نقش بلوغ اجتماعی در زمینه سازی پیشاظهور از منظر قرآن کریم

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 10، دوره 13، شماره 52، دی 1401، صفحه 161-182   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2023.1960873.2882

نویسندگان

محسن کرمی¹؛ علی حسین احتشامی^{* 2}؛ سید حمید حسینی³

¹دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن وحدیث ،واحد همدان ،دانشگاه آزاد اسلامی، همدان،ایران

²استادیار گروه علوم قرآن وحدیث ،واحد تویسرکان ،دانشگاه آزاد اسلامی ،تویسرکان ،ایران

³استادیارگروه علوم قرآن و حدیث،واحد همدان ، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان ،ایران.

چکیده

نقش بی‌بدیل بلوغ اجتماعی که از مبدأ ربوبى و منشأ واحد و روابط میراثى شروع‌شده و با رشد مسئولیت‌های فکرى و اخلاقى و همدلی در ایفای به عهد و وحدت هدف و صفات و قوانین ناشى از آن در مسیر تعالی سعادت و کمال، مى‏تواند با قابلیت استحقاق به‌سوی حیات طیبه تداوم و استمرار یابد. ظهور دادگر جهانی، مهم‏ترین رخداد آخرالزمان‏ براى رهایی انسان‏ها از بیدادگری است که با یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های پیشاظهور یعنی بلوغ اجتماعی، پیوند یافته و تا حد قابل توجهی متأثر از رابطه علّی و معلولی است. بنابراین بررسی آن در زمینه‌سازی ظهور منجى موعود ضرورت می‌یابد. در این پژوهش ارزیابی یکی از مؤلفه‌های مهم بلوغ اجتماعی پیشاظهور از دیدگاه قرآن کریم و روایات با نگرش معرفت‌شناختی و به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، موردتوجه قرارگرفته است. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که بین مؤلفه ایجابی بلوغ اجتماعی و وقوع ظهور منجى رابطه همبستگی دوسویه و معناداری وجود دارد. بدین‌سان‌که رشد یافتگی در آراستن به مؤلفه ایجابی بلوغ اجتماعی بطور فزاینده‌ای موجبات تعجیل فرج را فراهم خواهد ساخت.

کلیدواژه‌ها

عدل جهانی؛ آخرالزمان؛ منجی‌گرایی

مراجع

قرآن کریم

ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیچا، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1413ق.

آدلر، آلفرد، روانشناسی فردی، مترجم: زمانی شرفشاهی حسن، بیچا، نشر تصویر، 1370.

آذربایجانی، مسعود، روان شناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز، بیتا، قم، پژوهشگاه حوزه ودانشگاه، 1387.

آیتی، نصرت االله، شرایط عصر غیبت و الزامات اخلاقی آن، مشرق موعود، چاپ اول، قم، نشر موسسه آینده روشن، پژوهشکده مهدویت، ج1، 1386.

بحرانی، سیدهاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، قم، قسم الدراسات الاسلامیۀ، موسسۀ البعثۀ، 1374.

پورسیدآقایی، سید مسعود، زمینه سازی ظهور، نشریه مشرق موعود، ش  ،10ص 19 - 32، 1388.

تقی‌زاده‌داوری، محمود، تمثیل‌های جامعه‌شناسانه در متون اسلامی، نشریه مطالعات قرآن و حدیث، س7، ش2، 1393.

توسلی، غلامعباس، نظریه‌های جامعه‌شناسی، بی‌چا، تهران، نشر سمت، 1385.

حائری‌پور، محمدمهدی، شاخص‌های فرهنگی جامعه زمینه‌ساز ظهور، چاپ اول، قم، مجموعه آثار ششمین همایش بین المللی دکترین، نشر مؤسسه آینده روشن،‍‍ 1390.

حرانی، حسن بن شعبۀ، تحف العقول عن آل الرسول صلی االله علیه و آله، چاپ دوم، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1404ق.

حسینی، سیدابوالفضل و همکاران، تحلیل کیفی نظریه‌ها در فرایند تحقق بلوغ اجتماعی در عصر ظهور، نشریه اندیشه نوین دینی، ش50، ص 21-44، 1396.

حسینی‌زبیدی، محمدمرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، چاپ اول، بیروت، نشر دار الفکر، 1414ق.

حکیمی، محمدرضا. خورشید مغرب، چاپ بیست و پنجم، انتشارات دلیل، تهران، 1382.

حلی، ابن فهد احمد. عده الداعی، بی‌چا، دارالکتب‌الإسلامی، 1407ه.ق.

خراسانی، زهرا، نقش دین در حفظ نظم و امنیت اجتماعی، مجموعه مقالات نخستین همایش علمی کاربردی ارتقای امنیت اجتماعی، چاپ اول،گرگان، انتشارات پیک ریحان، 1386.

دورانت، ویل، تاریخ تمدن، ترجمه ابوطالب صارمی، چاپ اول، سازمان انتشارات آموزش و پرورش، تهران، 1368.

راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، المفردات فی غریب القرآن، مترجم: خسروی حسینی، غلامرضا، چاپ دوم، تهران، نشر مرتضوی، 1374.

راین، آلن، فلسفه علوم اجتماعی، مترجم عبدالکریم سروش، بی‌چا، تهران، نشر انتشارات علمی و فرهنگی، 1367.

ساعی، احمد، توسعه در مکاتب متعارض، بی‌چا، تهران، نشر قومس، 1386.

سهرابی‌مشتقین، فرامرز، مهدویت و فلسفه تاریخ، چاپ اول، قم، نشر موسسه آینده روشن، پژوهشکده مهدویت، 1389.

