اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات418
تعداد شماره‌ها9,997
تعداد مقالات83,560
تعداد مشاهده مقاله77,800,521
تعداد دریافت فایل اصل مقاله54,843,330
آل یاسین, سیده سما, پورزمانی, زهرا. (1401). توسعه مدل پذیرش فناوری بلاکچین در بستر مفاهیم حسابداری مدیریت. نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 16(61), 69-102. doi: 10.30495/fed.2023.698844
سیده سما آل یاسین; زهرا پورزمانی. "توسعه مدل پذیرش فناوری بلاکچین در بستر مفاهیم حسابداری مدیریت". نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 16, 61, 1401, 69-102. doi: 10.30495/fed.2023.698844
آل یاسین, سیده سما, پورزمانی, زهرا. (1401). 'توسعه مدل پذیرش فناوری بلاکچین در بستر مفاهیم حسابداری مدیریت', نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 16(61), pp. 69-102. doi: 10.30495/fed.2023.698844
آل یاسین, سیده سما, پورزمانی, زهرا. توسعه مدل پذیرش فناوری بلاکچین در بستر مفاهیم حسابداری مدیریت. نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 1401; 16(61): 69-102. doi: 10.30495/fed.2023.698844

توسعه مدل پذیرش فناوری بلاکچین در بستر مفاهیم حسابداری مدیریت

اقتصاد مالی
دوره 16، شماره 61، دی 1401، صفحه 69-102    اصل مقاله (915.31 K)
نوع مقاله: علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/fed.2023.698844
نویسندگان
سیده سما آل یاسین؛ زهرا پورزمانی*
گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده
چکیده
توسعه کسب و کار مبتنی بر همگامی با فناوری روز دنیا ، امری گریز ناپذیر است. در این راستا و در  این تحقیق به پذیرش  مدل توسعه یافته فناوری بلاکچین  مبنی بر برخی مفاهیم حسابداری مدیریت شامل  مدیریت هزینه ، نوآوری، خودکارامدی مدیران، موقعیت استراتژیک و تاثیر اجتماعی پرداخته شده است . روش تحقیق از نوع همبستگی پیمایشی  در بین246  نفر از  حسابداران  شرکت های بورس تهران و استادان حسابداری می باشد، که با استفاه از مدلسازی معادلات ساختاری با روش حداقل مربعات جزئی(PLS) به آن پرداخته شده است.یافته های تحقیق نشان داده است که کاربرد واقعی بلاکچین متاثر است از تمایل به  کاربرد بلاکچین که این متغیر نیز خود متاثر از متغیرهای درک سهولت و درک سودمندی کاربرد بلاکچین می‌باشد که هر دو نیز متاثر از مدیریت هزینه می‌باشند، همچنین درک سهولت متاثر است از نوآوری و خودکارآمدی مدیران و درک سودمندی متاثر از تاثیر اجتماعی می‌باشد. نتایج تحقیق می تواند علاوه بر غنی سازی ادبیات نظری تحقیق، برای توسعه  کسب و کارها قابل استفاده باشد در جهت تعیین راهبردهای همسو با فناوری نوین بلاکچین  که در ابعاد مختلف مالی و عملیاتی و گزارشگری داخلی و خارجی کاربرد خواهد  داشت.
کلیدواژه‌ها
واژه‌های کلیدی: بلاکچین؛ خودکارآمدی مدیران؛ مدل پذیرش فناوری؛ مدیریت هزینه؛ موقعیت استراتژیک
اصل مقاله

توسعه مدل پذیرش فناوری بلاکچین در بستر مفاهیم حسابداری مدیریت

 

 

 

تاریخ دریافت: 14/07/1401                  تاریخ پذیرش: 16/09/1401

سیده سما آل یاسین[1]

زهرا پور زمانی*[2]

 

 

چکیده

توسعه کسب و کار مبتنی بر همگامی با فناوری روز دنیا ، امری گریز ناپذیر است. در این راستا و در  این تحقیق به پذیرش  مدل توسعه یافته فناوری بلاکچین  مبنی بر برخی مفاهیم حسابداری مدیریت شامل  مدیریت هزینه ، نوآوری، خودکارامدی مدیران، موقعیت استراتژیک و تاثیر اجتماعی پرداخته شده است . روش تحقیق از نوع همبستگی پیمایشی  در بین246  نفر از  حسابداران  شرکت های بورس تهران و استادان حسابداری می باشد، که با استفاه از مدلسازی معادلات ساختاری با روش حداقل مربعات جزئی(PLS) به آن پرداخته شده است.یافته های تحقیق نشان داده است که کاربرد واقعی بلاکچین متاثر است از تمایل به  کاربرد بلاکچین که این متغیر نیز خود متاثر از متغیرهای درک سهولت و درک سودمندی کاربرد بلاکچین می‌باشد که هر دو نیز متاثر از مدیریت هزینه می‌باشند، همچنین درک سهولت متاثر است از نوآوری و خودکارآمدی مدیران و درک سودمندی متاثر از تاثیر اجتماعی می‌باشد. نتایج تحقیق می تواند علاوه بر غنی سازی ادبیات نظری تحقیق، برای توسعه  کسب و کارها قابل استفاده باشد در جهت تعیین راهبردهای همسو با فناوری نوین بلاکچین  که در ابعاد مختلف مالی و عملیاتی و گزارشگری داخلی و خارجی کاربرد خواهد  داشت.

 

واژه‌های کلیدی: بلاکچین،  خودکارآمدی مدیران، مدل پذیرش فناوری، مدیریت هزینه، موقعیت استراتژیک.

طبقه بندی JEL : ‎ JEL , M41‎،‏O32 ‎

 

 

 

1- مقدمه

امروزه استفاده از فناوری اطالعات به سرعت در حال گسترش است و باعث تغییر و تحوالت زیادی در حرف مختلف ازجمله حسابداری شده است که استفاده از آن مزیتهای زیادی برای سازمانها به ثمر میآورد بنابراین رشد سریع استفاده رایانه در سازمانها شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش آن اهمیت ویژهای پیداکرده است (سپاسی و  همکاران،1395).  از بلاکچین به عنوان یک نمونه برجسته نوآوری تحول آفرین یاد میشود(پن و همکاران، 2019 ) و مجمع جهانی اقتصاد  بلاکچین را جزو شش  ابر روند رایانشی میداند که احتمالاً در دهه آینده، جهان را شکل خواهند داد (مجمع جهانی اقتصاد، 2015) و پیش بینی می شود که فناوری بلاکچین همانند اینترنت، سنگ بنای نمونه های جدید کسب وکار و تعاملات اجتماعی باشد(فیزوبارکر و همکاران، 2019). فناوری بلاکچین دارای تعدادی ویژگی کلی است. ادغام این ویژگی ها، بلاکچین را از سایر فناوری های اطلاعاتی مشابه متمایز می کند. برخلاف سایر فناوری‌های اطلاعات کسب‌وکار، فناوری بلاکچین از ساختار داده‌ای منحصربه‌فرد استفاده می‌کند که داده‌ها را به‌عنوان زنجیره‌ای از بلوک‌ها ذخیره می‌کند. هنگامی که یک تراکنش جدید در سیستم ثبت می شود، یک بلوک می سازد که به بلوک های قبلی مرتبط است و یک زنجیره ایجاد می کند(ناکوموتو، 2008). تأثیر مدل پذیرش فناوری با سادگی و اعتبار آن از نظر ویژگی‌های نظری، پایه تجربی و کاربرد کلی برای مسائل پذیرش فناوری در حوزه‌های مختلف توضیح داده می‌شود. مدل پذیرش فناوری امکان تخمین پذیرش فناوری اطلاعات را بر اساس معیارهای استفاده، به صورت عینی و ذهنی می دهد (ترنر و لدویت ،2010). مدل پذیرش فناوری همچنین اجازه می دهد تا بر عوامل اجتماعی و فردی تمرکز کنیم (شین و پارک،2009) که در این مطالعه در نظر گرفته شده است. فرض نظری در چارچوب مدل پذیرش فناوری این است که رفتاری  برای پذیرش فناوری اطلاعات جدید توسط دو عامل اصلی تعیین می‌شود: سودمندی درک شده  و سهولت استفاده درک شده.  سودمندی درک شده،  میزانی است که فرد معتقد است استفاده از فناوری اطلاعات عملکرد را افزایش می دهد و درک اسان بودن بلاکچین درجه ای است که فرد معتقد است استفاده از  فناوری اطلاعات  عاری از هرگونه خطا است(ونکتاش و همکاران،2003) و درک اسان بودن بلاکچین  تأثیر مستقیمی بر پذیرش فناوری اطلاعات دارند (راد و همکاران،2018). مطالعات قبلی عمدتاً عوامل داخلی و عوامل خارجی را به طور جداگانه تجزیه و تحلیل کرده اند. سازه های زیر بر پذیرش فناوری تأثیر می گذارند: تفاوت های فردی(آندروس و پینیر،2006) ، ویژگی های فناوری جدید(ونکتاش و تانگ،2016) ، تأثیرات اجتماعی (فنولار وکوستاس،2010) و ویژگی های سازمانی (ونکتاش و تانگ،2016). شناسایی عوامل داخلی و خارجی در ادبیات نوآوری فناوری اطلاعات نسبتاً کمیاب است (لوپز و همکاران،2016). وانگ و کوالز مدل پذیرش فناوری را تطبیق دادند و یک مدل یکپارچه از رفتار پذیرش فناوری اطلاعات را  با در نظر گرفتن عوامل داخلی و خارجی پیشنهاد کردند. مدل آنها بر روی پیشایندهای داخلی پذیرش مانند جهت گیری استراتژیک، جو فناوری سازمان، ویژگی های فناوری، ویژگی های پردازش اطلاعات و عوامل خارجی - استراتژی های بازاریابی تامین کننده تمرکز دارد (.وانگ و کوالز،2007) آنها همچنین اشاره کردند که ویژگی‌های فردی مالک/مدیر شرکت ها باید در نظر گرفته شود، زیرا تخصص فناوری مالک/مدیر تأثیر مثبتی بر پذیرش دارد(دیپیترو و وانگ،2010). دیجیتالی شدن و توسعه فناوری، اساس  رشد اقتصادی و پایداری محیطی برای هر کشوری است (جیانگ،2015). همه کشورهای جهان راه‌ها و فن‌آوری‌های مدرن را برای رقابت با یکدیگر و انجام کار به شیوه‌ای استراتژیک عالی اتخاذ می‌کنند. نوآوری ها و پذیرش فناوری برای اقتصادها برای حفظ تجارت خود و دستیابی به اهداف بسیار ضروری است (چن و همکاران، 2018). در این مقاله به توسعه مدل پذیرش فناوری بلاکچین در بستر مفاهیم حسابداری مدیریت (موقعیت استراتژیک، نوآوری و غیره) پرداخته شده است که علاوه بر غنای نظری موجب دانش افزایی بنگاه ها و نهادهای سازمانی جهت سرمایه گذاری و کاربری این فناوری می شود که تا کنون هم در پژوهش های تجربی داخلی مغفول مانده است. قابل ذکر است که در ادامه به مبانی نظری، روش شناسی، تحلیل داده ها و نتیجه گیری پرداخته شده است.

