بررسی تطبیقی «انسان معنوی» در اندیشة مولانا و وین دایر

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 4، دوره 19، شماره 70، اسفند 1401، صفحه 107-137   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/mmlq.2023.698400

نویسندگان

مریم مردانی ورپشتی^{* 1}؛ حسین حسن پور آلاشتی²؛ مسعود روحانی²؛ علی اکبر باقری خلیلی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران

³استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران

چکیده

مسأله واکاوی حقیقت انسان از اساسی‌ترین تأملات فلسفی، دینی و جامعه‌شناسی است. در مکاتب عرفانی نیز شناخت ویژگی‌های انسان معنوی و راه‌های وصول وی به سعادت، در رأس امور قرار دارد. عالمان و عارفان بی‌شماری ـ چه در غرب و چه در شرق ـ به این موضوع پرداخته و به نتایج متفاوتی دست یافته‌اند. در این جستار با روش توصیفی ـ تطبیقی، به بررسی نظام اندیشگانی دو عارف بزرگ دنیا، مولانا جلال الدین محمد بلخی و وین.ولتر دایر پیرامون مسألة «انسان معنوی» پرداخته و وجوه همسان و غیرهمسان اندیشة این دو عارف تبیین می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان از آن دارد که وجوه اشتراک نظرات این دو عارف بسیار بیشتر از وجوه افتراق آن‌ها است. این امر از تأثیر فراوان دایر از آموزه‌های مولانا و نیز همسانی آبشخورها و مشارب تجربی آنان؛ یعنی عرفان حقیقی یا حقیقت عرفان حکایت دارد. از جمله اصلی‌ترین نقاط اشتراک این دو، می‌توان به مفهوم «وحدت وجود» و از مهمترین وجوه افتراق میان آن دو می‌توان به مسألة «اعتقاد به عقوبت» اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

مولانا؛ مثنوی؛ وین دایر؛ انسان؛ معنویت

مراجع

قرآن مجید

آمدی تمیمی، عبدالواحدبن محمد. 1410. شرح غرر الحکم و درر الکلم. تصحیح مهدی رجایی. قم: دارالکتاب الاسلامی.

اوتو، رودلف. 1397. عرفان شرق و غرب، تحلیلی مقایسه‌ای دربارة ماهیت عرفان. مقدمه، ترجمه و تحقیق: انشاا... رحمتیان. ویراست مصطفی ملکیان. تهران: سوفیا.

حسن‌زاده، صالح. 1388. «فهم و برداشت مولانا از خدا، جهان، انسان». فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینة معرفت دانشگاه شهید بهشتی. س7. ش18. صص 123ـ99.

ایرج‌پور، محمدابراهیم و زهرا خاتمی. 1396. «بررسی تطبیقی اندیشه های مولوی و وین دایر». سومین همایش متن‌پژوهی ادبی (نگاهی تازه به مولانا). صص23ـ1.

خواجه‌گیر، علیرضا. 1387. «تعالی معنوی انسان در آموزه‌های مولانا». فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینة معرفت دانشگاه شهید بهشتی. س6. ش17. صص67ـ1.

دایر، وین ولتر دبلیو. 1387. وجود متعالی انسان. ترجمه محمدرضا آل‌یاسین. چ 7. تهران: هامون.

ـــــــــــــــــــ . 1382. مراقبه. ترجمة سیما فرجی. چ1. تهران: نسل نواندیش.

ـــــــــــــــــــ . 1391. چگونه فرزندانی موفق و سازنده داشته باشیم. ترجمه علی علی پناهی. چ2. تهران: آسیم.

ـــــــــــــــــــ . 1398الف. داستان زندگی من. ترجمه علی علی پناهی. چ 2. تهران: بهار سبز.

ـــــــــــــــــــ . 1398ب. درمان با عرفان. ترجمه جمال هاشمی. چ 16. تهران: انتشار.

