مقایسه تطبیقی تصویر قو در شعر معاصر عربی وفارسی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 11، دوره 16، شماره 64، دی 1401، صفحه 201-216   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2023.1924922.2137

نویسنده

پرویز احمدزاده هوچ^*

استادیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان،تبریز،ایران

چکیده

اصول و مولفه‌های رمانتیسم بر شعر معاصر عربی و فارسی تأثیر چشمگیری گذاشته و مضامین جدیدی از طریق این مکتب وارد شعر گشته است. قو و تصاویری که با استفاده از این پرنده ساخته شده، یکی از این مضامین محسوب می‌شود.قو و تصاویر شاعرانۀ آن در شعر کلاسیک فارسی و عربی به کار نرفته است و سابقۀ کاربرد آن به دوران معاصر برمی‌گردد. در دورۀ معاصر به سبب آشنایی با ادبیات اروپایی از طریق ترجمه که واسطۀ انتقال پدیده‌های ادبی و فرهنگی است، مضامین جدیدی با استفاده هنری از ویژگی‌های این پرنده، وارد ادبیات فارسی و عربی شده است. این مقاله به بررسی تطبیقی اشعار معاصر عربی و فارسی اختصاص داردکه در آنها از قو و ویژگی‌های مربوط به آن برای خلق تصاویر و مضامین استفاده شده است. قو در فرهنگ‌های مختلف جلوه و معانی نمادین خاصی دارد. در شعر معاصر عربی شاعرانی از قبیل ادونیس، محمود درویش، عبدالقادر رابحی، بدیع صقور و ... با استفاده از الگوهای غربی و نگاه شاعرانه به پرندۀ قو در خلال دیوانشان تصویر قو از قبیل مرگ قو، رقص قو و آواز قو را به کار برده‌اند. از آنجا که بررسی سرچشمه و منشا تصاویر و مضامین جدید شعر فارسی و عربی کمک شایانی به تبیین قواعد و الگوهای تحول شعر جدید فارسی و عربی خواهد نمود، این پژوهش با دیدی تطبیقی به بررسی میزان و نوع تأثر شاعران فارسی زبان و عرب از الگوهای ادبی غربی می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تطبیقی؛ قو؛ مرگ قو؛ آواز قو؛ رقص قو

مراجع

أدونیس، علی احمد.1998م. مفرد بصیغة الجمع، بیروت: دارالآداب.

بیطار، هیفاء.1998م. موت البجعة، بیروت: اتّحاد کتاب العرب.

پیت سن، جان.1380ش.  اساطیر یونان. ترجمة باجلان فرخی، تهران: اساطیر.

حدیدی، جواد.1356ش. برخورد اندیشه­ها، تهران: توس.

حمیدی، مهدی.1351 ش. فنون و انواع شعر فارسی، تهران: چاپخانة خوشه.

حمیدی، مهدی.1363ش. فنون شعر و کالبدهای پولادین، تهران: گلشائی.

خانلری، زهرا.1375ش. فرهنگ ادبیات جهان، تهران: خوارزمی.

خلیلی، محمد.1387ش. شبی هم در آغوش دریا، تهران: سخن.

درویش، محمود.2009م. الاعمال الکامله، بیروت، چاپ اول، ریاض الرئیس الکتب والنشر.

دهخدا، علی­اکبر.1325ش. لغت­نامه. تهران: چاپخانة مجلس و دانشگاه تهران.

دیانی، امین­الله.1376ش. پرندگانخاورمیانهوخاورنزدیک. تهران: دانشگاه تهران.

رابحی، عبدالقادر.2010م. حاالات الاستثناء القصوى، چاپ اول، الجزائر:منشورات لیجوند.

سرور، عبدالله.1998م. تغریدة البجع، دراسة فی شعر عباس عجلان، ط1، جامعة الإسکندریة: دارالجمیل.

سولی، ژان ژاک؛ للون، گی.1377 ش.  آثار کلیدی موسیقی، ترجمة محمد مجلسی، تهرن: دنیای نو.

شاملو، احمد.1376ش. همچون کوچة بی­انتها، تهران: نگاه.

شفیعی­کدکنی، محمّدرضا.1380ش.  ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.

شفیعی­کدکنی، محمّدرضا.1390ش. با چراغ و آینه، تهران: سخن.

صقور، بدیع .2005م. الاعمال الشعریه، دمشق، توزیع دارالحارث.

کریمی حکّاک، احمد.1384ش.  طلیعة تجدد در شعر فارسی، ترجمة مسعود جعفری، تهران: مروارید.

گلی­آیسک، مجتبی.1391. فرهنگ نمادشناسی پرندگان در شعر عرفانی، مشهد: سخن­گستر.

فدوی طوقان. 1988 م. الدیوان، بیروت: دارالعودة.

لافونتن. ژان دو.1380 ش. افسانه­های لافونتن، ترجمة عبدالله توکل، تهران: نشر مرکز.

محمد صادق، ایمن .2001م. الموت على قارعة النشید، القاهره: دار نشر الثقافة.

ندا، طه.1383ش. ادبیات تطبیقی، تهران: سخن.

نیمایوشیج .1373ش. مجموعة کامل اشعار نیمایوشیج، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نگاه.

ولک، رنه.1371ش. تاریخ نقد جدید، ج1، ترجمۀ سعید ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.

یاسمی، رشید.1362ش. دیوان، تهران: امیرکبیر.

Aesop. 1870. Aesop’s Fables (Three hundred). New York: Mcloughlin Brothers.

Scott, Peter. 1972.The Swans. Boston: Houghton Mifflin Company.

Sully Prudhomme.1872. Poésies de Sully Prudhomme. Paris.

Yeats, W. B. 1919. The wild swans at Coole. New York: The Macmillan Company.

مقاله­ها

اکرمی، میرجلیل، دهقانی، مسعود.1393ش. «نقد و بررسی تاثیر شعر غربی در شعر مرگ قوی حمیدی شیرازی»، نشریۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز، سال67، بهار و تابستان 93، صص 23-41

حاجی سید رضی، مهدی.1380ش. «مدریگالیست­های انگلستان»، مقام موسیقایی، فروردین، ش 9: 100 ـ 107.

شرکت مقدم، صدیقه.1388. مکتب­های ادبیات تطبیقی، مطالعات ادبیات تطبیقی، دورۀ دوم، ش12، شماره پیاپی12، 51-71.

ییتس، ویلیام باتلر.1384ش. «لیدا در چنگال قو»، ترجمة علی­محمد حق­شناس، بخارا، بهمن و اسفند. ش 47: 245 ـ 246.