 

2- مبانی نظری و پیشینه

مدل پذیرش فناوری (TAM)

هدف اصلی الگوی پذیرش فناوری را ارائه ای مبنایی برای پیگیری اثر عوامل بیرونی بر باورهای درونی، نگـرش و قصـد استفاده دانسته اند مـدل پـذیرش فنـاوری  که ابتدا توسط دیویس (١٩٨٥ (پیشنهاد شد، شامل متغیرهای اصلی انگیزه کاربر (بـه عنـوان  مثـال، سـهولت درک شـده ، سـودمندی درک شـده  و نگـرشهـا نسـبت بـه فنـاوری) و متغیرهـای خروجـی (یعنـی مفـاهیم رفتـاری، اسـتفاده از فنـاوری) اسـت. از ایـن متغیرهـا، سـودمندی درک شـده و سـهولت اسـتفاده درک شـده، متغیرهـای کلیـدی در نظـر گرفتـه میشـوند کـه بـه طـور مسـتقیم یـا غیرمسـتقیم نتـایج را توضـیح مـی دهنـد (مرشدی تنکابنی و تابان،۱۳۹۹). پایه و مبنای این مدل را دو عامل برداشت ذهنی از مفیدبودن و برداشت ذهنی از سهولت استفاده شکل می‌دهند. از فحوای این دو عامل آن طور برداشت می‌شود که هر دو بر نگرش افراد نسبت به پذیرش یک تکنولوژی تاثیر می‌گذارند(کلاپینگ و همکاران، 2004). مدل پذیرش فناوری از بنیادی‌ترین و نافذترین نظریه‌های رفتار انسانی است و برای پیش‌بینی سطح وسیعی از رفتارها به کار می‌رود. این مدل برای تکنولوژی‌ها و فناوری‌های مختلف در موقعیت‌ها و حالت‌های متفاوت با عوامل کنترلی مختلف و جامعه آماری متنوع به کار رفته است(تانگ و همکاران، 2008). پذیرش امروزه فناوری و نوآوری های مرتبط به یکی از حیاتی ترین عناصر محیط استراتژیک سازمان ها تبدیل شده است. بنابراین، پذیرش فناوری توسط کاربران یکی از مهمترین عوامل موفقیت یک نوآوری است. درک و پیش‌بینی اینکه کاربران بالقوه چگونه فناوری‌های جدید را اتخاذ می‌کنند، یکی از مسائل کلیدی هنگام برنامه‌ریزی فرآیندهای طراحی آن فناوری است. (اولاری، 2003). بر اساس مدل (دیوس، 1989) دو دسته از عوامل(سازه‌ها) در مورد پذیرش فناوری اطلاعات یا همان تکنولوژی مطرح است که به عوامل بیرونی و عوامل درونی قابل تفکیک است. عوامل بیرونی شامل هر نوع عاملی، از جمله عوامل سازمانی، اجتماعی، ویژگی‌های نظام‌های رایانه‌ای، مانند نوع سخت‌افزار و نرم‌افزار، نحوه آموزش، پیچیدگی سامانه، تجربه کاربران، اختیاری بودن و مانند آن می‌شود و عوامل درونی نیز به موضوعاتی مانند سهولت استفاده، سودمندی استفاده، نگرش نسبت به استفاده، قصد استفاده و استفاده واقعی اطلاق می‌شود(دیویس و همکاران، 1989).

 

عناصر مدل پذیرش فناوری

درک سودمندی استفاده از  بلاکچین

سودمندی درک شده یکی دیگر از عوامل تعیین کننده مدل پذیرش فناوری است که درک فرد نسبت به قابلیت استفاده از فناوری جدید در زندگی او را تعیین می کند (دیویس و همکاران ، 1989(  درجه‌ای که کاربر سامانه‌ای خاص باور دارد استفاده از آن می‌تواند راحت و آسان باشد(کیم و همکاران، 2008) . طبق مدل پذیرش فناوری ، یک رابطه مثبت وجود دارد که درک سودمندی و قصد رفتاری برای استفاده از این فناوری وجود دارد. سودمندی ادراک شده مدل پذیرش فناوری، باور شخصی مشتری است که با استفاده از برخی روش های پیشرفته، عملکرد شغلی او در سازمان افزایش می یابد. در حالی که، سهولت استفاده درک شده تأکید می کند که فناوری یا سیستم اتخاذ شده، راحتی تمرین را فراهم می کند. علاوه بر این، مدل پذیرش فناوری  نقش حیاتی در ارائه راه‌های مؤثر برای تأثیرگذاری بر عوامل خارجی بر باورهای داخلی، قصد رفتاری  و نگرش ایفا می‌کند. نگرش، ارزیابی مطلوب یا نامطلوب کاربر از رفتاری است که به آن ارجاع داده شده است (یانگ و یو،2004). نگرش با توجه به پذیرش کاربر از فناوری اطلاعات به عنوان پاسخ مولد عمومی یک فرد (عشق، لذت، شادی و شادی) برای استفاده از فناوری مشخص می شود(دیویس، 1989). نتایج تحقیقات گذشته نشان داد که سهولت استفاده درک شده تأثیر قابل توجهی بر سودمندی درک شده دارد (وامباو کی روش،2020). علاوه بر این، سهولت استفاده درک شده تأثیر مثبتی بر نگرش دارد(علمری و همکاران،2020). سودمندی درک شده به طور مثبت بر نگرش تأثیر می گذارد (کرمچندانی و همکاران،2019).  نگرش تأثیر مثبتی بر قصد رفتاری دارد (فولیکشتاین و همکاران،2016). سودمندی درک شده تأثیر مثبتی بر قصد کاربر دارد(کمبل و همکاران،2019) . به طور مشابه، این مطالعه همچنین انتظار دارد که ساختارهای  مدل پذیرش فناوری همراه بامدیریتدر هزینه و نوآوری نیز تأثیر قابل توجهی بر قصد کاربر برای اتخاذ بلاک چین در مدیریت انرژی نشان دهد.

 

درک سهولت  استفاده از  بلاکچین

سهولت استفاده از درک ، به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده ، اهمیت زیادی در مدل  کنیم درک یک فرد نسبت به استفاده آسان از یک فناوری را دریابیم. سهولت استفاده  از ادراک ، یک پیشینی مهم در مدل پذیرش فناوری است که اهداف بی دردسر فرد نسبت به استفاده از یک فناوری جدید را نشان می دهد و همچنین میزان سهولت فناوری جدید در زندگی انسان را نشان می دهد (دیویس و همکاران(1989( . درجه‌ای که فرد باور دارد استفاده از سامانه‌ای خاص عملکرد وی را تقویت می‌کند(کیم و همکاران، 2008)

 

تاثیراجتماعی

با توجه به تحقیقات (وانکاتش 2012) تاثیراجتماعی میزان درک افراد از دیگران است. این نشان دهنده میزان اهمیت دادن فرد به دیدگاه دیگران در مقابل دیدگاه خود در مورد استفاده از فناوری اطلاعات است. کاملاً اثبات شده است که تأثیر اجتماعی رفتار پذیرش فناوری اطلاعات را شکل می دهد و به نوبه خود بر استفاده از فناوری اطلاعات تأثیر می گذارد.

 

مدیریت هزینه

به زمان و پول مدیریت شده با استفاده از یک فناوری پیشرفته اشاره دارد (هو و کو ،2008).مدیریت در هزینه به عنوان "میزانی که کاربر در مورد استفاده از یک چارچوب خاص فکر می کند باعث مدیریت در هزینه های صرف شده برای عملیات سرویس می شود" در نظر گرفته می شود(دینگ و ورما،2007). علاوه بر این،(میوتر،2000) عامل پول ذخیره شده را به عنوان یکی از زیرمجموعه هایی که مشتریان را به انتخاب خدمات سلف سرویس سوق می دهد، فهرست کرد. نویسندگان(هووارد و وربیز،2003) .دریافتند که صرفه جویی در قیمت و هزینه یکی از مزایای عمده ای است که به سلف سرویس کمک می کند. نویسندگان (ماگارد و گلوبرسون،1985)شناسایی کردند که هر چه میزان تعهد کاربر برای شرکت در سلف سرویس بیشتر باشد، مبلغی که کاربر معمولاً انتظار دارد برای آن سرویس بپردازد کمتر است. یافته های قبلی تأیید می کند که مدیریت در هزینه تأثیر مثبتی بر سهولت استفاده درک شده دارد(تشکندی و الجبری،2015) . علاوه بر این، مدیریت در هزینه تأثیر مثبتی بر سودمندی درک شده دارد(گالاردو و همکاران،2018).

