‌گذارند را درک نمود. ادبیات سودآوری بانک‌ها بسیار وسیع و چالش‌برانگیز است، به‌طوری‌که تفاوت‌های ایجادشده در قوانین و مقررات، استانداردهای حسابداری و محیط‌های اقتصادی در هر کشوری و هر دوره‌ای که بررسی انجام میشود، نتایج مورد انتظار را متفاوت می‌نماید (گلن و همکاران، 2014). از طرف دیگر افزایش رقابت در بازار ارائه خدمات بانکی، مدیران و تحلیل‌گران بانک‌ها را مجبور به شناسایی روش‌هایی جهت افزایش سودآوری و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر سودآوری آن‌ها نموده است. به‌طورکلی عوامل مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری در دودسته عوامل درون‌سازمانی و برون‌سازمانی قابل‌بررسی است. عوامل نخست مربوط به ویژگی‌های درون شرکت و نحوه مدیریت منابع در اختیار و ساختار مالی بانک‌ها تحت عنوان عوامل حسابداری است و در نقطه مقابل، عوامل برون‌سازمانی شامل شاخص‌های محیطی خارج از سازمان هستند که سودآوری سازمان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این عوامل خـارج از حیطـه تصمیم‌گیری مدیـران قـرار دارنـد و در اغلب اوقات به‌صورت غیرمسـتقیم با سودآوری سازمان در ارتبـاط هسـتند. با توجه به محدودیت‌هایی که همواره در منابع سازمان وجود دارد، اولویت‌بندی عوامل و شاخص‌ها در جهت افزایش سودآوری از اهمیت بسزایی برخوردار است. در سالیان اخیر سودآوری بانک‌های تجاری به‌شدت کاهش‌یافته است به‌طوری‌که در اکثر سال‌های موردبررسی، بانک‌ها زیانده بوده‌اند؛ بنابراین با توجه به اهمیتی که سودآوری بانک‌های تجاری بر پایداری آن‌ها و توانایی تأمین مالی سایر صنایع دارند و همچنین تأثیری که می‌توانند در ایجاد یا پیشگیری از بحران‌های مالی داشته باشند، پرسش اصلی پژوهش آن است که رتبه‌بندی عوامل و شاخص‌های انتخابی تأثیرگذار بر سودآوری بانک‌های تجاری چگونه است و کدام‌یک از عوامل و شاخص‌های سازمانی یا محیطی بر سودآوری بانک‌های تجاری اهمیت بیشتری دارند؟ اهمیت انجام این پژوهش در این است که به مدیران، سرمایه‌گذاران بالقوه و بالفعل و پژوهشگران نشان می‌دهد که چه عواملی تأثیر بیشتری بر سودآوری بانک‌های تجاری دارند و بر این اساس آن‌ها می‌توانند تصمیمات و اقدامات مناسب را انجام دهند. انتظار بر آن است که انجام این پژوهش به توسعه و بسط ادبیات مربوط به سودآوری بانک‌های تجاری کمک‌های شایانی ارائه و مبنایی برای انجام تحقیقات آتی پژوهشگران و علاقه‌مندان به موضوعات سودآوری در سایر صنایع و کشورها گردد. از بعد نوآوری، بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، این پژوهش نخستین مطالعه‌ای است که در یک بررسی جامع و به‌طور هم‌زمان، عوامل و شاخص‌های مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری را تحت عنوان عوامل درون‌سازمانی و برون‌سازمانی رتبه‌بندی نموده است. ادامه ساختار این مقاله بدین‌صورت است که نخست به تبیین چارچوب نظری و پیشینه پژوهش می‌پردازیم و در ادامه فرضیه‌ها و متغیرهای مورداستفاده در پژوهش، روش‌شناسی و یافته‌های پژوهش و در پایان آزمون فرضیه‌ها، نتایج و یافته‌ها، بحث و نتیجه‌گیری و محدودیت‌ها و پیشنهادهای پژوهش بیان میشود.
2- چارچوب نظری فعالیت‌های مالی مؤثر بر سودآوری، برای تمام موقعیت‌ها و شرایط بخش بانکی یکسان نیست و عوامل مختلفی بر آن تأثیرگذار است (کان کولتای، 2018). طی بررسی‌های انجام‌شده، عوامل مؤثر بر سودآوری بانک‌ها به‌صورت پراکنده انجام‌شده است. مدیریت سرمایه مالی از یک‌سو و مدیریت سرمایه‌های فکری از سوی دیگر به‌عنوان عوامل درون‌سازمانی و مؤلفه‌های صنعت بانکداری و اقتصاد کلان به‌عنوان متغیرهای برون‌سازمانی موردبررسی قرارگرفته و گاهی نتایج مختلفی در شرایط مختلف اقتصادی و در کشورهای متفاوت گزارش‌شده است. بر اساس رویکرد مبتنی بر منابع[4]، بر مدیریت مناسب انواع منابع استراتژیک در اختیار سازمان‌ها، شامل منابع مالی (پول نقد، دریافتنی‌ها و سرمایه‌گذاری و...)، منابع فیزیکی (کارخانه، اموال و تجهیزات و...) منابع انسانی (دانشمندان، مدیران و کارکنان و...) توانمندی‌های فنّاورانه، منابع اطلاعاتی و دارایی‌های نامشهود (از قبیل شهرت، اعتبار، نام تجاری، سرقفلی و...) تأکید میشود (علی احمدی، 1382). مدیریت سرمایه مالی بانک به‌عنوان یک منبع ایجاد ارزش، با توجه به نوع کارکرد بانک‌ها و روش‌های کسب درآمد، شامل متغیرهای ترکیب داراییها، کیفیت داراییها، کفایت سرمایه، ساختار مالی، مدیریت هزینه، کارایی مدیریت، اندازه بانک‌ها و ساختار درآمدی (تنوع درآمدی)، سودآوری بانک‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد (آنتونیو، 2013). در کنار سرمایه مالی، سرمایه فکری یک دارایی استراتژیک تحت کنترل مدیریت سازمان است که تأثیر مثبتی بر عملکرد آینده بنگاه‌های تجاری دارد. سرمایه فکری را می‌توان ترکیبی از سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری دانست که با ثروت خالص یا ارزش‌افزوده ایجادشده، اندازه‌گیری میشود. سرمایه انسانی نوآوری ایجاد می‌کند؛ خواه محصولات و خدمات جدید باشد، یا فرایندهای تجاری را بهبود ببخشد. سرمایه ساختاری دانشی است که ازنظر فن‌آوری، اختراعات، داده‌ها، نشریات، استراتژی و فرهنگ، ساختارها و نظام‌ها، روال‌ها و رویه‌های سازمان به‌طورکلی به سازمان تعلق دارد؛ و سرانجام، سرمایه مشتری ارزش شرکت ناشی از روابط مداوم آن با افراد یا سازمان‌هایی است که به فروش شرکت و افزایش سهم از بازار واحدهای تجاری کمک می‌نماید (ریاحی بلکویی، 2003). لیکن اخیراً در مدل اصلاح‌شده و توسعه‌یافته سرمایه فکری (مدل پالیک اصلاح‌شده و توسعه‌یافته)، دو جزء دیگر، شامل سرمایه فناوری و کارایی سرمایه بکار گرفته‌شده برای آن در نظر گرفته‌اند. سرمایه فناوری مجموعه‌ای از دارایی نامشهود مبتنی بر نوآوری و دانش فرآیند فنی است که برای عملکرد بهتر و بیشتر و همچنین ایجاد فضای رقابتی سازمان‌ها بسیار حیاتی است. این سرمایه باعث افزایش کیفیت، بهبود بهره‌وری و صرفه‌جویی در هزینه‌ها به‌عنوان چالش‌های پیش رو شرکت‌ها، میشود (خلیق، 2019). سرمایه به کار گرفته‌شده نیز شامل دانش استفاده از دارایی‌های مالی و فیزیکی است که باعث افزایش در بازده دارایی‌های واحد تجاری و سودآوری آن‌ها می‌گردد (لیو و ژو، 2020). سرمایه مالی و سرمایه فکری بجای آنکه علت و معلول یکدیگر باشند، مکمل یکدیگر هستند. سرمایه مالی نه‌تنها یک منبع تأثیرگذار است بلکه نقش بسیار مهمی در تأمین بودجه برای سرمایه‌گذاری بر روی سرمایه فکری شرکت است و سرمایه فکری نیز باعث ایجاد ارزش‌افزوده و سودآوری برای شرکت میشود (مورتی و موریتسن، 2011). بنابراین دارایی‌های مشهود به‌تنهایی کلید کامیابی جوامع و سازمان‌ها نیست بلکه سرمایه فکری و مدیریت آن در عرصه محیط پرتلاطم و چالشی امروز رمز موفقیت محسوب میشود. (همتی، 1389) عوامل برون‌سازمانی، شامل شاخص‌های ناشی از عوامل محیط اجتماعی، اقتصادی و حقوقی محل فعالیت بانک‌ها است و به‌صورت غیرمستقیم بر عملکرد صنعت بانکداری تأثیر می‌گذارد (جیمز، 2014). این عوامل شامل متغیرهای صنعت بانکداری و متغیرهای اقتصاد کلان هستند. متغیرهای صنعت بانکداری شامل رقابت، تمرکز مالکیت و توسعه بازار سهام هستند که توجیه‌کننده چگونگی تأمین مالی اقتصاد کشور هستند و ممکن است با سودآوری بانک‌ها مربوط باشند. (گلن و همکاران، 2014). رقابت مؤلفه انکارناپذیر کسب‌وکار کنونی است که با ورود به هزاره سوم پیچیده‌تر شده و پیش‌بینی میشود به مرحله‌ای نوین برسد. رقابت موجب شده است که به مدیریت کسب‌وکار، نگاه راهبردی و استراتژیک صورت پذیرد (رهنمای رود پشتی، 1392). به عبارتی تغییر در سهم از بازار باعث تغییر در سودآوری میشود. تمرکز مالکیت بر اساس تئوری نمایندگی قابل توجیه است زیرا مدیر بر اساس خواسته سهامدار یا سهامداران اصلی رفتار می‌کند و نه همه سهامداران. آن‌ها می‌توانند از طریق نماینده خود در هیئت‌مدیره، مدیری را انتخاب کند که به نفعشان عمل نماید. (پیتر سون و اولینکا، 2017). بازار سهام توسعه‌یافته‌تر باعث افزایش تأمین مالی بیشتر شرکت‌ها از طریق بازار سرمایه به‌جای بانک‌ها میشود. این امر باعث کاهش ریسک اعتباری بانک‌ها و درنهایت کاهش هزینه‌های بانک و افزایش سودآوری بانک‌ها میشود (گلن و همکاران، 2014). متغیرهای اقتصاد کلان، دیگر عوامل برون‌سازمانی هستند که مقادیر سالیانه آن‌ها به‌صورت غیرمستقیم به سودآوری بانک‌ها مرتبط هستند. آن‌ها شامل رشد تولید ناخالص داخلی، تورم، نرخ ارز و نرخ بهره می‌باشند (گلن و همکاران، 2014). بر اساس یافته‌های وانگ و چان (2009) درصورتی‌که نرخ رشد اقتصادی کشور از نرخ سود بانکی بیشتر باشد ریسک اعتباری بانک‌ها کاهش و کارایی بانک افزایش می‌یابد (پور مهر و دیگران، 1397). رشد تولید ناخالص داخلی یک معیار کلی از رشد اقتصادی است. این متغیر ممکن است با سودآوری بانک‌ها ارتباط مثبت داشته باشد زیرا در مواقع رونق اقتصادی، انتظار بر این است که ریسک اعتباری بانک‌ها کاهش و فرصت‌های سودآوری آن‌ها افزایش یابد (گلن و همکاران، 2014). ریسک نرخ ارز ناشی از عدم تطابق ارزش‌گذاری بین داراییها و بدهی‌های مختلف بانک‌ها است که به ارز داخلی بیان میشود. این عدم تطابق ممکن است باعث زیان بانک‌ها شود (گرینینگ، 2009). از طرفی افزایش نرخ ارز می‌تواند احتمال بازپرداخت تسهیلات بانک‌ها را کاهش دهد و باعث افزایش ریسک اعتباری و نقدینگی بانک گردد. هرچه نرخ تورم بیشتر باشد، انتظار می‌رود که احتمال نکول تسهیلات بیشتر شده و درنتیجه ریسک اعتباری و نقدینگی بانک‌ها افزایش یابد؛ زیرا منفعت نگهداری پول (اختلاف مابین تورم و نرخ تسهیلات بانکی) افزایش می‌یابد و افراد ترغیب میشود تا بازپرداخت تسهیلات خود را به تعویق اندازند (اربابیان و همکاران، 1395). نرخ بهره پایین، توانایی بانک‌ها را برای قیمت‌گذاری مناسب وام‌ها و سپرده‌ها محدود می‌نماید و این امر ممکن است حاشیه سود عملیاتی بانک‌ها را تحت‌فشار قرار داده و اثر منفی بر سودآوری آن‌ها داشته باشد (مهربان پور، 1396).
3- پیشینه پژوهش‌های مرتبط دستگیر و دیگران در سال 1393 به بررسی تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و اوراق بهادار با استفاده از روش پالیک پرداخت. نتایج نشان می‌دهد سرمایه فکری بر عملکرد شرکت‌های بررسی‌شده تأثیر مثبت دارد. لیکن تأثیر کارایی سرمایه مالی و فیزیکی نسبت به سرمایه انسانی بیشتر است. برای متغیر عملکرد از نسبت قیمت به سهم، کیو توبین و رشد درآمد استفاده‌شده است. بابایی و جهانگیری در سال ۱۳۹۴ به بررسی تأثیر سرمایه فکری بر معیارهای سودآوری در دوره جاری و آتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش پالیک و رگرسیون چندگانه پرداخته‌اند. نتایج حاکی از آن است که تمام عناصر سرمایه فکری شامل سرمایه ارتباطی، سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری، بر معیارهای سودآوری دوره جاری و آتی شرکت‌ها اعم از سود هر سهم، بازده دارایی، بازده حقوق صاحبان سهام، بازده فروش و بازده سرمایه‌گذاری تأثیر مثبت داشته‌اند. محمود زاده و عفتی باران در سال 1396 به بررسی تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی بانک‌های ایران با استفاده از روش ارزش‌افزوده سرمایه فکری (پالیک) پرداخته‌اند. نتایج نشان داده است هر سه عامل سرمایه فکری بر سودآوری بانک‌ها تأثیر داشته است اما ضریب کارایی سرمایه انسانی نسبت به سرمایه ساختاری و کارایی سرمایه مالی و فیزیکی تأثیر بیشتری داشته است. کاسمیدو در سال 2012 به بررسی تأثیرات خصوصیات بانکی (سرمایه مالی)، شرایط اقتصاد کلان و ساختار بازار مالی (خصوصیات صنعت) بر سود بانک‌های تجاری انگلستان طی دوره 1995-2002 پرداخت. نتایج حاکی از آن است که کفایت سرمایه این بانک‌ها بر سودآوری آن‌ها تأثیر مثبت و مدیریت هزینه و اندازه بانک تأثیر منفی داشته است. در محیط اقتصاد کلان، رشد تولید ناخالص داخلی و تورم، همانند تمرکز در صنعت بانکداری و توسعه بازار سهام تأثیر مثبتی بر عملکرد بانک‌ها داشته است. جیمز و همکاران در سال 2014 به بررسی تأثیر شاخص‌های خاص بانک، شاخص‌های صنعت و شاخص‌های اقتصاد کلان بر سودآوری بانک در نیجریه طی دوره زمانی 1998 تا 2012 با استفاده از مدل رگرسیون داده‌های پانلی پرداخته است. یافته‌ها نشان می‌دهد کفایت سرمایه و اندازه بانک تأثیر مثبت و ریسک اعتباری و نقدینگی تأثیر منفی بر سودآوری داشته است. بااین‌حال، هیچ شواهدی در حمایت از اثر متغیرهای خاص صنعت یافت نشده است و نرخ تورم و نرخ بهره به‌طور قابل‌توجهی بر سودآوری بانک به‌صورت منفی مرتبط بوده‌اند. مرگارتز در سال 2016 به بررسی تأثیر مدل‌های کسب‌وکار بانکی بر عملکرد و ریسک بانک‌ها برای یک نمونه شامل 505 بانک از 30 کشور اروپایی در طول دوره‌ای از سال‌های 1998 تا 2013 پرداخته است. یافته‌ها نشان داده است که بانک‌های دارای تنوع عملکرد درآمدی بالاتر، با سودآوری بیشتری همراه هستند. یونگتان در سال 2016 اثر ریسک و رقابت را بر سودآوری بانک‌ها در چین موردبررسی قرارداد. نتایج نشان داد مدیریت هزینه، تورم و نرخ رشد تولید ناخالص داخلی اثر مثبت و اندازه و نقدینگی اثر منفی بر نرخ بازده داراییها به‌عنوان شاخص سودآوری بانک‌ها داشته است. پیتر سون و اولینکا در سال 2017 در تحقیقی تحت عنوان تمرکز مالکیت و سودآوری بانک که در نیجریه انجام دادند؛ متوجه شدند که بانک‌های دارای مالکیت متمرکز بالا دارای نسبت بازدهی دارایی‌های و حاشیه سود خالص بالاتر و درآمدهای تکراری هستند. ایسیک، کوثر اوغلو و دمیرسی در سال 2018 به بررسی رابطه اندازه بانک با سودآوری بانک‌ها با استفاده از روش تحلیل رگرسیون داده‌های پنلی اثر ثابت پرداخته‌اند. نتایج نشان داده است متغیر اندازه بانک به‌طور قابل‌توجهی با سودآوری ارتباط مثبت دارد اما با افزایش اندازه بانک، سوددهی بانک ابتدا افزایش می‌یابد و سپس کاهش می‌یابد و این به معنی یک پیوند غیرخطی (به‌عنوان‌مثال رابطه‌ی معکوس U شکل) بین شاخص‌های اندازه بانک و سودآوری است و این با فرضیه صرفه‌جویی ناشی از مقیاس ناسازگاری دارد. تیواری و ویدیارتی در سال 2018 به بررسی تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد بانک‌های هندی با استفاده از مدل پالیک اصلاح‌شده پرداختند. بر این اساس سه مؤلفه کار آیی سرمایه به کار گرفته‌شده، کار آیی سرمایه انسانی و بهره‌وری سرمایه ساختاری بعلاوه سرمایه ارتباطی به‌عنوان اجزاء سرمایه فکری در نظر گرفته‌شده است. نتایج پژوهش حاکی از ارتباط مثبت بین سرمایه فکری و عملکرد بانک‌ها است؛ اما تنها سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری نمونه‌هایی از ارتباط مثبت معنادار با عملکرد بانک‌ها نشان داده‌اند. کان کولتای و سافاکلی در سال 2018 رابطه سودآوری بانکی با متغیرهای بانکی با تأکید ویژه بر نوع بانک برای بخش بانکی در قبرس شمالی را موردبررسی قراردادند. نتایج نشان داده است؛ ساختار داراییها اثر مثبت و کفایت سرمایه، کیفیت داراییها، ساختار مالی و تمرکز اثر منفی بر نرخ بازده دارایی بانک‌های موردبررسی داشته است. قیصر علی و دیگران در سال 2018 به بررسی تأثیر نرخ رشد تولید ناخالص داخلی، نرخ تورم، نرخ بهره و نرخ ارز بر روی سودآوری بانک‌های برونئی طی سال‌های 2012 تا سال 2016 پرداخته‌اند. برای سنجش تأثیر هر متغیر بر سودآوری بانک‌های اسلامی از روش رگرسیون پانلی اثرات ثابت استفاده‌شده است. یافته‌ها نشان داده است که نرخ رشد تولید ناخالص داخلی، تورم و نرخ ارز تأثیر قابل‌توجهی بر سودآوری داشته است. بر این اساس رشد تولید ناخالص داخلی و تورم، مهم‌ترین و نرخ ارز کمترین اثر را بر سودآوری بانک‌های موردبررسی داشته است. اکتاویو و سوئستیو در سال 2019 به بررسی تأثیر سرمایه فکری بر سودآوری بانک‌های اسلامی و متعارف بانک‌های اندونزی در یک دوره هفت‌ساله 2010 تا 2016 با استفاده از رگرسیون پنلی و مدل ضریب ارزش‌افزوده سرمایه فکری (پالیک) پرداخته‌اند. نتایج نشان داده است که به‌طورکلی سرمایه فکری تأثیر مثبتی بر سودآوری بانک‌ها و بخصوص بانک‌های متعارف دارد. دراین‌بین تأثیر کارایی سرمایه انسانی در هر دو نوع بانک به‌شدت قابل‌توجه است؛ اما کارایی سرمایه مالی و کارایی سرمایه ساختاری تأثیر قابل‌توجهی در سودآوری هر دو نوع بانک ندارند؛ بنابراین بانک‌های اسلامی در مقایسه با بانک‌های متعارف، نسبتاً فاقد سرمایه فکری هستند و از توانایی مدیریت مؤثر سرمایه‌های فکری به‌عنوان منبع ایجاد ارزش‌آفرینی برخوردار نبوده‌اند. همچنین بانک‌های متعارف نسبت به بانک‌های اسلامی، از سرمایه فکری و مالی و فیزیکی خود در ایجاد سود بهتر استفاده نموده‌اند. نوشاد در سال 2019 به بررسی تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی بانک‌های اسلامی عربستان با استفاده از مدل پا لیک و روش رگرسیون چندگانه پرداخت. نتایج حاکی از تأثیر مثبت سرمایه فکری بر سودآوری بانک‌های اسلامی عربستان است. در خصوص متغیر وابسته بازده حقوق صاحبان سهام، مؤلفه‌های سرمایه فکری یعنی سرمایه بکار گرفته‌شده، سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری ارتباط معنی‌داری با سودآوری ندارند. بدین معنی که کارایی سرمایه ساختاری و سرمایه به کار گرفته‌شده تأثیری در سودآوری بانک‌ها نداشته و کارایی سرمایه انسانی دارای تأثیر منفی در نرخ بازده حقوق صاحبان سهام داشته است؛ اما سرمایه فکری و مؤلفه‌های آن با متغیر وابسته بازده داراییها رابطه مستقیم و مثبت دارد؛ بنابراین هرگونه افزایش در کارایی سرمایه انسانی، کارایی سرمایه ساختاری و کارایی سرمایه بکار گرفته‌شده باعث افزایش بازده دارایی‌های بانک‌های اسلامی‌شده است. لیو و ژو در سال 2020 به بررسی تأثیر سرمایه‌های فکری بر عملکرد شرکت‌های تولیدی با استفاده از مدل اصلاح‌شده پالیک پرداخته‌اند. نتایج نشان داده که سرمایه مالی و فیزیکی بیشترین تأثیر را بر عملکرد شرکت یعنی نرخ بازده داراییها و نرخ بازده حقوق صاحبان سهام داشته است. سرمایه انسانی نیز به‌عنوان یک عامل افزایش‌دهنده عملکرد تائید شده است. سرمایه ساختاری تأثیر معنی‌داری بر عملکرد شرکت نداشته و سرمایه نوآوری و سرمایه ارتباطی تأثیر منفی بر سودآوری شرکت‌های موردبررسی داشته‌اند. سانگ، چونگ و جائه در سال 2020 به بررسی سودآوری بانک‌های مشارکتی در کشورهای آسه آن[5] پرداختند. نتایج نشان داده است نرخ رشد تولید ناخالص داخلی اثر مثبت و معنی‌دار و تورم اثر منفی و ضعیف بر سودآوری بانک‌ها دارد. محمد، محمد و محمود در سال 2020 در پژوهشی به بررسی تعیین عوامل اصلی سودآوری بانک‌های اسلامی در بحرین با استفاده از رویکرد داده‌های تابلویی پرداخته‌اند. نتایج نشان داده است تورم تأثیر مثبت و نرخ رشد تولید ناخالص داخلی تأثیر منفی بر سودآوری بانک‌های بحرین داشته است.
