ارزیابی توانمندی‌های توسعه گردشگری پایدار ژئومورفوسایت‌ها با استفاده از مدل کومانسکو و مدل پائوولووا (مطالعه موردی: مسیر توریستی سبلان تا گردنه حیران)

فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری

دوره 11، شماره 44، آذر 1401، صفحه 19-38   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

موسی عابدینی^{* 1}؛ طاهر همتی²؛ بهروز نظافت تکله²؛ آیلار خیاطی³

¹استاد گروه جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی)، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی.

²دانشجوی دکتری، رشته ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی.

³دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی.

چکیده

ژئوتوریسم ترکیبی از واژه زمین و توریسم است و به توریسمی گفته می‌شود که دارای جاذبه‌های زمین‌شناسی، مورفولوژیکی و فرهنگی است. هدف از این تحقیق ارزیابی میزان قابلیت و توانمندی‌های برخی از لندفرم‌های ژئومورفولوژیکی در ایجاد جاذبه‌های ژئوتوریستی ژئوسایت‌ها با استفاده از مدل کومانسکو و مدل رقابت‌پذیری پائوولووا می‌باشد. بر اساس بر اساس نتایج مدل­های کومانسکو و پائولووا، پارک جنگلی فندقلو با میانگین 45/14 بیش‌ترین و آبشار سردابه با 85/11 کم‌ترین امتیاز را در بین لندفرم‌ها کسب کرده‌اند. ژئومورفوسایت‌های دریاچه سبلان، دریاچه نئور، گردنه حیران و پیست اسکی آلوارس به ترتیب رتبه‌های دوم تا پنجم قرار گرفته‌اند. امتیاز بالای پارک جنگلی فندقلو علاوه بر دارا بودن ارزش علمی و زیبا‌شناختی به‌خاطر وجود لندفرم‌های ژئومورفولوژیکی زیبا و کم نظیر حیات وحش و محیط زیست بکر آن است. نتایج حاصل از رقابت‌پذیری نشان داد که جنگل فندوقلو نسبت به سایر مناطق ژئوتوریستی قابلیت بیش‌تری برای توریست به مناطق مورد مطالعه دارا می‌باشد. نتیجه کلی تحقیق گویای پتانسیل بالای ارزش‌های ژئوسایت‌های مورد مطالعه است؛ اما به دلیل عدم وجود زیر ساخت‌های لازم مقوله ژئوتوریسم در این مناطق نیازمند برنامه‌ریزی‌های کلان در سطح منطقه‌ای و ملی است. در نهایت برای جذب گردشگران و شناساندن مناطق ژئوتوریستی طراحی سامانه آنلاین برای گردشگری مجازی پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