ـــــــــــــــــــ . 1398ج. قلمرو اشتباهات شما. ترجمه آزیتا نجات مهر. چ1. تهران: الماس پارسیان.

ـــــــــــــــــــ . 1398د. ندای درون. ترجمه ابوالفضل عطارد. چ 2. تهران: نیک فرجام.

ـــــــــــــــــــ . 1398ه. 9 اصل معنوی. ترجمه امیر کرمانی. چ 9. تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب پارسه.

ـــــــــــــــــــ . 1399الف. برای هر مشکلی راه حلی معنوی وجود دارد. ترجمه وجیهه آیت‌اللهی. چ7. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.

ـــــــــــــــــــ .  1399ب. ده راز موفقیت و آرامش درون. ترجمة حمیده الهی نیا. چ4. تهران: آستان مهر.

ـــــــــــــــــــ .  1399ج. نیروی خیال. ترجمة فروزنده دولتیاری. چ2. تهران: نیک فرجام.

دهخدا، علی اکبر. 1340. لغتنامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.

سجادی، سیّد ضیاءالدین. 1376. مقدمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف. چ6. تهران: سمت.

شریعت‌نژاد، آسیه و همکاران. 1394. پایان‌نامه «بررسی و تحلیل مفاهیم عرفانی در آثار وین دایر». دانشگاه سمنان. دانشکده علوم انسانی. گروه الهیات و عرفان اسلامی.

شیمل، آن ماری. 1370. شکوه شمس. ترجمه حسن لاهوتی. چ2. تهران: علمی و فرهنگی.

عبادی، رسول و رمضانی، علی و نقوی، هدایت. 1397. «مطابقت اندیشه‌های اعتقادی ـ اخلاقی

وین دایر با آموزه‌های قرآن کریم» چهارمین کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی. قم.

قبادی، حسینعلی و مریم عاملی‌رضایی. 1390. «بحران‌های انسان امروز و پاسخ حکمت اشراق به آن‌ها». ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. س 7. ش22. صص73-35.

DOR: 20.1001.1.20084420.1390.7.22.3.1

کاکاوند قلعه‌نویی، فاطمه و محمدعلی گذشتی. 1395. «بررسی وجوه مشترک آموزه‌های عرفانی

مولوی و اوشو». ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. س12. ش42. صص256-237.

DOR: 20.1001.1.20084420.1395.12.42.8.1

منگلی، ماندانا. 1397. «عشق و تأثیر آن بر انسان‌گرایی و کمال‌طلبی در اندیشة عارفانة رشیدالدین میبدی، مولوی و وین دایر». دوفصلنامه ادیان و عرفان تطبیقی. س 2. ش 3. صص22ـ1.

DOI: 10.22111/JRM.2019.4955

معین، محمد. 1387. فرهنگ فارسی (معین). چ1. تهران: کتاب آراد.

مولانا، جلال‌الدین محمد. 1388. کلیات شمس تبریزی. مطابق نسخه استاد بدیع الزمان فروزانفر. با مقدمه دکتر عبدالحسین زرین کوب. چ5. تهران: صدای معاصر.

ــــــــــــــــــــــ . 1375. مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد نیکلسن. تهران: امیرکبیر.

ــــــــــــــــــــــ . 1396. فیه مافیه. به تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر. تهران: جمهوری.

میرزایی، رضا و سمیه دلیر صف‌آرای اخگر. 1397. «بحران معنویت در جهان معاصر». فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی74. س22. ش1. صص23-1.

نصیری، محمد. 1384. «انسان کامل در عرفان اسلامی». فصلنامه پژوهشی اندیشه نوین دینی. ش1. صص91ـ67. 

نوروزی، رویا و همکاران. 1394. پایان‌نامه «بررسی معنویت گرایی از دیدگاه وین. و. دایر، متفکر معاصر مسیحی». دانشگاه الزهرا(س). دانشکده الهیات. رشته الهیات گرایش ادیان و عرفان.