واکاوی تطبیقی جامعه‌شناسانة خشونت (زنانه و مردانه) و انواع آن در رمان‌های پرندة من «فریبا وفی» و عذاب وجدان «آلبا ‌دسس‌پدس»، (بر اساس نظریة سرمایه پی‌یر بوردیو)

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 4، دوره 16، شماره 64، دی 1401، صفحه 65-82   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2023.1956578.2404

نویسندگان

مهتاب حاجی محمدی^{* 1}؛ ساره زیرک^{* 2}؛ مهرداد نوابخش³

¹دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی ،واحد علوم تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران

²استادیار گروه زبان وادبیات فارسی،واحد علوم وتحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران،ایران(نویسنده مسئول)

³استاد گروه جامعه شناسی ،واحد علوم تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران

چکیده

تحلیل جامعه‌شناختی انواع خشونت مقوله مهمی است که با استفاده از آرای تئوری‌پردازانی همچون بوردیو می‌توان به آن پرداخت. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی شخصیت‌های زن رمان‌های «پرندة من» از فریبا وفی و «دفترچة ممنوع» از آلبا دسس‌پدس می‌پردازد. و با بررسی تطبیقی میزانِ اثرگذاری انواع خشونت، در میدان‌های اجتماعی، فرهنگی و کنشگری‌های زنان و مردان بر یکدیگر، نشان می‌دهد که خشونت به (ویژه خشونت نمایان و کنشگرانة مردانه) و بازنمایی محدودیت‌های زنان دو جامعه چگونه جلوة بیرونی می‌یابد و در کجاهای متن به صورت خشونت سیستمی، نمادین، پنهانی و رفتار کنش‌پذیرانه با همدستی عاملان در لایه‌های غایب جامعه، بر زنان تحمیل می‌شود. نتیجة پژوهش در قیاس بین کنشگران اجتماعی مرد و زن نشان می‌دهد که، زنان زخم‌خوردة انواع مختلف خشونت و کنترل‌های اجتماعی هستند، در تولید و بازتولید سرمایه‌ها در فضاهای اجتماعی و فرهنگی در فرودستی و کاستی نسبت به مردان قرار دارند. میزان خشونت وارده بر مردان نسبت به زنان و کودکان در درجة پایین‌تر و به شدت کم‌رنگ‌تری قرار دارد. کنشگری مردان جامعه با توسل به سلطة مردانه و حاکمیت مردسالارانة جوامع در پنج نوع خشونت (نمادین، سیستمی، فیزیکی، جنسی و زبانی) نسبت به زنان و کودکان بیشتر است. خشونت سیستمی و خشونت نمادین، نسبت به خشونت فیزیکی و زبانی به طرزی پنهان بر زنان آسیب‌ بیشتری وارد می‌کند، از طرفی همدستی و سلطه‌پذیری جوامع زنانه و کنشگران زن راه تسلط و سلطه‌گری مردان را بر زنان هموارتر می‌سازد.



کلیدواژه‌ها: جامعه‌شناسی، مقایسة تطبیقی، خشونت، بوردیو، زنان، مردان

کلیدواژه‌ها

جامعه‌شناسی؛ مقایسة تطبیقی؛ خشونت؛ بوردیو

مراجع

بوردیو، پی‌یر. (1393 الف). نظریه کنش، ترجمه سید مرتضی مردیها، چ5، تهران: نقش و نگار.

بوردیو، پیر  (1393ب). تمایز: نقد اجتماعی و قضاوت‌های ذوقی، ترجمه محسن چاووشیان، تهران: ثالث.

بون ویتز، پاتریس. (1391). درس‌هایی از جامعه‌شناسی پی‌یر بوردیو، چ2، تهران: آگه.

جنکینز، ریچارد. (1384). پی‌یر بوردیو، ترجمه لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران: نی.

داد، سیما؛ (1385). فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید

دوبووار، سیمون؛ (1394). جنس دوم، برگردان قاسم صنعوی؛ چ سیزدهم، تهران: توس.

دسس‌پدس، آلبا (1397). عذاب وجدان، ترجمة بهمن فرزانه. تهران: انتشارات ققنوس.

ربّانی خوراسگانی، علی و خوش‌آمدی، مرتضی. (1388). «مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی زبان پیر بوردیو»، فصلنامة انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطی، سال 5، شماره 16، پاییز 88، صص 155 – 186.

ژیژیک، اسلاوُی. (1389). خشونت، پنح نگاه زیرچشمی، ترجمه علی‌رضا پاکنهاد. تهران: نی.

شامپاین، پاتریک. (1393). پی‌یر بوردیو، ترجمه ناهید مؤید حکمت، چ2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

شویره، کریستین و فونتن اولیویه. (1385). واژگان بوردیو، زیر نظر ژان پی یر زرده، ترجمه مرتضی کتبی، تهران: نشر نی.

فکوهی، ناصر. (1384). تاریخ نظریه‌های انسان‌شناسی، تهران: نی.

گرنفل، مایکل. (1389). مفاهیم کلیدی پیر بوردیو، ترجمه محمد مهدی لبیبی، تهران: نظر افکار

گلمرادی، صدف. (1393). «نقد جامعه شناختی سرمایه‌های شخصیت های زن در رمان‌های منتخب پس از انقلاب اسلامی». رسالة دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشکده ادبیات، زبان‌های خارجی و تاریخ. دانشگاه الزهراء. .

وفی، فریبا. (1397). پرندة من، چاپ سی‌ام، تهران: مرکز.

Abrams. M.H (1999). A Glossary of Literary Terms. Heinle&Heinle: New York.

A.Simons. Timmermann, Marybeth (2005). Simon de Beauvoir feminist writings. University of Illinois press: Chicago.

Tyson, Lous (2006). Critical theory today a user-friendly guide. New York: Routledge