ژئوتوریسم؛ روش کومانسکو؛ کوهستان سبلان؛ گردنه حیران؛ مدل پائوولوا

مراجع

1. اسفندیاری، دارآباد، ف، نظافت تکله، ب، حسن زاده، م.، پاسبان، ا، م. 1401. ارزیابی و تحلیل توان گردشگری و رقابت پذیری استان اردبیل با استفاده از مدل پائولووا و مدل دینامیکی‌ هادزیک (مطالعه موردی: هیر، خلخال، سرعین)، فصلنامه مطالعات علوم محیط زیست، دوره 7، شماره 3، 5188-5201
2. اکبری، م.، احمدی و انصاری، م، سهرابی، و. 1401. سنجش جایگاه کشورهای اسلامی از نظر شاخص‌های رقابت پذیری سفر و گردشگری جهانی با استفاده از روش مابک، فصلنامه علمی برنامه‌ریزی منطقه ای، دوره 12، شماره 45، 1-18.
3. توانگر، م، اصیلی، ع. 1401. توسعه گردشگری شهرستان فریمان از طریق ظرفیت سنجی زمین گردشگری و گردشگری تندرستی (مطالعه موردی؛ چشمه آبگرم و معدنی شاهان گرماب)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 14، شماره 51، صص 22-7.
4. حبیب پور، ک.، صفری، ر. 1391. راهنمای جامع استفاده از Spss در تحقیقات پیمایشی (تحلیل کمی داده‌ها)، انتشارات لویا، چاپ پنجم.
5. خدایی، ی، گارگر، ب، سرور، ر. 1401. گردشگری شهری رویکردی نو به سوی بازآفرینی شهری (مطالعه موردی شهر زنجان)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 14، شماره 52، صص 81-49.
6. رحیمی، م.، صفری، ف.، رومیانی، ع. 1401. برنامه‌ریزی و آینده نگری توسعه پایدار گردشگری در استان خوزستان، فصلنامه علمی برنامه‌ریزی منطقه ای، دوره 12، شماره 45، 51-66.
7. رخش ماه، آ، رخش ماه، ا، کسالای، ا، 1398. بررسی نقش مدیریت شهری در توسعه پایدار ِگردشگری، مطالعه‌ی موردی : شهر یاسوج، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 11، شماره 42، صص 60-45.
8. روستا، ع. 1401. تبیین تأثیرات تجربه و انگیزه گردشگران در مناطق شهری بر رضایت و وفاداری گردشگران (مطالعه موردی: مناطق گردشگری کیش و قشم)، فصلنامه علمی برنامه‌ریزی منطقه ای، دوره 12، شماره 45، 211-.228.
9. زهتابی­اصل، ژ، عابدینی، م، شکرگزار، ا. 1392. تأثیر توریسم بر سرانه کاربری‌های اراضی شهر توریستی سرعین، اولین کنفرانس ملی خدمات شهری و محیط زیست، مهر ماه 1392، 17 و 18.
10. زند مقدم، م. ر، طوسی نژاد، ن. 1401. ارزیابی وتوسعه گردشگری شهری با رویکرد توسعه پایدار (مطالعه موردی: منطقۀ 11 شهر تهران)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 14، شماره 52، صص 169-147.
11. سیلمانی، ع.، محمدی، م. 1399. شناسایی موانع و ظرفیت‌های اقتصاد گردشگری (صنعت پاک) در شهر ارومیه و ارائه راهکارهای سیاسی، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 12، شماره 45، صص 44-25.
12. عابدینی، م.، رنجبری، احد. 1395. ژئوتوریسم آذربایجان شرقی، انتشارات نگین سبلان، 297صفحه.
13. عابدینی، م.، ابراهیم پور، ح.، آنه سلطان، ی. 1393. ارزیابی قابلیت‌های ژئوتوریسمی مکان‌های ژئومورفولوژیکی با استفاده از مدل پرولونگ، مطالعه موردی: شهرستان رامیان. همایش ملی تغییر اقلیم و مهندسی توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی، همدان.
14. عابدینی، م.، قضایی، م. 1398. ارزیابی توانمندی‌های ژئوتوریست‌های شهرستان مشگین شهر به روش کومانسکو، پنجمین کنفرانس بین‌المللی افق‌های نوین در علوم کشاورزی و منابع طبیعی، محیط زیست، افق نو علمی- انجمن علم و فناوری در شهر تهران.
15. نعمتی، و، حبیب پور، ع، مرزبان، س.، نظافت تکله، ب. 1401. بررسی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری سلامت در استان تهران با رویکرد آینده پژوهی، فصلنامه علوم محیطی، دوره 7، شماره. 4، 5746-5756.
16. یمانی، م.، قربان، س.، رحیمی، س.، علیزاده، م. 1391. ژئومورفوریسم و مقایسه روش‌های ارزیابی ژئومورفو سایت در توسعه گردشگری (مطالعه موردی: استان هرمزگان)، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال اول، شماره 1، ص 83-104.
17. - L, A. Nedelea, R. dobre., 2011, Evaluation of Geomophosites in Vistea Valley (Fagaras Mountains – Carpa-thians, Romania), International Journal of the of the Physical Sciences 6(5), pp: 1161-1168.
18. L, A. Nedelea, R. Dobre., 2012, The Evolution of Geomorphosits from the Ponoare protected area”, Journal of Geography, Volume XI, Issue 1 (June 2012), pp. 54-61.
19. Gravila, I.G., Man, T., Surdeanu, V., 2011, Geomorphological heritage assess-ment using GIS analysis for geoturism de-velopment in Macin Mountains, Dobrogea, Romania. Geo Journal of Turism and Ge-osites 4, 2(8):198-205.
20. Reynard, E., 2005, Geomorphological sites, pubic policies and property rights. Conceptualization and examples from Swit-zerland, I1 Quaternario, Volume special, 18/1,321-330
21. E, G. Regolini, L. Kozlik, S. Benedetti., 2009, Assessment and Promo-tion of Cultural Geomorpho Sites. In the Trient Valley (Switzerland), Mem.Descr.Carta Geol, LXXXVII, PP: 181-189.
22. Reisinger, Y., Michael, N. & Hayes, J. P. 2019. Destination competitiveness from a tourist perspective: A case of the United Arab Emirates. International Journal of Tourism Research, 21(2), 259-279.
23. Tourtellot, J.B., 2000, Geotourism for your community, N ATIONAL Geograpgic drafts, Washington DC. 20036,2.
24. Tourtellot, J., 2002, about geotourism, na-tional geographic society, conference of sustainable tourism, 12 march, New York.