4- الگوی مفهومی پژوهش الگوی مفهومی پژوهش، بر اساس مبانی نظری و پیشینه پژوهش داخلی و خارجی برای درک بهتر روابط بین متغیرها، در شکل 1 ارائه‌شده است.
شکل1- مدل مفهومی پژوهش منبع: یافته‌های پژوهشگر
5- روش‌شناسی پژوهش این پژوهش به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی، ازنظر هدف کاربردی، ازلحاظ نحوه گردآوری پژوهش نیمه تجربی، ازنظر قالب استدلالات، قیاسی- استقرایی و درنهایت از نوع پس رویدادی است. ازآنجاکه روش گردآوری اطلاعات این پژوهش، کتابخانه‌ای است، داده‌های موردنیاز برای محاسبه مؤلفه‌های سرمایه فکری و سرمایه مالی، از صورت‌های مالی حسابرسی شده بانک‌های مشمول از سامانه کدال استخراج گردید و برای محاسبه متغیرهای برون‌سازمانی از داده‌های موجود در پایگاه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران استفاده گردید. برای رتبه‌بندی عوامل و شاخص‌های مؤثر بر سودآوری، از آزمون فریدمن در نرم‌افزار SPSS استفاده‌شده است. آزمون فریدمن برای مقایسه میانگین رتبه‌بندی گروه‌های مختلف (بیش از دو گروه وابسته) یا اولویت‌بندی متغیرها بر اساس بیشترین تأثیر بر متغیر وابسته به کار می‌رود؛ بنابراین هم در سطح عوامل و هم در سطح متغیرهای (شاخص‌های) هر عامل و هم به‌صورت کل شاخص‌ها رتبه‌بندی انجام‌شده است. در این روش هر عامل یا متغیری که نمره بالاتری کسب نماید، اهمیت بیشتری دارد و در اولویت تصمیم‌گیری قرار می‌گیرد.
6- فرضیه‌های پژوهش هدف اصلی این پژوهش تعیین عوامل و شاخص‌های برتر مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری است؛ بنابراین بر اساس مبانی نظری و پیشینه پژوهش، جهت پاسخگویی به پرسش پژوهش، رتبه‌بندی شاخص‌های هر عامل به‌صورت جداگانه، رتبه‌بندی عوامل به‌صورت جداگانه و درنهایت رتبه‌بندی کلیه شاخص‌های موردبررسی به‌صورت یکجا به‌عنوان فرضیه‌های پژوهش به شرح زیر تدوین و موردبررسی قرار می‌گیرند: فرضیه یک: میانگین رتبه‌های مؤلفه‌های سرمایه فکری در سودآوری بانک‌های تجاری یکسان است. فرضیه دو: میانگین رتبه‌های مؤلفه‌های سرمایه مالی در سودآوری بانک‌های تجاری یکسان است. فرضیه سه: میانگین رتبه‌های شاخص‌های صنعت بانکداری در سودآوری بانک‌های تجاری یکسان است. فرضیه چهار: میانگین رتبه‌های شاخص‌های اقتصاد کلان در سودآوری بانک‌های تجاری یکسان است. فرضیه پنج: میانگین رتبه‌های هریک از عوامل مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری یکسان است. فرضیه شش: میانگین رتبه‌های کل شاخص‌های موردبررسی در سودآوری بانک‌های تجاری یکسان است.
7- جامعه و نمونه آماری جامعه آماری این پژوهش شامل 17 بانک تجاری فعال در بورس اوراق بهادار تهران است. این بانک‌ها شامل تجارت، ملت، پارسیان، پاسارگاد، دی، اقتصاد نوین، شهر، سینا، آینده، سامان، پست‌بانک، کارآفرین، انصار، حکمت، خاورمیانه، سرمایه و صادرات است. لذا با توجه به محدود بودن جامعه از نمونه‌گیری استفاده نگردید و نمونه شامل کل جامعه است. با توجه به بررسی سرمایه فکری در این پژوهش، این بانک‌ها باید ویژگی‌های زیر را داشته باشند: 1 - در طول دوره تحقیق فعالیت داشته و دارای اطلاعات و صورت‌های مالی حسابرسی شده باشند. 2- نسبت بدهی بیش از 1 نداشته باشند (حقوق صاحبان سهام آن‌ها منفی نباشد.) 3- سود عملیاتی داشته و ارزش‌افزوده منفی نداشته باشند و 4- سال مالی آن‌ها منتهی به 29 اسفند باشد. بر این اساس برای یک دوره 6 ساله 1394 الی 1399 داده‌های موردبررسی استخراج و تجزیه‌وتحلیل شده است. با در نظر گرفتن این ویژگی‌ها، از 102 سال- شرکت بررسی‌شده، 15 سال- شرکت به دلیل منفی شدن حقوق صاحبان سهام و 46 سال- شرکت به دلیل نداشتن سود عملیاتی و منفی شدن ارزش‌افزوده از نمونه این پژوهش حذف و درنهایت 41 سال- شرکت موردبررسی قرار گرفت.
