بررسی احکام حریم خصوصی اطلاعاتی و ارتباطاتی بر اساس آیات قرآن، روایات و منابع تفسیری

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 9، دوره 13، شماره 52، دی 1401، صفحه 147-160   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2023.1937735.2635

نویسندگان

حسین یاری¹؛ مرضیه پیله ور^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، واحد همدان ،دانشگاه آزاد اسلامی، همدان ، ایران

²استادیار گروه گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، واحد همدان ،دانشگاه آزاد اسلامی، همدان ، ایران

چکیده

حریم خصوصی حوزه زندگی هر فرد است که نوعاً یا عرفاً ، در چارچوب قانون انتظار دارد دیگران بدون رضایت وی به اطلاعات راجع به آن دسترسی نداشته باشند.از جمله این حریم‌ها می‌توان به حریم اطلاعاتی و ارتباطاتی اشاره نمود . پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی و با ابزار فیش برداری بر اساس آیات، روایات و منابع تفسیری مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاضر در خصوص حریم اطلاعاتی، حرمت تجسس و تفتیش در امور دیگران، سخن چینی و غیبت، استراق سمع مکالمات تلفنی و رهگیری ارتباطات اینترنتی (ارتباطات نوین) را مورد بررسی و ممنوعیت های قانونی آنان را برشمرده است. روایات متعددی از پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار (ع) وجود دارد که می‌توان با تعیین آنها دیدگاه اسلام در مورد حریم خصوصی را بیان کرد که از مصادیق آنها آیات 12 از سوره مبارکه حجرات و 19 از سوره مبارکه نور در خصوص حفظ ورود به حریم خصوصی اطلاعاتی، آیات 30 و 31 سوره مبارکه نور در خصوص حفظ ورود به حریم خصوصی ارتباطاتی اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ استراق سمع؛ ارتباطاتی؛ سخن چینی؛ منابع تفسیری

مراجع

ابن شعبه حرانی، حسن بن علی.  1382ش،تحف العقول، قم: نشر آل علی(ع).

ابن میثم، میثم بن علی .1375ش، شرح نهج البلاغه ابن میثم، مترجم: محمدصادق عارف و دیگران،  مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی.

ابوداود سجستانی، سلیمان بن اشعث .1430ق، سنن أبی‌داوود، تحقیق: شعَیب الأرنؤوط و محمد کامل قره بللی، دارالرسالة العالمیة، چاپ اول

اصلانی، حمیدرضا.1384ش،حقوق فناوری اطلاعات؛ چ 1، تهران: نشر میزان.

امانی، تقی.1383ش،قوانین و مقررات مالکیت فکری، نشر بهنامی.

انصاری، باقر.۱۳۸۶ش، حقوق حریم خصوصی، تهران: مرکز انتشارات علوم انسانی (سمت).

انصاری، باقر(1382). مقدمه ای بر مسولیت مدنی ناشی از ارتباطات اینترنتی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شماره 62.

الاهوانی، حسام‌الدین کامل.1978م،  الحق فی احترام الحیاة الخاصة، قاهره، دار النهضة العربیه.

پاد، ابراهیم.۱۳۴۸ش، حقوق کیفری اختصاصی، دانشگاه تهران.

تویسرکانی، محمدنبی بن احمد.1373ش، لئالی الاخبار، قم: مکتبه العلامه.

حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین .1363ش، تفسیر اثنی عشری، تهران:انتشارات میقات، چاپ اول.

حسینی عاملی، سیدمحمدجواد (بی­تا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.

خوئی، سید ابوالقاسم .1387ش، منهاج الصالحین،موسسه احیاء آثار امام خویی، چاپ 33.

رزاقی هریکنده ئی، هادی و رقیه صادقی آهنگری، روش‌شناسی تربیت در جهت بازداری از دخالت با تأکید بر آیه دوازده سوره حجرات، فصلنامه مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، سال دهم، شماره 41، بهار 1399ش، صص 143 – 123.

سبحانی، جعفر۱۳۷۷ش، نظام اخلاقی اسلام، قم: موسسه بوستان کتاب.

طوسى، محمد بن حسن .1414ق، الامالی،  تحقیق مؤسّسة البعثه، قم، دار الثقافه، چاپ اول.

عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه.1415ق، تفسیر نورالثقلین، چاپ چهارم،  تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، قم: انتشارات اسماعیلیان.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

قرطبى، محمد بن احمد .1364ش، الجامع لأحکام القرآن‏، تهران، ناصر خسرو

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی .1365ش،تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، تهران : دارالکتب الاسلامیه،چ4.

مجلسی، محمدباقر.1412ق، بحارالانوار، تهران: مکتبه الاسلامیه

محمدی ری شهری، محمد.۱۳۸۵ش،. میزان الحکمه، قم: دار الحدیته

مشکینی، میرزا علی اکبر .1386ش،  مصطلحات الفقه، قم، الهادی.

مکارم شیرازی، ناصر.1380ش، تفسیر نمونه، تهران: نشر دارالکتب الاسلامیه

منتظری، حسینعلی.1374ش، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، نشر تفکر

نوری، میرزا حسین.1418ق، مستدرک الوسائل، بیروت – لبنان: مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث.

هوسمن، کارل .1370ش، «حمایت از حریم خصوصی افراد در برابر حق آگاهی»، ترجمه: داوود حیدری، فصلنامه رسانه، سال هفتم، ش3.