شرف‌الدین، سیدحسین، دین ونهادهای اجتماعی، نشریه معرفت فرهنگی اجتماعی، س2، ش1، ص 23 - 52، 1389 .

شریف‌الرضی، محمدبن‌حسین، نهج البلاغه، مترجم: عطایی، محمدرضا، بی‌چا، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1417ق.

شیخ‌حرعاملی، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعۀ، چاپ اول، قم، نشر مؤسسۀ آل‌البیت، 1409ق.

شیخ‌صدوق، محمدبن‌بابویه‌قمی، کمال الدین و تمام النعمه، چاپ دوم، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1395.

صالح‌نیا، یحیی، تنها بر فراز، چاپ دوم، قم، نشر اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان، 1389.

صالحی، غلامرضا، مهدویت و اهداف نظام تربیتی اسلام، نشریه مشرق موعود، ش3، ص149، 1386.

صدر، سید محمد باقر، سنت‌های تاریخ در قرآن، مترجم: سید جمال موسوی اصفهانی، چاپ سوم، قم، انتشارات اسلامی، 1381.

طباطبایی (علامه طباطبایی)، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، لبنان- بیروت، ناشر مؤسسۀ الأعلمی للمطبوعات،1390.

طبرسی، احمدبن‌علی، الإحتجاج علی أهل اللجاج، مترجم: غفاری‌مازندرانی، احمد، چاپ اول، تهران، نشر مرتضوی، 1403ق.

طوسی، محمدبن‌حسن، الغیبۀ للطوسی، چاپ دوم، قم، نشر مسجد مقدس جمکران، 1387.

عنایت، حمید، ارسطو، سیاست، بیچا، تهران، انتشارات حبیبی، 1358.

عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، چاپ اول، تهران، نشر مکتبۀ العلمیۀ الاسلامیۀ، 1380ق.

فقیهی، علی‌نقی و دیگران، تحلیل جایگاه صفات و رفتارهای اخلاقی زمینه‌ساز ظهور در محتوای کتابهای درسی عمومی دانشگاهی ایران، چاپ اول، تهران، مجموعه مقالات دهمین همایش بین المللی دکترین مهدویت، نشر مؤسسه آینده روشن، پژوهشکده مهدویت، 1393.

قطبی، ثریا ، نقش مدیریت جهادی در تحقق فرهنگ و تمدن اسلامی، مجموعه مقالات یازدهمین همایش بین المللی دکترین مهدویت، چاپ اول، قم، نشر موسسه آینده روشن، پژوهشکده مهدویت، 1394.

قمی، حاج شیخ عباس، مفاتیح الجنان، بی‌چا، قم، نشر انتشارات أسوه، 1376.

قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع الموده، چاپ هشتم، قم، نشر مکتبه المحمدی، 1344.

کبیری استانجین، محسن، جایگاه بیعت در حکومت حضرت مهدی عجل اللّه تعالی فرجه الشریف، چاپ اول، قم، مجموعه آثار چهارمین همایش بینالمللی دکترین مهدویت با رویکرد سیاسی و حقوقی، نشر مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، 1388.

کلینی، محمد بن یعقوب، (الکافی ) الأصول و الروضۀ، شرح اصول کافی،مازندرانی، محمدصالح بن احمد، چاپ اول، تهران، نشر المکتبۀ الاسلامیۀ للنشر و التوزیع، 1382.

مجتهدی سیستانی، سید مرتضی، صحیفه مهدویه، بیچا، قم، نشر الماس، 1388.

مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الأنوار، چاپ دوم، بیروت، نشر دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.

محمدی، سیدمحسن و دیگران، سبک زندگی زمینه‌ساز و زندگی غربی، مجموعه مقالات دهمین همایش بین المللی دکترین مهدویت، چاپ اول، قم، نشر موسسه آینده روشن، پژوهشکده مهدویت، 1393.

مصباح یزدی، محمدتقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، بیچا، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1368.

ملایی، حسن، رویکرد کلامی، فصل‌الخطاب نزاع‌های تئوریک در مسائل زمینه سازی ظهور، نشریه مشرق موعود، ش15، ص140 – 150، 1389.

میرباقری، سیدمحمدمهدی، جایگاه ظهور در سیر تکاملی تاریخ، نشریه مکاتبه و اندیشه، ش22، ص100 – 73، 1384.

نجفی، محمد و دیگران، مراتب انتظار و ارتباط آن با درجات حب ذات، چاپ اول، قم، نشر موسسه آینده روشن، پژوهشکده مهدویت،1390.

نظری، نصراللّه، بررسی ارزش های فرهنگی جامعه زمینه ساز، مجموعه آثار ششمین همایش بین المللی دکترین مهدویت، چاپ اول، قم، نشر موسسه آینده روشن پژوهشکده مهدویت، 1390.

 نعمانی، محمدبن ابراهیم. الغیبه، المؤسسه المعارف الإسلامیه، 1417.

نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ اول، بیروت، نشر مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، 1408ق.

واسعی، سیدعلیرضا و همکاران، باورداشت آموزه مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی، نشریه مشرق موعود، سال هشتم، ش2، 1393.

ورمزیار، مصطفی، مهدویت از نگاه مفسران اهل سنت، چاپ اول، قم، نشر موسسه آینده روشن، پژوهشکده مهدویت، 1394.

یاوری، مهدی و دیگران، رهیافتی به مقام مهدی‌شناسی، چاپ اول، قم، سلوک جوان، 1385