8- متغیرهای پژوهش در این پژوهش صرفاً متغیرهای توضیحی شامل مؤلفه‌های سرمایه فکری، مؤلفه‌های سرمایه مالی، شاخص‌های صنعت بانکداری و شاخص‌های اقتصاد کلان محاسبه و رتبه‌بندی می‌شوند. برای اندازه‌گیری سرمایه فکری و مؤلفه‌های آن از مدل ارزش‌افزوده پالیک اصلاح‌شده و توسعه‌یافته، به‌عنوان یک روش مالی که مبتنی بر صورت‌های مالی حسابرسی شده، استفاده میشود. در این مدل سرمایه نوآوری و سرمایه ارتباطی (مشتری) به مدل پالیک اضافه‌شده است. اولین گام، محاسبه ارزش‌افزوده در بانک‌ها از طریق تفاوت بین ورودی‌ها (درآمدها) و خروجی‌ها (هزینه‌ها) است که به‌مانند لیو و ژو در سال 2020 از رابطه زیر استفاده میشود:
VAm=OP+DE+HE+RDE+MAE (1)
که در این رابطه، VAm ارزش‌افزوده هر بانک در هرسال، OP سود عملیاتی[6] (سود عملیاتی ناشی از تفاوت بین درآمدهای ناشی از فعالیت‌های اصلی واحد تجاری پس از کسر هزینه‌های عملیاتی مرتبط با آن است؛ بنابراین سود عملیاتی بانک‌ها شامل درآمدهای ناشی از اعطای تسهیلات، سرمایه‌گذاری، نتیجه مبادلات ارزی و کارمزدها پس از کسر هزینه‌های عملیاتی شامل سود پرداختی به سپرده‌گذاران، هزینه‌های مطالبات، هزینه‌های مالی، کارمزد پرداختی و هزینه‌های اداری و کارکنان است) DE هزینه استهلاک[7]، HE هزینه حقوق و دستمزد کارکنان[8]، RDE هزینه تحقیق و توسعه و MAE هزینه تبلیغات و بازاریابی[9] برای هر بانک در هرسال موردبررسی است. مؤلفه‌های سرمایه فکری در مدل پالیک اصلاح‌شده و توسعه‌یافته (VAICm) شامل: کارایی سرمایه به‌کاررفته (CEEm)، کارایی سرمایه انسانی (HCEm)، کارایی سرمایه ساختاری (SCEm)، بازده سرمایه نوآوری (RDEm) و بازده سرمایه ارتباطی (RCEm) است که به شرح زیر محاسبه میشود: CEEm = VAm / CE (2) HCEm = VAm / HE (3) SCEm = (VAm-HE- RDE - MAE)/VAm (4) RDEm= RDE /VAm (5) RCEm= MAE /VAm (6) VAICm = CEEm + HCEm + SCEm+ RDEm+ RCE (7) متغیرهای مدیریت سرمایه مالی شامل موارد زیر است: ساختار داراییها[10] (AS): عملیات بانک‌ها عمدتاً بر اساس وام است. نسبت مجموع وام به‌کل داراییها میزان نقدینگی تخصیص‌یافته به وام را اندازه می‌گیرد. بانک‌هایی که نسبت بالاتری در این خصوص دارند، این بانک‌ها کمتر نقدینگی دارند (محمد نعیم، 2017). مدیریت نقدینگی به معنی توانایی بانک برای ایفای تعهدات مالی خود در طول زمان است. مدیریت نقدینگی در سطوح مختلفی صورت می‌گیرد. مدیریت نقدینگی نیازمند شناسایی خطرات در معرض آن و تغییرات ناشی از متغیرهای محیطی است. ریسک نقدینگی به‌عنوان شاخصی جهت کنترل و مدیریت نقدینگی در دست مدیران قرار می‌گیرد (رستمیان و حاجی بابایی، 1388). کیفیت داراییها[11] (AQ): نسبت وام‌های غیرفعال[12] یعنی وام‌هایی که با توجه به تغییر سرفصل، جزء دارایی‌های مولد و باقابلیت ایجاد درآمد محسوب نمی‌شوند، به‌کل وام‌ها، کیفیت دارایی‌های یک بانک را اندازه‌گیری می‌کند. این ویژگی منعکس‌کننده سلامت پرداخت وام بانکی است که می‌تواند بر عملکرد بانک تأثیر منفی گذارد. نسبت NPL بالاتر نشان‌دهنده‌ی کیفیت پایین‌تر وام است و به همین دلیل منجر به سودآوری پایین‌تر خواهد شد (اسد الاسلام و همکاران، 2017). ریسک اعتباری به معنی تأخیر یا عدم بازپرداخت تسهیلات دریافتی مشتریان است که این امر باعث بروز مشکلاتی در جریانات نقدی و مدیریت آن در بانک میشود(حاجی‌ها و همکاران، 1390). در این پژوهش به‌موجب بسیاری از تحقیقات بررسی‌شده از نسبت ذخیره مطالبات مشکوکالوصول به کل تسهیلات پرداختی به‌عنوان شاخص نشان‌دهنده‌ی کیفیت داراییها استفاده‌شده است. کفایت سرمایه[13] (CA): به دلایل زیر انتظار می‌رود کفایت سرمایه تأثیر مثبتی بر سودآوری بانک‌ها داشته باشد: نخست اینکه، هزینه‌های تأمین مالی برای بانک‌های با سطوح بالای سرمایه به دلیل اینکه کمتر نیاز به قرض کردن دارند، کاهش می‌یابد. دوم، بانک‌هایی با سطوح سرمایه بالاتر تمایل بیشتری به پرداخت وام‌دارند که موجب افزایش سودآوری بانک‌ها میشود. سوم، سرمایه نقش مهمی در جذب ریسک ناشی از دارایی‌های پرخطر مانند وام دارد و درآمد حاصل از وام‌ها موجب سودآوری بانک‌ها میشود. به‌هرحال برگر در سال 1995 استدلال می‌کند که سرمایه بسیار بالا می‌تواند تأثیر منفی بر سودآوری بانک‌ها داشته باشد، زیرا سطح بالاتری از سرمایه، باعث کاهش موقعیت نسبی ریسک بانک میشود زیرا مودیلیانی و میلر در سال 1963 تائید کرده‌اند که بین ریسک و بازده رابطه مستقیم وجود دارد (یونگ، 2016). در این پژوهش از نسبت حقوق صاحبان سهام به کل داراییها به‌عنوان شاخص کفایت سرمایه استفاده می‌نماییم. ساختار مالی[14] (FS): با توجه به اینکه سپرده‌ها یک منبع ارزان و مناسب جهت تأمین مالی در مقایسه با سایر روش‌های تأمین مالی است، سهم بیشتر از سپرده مشتریان در بدهی‌های بانک باعث سودآوری بیشتر بانک میشود. از طرف دیگر، سیاست‌های تجاری رقابتی می‌تواند منجر به پرداخت نرخ بهره بالاتر برای جذب سپرده‌ها گردد که باعث کاهش حاشیه سود میشود (مهربان پور، 1396). در این پژوهش از نسبت کل سپرده‌ها به‌کل داراییها به‌عنوان متغیر ساختار مالی بانک استفاده‌شده است. مدیریت هزینه[15] (CM): مدیریت هزینه شامل مجموعه اقداماتی است که مدیریت برای تأمین رضایت‌مندی مشتریان، همراه با کنترل و کاهش مستمر هزینه‌ها (بهای تمام‌شده) انجام می‌دهد. (رهنمای رود پشتی، 1392). به‌طورمعمول این نسبت به‌عنوان شاخصی از توانایی مدیریت برای کنترل هزینه‌ها استفاده میشود. ازآنجایی‌که هزینه‌های بالاتر معمولاً به معنی سود کمتر و بالعکس هزینه‌های کمتر به معنی افزایش سود است، انتظار می‌رود که افزایش این نسبت اثر منفی بر سودآوری داشته باشد. در این پژوهش از نسبت کل هزینه به‌کل درآمدها برای شاخص مدیریت هزینه استفاده می‌نماییم. ساختار درآمدی یا تنوع درآمدی[16] (RD): درحالی‌که منبع درآمد اصلی بانک‌ها درآمدهای بهره‌ای است، درآمدهای غیر بهره‌ای به‌صورت چشمگیری در سال‌های اخیر اهمیت پیداکرده است. (گلن و همکاران، 2014) تنوع درآمد ریسک