 

قصد استفاده یا نیت رفتاری(تمایل به کاربرد)

 به احتمال به کارگیری فناوری توسط اپراتور قصد استفاده یا نیت رفتاری اطلاق می‌شود. قصد استفاده از نگرش نسبت به استفاده مشتق و منجر به استفاده واقعی می‌شود و نقش مهمی در پیش‌بینی استفاده واقعی از فناوری اطلاعات ایفا می‌کند(چانگ و همکاران، 2004).

 

استفاده واقعی(کاربرد واقعی) از فناوری اطلاعات

 استفاده واقعی تابع مستقیم قصد استفاده و قصد استفاده تابع نگرش نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات است و بدین نحو می‌شود تعبیر نمود که این عامل، نتیجه نهایی همه سازه‌های قبلی است(چانگ و همکاران، 2004).

 

جهت گیری استراتژیک

 جهت گیری استراتژیک به عنوان جهت گیری های استراتژیک توسط سازمان به منظور ایجاد زیرساخت و رفتار حمایتی برای رقابت تجاری تعریف می شود(نارور و اسلاتر،1990). همچنین مکانیسمی برای شناسایی و پاسخ به یک محیط رقابتی است(وانگ و کوالز،2007). تحقیقات قبلی اشاره کرد که جهت گیری استراتژیک یک عامل مهم برای رفتار پذیرش فناوری اطلاعات است (کالدیرا و وارد،2003). جهت گیری فناورانه به عنوان توانایی یک شرکت برای به دست آوردن پیشینه لازم فناوری اطلاعات و استفاده از فناوری اطلاعات در توسعه محصولات و خدمات جدید تعریف می شود (وانگ،2007). سازمان‌های امروزی  مبتنی بر فناوری به‌عنوان پژوهش‌محور و فعال در دستیابی به فناوری اطلاعات جدید توصیف می‌شوند(کوپر،1994). از موارد فوق چنین نتیجه می شود که جهت گیری استراتژیک به طور مثبت بر درک  سودمندی تأثیر می گذارد.

 

تاثیر اجتماعی

تأثیر اجتماعی میزانی است که افراد درک می کنند که دیگران مهم (به عنوان مثال، خانواده و دوستان) معتقدند که باید از یک فناوری خاص استفاده کنند (ونکاتش و تانگ،2012). این نشان دهنده میزان اهمیت دادن یک فرد به نظرات دیگران در مقابل دیدگاه خود از استفاده از فناوری اطلاعات است (ماروپینگ و همکاران،2017). به خوبی ثابت شده است که نفوذ اجتماعی رفتار پذیرش فناوری اطلاعات را شکل می دهد و به نوبه خود استفاده از فناوری اطلاعات را تحت تأثیر قرار می دهد (ماروپینگ و همکاران،2017). تأثیر اجتماعی تأثیر قوی تری بر قصد رفتاری برای استفاده از فناوری پرداخت جدید دارد تا راحتی، سودمندی و سرگرمی (خلیل زاده و اوزتورک،2017). ارتباطات همتا به همتا و هنجارهای اجتماعی، مقدمات مهم پذیرش فناوری اطلاعات هستند (دیکینگر و همکاران،2008) . در نتیجه، حلقه اجتماعی مالک/مدیر ممکن است بر ادراکات آنها در مورد سودمندی فناوری اطلاعات و پذیرش آن تأثیر بگذارد. تأثیر اجتماعی از طریق درک  سودمندی بلاکچین بر تمایل رفتاری به کاربرد بلاکچین تأثیر غیرمستقیم دارد (کونیگ لوئیس و همکاران،2015)  و با جنسیت، سن، تجربه و داوطلبانه تعدیل می شود (ونکتاش و ژانگ،2010).

 

خودکارآمدی

خودکارآمدی به عنوان باورهای یک فرد در مورد توانایی او برای استفاده از فناوری اطلاعات(پاولو،2003) یا به عنوان «قضاوت در مورد توانایی فرد برای استفاده از یک فناوری برای انجام یک کار یا وظیفه خاص»( سیدریدیس و همکاران،2014) تعریف می شود. که با پذیرش و پذیرش فناوری اطلاعات (علالوان و همکاران ، 2019) همبستگی مثبت دارد تأثیر زیادی بر (لو و همکاران،2003)  درک کاربرد آسان و پذیرش فناوری اطلاعات (آلنازی و همکاران،2019) .

 

نگرش

 نگرش یکی از عوامل مهم در مدل پذیرش فناوری است (آیزن و فیشبین، 1979؛ دیویس، 1993)، برای درک باورهای رفتاری یک فرد نسبت به استفاده از یک فناوری جدید یا می گویند پذیرش یک فناوری. در حین درک اهداف یک فرد در استفاده از یک پلت فرم، به عنوان یک عامل تعیین کننده مهم در نظر گرفته می شود. مطالعات قبلی اهمیت نگرش را به عنوان یکی از متغیرهای مدل پذیرش فناوری نشان داده است (دیویس، 1993). که در آن نگرش رابطه قوی یا ضعیف با سهولت استفاده درک شده و سودمندی درک شده، نیات آینده فرد را نسبت به فناوری تعیین می کند که اگر مثبت در نظر گرفته شود به استفاده واقعی از فناوری تبدیل می شود و بالعکس.

مدیریت هزینه و توسعه کسب و کار

مدیریت هزینه به زمان و هزینه پس انداز شده با استفاده از یک فناوری پیشرفته اشاره دارد. درک مدیریت هزینه در حدی است که استفاده‌کننده در مورد استفاده از یک چارچوب خاص در هزینه‌های صرف شده برای کار، صرفه‌جویی خواهد نمود. یافته‌ها تایید می‌کند که مدیریت هزینه تاثیر مثبتی بر درک سهولت استفاده از یک تکنولوژی جدید را دارد. علاوه بر آن استدلال می‌شود که مدیریت هزینه تاثیر مثبتی بر درک سودمندی استفاده از یک تکنولوژی نیز دارد(هو و همکاران، 2008).اتخاذ تکنولوژی‌های جدید با هدف توسعه کسب‌وکار با توجه به مزایایی که آن فناوری‌ها در ادامه خواهد داشت، موقعیت جدیدی برای اجرای موج جدیدی از کاهش هزینه‌ها را فراهم می‌نماید. طبیعی است، بهره‌برداری از فناوری‌های نوین منجر به مدیریت کارآمد تحولات سازمانی و دستیابی به بازده عملیاتی بیشتر می‌شود(دینگ و همکاران، 2007). مدیران ارشد سازمان‌ها در محیط به شدت رقابتی امروز باید مقوله هزینه و اجزای زمینه‌ای را مورد توجه قرار دهند. کاهش هزینه‌ها و مدیریت هزینه اغلب با بکارگیری تکنولوژی‌های جدید شروع می‌شود. موضوعی که شاید در مرتبه اول بار مالی برای سازمان ایجاد کند اما در مراحل بعدی بلوغ شرکت‌ها در پیشبرد فرآیندهای عملیاتی کسب‌وکار و کاهش هزینه‌ها نقشی تعیین‌کننده خواهد داشت(مچر و همکاران، 2000).فناوری‌ها جدید و نو به کلی قواعد بازی در محیط پویا و رقابتی امروز را تغییر می‌دهند. آن‌ها این پتانسیل را دارند تا به واسطه کاربرد انواع ابزارها و راه‌حل‌های جدید که فرصت‌هایی نو برای مهار هزینه‌ها فراهم می‌نماید، در سودآوری و ماندگاری کسب‌وکار کمک شایانی نمایند(کیم، 2008).

 

نوآوری

ساختار نوآوری از شاخص آمادگی فناوری(پاراسورامان ،2000) مشتق شده است. این تمایل به یک رهبر فناوری و آینده‌نگر است (گودوبو و یوهانس،2012). مثبت اندیشی می تواند به عنوان راهنمایی برای دیدگاه مثبت خلاقیت مورد استفاده قرار گیرد و به عنوان اطمینانی که می تواند کارآمدی و پذیرش ایجاد کند پر می شود. نوآوری به عنوان مشوق های فناوری سنجیده می شود (پاتانشی و همکاران ،2016). یافته های قبلی نشان می دهد که نوآوری تأثیر قابل توجهی بر سودمندی درک شده دارد(والکزوج،2007). علاوه بر این، نوآوری تأثیر مثبتی بر سهولت استفاده درک شده دارد(سان و همکاران،2018)

 

پیشینه پژوهش

در این بخش به پیشینه موضوع پژوهش در دو قالب پژوهش‌ها خارجی و داخلی پرداخته شده است.

