بررسی و تحلیل مؤلفه های غنایی در دیوان خالص

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

دوره 12، شماره 44، آبان 1401، صفحه 8-25   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

جیهاد شکری رشید^*

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه صلاح الدین اربیل، اربیل، عراق.

چکیده

ادب غنایی یکی از گونه‌های ادبی است که از دیرباز در ادبیات کردی جایگاهی والا داشته و در آثار منظوم و منثور کردی، جلوه‌های گوناگون داشته است. خالص از شاعران معروف پارسی‌گوی است که شعر وی از ابعاد گوناگون زبانی، ادبی و محتوایی و فکری قابل تحلیل و بررسی است و تاکنون شعر او چندان مورد توجه قرار نگرفته است. هدف اصلی از انجام این پژوهش، واکاوی و شناسایی مضامین غنایی اشعار فارسی این شاعر است. اهمیت سروده‌های فارسی خالص و نیاز به شناخت دقیق‌تر معانی غنایی شعر او از ضرورت‌های این پژوهش است. سعی نگارنده بر آن بوده تا در این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای به بررسی مؤلفه‌های غنایی شعر این شاعر بپردازد. نتایج حاصل آمده از این پژوهش نشان می‌دهد که شعر وی طیف وسیعی از معانی و مضامین غنایی را به خود اختصاص می‌دهد که بیان نرم و لطیف عواطف و احساسات شخصی خالص است و به هر چه روح آدمی را متأثر می‌کند، با شور و حرارت می‌پردازد. بیشتر مضامین و مفاهیم غنایی موجود در دیوان خالص عبارتند از: عشق، عرفان، وصف، مدح، مرثیه، مناظره، هجو و مفاخره.

کلیدواژه‌ها

ادبیات غنایی؛ مضامین غنایی؛ خالص

مراجع

الشرتونی، سعید (۱۸۸۹). اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد. ج.۲. بیروت: النصر.

پور نامداریان، تقی (۱۳۸۰). در سایة آفتاب. تهران: سخن.

جوان، مریم (۱۳۸۱). نیایش نامه؛ فرهنگ نامۀ ادبی فارسی. چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

حاکمی، اسماعیل (۱۳۸۶). تحقیق دربارۀ ادبیات غنایی ایران (انواع شعر فارسی). تهران: دانشگاه تهران.

داودی مقدم، فریده (۱۳۹۶). سبک و شیوۀ عطار در نیایش. سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). 10 (۳۶)، 15-1.

دهخدا، علی اکبر (۱۳۷۷). لغت نامه. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.

رحیمیان، سعید (1388). مبانی عرفان نظری. تهران: سمت

رزمجو، حسین (۱۳۷۴). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. چاپ سوم. مشهد: آستان قدس رضوی.

رستگار فسایی، منصور (۱۳۷۲). انواع شعر فارسی. شیراز: نشر نوید. 

رنجبر، احمد (۱۳۸۵). بدیع. تهران: اساطیر.

زرقانی، سید مهدی (۱۳۸۸). تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی. تهران: سخن.

زرقانی، سید مهدی (۱۳۸۸). طرحی برای طبقه‌بندی انواع ادبی در دورۀ کلاسیک. پژوهش‌های ادبی. ۶ (۲۴)، 106- 81.

زرین کوب، عبدالحسین (۱۳۷۹). شعر بی دروغ شعر بی نقاب. چاپ هشتم. تهران: مرکز.

سمیعی، کیوان (بی‌تا). تحقیقات ادبی. تهران: زوار.

شفیعی کدکنی، محمد رضا (۱۳۷۲). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مجلۀ رشد آموزش ادب فارسی. 8 (۳۲ و ۳۳)، 9-4.

شمیسا، سیروس (۱۳۸۳). انواع ادبی. چاپ دهم. تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس (1398). سبک شناسی. تهران: انتشارات فردوس.

صفی‌زاده، صدیق (۱۳۸۰). دایره المعارف کردی- فارسی. ج. 2. تهران: انتشارات پلیکان.

طالبانی قادری، عبدالرحمن (خالص) (۲۰۱۴). دیوان شعر (جذبه عشق). اربیل: مجله علمی کوردی.

مرتضوی، منوچهر (1365). مکتب حافظ، تهران: توس

مؤتمن، زین العابدین (۱۳۴۶). تحول شعر فارسی. تهران: کتابفروشی حافظ.

مؤتمن، زین‌العابدین (۱۳۶۴). شعر و ادب فارسی. تهران: زرین

نجم رازی، عبدالله بن محمد (1363). مرصادالعباد من المبداء الی المعاد. به سعی و اهتمام محمد امین ریاحی. چاپ یازدهم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

نیکوبخت، ناصر (۱۳۸۰). هجو در شعر فارسی. تهران: دانشگاه تهران.