بانک‌ها را در مواقع بحران‌های اقتصادی کاهش می‌دهد. در این پژوهش برای اندازه‌گیری تنوع درآمدی از نسبت درآمد کارمزدی به‌کل درآمدها استفاده میشود. اندازه بانک[17] (SIZ): فرض میشود اندازه بانک که با لگاریتم مجموع داراییها اندازه‌گیری میشود، باعث افزایش در سودآوری شود. افزایش در اندازه دارائی مزایایی است که می‌تواند که شامل قدرت بیشتر در بازار، بهبود بهره‌وری فناوری و توانایی تأمین منابع موردنیاز با هزینه پایین‌تر (صرفه‌جویی ناشی از مقیاس) میشود. کارایی مدیریت[18] (ME): کارایی مدیریت اشاره به مدیریت دارایی و بدهی[19] در بانک‌ها دارد. به عبارتی کار آیی مدیریت برای برآورد اینکه چگونه یک سازمان در داخل از داراییها و بدهی‌های خود بهره‌برداری می‌کند، استفاده میشود؛ که از طریق تقسیم درآمد بهره بر هزینه بهره محاسبه میشود. بانک‌هایی که درآمد بیشتری نسبت به هزینه‌های بهره دارند، دارای نسبت کارایی بالاتری هستند (محمد نعیم، 2017). متغیرهای خاص صنعت بانکداری توصیف‌کننده شرایط صنعت بانکداری از قبیل تمرکز مالکیت، رقابت و توسعه بازار سرمایه است (کلن و همکاران، 2014). تمرکز مالکیت[20] (OC): تمرکز مالکیت در بانک مهم است زیرا می‌تواند بر توانایی (محدودسازی) مدیران بانک برای هدایت سودآوری بانک‌ها تأثیر داشته باشد و به دنبال منافع شخصی سهامداران اصلی (دارای سهام کنترلی) باشند. تمرکز مالکیت بر اساس تئوری نمایندگی قابل توجیه است زیرا مدیر بر اساس خواست سهامدار یا سهامداران اصلی رفتار می‌کند و نه همه سهامداران. سهامداران عمده می‌توانند از طریق نماینده خود در هیئت‌مدیره، مدیری را انتخاب کند که به نفع خود عمل کند (پیترسون و اولینکا، 2017). برای اندازه‌گیری تمرکز از روش پیترسون در سال 2017 استفاده می‌نماییم. بر این اساس درصورتی‌که بالای 70 درصد سهام یک بانک مربوط به یک سهامدار باشد به‌عنوان بانک با تمرکز بالا شناسایی میشود و درصورتی‌که بین 70 تا 40 درصد باشد با تمرکز متوسط و درصورتی‌که سهامدار عمده بانک کمتر از 40 درصد سهام را در اختیار داشته باشد، غیرمتمرکز یا با درجه تمرکز پراکنده شناسایی میشود. رقابت[21] (CO): یکی از مهم‌ترین خصوصیات ساختار هر صنعت درجه تمرکز در آن صنعت است که می‌تواند شاخصی از وضعیت رقابت و قدرت بازاری بنگاه‌های آن صنعت باشد. درجه تمرکز ارتباط معکوسی با تعداد بنگاه‌ها و یکنواختی توزیع سهم بازار آن‌ها داشته است. به عبارتی هرچقدر تعداد بنگاه‌های یک صنعت بیشتر و یا اینکه توزیع سهم بازار آن‌ها از یکنواختی بیشتری برخوردار باشد، درجه تمرکز آن صنعت کاهش می‌یابد (دهقان دهنوی و دیگران، 1390). رقابت قوی‌تر لزوماً به افزایش سودآوری کمک نمی‌کند. فرضیه ساختار-اجرا-عملکرد[22] (SCP) استدلال می‌کند که در بازار رقابتی بسیار متمرکز، رقابت پایین‌تر است، بانک‌ها تمایل به همکاری با یکدیگر برای به دست آوردن سود فوق‌العاده دارند (یونگ تان، 2016). در این پژوهش به‌مانند یونگ تان در سال 2016 برای اندازه‌گیری رقابت از شاخص هریشمن – هرفیندال استفاده‌شده است. در این پژوهش برای محاسبه میزان رقابت (عدم تمرکز و انحصار) از شاخص هیرشمن هیرفندال[23] بر اساس میزان دارایی هر بانک نسبت به‌کل بانک‌ها استفاده‌شده است.
i دارایی‌های مربوط به هر بانک، t مجموع دارایی‌های همه بانک‌ها و HHI شاخص هیرشمن هیرفندال است. اغلب وقتی‌که شاخص بیش از 1800 باشد (0.18 اگر ما از واحدها به‌جای درصد استفاده کنیم) گفته میشود که بازار بسیار متمرکز است و زمانی که شاخص کمتر از 1000 (یا 0.1) باشد، غیرمتمرکز است (آنتونیو، 2013). توسعه بازار سرمایه[24] (SMD): بازار سرمایه توسعه‌یافته‌تر باعث افزایش استفاده تعداد شرکت‌ها برای تأمین مالی از بازار سرمایه به‌جای بانک‌ها میشود. این امر باعث کاهش ریسک اعتباری بانک‌ها و درنهایت کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری بانک‌ها میشود. (گلن و همکاران، 2014) در این پژوهش از نسبت ارزش بازار سرمایه بانک‌های انتخاب‌شده به تولید ناخالص داخلی[25] در هرسال به‌عنوان شاخص توسعه‌یافتگی بازار سهام استفاده می‌نماییم. مقادیر سالیانه چندین متغیر اقتصاد کلان ازجمله متغیرهای رشد تولید ناخالص داخلی، تورم، نرخ بهره و نرخ ارز به سودآوری بانک‌ها مرتبط هستند (گلن و همکاران، 2014). رشد تولید ناخالص داخلی[26] (GDP): رشد تولید ناخالص داخلی یک معیار کلی از رشد اقتصادی است. به‌طورکلی این متغیر با سودآوری بانک‌ها ارتباط مثبت دارد. منطق این است که در مواقع رونق اقتصادی فرصت‌های سودآوری بانک‌ها افزایش و ریسک اعتباری آن‌ها کاهش یابد. (گلن و همکاران، 2014) نرخ رشد تولید ناخالص داخلی از پایگاه بانک مرکزی استخراج‌شده است. تورم[27] (INF): تورم به معنی افزایش بهای کالا و خدمات بدون تغییر در کیفیت آن‌ها است. اگر تورم به‌طور کامل پیش‌بینی‌شده و نرخ بهره بر اساس آن تنظیم شود، تأثیر مثبتی بر سودآوری خواهد داشت. در غیر این صورت تورم غیرمنتظره موجب ایجاد مشکلات نقدی جریان نقدی برای وام‌گیرندگان میشود و مشکلات وصول مطالبات خواهد شد (یونگ و کریستون، 2012). تغییرات شاخص قیمت مصرف‌کننده (تورم) از پایگاه بانک مرکزی استخراج‌شده است. نرخ ارز (ER): این متغیر در ارتباط با یکی از اجزاء ریسک مالی بانک‌ها تحت عنوان ریسک نرخ ارز است. ریسک نرخ ارز ناشی از تغییر نرخ ارز است و ناشی از عدم تطابق ارزش‌گذاری بین داراییها و بدهی‌های مختلف بانک‌ها است که به ارز داخلی بیان میشود. این عدم تطابق ممکن است باعث زیان بانک‌ها شود. نرخ ارز از پایگاه بانک مرکزی استخراج‌شده است. نرخ بهره[28] (IR): مبلغ یا میزان هزینه پرداخت‌شده توسط وام‌دهندگان به‌عنوان جبران خسارت استفاده از سرمایه یا دارایی، به‌عنوان نرخ بهره شناخته میشود که مهم‌ترین عامل مؤثر بر تقاضا و عرضه اعتبار بانکی است (بشیر، 2003). این نرخ معمولاً بر اساس نرخ هزینه پول بانک‌ها تعیین میشود. در این پژوهش، متوسط نرخ بهره به‌عنوان متغیر نرخ بهره از پایگاه بانک مرکزی استخراج‌شده است.