پیشینه خارجی

برهانی و همکاران (2021) در پژوهشی به بررسی اتخاذ  فناوری بلاکچین برای بهبود گزارشگری مالی با استفاده از مدل پذیرش  فناوری پرداخته‌اند. نظر به قابلیت‌های متعدد  فناوری بلاکچین، پژوهش مذکور به بررسی موضوع مهم پذیرش این  فناوری توسط تولیدکنندگان و استفاده‌کنندگان گزارش‌های مالی می‌پردازد. در این راستا، ابتدا به بررسی مبانی نظری و تجربی موجود پرداخته و با توجه به مدل پذیرش  فناوری (TAM)، یک مدل نظری ارائه و عوامل مؤثر بر پذیرش این  فناوری در گزارشگری مالی استخراج شده است. سپس با اتخاذ روشی کیفی و تحلیل محتوای 11 مصاحبه نیمه ساختاریافته، مدل نظری اولیه اصلاح شده و عوامل مؤثر بر این تکنیک در گزارشگری مالی شناسایی شده است. در نهایت با جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل 35 پرسشنامه با استفاده از روش دلفی فازی، مدل نهایی ارائه شده و دیدگاه تهیه کنندگان و استفاده کنندگان گزارش مالی در خصوص پذیرش این  فناوری مورد ارزیابی قرار گرفته است. گزارشگری مالی از  فناوری  بلاکچین استفاده می‌کند و دلیل اصلی پذیرش این  فناوری جدید، سودمندی درک شده در نتیجه تأثیر مثبت بر ویژگی‌های کیفی اطلاعات است. این پژوهش علمی به درک بهتر عوامل دخیل در پذیرش تکنیک‌های جدید توسط توسعه‌دهندگان گزارشگری مالی و تأثیر آنها بر قصد و کاربرد فعلی سیستم در زمینه گزارشگری مالی کمک می کند.

یاداو و سینگ (2020) در مطالعه‌ای به موضوع «عوامل حیاتی موفقیت بلاکچین برای زنجیره تامین پایدار» پرداختند. تجزیه و تحلیل با کمک روش فازی دیمیتل انجام شده است. محققان نقش مهم برخی از علت‌هایی را نشان می‌دهند که به ادغام بلاکچین با زنجیره تأمین و در نهایت، دستیابی به پایداری منجر می‌شود. ایمنی و متمرکز نبودن داده‌ها، قابلیت دسترسی، قوانین و سیاست‌ها، اسناد و مدارک، مدیریت داده‌ها و کیفیت، مواردی است که با بلاکچین به توسعه استراتژی کمک می‌کند.

اندویکا ویتجاکسونو (2020) در مورد عوامل مؤثر در پذیرش و استفاده از ERP با استفاده از مدل یکپارچه پذیرش تحقیقی انجام داند به نتایج زیردست یافتند که عواملی مانند انتظارات عملکرد، انتظارات تلاش، تاثیر اجتماعی و شرایط تسهیلگر تاثیر مثبت و معنی دار بر تمایلات رفتاری استفاده کنندگان داشت درحالیکه تاثیر اجتماعی اثر مثبت و معناداری بر تمایلات رفتاری استفاده کنندگان نداشت.

بمبلاوسکا و همکاران (2020) در مطالعه‌ای به بررسی و تبیین اجرای  فناوری بلاکچین در سیستم تحویل زنجیره تولید و عرضه تخم مرغ از مزرعه تا مصرف توسط کاربر نهایی توسط یک شرکت مستقر در غرب میانه ایالات متحده پرداختند. محققان نشان می‌دهند که برای ذینفعان در زنجیره تامین مواد غذایی، داشتن قابلیت ردیابی و شفافیت، باعث ایجاد روابط بهتر با مشتریان، افزایش کارایی و کاهش ریسک و هزینه‌های فراخوان مواد غذایی، تقلب و از دست دادن محصول می‌شود.

پرشار و همکاران (2020) در پژوهشی به بررسی  قابلیت ردیابی و مشاهده محصولات کشاورزی مبتنی بر  بلاکچین: روشی غیرمتمرکز برای تضمین ایمنی مواد غذایی در هند» پرداخته‌اند. آن‌ها بیان می‌کنند که به علت جهانی‌سازی، صنعت زنجیره تأمین مواد غذایی و ایمنی مواد غذایی از مزرعه تا مصرف و صدور گواهینامه کیفیت، بسیار مهم‌تر از گذشته شده اسبت در این صورت یک راهکار پیشنهادی اساسی، استفاده از ظرفیت تکنولوژی نوظهور بلاکچین است که  نیاز به یک ساختار متمرکز امن را برطرف نموده و از سطح قوی ایمنی و یکپارچگی پیروی می‌نماید.

آزی و همکاران  ( 2019 )، استقرار بلاکچین در زنجیره تأمین، مزایای بسیاری به بار می آورد از جمله ایجاد ردیابی شفاف تر و دقیق تر در کل زنجیره، افزایش اعتماد بین تولیدکننده و مصرف کننده با بهبود قابلیت رؤیت پذیری و پیروی از استانداردهای بین المللی محصول، کاهش کاغذبازی و هزینه های اداری، کاهش و حذف کلاهبرداری و محصولات تقلبی، تسهیل ردیابی مبدأ و منشأ محصول و فراخوانی یک محصول برای رفع عیب به روشی کارآمد در یک مدت زمان کم و قابل قبول.

هالد و کینرا(2019)  نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با استفاده از فناوری بلاکچین در زنجیره های تأمین همزمان مدیریت و عملکرد زنجیره تأمین را فعال و محدود کند. تجزیه وتحلیل،  چهار هویت فعال و سه هویت محدودکننده بلاکچین را برای توضیح اینکه چگونه این   فناوری یا "تسهیل" یا "مانع" مدیریت زنجیره تأمین و عملکرد زنجیره تأمین می‌شود، شناسایی می‌کند. قابلیت ردیابی که از توانایی آن در تأمین تغییرناپذیری داده ها ناشی می‌شود، به‌عنوان یک نوآوری اصلی فناوری در رده‌های بعدی قرار دارد. این گروه اصلی به عنوان فرصتی برای بهره برداری از منابع و شایستگی‌های زنجیره تأمین موجود، مورداستفاده قرار می‌گیرند.

کشتری(2019) در پژوهشی به بررسی نقش بلاکچین در دستیابی به اهداف کلیدی مدیریت زنجیره تأمین پرداخته است. این مطالعه مکانیسمهای مختلفی را نشان می‌دهد که به کمک آنها بلاکچین می‌تواند برای دستیابی به اهداف در زنجیره تأمین کمک کند.

کول  و دیگران ( 2019 )، طی مطالعه ای به بررسی فناوری بلاکچین از منظر عملیات و مدیریت زنجیره تأمین شناسایی حوزه‌های کاربردی بالقوه و ارائه برنامه‌های برای پژوهش‌ها آینده پرداختند. در این پژوهش تعداد بیشماری از روشهایی که بلاکچین می‌تواند اقدامات و روشها را تغییر دهد، شناسایی شده است ازجمله: افزایش ایمنی و امنیت محصول؛ بهبود مدیریت کیفیت؛ کاهش تقلب غیرقانونی؛ بهبود مدیریت زنجیره تأمین پایدار؛ تسریع در مدیریت موجودی و ذخیره مجدد، کاهش نیاز به واسطه ها؛ تأثیر بر طراحی و توسعه محصول جدید؛ و کاهش هزینه های معاملات زنجیره تأمین.

لیتک  و دیگران ( 2019 )، در پژوهشی به بررسی فناوری بلاکچین برای مدیریت زنجیره تأمین پرداختند. نتایج نشان داد عواملی از قبیل مقیاس پذیری، عملکرد، مکانیسم اجماع، ملاحظات حفظ حریم خصوصی، اثبات محل و هزینه و جزئیات مربوط به تأثیر بلاکچین ها در صنعت زنجیره تأمین تأثیر می‌گذارند.

کوکینا و همکاران (2017) در مطالعه ای با عنوان  بلاکچین: پذیرش فوری صنعت و پیامدهای آن برای حسابداری اظهار داشت که این  فناوری در زمینه های حذف واسطه ها، تمرکززدایی (حسابرسی)، احراز هویت تراکنش ها (حسابرسی)، پیگیری مالکیت دارایی (حسابرسی)، توانایی ردیابی سوابق، تراکنش ها، رویدادها، سهولت تطبیق حساب ها، سوابق، اطلاعات و غیره، ممیزی قابل ردیابی، شفافیت داده‌‎ها (حسابرسی)، تسهیل تبادل اطلاعات، ماندگاری و هماهنگ سازی به ارائه اطلاعات قابل اعتماد به مدیریت شرکت کمک می‌کند.

پیشینه داخلی

در  پژوهش رحیمی و همکاران(1401) با هدف بررسی نقش به کارگیری این  فناوری در بهبود تعاملات همکارانه و عملکرد زنجیره تأمین صنایع دفاعی ،مدلسازی معادلات ساختاری برای بررسی فرضیه های پژوهش به کار رفت. نتایج نشان داد که به کارگیری  فناوری بلاکچین دارای اثری مثبت و معنادار بر تعاملات همکارانه و عملکرد زنجیره بوده و ایجاد تعاملات همکارانه نیز به بهبود عملکرد زنجیره تأمین صنایع دفاعی منجر می‌شود.

در پژوهش پور قنبری و همکاران (1401) نتایج  نشان داد که سازه های مدل(انتظار عملکرد، انتظار تلاش، خود کارآمدی) به جز سازه شرایط تسهیل گر در تحقیق در پذیرش سیستم اطلاعاتی حسابداری رابطه مثبت و مستقیم دارد. از طرفی متغیرهای تعدیل گر سن، جنس بر تمایلات رفتاری حسابداران در پذیرش سیستم اطلاعاتی حسابداری تاثیری نداشت و آن را تعدیل نکرد اما متغیر تجربه در خود کارآمدی باعث تعدیل رابطه شد. نتیجه گیری این تحقیق استفاده از مدل یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری را در بررسی عوامل مؤثر در پذیرش سیستمهای اطلاعا ت حسابداری تائید کرد.