9- یافته‌های پژوهش در پژوهش پیش رو نخست آمار توصیفی متغیرهای پژوهش موردبررسی قرار می‌گیرد و سپس آمار استنباطی و آزمون فرضیات تبیین شده است. به‌منظور بررسی و تجزیه‌وتحلیل دقیق متغیرها، آمار توصیفی مربوط به آن‌ها در جدول 1 ارائه‌شده است. در بین آمار توصیفی، مهم‌ترین شاخص، میانگین است که نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع را نشان می‌دهد و شاخص مناسبی برای نشان دادن مرکزیت داده‌ها است. از طرفی انحراف معیار نشان‌دهنده پراکندگی داده‌ها است. شاخص‌های حداقل و حداکثر نیز، دامنه تغییرات داده‌ها را نشان می‌دهد. بر اساس جدول 1 برخی نکات حائز اهمیت آمار توصیفی تشریح می‌گردد. در این پژوهش میانگین ساختار داراییها حدود 64 درصد است که نشان می‌دهد که از مجموع دارایی‌های بانک‌ها به‌طور میانگین 64 درصد وام و تسهیلات پرداخت‌شده است که با توصیه کمیته بال مبنی بر پرداخت حدود 70 درصد منابع در قسمت وام و تسهیلات مطابقت دارد. میانگین کیفیت داراییها حدود 5 درصد است که با استاندارد جهانی مطابقت دارد. میانگین درآمدهای کارمزدی حدود 8 درصد است که با بانک‌های کشورهای توسعه‌یافته که حدود 30 درصد درآمدهای آن‌ها کارمزدی است فاصله زیادی دارند. مدیریت هزینه و کارایی مدیریت هم که از تقسیم کل هزینه به‌کل درآمد و هزینه سپرده‌ها به درآمد تسهیلات محاسبه می‌شوند، دارای میانگین 86 و 87 درصد می‌باشند که با توجه به اینکه به علت بررسی هم‌زمان سرمایه فکری با سایر عوامل، فقط بانک‌های دارای سود عملیاتی بررسی‌شده‌اند، منطقی به نظر می‌رسند. با بررسی تمرکز مالکیت درمی‌یابیم که بانک‌های تجاری ایران کمی بالاتر از تمرکز متوسط هستند و به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم توسط یک گروه خاص کنترل می‌شوند. قبلاً هم تشریح شد که بانک‌های دارای مالکیت متمرکز بالا، دارای نسبت بازدهی دارایی‌های و حاشیه سود خالص بالاتر و درآمدهای تکراری هستند. شاخص رقابت کمی بیشتر از 1 درصد است که بر اساس شاخص هریشمن و هرفیندال، نشان از رقابت انحصاری دارد که بر اساس آن هیچ‌کدام از بانک‌های تجاری قابلیت تأثیر بر کل بازار را ندارند. نرخ متوسط بهره به متوسط نرخ تورم نزدیک است و ممکن است افزایش در نرخ بهره باعث افزایش تورم و درنهایت افزایش هزینه‌های اداری و کارکنان بانک‌ها و درنهایت باعث کاهش سودآوری آن‌ها شود. میانگین نرخ رشد تولید ناخالص داخلی 1.3 درصد است که این امر حاکی از اوضاع ضعیف رشد تولید ناخالص داخلی در کشور است. همان‌گونه که تشریح گردید، درصورتی‌که نرخ رشد اقتصادی کشور از نرخ سود بانکی بیشتر باشد ریسک اعتباری بانک‌ها کاهش‌یافته و کارایی بانک افزایش و خواهد یافت که در اینجا برعکس است.
جدول 1- آمار توصیفی متغیرهای پژوهش
منبع: یافته‌های پژوهشگر
به‌منظور رتبه‌بندی عوامل و شاخص‌های موردبررسی، از آزمون تحلیل واریانس فریدمن در سطح اطمینان 95 درصد استفاده‌شده است. در این آزمون، فرض صفر آماری، برابری میانگین رتبه‌های عوامل یا شاخص‌های موردبررسی است و فرض یک، به معنی وجود تفاوت معنی‌دار بین میانگین رتبه‌ها است؛ بنابراین، درصورتی‌که سطح معنی‌داری، از سطح خطای 5 درصد کمتر باشد فرض صفر رد میشود و متغیرها قابل رتبه‌بندی هستند. نتیجه آزمون تحلیل واریانس فریدمن شش فرضیه این پژوهش در سطح اطمینان 95 درصد، در جدول 2 ارائه‌شده است:
جدول 2- نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس فریدمن مربوط به فرضیات یک تا شش
منبع: یافته‌های پژوهشگر
با توجه به اینکه سطح معنی‌داری آزمون تحلیل واریانس هر شش فرضیه از سطح خطای 5 درصد کمتر است، فرض صفر رد میشود و متغیرها قابل رتبه‌بندی هستند. نتایج رتبه‌بندی شاخص‌های هر عامل، هر چهار عامل باهم و کلیه شاخص‌های موردبررسی به‌صورت یکجا، در جداول 3 الی 8 درج‌شده است. فرضیه یک به رتبه‌بندی شاخص‌های سرمایه فکری می‌پردازد. نتیجه آزمون فرضیه رتبه‌بندی مؤلفه‌های سرمایه فکری از طریق آزمون فریدمن در نرم‌افزار SPSS نتایج رتبه‌بندی شاخص‌های سرمایه فکری در جدول 3 آمده است.
جدول 3- میانگین رتبه و اولویت‌بندی شاخص‌های سرمایه فکری
منبع: یافته‌های پژوهشگر فرضیه دوم به رتبه‌بندی شاخص‌های سرمایه مالی مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری می‌پردازد. نتایج رتبه‌بندی شاخص‌های سرمایه مالی در جدول4 آمده است.
جدول 4- میانگین رتبه و اولویت‌بندی شاخص‌های سرمایه مالی
منبع: یافته‌های پژوهشگر
فرضیه سوم به رتبه‌بندی شاخص‌های صنعت بانکداری مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری می‌پردازد. نتایج رتبه‌بندی شاخص‌های صنعت بانکداری در جدول 5 آمده است.
جدول 5- میانگین رتبه و اولویت‌بندی شاخص‌های صنعت بانکداری
منبع: یافته‌های پژوهشگر
فرضیه چهارم به رتبه‌بندی شاخص‌های اقتصاد کلان مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری می‌پردازد. نتایج رتبه‌بندی شاخص‌های اقتصاد کلان در جدول 6 آمده است.
جدول 6- میانگین رتبه و اولویت‌بندی شاخص‌های اقتصاد کلان
منبع: یافته‌های پژوهشگر
فرضیه پنجم به رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری می‌پردازد. نتایج رتبه‌بندی چهار عامل موردبررسی در جدول 7 آمده است.
جدول 7- میانگین رتبه و اولویت‌بندی چهار عامل کلی
منبع: یافته‌های پژوهشگر
فرضیه شش به رتبه‌بندی کلی شاخص‌های مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری می‌پردازد. نتایج رتبه‌بندی کلیه شاخص‌های موردبررسی در جدول8 آمده است
جدول8- میانگین رتبه و اولویت‌بندی کلیه شاخص‌های موردبررسی
منبع: یافته‌های پژوهشگر
همان‌گونه که مشاهده گردید هر شش فرضیه مطرح‌شده مبنی بر یکسان بودن میانگین رتبه‌های عوامل و شاخص‌های موردبررسی، رد شدند و بین آن‌ها تفاوت معنادار رتبه‌ای وجود دارد.