نتایج بدست آمده از تحقیق علی نژادی و همکاران (1401) بیانگر این موضوع بوده است که استفاده از ابزارهای دریافت و پرداخت الکترونیکی منجر به کاهش بیشتر در هزینه های بانک ها و همچنین کاهش قیمت انرژی و کاهش مخارج دولت خواهد شد.

در پژوهش آل داود و همکاران  (1400) به بررسی نقش  فناوری بلاکچین در بهبود عملکرد زنجیره تامین کسب‌وکارهای پسامدرنیته ایران پرداخته شده است. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و از نوع کاربردی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بین همه متغیرهای مستقل بجز متغیر آینده ‌نگری کاربران، با کاربرد  فناوری بلاکچین در بهبود عملکرد زنجیره تامین رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. علاوه بر آن، بین تمامی متغیرهای مستقل واردشده به معادله رگرسیون 5 متغیر (شبکه‌‌های اجتماعی، بهبود خدمات بانکی، شفافیت مالی، ویژگی قدرت تحمل ‌ابهام) حدود 72 درصد از تغییرات عملکرد زنجیره تامین کسب ‌وکارهای اینترنتی را تبیین می‌کنند. نتایج تحلیل‌ مسیر نیز نشان می‌دهد متغیرهای حوزه قانونی، سیاسی و مدیریتی؛ شبکه‌‌های اجتماعی؛ شفافیت مالی؛ بهبود خدمات بانکی؛ قدرت تحمل ابهام بیشترین اثرات مستقیم و غیرمستقیم  فناوری بلاکچین بر عملکرد زنجیره تامین کسب و کارهای ایران تبیین می‌‌کنند.

پیله‌وری سلماسی و همکاران (1400) در مطالعه‌ای به بررسی چالش‌های پذیرش تکنولوژی بلاکچین در زنجیره تامین پایدار در صنعت خودرو با استفاده از روش ترکیبی دیمتل فازی و مدلسازی معادلات ساختاری مبتنی بر حداقل مربعات جزئی(PLS) پرداخته‌اند. مدل پژوهش متمرکز بر شناسایی و دسته‌بندی موانع پذیرش  بلاکچین در زنجیره تامین پایدار در صنعت خودرو است. در این راستا چهار دسته از موانع پذیرش   فناوری بلاک‌چین شامل «موانع درون سازمانی» « موانع بین‌سازمانی»، «موانع   فناوری» و موانع خارجی در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و محیطی در زنجیره تامین پایدار بررسی شده است. بدین منظور پرسشنامه‌ای برای خبرگان صنعت خودرو ارسال و ۳۵ پرسشنامه بررسی و رایج‌ترین موانع شناسایی و موانع کلیدی با روش دیمتل فازی انتخاب شد. سپس پرسشنامه دوم ارسال و ۱۴۶ پرسشنامه براساس روش حداقل مربعات جزئی برپایه مدل‌سازی معادلات ساختاری تحلیل شد و ۲۸ مانع به عنوان عوامل موثر شناسایی شدند. این بررسی به شرکای زنجیره تامین در درک و برنامه‌ریزی برای موانع در پیاده‌سازی  فناوری بلاک‌چین کمک می‌کند.

افتخاری و همکاران(1400) در مطالعه ای به بررسی تاثیر عوامل موثر بر پذیرش فناوری مالی توسط مشتریان بانک (مطالعه موردی بانک پاسارگاد) پرداختند .هدف تحقیق آنها  بررسی و درک بهتر اثرگذاری سودمندی ادراک شده، سهولت ادراک شده، تجربه مشتری، تبلیغات شفاهی، قابلیت اعتمادپذیری بر روی پذیرش فناوری های مالی از سوی مشتریان بانک ها می باشد. نتایج نشان می دهد که متغیر سهولت ادراک شده اثر منفی بر اعتماد مشتریان داده و سایر متغیرها بر قابلیت اعتمادپذیری و در نتیجه پذیرش فن آوری مالی اثر مثبت داشته اند.

اعتمادی جوریابی همکاران (1399)به بررسی تاثیر فشارهای نهادی بر نیت حسابداران از پذیرش سیستمهای اطلاعاتی حسابداری بر اساس مدل یکپارچه پذیرش به کارگیری فناوری پرداخت. بر اساس نتایج به دست آمده انتظار تلاش کمترین و انتظار عملکرد بالاترین تاثیرگذاری در پذیرش سیستمهای اطلاعاتی حسابداری در بین حسابداری بود تجربه حسابداران اثری در نیت حسابداران در پذیرش نداشت اما در تحلیل مؤلفه های جنسیت سن تفاوت معنی داری میان گروه زنان و مردان و همچنین سن پاسخ دهندگان بود.

رضایی و بابازاده(1399) در مطالعه‌ای به بررسی روابط میان شاخص‌های مؤثر بلاکچین برای بهبود رقابت‌پذیری صنایع غذایی پرداخته‌اند. بر این اساس، شاخص‌های اساسی در صنایع غذایی بر اساس فناوری بلاکچین شناسایی، سپس با استفاده از روش دیمتل فازی، روابط ساختاری و علت و معلولی بین هشت شاخص شناسایی شده براساس نظرات خبرگان مشخص می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان داد شاخص قابلیت ردیابی و جلوگیری از تقلب، مؤثرترین شاخص است. همچنین، شاخص جلوگیری از ضایعات غذایی، بیشترین تعامل را با دیگر شاخص‌ها دارد و شاخص قرارداد هوشمند، تأثیرپذیرترین شاخص است.

خرم نسب و همکاران(1399)، در مطالعه ای به طراحی مدل مدیریت یکپارچه زنجیره تأمین الکترونیکی کالا و تأثیر آن بر عملکرد مالی شرکت پرداختند و نتیجه آنکه مدیریت یکپارچه زنجیره تأمین الکترونیکی کالا، ریسک زنجیره تامین الکترونیکی و مزیت رقابتی بر عملکرد شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب تاثیر معنادار دارد و از سوی دیگر نتایج موید این بوده است  که هم  مزیت رقابتی و هم ریسک زنجیره تامین الکترونیکی  بر رابطه بین مدیریت یکپارچه زنجیره تأمین الکترونیکی کالا و عملکرد شرکت ملی مناطق نفتخیز نمی-توانند نقش تعدیلگر را ندارند.

رحیمی و بوشهری ( 1398 )، در مطالعه‌ای به بررسی نقش فناوری بلاکچین در بهبود عملکرد زنجیره تأمین صنایع دفاعی پرداختند. ابتدا با استفاده از تکنیک دلفی، معیارهای کلیدی عملکرد زنجیره تأمین صنایع دفاعی شناسایی گردید و سپس با به کارگیری روش پژوهش کیفی تحلیل محتوا و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته و عمیق، نقش  فناوری بلاکچین در هریک از معیارهای کلیدی زنجیره تأمین صنایع دفاعی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و نتایج آن در قالب یک مدل مفهومی ارائه گردید. نتایج حاکی از آن است که به کارگیری مناسب این فناوری نوین، می‌تواند در بهبود عملکرد زنجیره تأمین صنایع دفاعی مؤثر واقع گردد.

رضایی و طائی زاده( 1398 ) در پژوهشی به بررسی ظرفیت ساختاری بلاکچین در بستر اینترنت اشیاء برای ارتقای اعتماد و دسترس پذیری ذینفعان زنجیره تأمین به اطلاعات و دانش پرداختند. نتایج نشان داد، بلاکچین ظرفیت پاسخ به چالش های جدی مدیریت اطلاعات در زنجیره تأمین را دارد. بهبود ساختاری امنیت اطلاعات موجب تقلیل کنترل‌های دست وپا گیر شده و دسترسی به اطلاعات تسهیل خواهد شد. همچنین برخورداری از داده و اطلاعات باقابلیت اعتماد بالا، دانش قابل اعتمادتری فراهم خواهد کرد.

نتایج پژوهش آل عمران و همکاران (1398)این  است که تعداد مشتریان اینترنتی بانک‌ها و تعداد تراکنشهای اینترنتی اثر مثبت و معنادار بر بازدهی سیستم بانکی در ایران دارد.

اسدالهی و چوبینه ( 1397) به بررسی تاثیر بلاکچین بر مدل‌های کسب وکار صنعت بانکداری پرداخته‌اند. استدلال محققین آن است که تغییرات روزانه در زمینه بروز و ظهور  فناوری‌های جدید منجر به ایجاد چالش‌های گوناگونی گردیده است که ارزیابی دقیق پیامدهای این  فناوری‌ها لازم و ضروری است. در این راستا محققین با کمک روش تحلیل تم با مصاحبه با 10 نفر از خبرگان حوزه بلاکچین این تاثیر را مورد بررسی قرار داده است. این مقاله تاثیر  فناوری  بلاکچین بر مدل کسب وکار صنعت بانکداری را تایید می‌نماید. و لازم است تا بانکها استراتژی مناسبی برای مقابله با تهدیدها و استفاده از فرصتهای حاصل از این  فناوری اتخاذ نمایند.

همچنین نتایج پژوهش باصری و بکتاش مقدم(1391) حاکی از آن است که نه فقط رابطه مثبت بین سرمایه‌گذاری فنّاوری اطلاعات و بهره‌وری در شرکت توزیع برق استان آذربایجان غربی وجود دارد بلکه بازگشت مثبت سرمایه‌گذاری فنّاوری اطلاعات بیشتر از سرمایه‌گذاری غیر فنّاوری اطلاعات است.