10- بحث و نتیجه‌گیری این پژوهش باهدف رتبه‌بندی عوامل و شاخص‌های مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار انجام شد. تعیین میزان اهمیت و اولویت این متغیرها در تصمیم‌گیری مدیران و مسئولین امر بسیار حائز اهمیت است. لذا در این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش بودیم که رتبه‌بندی عوامل انتخابی تأثیرگذار بر سودآوری بانک‌های تجاری چگونه است و کدام‌یک از شاخص‌های سازمانی یا محیطی بر سودآوری بانک‌های تجاری اهمیت بیشتری دارند؟ در پاسخ به این پرسش، شش فرضیه مبنی بر یکسان بودن میانگین رتبه‌های عوامل و شاخص‌های موردبررسی، تدوین و رد شدند. بنابراین بر اساس نتایج به‌دست‌آمده با استفاده از روش رتبه‌بندی فریدمن در نرم‌افزار SPSS، به‌صورت کلی عوامل سرمایه مالی و سرمایه فکری به ترتیب اهمیت بیشتری نسبت به شاخص‌های صنعت بانکداری و شاخص اقتصاد کلان داشته‌اند. این امر نشان می‌دهد که عوامل درون‌سازمانی با اولویت سرمایه‌های مالی اهمیت بیشتری نسبت به سایر عوامل موردبررسی، در سودآوری بانک‌های تجاری دارند؛ بنابراین مدیریت منابع در اختیار بانک‌ها شامل سرمایه مالی و سرمایه فکری (عوامل حسابداری) تأثیر بیشتری نسبت به شاخص‌های محیطی بر سودآوری بانک‌ها داشته‌اند. در بین مؤلفه‌های سرمایه مالی، متغیرهای اندازه بانک، مدیریت هزینه و کارایی مدیریت به ترتیب اهمیت بیشتری نسبت به کیفیت داراییها و درآمدهای کارمزدی داشته‌اند. پیشنهاد میشود مدیران بانک‌ها با برنامه‌ریزی و با استفاده از جذب منابع سپرده‌ای و افزایش سرمایه به دنبال افزایش سهم از بازار باشند و در جهت کاهش هزینه‌های عملیاتی تلاش بیشتری نمایند. همچنین پیشنهاد میشود که آن‌ها توجه کافی به مدیریت دارایی و بدهی در جهت بهبود وضعیت کارایی مدیریت خود داشته باشند. در بین مؤلفه‌های سرمایه فکری، متغیرهای کارایی سرمایه انسانی، کارایی سرمایه ساختاری و کارایی سرمایه به کار گرفته‌شده، به ترتیب اهمیت بیشتری نسبت به سرمایه ارتباطی و سرمایه فناوری داشته‌اند؛ بنابراین، پیشنهاد می‌گردد بانک‌های تجاری توجه کافی به سرمایه‌های انسانی خود داشته باشند و نیروهای خبره و بادانش خود را در جهت دستیابی به اهداف سازمان به‌کارگیرند تا به سودآوری بیشتری دست یابند. توجه به سرمایه ساختاری شامل زیرساخت‌ها، فرآیندها، قوانین و مقررات، طرح‌ها، اختراعات و اکتشافات، بازاریابی و رویه‌های موجود در سازمان که فرهنگ‌سازمانی بانک‌ها را تشکیل می‌دهد، در اولویت بعدی است. پیشنهاد میشود بانک‌های تجاری با آموزش لازم به هر نحو مقتضی در ارتقاء کارایی سرمایه به کار گرفته‌شده، به معنی دانش موجود در استفاده از داراییها و بدهی‌ها، بکوشند. در بین شاخص‌های صنعت بانکداری متغیرهای تمرکز مالکیت و توسعه بازار سرمایه نسبت به رقابت به ترتیب اهمیت بیشتری داشتند. بر اساس مفروضات تئوری نمایندگی، مالک (سهامدار) به دنبال رسیدن به بیشترین نفع شخصی و مطلوبیت سود مورد انتظار خود است و مدیر انتخابی مالک یا مالکان عمده شرکت می‌تواند از طریق حداکثر کردن سود شرکت، نفع آن‌ها را تأمین نماید که سهامداران می‌توانند به این نکته توجه نمایند. توسعه بازار سرمایه به‌عنوان مکمل بانک‌ها در تأمین مالی شرکت‌ها و متقاضیان وام و تسهیلات رتبه بعدی اهمیت را در این عامل به خود اختصاص داده است و پیشنهاد میشود مسئولین امر در بانک مرکزی و وزارت اقتصاد توجه ویژه‌ای به توسعه بازار سرمایه داشته باشند تا ریسک اعتباری بانک‌ها از این طریق کاهش‌یافته و سودآوری آن‌ها بیشتر گردد. در بین شاخص‌های اقتصاد کلان، متغیرهای نرخ ارز و نرخ بهره اهمیت بیشتری نسبت به رشد تولید ناخالص داخلی و نرخ تورم داشتند. پیشنهاد میشود مدیران بانک‌ها در صورت امکان خالص دارایی‌های ارزی خود را مثبت نمایند و وضعیت آن را بهبود ببخشند تا بتوانند سودآوری خود را افزایش دهند. با توجه به اولویت به‌دست‌آمده و تعیین نرخ بهره و نرخ ارز توسط بانک مرکزی، پیشنهاد میشود مدیران بانک‌ها همواره شاخص‌های این گروه و به‌ویژه نرخ ارز و نرخ بهره را رصد نمایند تا با ریسک‌های اعتباری و نقدینگی ناشی از این دو متغیر مواجه نشوند. سرانجام در این پژوهش 20 متغیر و شاخص مربوط به عوامل درون و برون‌سازمانی مؤثر بر سودآوری بانک‌های تجاری باهم مورد رتبه‌بندی قرار گرفتند. بر این اساس، متغیرهای اندازه بانک، کارایی سرمایه انسانی، تمرکز مالکیت و کارایی مدیریت به ترتیب بیشترین اهمیت و متغیرهای کارایی سرمایه فناوری، رقابت، تولید ناخالص داخلی و کارایی سرمایه ارتباطی به ترتیب کمترین اهمیت را در سودآوری بانک‌های تجاری داشته‌اند. بر اساس شواهد تجربی این پژوهش، پیشنهاد میشود مدیران بانک‌های تجاری در تدوین استراتژی‌های خود به هر دودسته عوامل حسابداری و محیطی، با توجه به درجه اهمیت آن‌ها و با محوریت عوامل حسابداری در جهت بهبود سودآوری توجه کافی داشته باشند. در این پژوهش سعی بر کامل بودن متغیرهای موردبررسی در سودآوری بانک‌های تجاری گردید، بااین‌وجود برخی متغیرهای درون و برون‌سازمانی دیگر، ازجمله ریسک نقدینگی، حاکمیت شرکتی، وضعیت باز ارزی بانک‌ها، میزان عرضه پول و ... می‌تواند برای گسترش این پژوهش، در پژوهش‌های آتی به کار گرفته شود. همچنین پیشنهاد میشود این پژوهش با بازنگری در برخی نسبت‌های خاص صنعت بانکداری، در خصوص سایر صنایع نیز انجام گردد. مهم‌ترین محدودیت این پژوهش عدم وجود تحقیقات مشابه جهت مقایسه نتایج این پژوهش با آن‌ها است. از دیگر محدودیت‌های این پژوهش، محدود بودن جامعه آماری موردبررسی بود که پیشنهاد میشود در صورت امکان این پژوهش به‌صورت گسترده‌تری با در نظر گرفتن بانک‌های دولتی و تعداد سال‌های بیشتری موردبررسی قرار گیرد. همچنین به علت عدم دسترسی به صورت‌های مالی بانک‌های تجاری دولتی ، این بانک‌ها مورد ارزیابی قرار نگرفته‌اند. در پایان از نظرات ارزشمند داوران ناشناس در جهت بهبود و اصلاحات این مقاله تشکر و قدردانی می‌گردد.
[1] - گروه حسابداری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران. alishahreza1358@gmail.com [2]- گروه حسابداری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران، نویسنده مسئول. Kh.makrani@chmail.ir [3]- گروه حسابداری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران. fazeli.nphd@gmail.com [4] -Resource Based Planning Approach [5] -ASEAN [6] - Operating profit [7] - Depreciation and Amortization expenses [8] - Employees’ salaries and wages [9] - Marketing and advertising expenses [10] - Asset structure [11] - Asset Quality [12] - Non Performance Loans [13] - Capital adequacy [14] - Financial structure [15] - Cost Management [16] - Revenue Diversification [17] -Size [18] -Management Efficiency [19] -ALM [20] - Ownership concentration [21] - Competition [22] -Structure Conduct Performance [23] - HHI industry concentration [24] - Stock market development [25] - Gross Domestic Product [26] - GDP growth rate [27] - Inflation [28] - Interest Rate | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
فهرست منابع
همتی، حسن، معین‌الدین، محمود، مظفری شمسی، مریم. (1389). " بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش بازار و عملکرد مالی شرکت‌های غیرمالی "، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی، 2(7)، 23-48 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 909 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 196 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||