بنابراین بر اساس مبانی نظری و پیشینه، فرضیات و مدل مفهومی پژوهش به شرح زیر مطرح می باشد:

  • تمایل رفتاری برای کاربری بلاکچین  با استفاده واقعی از فناوری  بلاکچین رابطه مثبت دارد.
  • نگرش کاربر با  تمایل رفتاری به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.
  • درک سودمندی استفاده از بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.
  • درک سهولت استفاده از  بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.
  • درک سودمندی استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد.
  • درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد.
  • جهت گیری استراتژی بنگاه با درک سودمندی بلاکچین رابطه مثبت دارد.
  • بین تأثیر اجتماعی و درک سودمندی کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.
  • بین مدیریت هزینه و درک سودمندی تکنولوژی بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.
  • بین مدیریت هزینه و درک سهولت استفاده تکنولوژی بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.
  • بین نوآوری و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد
  • بین خودکارآمدی مدیران و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد

 

شکل 1. مدل مفهومی پژوهش

منبع:یافته های پژوهشگر

3- روش شناسی            

روش انجام پژوهش حاضر از لحاظ چگونگی بدست آوردن و جمعآوری اطلاعات مورد نیاز، توصیفی– پیمایشی و از لحاظ روابط بین متغیرها همبستگی است. همچنین پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی است. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بر حسب مورد از نرم افزارهای اکسل  pls, spss  استفاده می شود. در این پژوهش همچنین برای چیدمان و محاسبات اولیه از نرم افزار اکسل استفاده شده است و برای تحلیل توصیفی داده ها از نرم افزار spss و برای تحلیل استنباطی از مدلسازی معادلات ساختاری استفاده خواهد.  پژوهش حاضر از جمله پژوهش‌ها توصیفی و همبستگی و به لحاظ هدف، از نوع مطالعات کاربردی می باشد. ابزار گرداوری داده‌ها و نحوه اعتبار سنجی پژوهش پرسشنامه با استفاده از روایی صوری و محتوایی و آلفای کرونباخ برای پایایی می باشد. جامعه آماری مطالعه شامل مدیران ارشد و مالی، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار می باشد. روش انتخاب نمونه پژوهش، روش نمونه گیری تصادفی مبتنی بر توزیع پرسشنامه در جامعه پژوهش می باشد.در این پژوهش روش تجزیه و تحلیل داده‌ها معادلات ساختاری می‌باشد .انتظار می رود در این پژوهش رابطه مثبت بین مدیریت هزینه و درک  سودمندی و درک سهولت استفاده  فناوری بلاکچین باشد.جهت گردآوری اطلاعات اولیه پیرامون موضوع پژوهش و بررسی ادبیات پژوهش از مطالعات کتابخانهای (کتب، مقالات و پایان نامههای فارسی و انگلیسی موجود) استفاده شده است. ابزار گردآوری دادههای مربوط به متغیرهای پژوهش، پرسشنامه است .در این پژوهش توصیف دادههای دموگرافیک پژوهش با استفاده از آمار توصیفی، جداول فراوانی و نمودارهای دایرهای ، میلهای انجام شده و دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و بررسی تأیید روابط بین متغیرها و عوامل از طریق تحلیل عاملی تأییدی و تکنیک معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار SMART-PLS که یکی از مشهورترین نرم افزارها جهت اجرای اینگونه مدلها است، به منظور آزمون فرضیه‌ها با هدف سنجش روابط همزمان، مستقیم یا غیر مستقیم میان متغیرها استفاده شده است.  همچنین در این پژوهش جهت گردآوری اطلاعات از هر دو روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده ‌شده است.

  • کتابخانه ای: در ارتباط با جمع‌آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه
  • میدانی: در خصوص گردآوری اطلاعات برای آزمون فرضیات پژوهش، با پرسشنامه ساخت یافته

جامعه آماری

جامعه آماری  مجموعه واحدهایی که حداقل دریک صفت مشترک باشند. عدهای برای جامعه آماری ، تعریف خاصتری به این شرح ارایه دادهاند:جامعهای که اعضای آن، کمیتهای مربوط به اندازه یک صفت در افراد یک جامعه است. جامعهی آماری پژوهش حاضر شامل حسابداران  شرکت های بورس اوراق بهادار تهران و استادان حسابداری است. برای بررسی حجم نمونه مناسب جامعه آماری، روش های براورد گوناگونی وجود دارد که در زیر به روش اختصاصی معادلات ساختاری با حداقل مربعات جزئی به نام قاعده 10 پراخته شده است. یکی از دلایل کاربرد زیاد معادلات ساختاری با حداقل مربعات جزیی ، عدم نیاز به حجم بالای نمونه وداده‌های نرمال  است. در روش های نسل اول پیاده سازی معادلات ساختاری مبتنی بر کوواریانس به کمک نرم افزارهای مانند لیزرل، احتیاج به حجم بالای نمونه  داشت(N>200) و داده های نرمال است ولی در روش های نسل دوم پیاده سازی معادلات ساختاری مبتنی بر واریانس به کمک نرم افزارهای مانند Smart- PLS  که نرم افزار پیاده سازی مدل های این پژوهش است)، به حجم کم حساس نمی باشد و حتی وُلد(1989) در مقاله خود با 27متغیر، از 10 نمونه برای مدلسازی استفاده نموده است.( دلاوری و رضازاده، 1393). در روش PLS یکی از شناخته شده ترین قواعد تعیین حجم حداقل نمونه، قاعده 10  بارکلای و همکاران(1995) می باشد که به شرح زیر است( دلاوری و رضا زاده، 1393): حجم نمونه لازم طبق این قاعده برابر است با بزرگترین مقدار دو مقدار زیر

  • ضرب 10 در تعداد شاخص های مدل اندازه گیری که دارای بیشترین شاخص در میان مدل‌های اندازه گیری است.
  • ضرب 10 در بیشترین روابط موجود در بخش ساختاری مدل اصلی پژوهش که به یک متغیر مربوط می شوند.

 

جدول1. قاعده ۱۰ معادلات ساختاری

معیار اول:مدل اندازه گیری

معیار دوم:مدل ساختاری

سازه ها

تعداد شاخص

سازه ها

تعداد روابط درونزا

صرفه جویی در هزینه

9

تمایل به کاربرد بلاکچین

3

10 برابر

90

 

30

بیشینه

90

منبع: یافته های پزوهشگر

بنابراین طبق این قاعده اختصاصی روش این پژوهش که PLS می باشد حجم نمونه 90 محاسبه می شود که با توجه به حجم نمونه پژوهش به تعداد 246، بنابراین حجم نمونه پژوهش از حد مطلوبی برخوردار است. علاوه بر این معیار، در تعیین حجم نمونه براساس قاعده حداقل 5  نمونه برای هر شاخص مدل، با توجه به 45 شاخص سازه های پژوهش ، 225 پاسخنامه مناسب است.  همچین باید افزود که  این تعداد نیز با ارسال مجازی پرسشنامه ها به افراد جامعه هدف پژوهش(با مشارکت در مجامع بورسی و کنفرانس ها و شبکه های مجازی )  ممکن شد و 294 پرسشنامه دریافت شد که 246 پرسشنامه قابل استفاده  بوده است.

 

متغیرهای پژوهش و ابزار سنجش آن

ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامه است که این پرسشنامه ها همه متغیرهای پژوهش را پوشش داده است.سوالات پرسشنامه مربوط به هر متغیر در جدول 2 آورده شده است و در بخش آغازین یافته های پژوهش به روایی و پایایی آنها پرداخته شده است و البته از نظر روایی محتوایی مورد تایید استادان رساله بوده است و در پیش آزمون 40 نفره هم، حداقل پایایی کرونباخ 0.78 را کسب نموده است.

 

جدول2. متغیرهای مدل پژوهش

آلفای کرونباخ

تعداد سوال

متغیر

0.808

3

تاثیر اجتماعی

0.865

5

تمایل به کاربرد بلاکچین

0.782

3

خودکارآمدی مدیران

0.825

5

درک  سودمندی بلاکچین

0.811

5

درک کاربرد آسان بلاکچین

0.881

9

مدیریت هزینه

0.85

3

موقعیت استراتژیک

0.782

4

نوآوری

0.811

6

نگرش به کاربرد بلاکچین

0.763

2

کاربرد واقعی بلاکچین

منبع: یافته های پژوهشگر

 

آمار جمعیت شناختی

در این بخش از تجزیه و تحلیل آماری به بررسی چگونگی توزیع نمونه‌های آماری از حیث متغیرهایی چون جنسیت، عضویت در جامعه حسابداران رسمی، سن، سابقه کار، رده شغلی و سطح تحصیلات پرداخته می‌شود.

 

 

 

جدول3. مشخصات جمعیت شناختی نمونه پژوهش

متغیر

گروه

فراوانی

درصد

متغیر

گروه

فراوانی

درصد

جنسیت

مرد

165

1/67

رده شغلی

حسابدار

52

14/21

زن

81

9/32

رئیس حسابداری

77

30/31

عضویت در جامعه حسابداران رسمی

بله

13

3/5

مدیر مالی

91

99/36

خیر

233

7/94

استاد حسابداری

26

57/10

سن

کمتر از 25 سال

9

7/3

 

 

 

بین 26 تا 35 سال

91

37

سابقه کار

کمتر از 5 سال

24

8/9

بین 36 تا 45 سال

93

7/37

بین 6 تا 15 سال

110

71/44

بین 46 تا 55 سال

40

3/16

بین 16 تا 25 سال

102

46/41

بالاتر از 55 سال

13

3/5

بالاتر از 25 سال

10

03/4

سطح تحصیلات

کارشناسی

59

98/23

 

 

 

کارشناسی ارشد

120

78/48

 

 

 

 

دکتری

67

24/27

 

 

 

 

منبع: یافته های پژوهشگر

 

با توجه به جدول فوق از 246 نفر افراد نمونه،  ترکیب جمعیتی از نظر جنسیت شامل مرد(67.1% ) و زن( 32.9%)، از نظر ترکیب تحصیلی شامل کارشناسی(23.98%)، کارشناسی ارشد(48.78%) و دکتری(27.24%) و از نظر رده شغلی شامل حسابدار(21.14%)، رئیس حسابداری(31.30%)، مدیر مالی(36.99%) و استاد حسابداری(10.57%) می باشند و 5.3 درصد عضو جامعه حسابداران رسمی هستند. از طرفی 78 درصد افراد نمونه بین 26  تا 55 سال سن دارند و همچنین حدود 76 درصد افراد نمونه بالاتر از 5 سال سابقه کار دارند.

 

 

 

 

آمار استنباطی

در معادلات ساختاری با مربعات جزئی(PLS)  سه  ارزیابی مجزا شامل ارزیابی بیرونی(مدل اندازه گیری)، ارزیابی درونی(مدل ساختاری) و ارزیابی کلی برای مدلسازی مطرح می باشد که پس از مطلوبیت ارزیابی ها به آزمون فرضیات پرداخته می شود که در زیر به آنها پرداخته خواهد شد.

 

آزمون مدل بیرونی (مدل اندازه گیری)

در این بخش به بارهای عاملی، پایایی و روایی‌ها پرداخته می‌شود که به شرح زیر می باشد.

  • بارهای عاملی

در روش شناسی مدل معادلات ساختاری، ابتدا به ساکن لازم است تا روایی سازه مورد مطالعه قرار گرفته تا مشخص شود گویه‌های انتخاب شده برای اندازه گیری متغیرهای مورد نظر خود از دقت لازم برخوردار هستند. برای این منظور از تحلیل عاملی تاییدی(CFA)، استفاده می شود. به این شکل که بار عاملی هر گویه با متغیر خود دارای مقدار t بالاتر از 96/1 و مقادیر P کوچکتر از 05/0 باشد. در این صورت این گویه از دقت لازم برای اندازه گیری آن سازه یا متغیر مکنون برخوردار است در جدول زیر مقادیر بار عاملی برای گویه های هر متغیر آورده شده است.

جدول4. نتایج بررسی مقادیر بار عاملی سوالات

نگرش به کاربرد بلاکچین

تمایل به کاربرد بلاکچین

درک کاربرد آسان بلاکچین

مدیریت هزینه

نوآوری

کاربرد واقعی بلاکچین

AT1

0.802

BI1

0.858

EU1

0.836

MA1

0.667

IN1

0.758

RB1

0.874

AT2

0.763

BI2

0.804

EU2

0.809

MA2

0.619

IN2

0.749

RB2

0.922

AT3

0.747

BI3

0.674

EU3

0.605

MA3

0.769

IN3

0.829

درک  سودمندی بلاکچین

AT4

0.753

BI4

0.774

EU4

0.771

MA4

0.76

IN4

0.766

UU1

 

0.749

AT5

0.53

BI5

0.879

EU5

0.751

MA5

0.59

تاثیر اجتماعی

UU2

0.862

AT6

0.698

 

 

 

MA6

0.693

SI1

0.851

UU3

0.657

 

خودکارآمدی مدیران

موقعیت استراتژیک

MA7

0.756

SI2

0.834

UU4

0.779

 

 

SE1

0.901

SP1

0.867

MA8

0.752

SI3

0.863

UU4

0.78

 

 

SE2

0.859

SP2

0.893

MA9

0.795

 

 

 

 

SE3

0.736

SP3

0.866

 

 

 

منبع: یافته های پژوهشگر

همگی گویه ها دارای آماره t بزرگتر از مقدار 96/1 و سطح معناداری کمتر از 05/0 بودند پس هیچ کدام از گویه‌ها از مدل حذف نمی‌شوند پس کار را با همه گویه ها (سوالات) ادامه داده و به بررسی مدل می‌پردازیم. از طرفی بر اساس بارهای عاملی، شاخصی که بیشترین بار عاملی را داشته باشد، در اندازه گیری متغیر مربوطه سهم بیشتری دارد و شاخصی که ضرایب کوچک‌تری داشته باشد سهم کمتری رو در اندازه گیری سازه مربوطه ایفا می‌کند.

  • سنجش روایی و پایایی

نتایج آزمون پایایی به سه روش ضرایب آلفای کرونباخ، rho_A و پایایی مرکب  در جدول زیر نشان داده شده است. در مدل اندازه گیری، هماهنگی درونی مدل یا میزان پایایی برای همه متغیرها از شاخص معیار 7/0 بزرگتر شده است. بنابراین پایایی مدل اندازه گیری مورد تایید قرار گرفته است.روایی همگرا که به بررسی میزان همبستگی هر سازه با سؤالات (شاخصها) خود میپردازد که هرچه این همبستگی بیشتر باشد، برازش نیز بیشتر است. فورنل و لارکر (1981) معیار میانگین واریانس استخراج شده (AVE) را برای سنجش روایی همگرا معرفی کرده و اظهار داشتند که مقدار عدد بحرانی 0.5 میباشد. در جدول زیر مقدار این ضریب برای هریک از سازهها ارائه شده است که برای همه متغیر ها بالاتر از 0.5 می باشد؛ بنابراین روایی همگرا مدل اندازه گیری در این آزمون مورد تایید قرار گرفته است.

جدول (5)  : مقادیر شاخص های سنجش پایایی مدل اول

متغیر

آلفای کرونباخ

(>0.7)

ضریبRho

(>0.7)

پایایی مرکب

Composite reliability

(>0.7)

میانگین واریانس استخراج شده (AVE) (>0.5)

تاثیر اجتماعی

0.808

0.816

0.886

0.722

تمایل به کاربرد بلاکچین

0.865

0.929

0.899

0.642

خودکارآمدی مدیران

0.782

0.809

0.873

0.697

درک  سودمندی بلاکچین

0.825

0.842

0.877

0.59

درک کاربرد آسان بلاکچین

0.811

0.814

0.87

0.576

مدیریت هزینه

0.881

0.905

0.903

0.51

موقعیت استراتژیک

0.85

0.874

0.908

0.766

نوآوری

0.782

0.79

0.858

0.602

نگرش به کاربرد بلاکچین

0.811

0.824

0.865

0.52

کاربرد واقعی بلاکچین

0.763

0.79

0.893

0.807

منبع: یافته های پژوهشگر

 

روایی واگرا از طریق معیار فورنل و لارکر سنجیده می شود که  در جدول 6 مقادیر ماتریس فورنل و لارکر مشخص‌شده است و چون در همه موارد مجذور واریانس استخراجی داده ها (قطر اصلی ماتریس) از اعداد پایین خود بیشتر است؛ بدین معنی که سازه‌ها (متغیرهای مکنون) در مدل تعامل بیشتری با شاخص‌های خود دارند تا با سازه‌های دیگر و بنابراین روایی واگرای مدل در حد مناسبی است و تأیید می‌شود.

 

جدول 6.  روایی واگرا بر اساس معیار فورنل و لارکر

 

تاثیر اجتماعی

تمایل به کاربرد بلاکچین

خودکارآمدی مدیران

درک  سودمندی بلاکچین

درک کاربرد آسان بلاکچین

صرفه جویی هزینه

موقعیت استراتژیک

نوآوری

نگرش به کاربرد بلاکچین

کاربرد واقعی بلاکچین

تاثیر اجتماعی

0.849

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تمایل به کاربرد بلاکچین

0.495

0.801

 

 

 

 

 

 

 

 

خودکارآمدی مدیران

0.442

0.509

0.835

 

 

 

 

 

 

 

درک  سودمندی بلاکچین

0.52

0.491

0.224

0.768

 

 

 

 

 

 

درک کاربرد آسان بلاکچین

0.556

0.484

0.369

0.676

0.759

 

 

 

 

 

مدیریت هزینه

0.46

0.264

0.456

0.427

0.472

0.714

 

 

 

 

موقعیت استراتژیک

0.386

0.369

0.338

0.299

0.409

0.396

0.875

 

 

 

نوآوری

0.625

0.396

0.259

0.552

0.552

0.531

0.401

0.776

 

 

نگرش به کاربرد بلاکچین

0.421

0.449

0.362

0.636

0.61

0.447

0.477

0.43

0.721

 

کاربرد واقعی بلاکچین

0.488

0.492

0.521

0.576

0.558

0.452

0.332

0.308

0.507

0.898

منبع: یافته های پژوهشگر

 

آزمون مدل درونی (مدل ساختاری)

  • آزمون ضریب مسیر

در قالب مدل درونی هر مسیر متناظر با یکی از فرضیات مدل است. آزمون هر فرضیه از طریق بررسی علامت،اندازه و معناداری آماری ضریب مسیر (بتا) بین هر متغیر مکنون با متغیر وابسته است. هر اندازه این ضریب مسیر بالاتر باشد تاثیر پیش بینی کننده متغیر مکنون نسبت به متغیر وابسته بیشتر خواهد بود. با توجه به مقدار آماره t و مقادیر P برای کلیه مسیرها ، آماره t بزرگتر از 96/1 و مقادیر P کوچکتر از 05/0 می باشد که نشان می‌دهد در سطح اطمینان 95% همه مسیر ها ، تاثیر معنادار داشته است که نتایج آزمون مدل مفهومی پژوهش در حالت معناداری ضرایب در شکل زیر نشان داده شده است.

 

جدول7 . اثرات مستقیم نقش متغیرهای پژوهش

مسیر

ضریب مسیر

خطای استاندارد

آماره t

مقادیر P

تاثیر اجتماعی ← درک  سودمندی بلاکچین

0.395

0.081

4.905

0.000

تمایل به کاربرد بلاکچین ← کاربرد واقعی بلاکچین

0.492

0.046

10.678

0.000

خودکارآمدی مدیران ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.186

0.049

3.832

0.000

درک  سودمندی بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.236

0.108

2.185

0.029

درک  سودمندی بلاکچین ← نگرش به کاربرد بلاکچین

0.413

0.070

5.857

0.000

درک کاربرد آسان بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.227

0.107

2.123

0.034

درک کاربرد آسان بلاکچین ← نگرش به کاربرد بلاکچین

0.331

0.091

3.624

0.000

مدیریت هزینه ← درک  سودمندی بلاکچین

0.222

0.080

2.787

0.005

مدیریت هزینه ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.167

0.078

2.153

0.031

موقعیت استراتژیک ← درک  سودمندی بلاکچین

0.059

0.067

0.875

0.382

نوآوری ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.415

0.073

5.674

0.000

نگرش به کاربرد بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.160

0.094

1.701

0.089

منبع: یافته های پژوهشگر

 

با توجه به مقدار آماره t و مقادیر P برای کلیه مسیرها ، آماره t بزرگتر از 96/1 و مقادیر P کوچکتر از 05/0 می باشد که نشان میدهد در سطح اطمینان 95% همه مسیر ها ، تاثیر معنادار داشته است که نتایج آزمون مدل مفهومی پژوهش در حالت معناداری ضرایب در شکل زیر نشان داده شده است.

 

 

شکل 2. مدل در حالت اعداد معناداری(t-value)

منبع: یافته های پژوهشگر

 

 

شکل 3 . مدل در حالت ضرایب مسیر

منبع: یافته های پژوهشگر

 

  • ضریب تعیین( R2)

ضریب تعیین( R2 )معیاری است که بیانگر میزان تغییرات هر یک از متغیرهای وابسته مدل است که به وسیله متغیرهای مستقل تبیین می‌شود. مقدار R2 تنها برای متغیرهای درون‌زای مدل ارائه می‌شود و در مورد سازه‌های برون‌زا مقدار آن برابر صفر است. هرچه مقدار R2 مربوط به سازه‌های درون‌زای مدل بیشتر باشد، نشان از برازش بهتر مدل است. سه مقدار ۰/۱۹ ، ۰/۳۳ و ۰/۶۷ به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای ضریب تعیین معرفی شده است. همانطور که در جدول8  مشاهده می شود متغیرها دارای قدرت تبیین پذیری مقبولی می‌باشد.

 

جدول8. ضریب تعیین R2

سازه

R2

تمایل به کاربرد بلاکچین

0.298

درک  سودمندی بلاکچین

0.318

درک کاربرد آسان بلاکچین

0.377

نگرش به کاربرد بلاکچین

0.465

کاربرد واقعی بلاکچین

0.242

منبع: یافته های پژوهشگر

 

 

  • معیار Q2

این معیار توسط استون و گیزر(1975) معرفی شده است و قدرت پیش بینی مدل را مشخص می کند. به اعتقاد آنها مدل با برازش ساختاری مقبول باید قابلیت پیش بینی شاخص های سازه های درون نزا را داشته باشد. عدد  بحرانی این معیار 0.02( نیازمند اصلاح) است و بزرگتر از آن قابل پذیرش است بطوریکه تا 0.15ضعیف، 0.15 تا 0.35 متوسط و بزرگتر از 0.35 قوی می باشد(داوری و رضازاده، 1393). همانگونه که از جدول مشخص است، قدرت پیش بینی متغیر مکنون درونزا عملکرد شرکت در سطح قوی و متغیر مزیت رقابتی دارای قدرت پیش‌بینی در سطح متوسط می باشد که بیانگر برازش مناسب برای مدل ساختاری می‌باشند.

 

جدول 9 . کیفیت پیش بینی کنندگی (Q2)

سازه

Q2

تمایل به کاربرد بلاکچین

0.16

درک  سودمندی بلاکچین

0.18

درک کاربرد آسان بلاکچین

0.206

نگرش به کاربرد بلاکچین

0.235

کاربرد واقعی بلاکچین

0.19

منبع: یافته های پژوهشگر

 

  • ارزیابی کلی مدل

شاخص های SRMR  ، RMS Theta و GOF برای سنجش برازش کلی مدل استفاده شد. مقادیر بین 08/0 و 1/0 برای SRMR  (هو و بنتلر، 1999) و مقادیر کم تر از  12/0 برای RMS Theta (هنسلر و همکاران، 2014) نشا ن دهنده برازش مناسب مدل هستند. همچنین سه مقدار 0.01 ، 0.25 و 0.36 را به عنوان مقادیر ضعیف ، متوسط و قوی برای GOF معرفی نموده اند. چنانچه مشاهده می شود شاخص های SRMR ، RMS Theta و GOF مورد تایید قرار گرفته است.

 

جدول 10. شاخص های برازش کلی

شاخص برازش

مقدار بدست آمده

آستانه قابل قبول

نتیجه

SRMR

098/0

کمتر از 08/0 یا 1/0

پذیرش

RMS Theta

118/0

کمتر از 12/0

پذیرش

GOF

468/0

بالاتر از 36/0

پذیرش

منبع: یافته های پژوهشگر

 

 

آزمون فرضیات

باتوجه به آزمون های انجام شده و نتایج ارائه شده، خلاصه ی بررسی فرضیات مدل اول و دوم پژوهش به صورت جدول زیر بدست آمده است که به شرح آنها پرداخته شده است:

 

جدول 11. خلاصه بررسی فرضیات پژوهش

فرضیات

ضریب مسیر

آماره t

p سطح معناداری

نتیجه

تمایل به کاربرد بلاکچین ← کاربرد واقعی بلاکچین

0.492

10.678

0.000

عدم رد

نگرش به کاربرد بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.160

1.701

0.089

رد

درک  سودمندی بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.236

2.185

0.029

عدم رد

درک کاربرد آسان بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.227

2.123

0.034

عدم رد

درک  سودمندی بلاکچین ← نگرش به کاربرد بلاکچین

0.413

5.857

0.000

عدم رد

درک کاربرد آسان بلاکچین ← نگرش به کاربرد بلاکچین

0.331

3.624

0.000

عدم رد

موقعیت استراتژیک ← درک  سودمندی بلاکچین

0.059

0.875

0.382

رد

تاثیر اجتماعی ← درک  سودمندی بلاکچین

0.395

4.905

0.000

عدم رد

مدیریت هزینه ← درک  سودمندی بلاکچین

0.222

2.787

0.005

عدم رد

مدیریت هزینه ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.167

2.153

0.031

عدم رد

نوآوری ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.415

5.674

0.000

عدم رد

خودکارآمدی مدیران ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.186

3.832

0.000

عدم رد

منبع: یافته های پژوهشگر

 

فرضیه (1) : تمایل  رفتاری برای کاربری بلاکچین  با استفاده واقعی از فناوری  بلاکچین رابطه مثبت دارد.         

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t  10.678 برابر  و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 %  تمایل به کاربرد بلاکچین بر کاربرد واقعی بلاکچین تاثیر معناداری دارد و شدت رابطه  برابر 0.492 و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (2) : نگرش کاربر  با  تمایل رفتاری به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t 1.701 برابر  و کوچکتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد نمی‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % نگرش کاربر با تمایل رفتاری به استفاده از بلاکچین رابطه معناداری ندارد .

فرضیه 3) : درک سودمندی استفاده از  بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 2.185 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 %  درک سودمندی استفاده از بلاکچین با تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار رابطه معناداری دارد.و شدت رابطه  برابر 0.236و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (4) : درک سهولت  استفاده از  بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 2.123 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 %  درک سهولت استفاده از بلاکچین با تمایل استفاده در کسب و کار رابطه معنا داری دارد و شدت رابطه  برابر 0.227 و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (5) : درک سودمندی استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 5.857 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % درک سودمندی استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.413  و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (6) : درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 3.624 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.331  و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (7) : جهت گیری استراتژی بنگاه با درک سودمندی بلاکچین رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 0.875 و کمتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد نمی‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 %  جهت گیری استراتژی بنگاه با درک سودمندی بلاکچین رابطه معناداری ندارد .

فرضیه (8) : بین تأثیر اجتماعی و درک سودمندی کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 4.905 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % تاثیر اجتماعی با درک سودمندی کاربری بلاکچین کاربرد معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.395  و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (9) : بین مدیریت هزینه و درک  سودمندی تکنولوژی بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 3.624 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.331  و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (10) : بین مدیریت هزینه و درک کاربرد آسان تکنولوژی بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 2.153 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % مدیریت هزینه بر درک کاربرد آسان تکنولوژی بلاکچین اثر معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.167 و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (11) : بین نوآوری و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 3.624 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.331  و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (12) : بین خودکارآمدی مدیران و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 3.624 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.331  و مثبت (مستقیم) است.

 

بحث و نتیجه گیری

در این بخش به نتیجه گیری در مورد یافته های پژوهش مربوط به آزمون فرضیه ها، پیشنهادهایی مبتنی بر نتایج ، پیشنهادهایی برای پژوهش‌ها آتی و محدودیت های پژوهش پرداخته شده است. 

تمایل  رفتاری برای کاربری بلاکچین  با استفاده واقعی از فناوری بلاکچین رابطه مثبت دارد. چنانکه در تحقیقات بسیار زیادی اثبات شده است که سودمندی ادراکی تاثیر زیادی بر  نگرش نسبت  به استفاده و در نهایت استفاده واقعی از فناوری های نوین دارد(سینگ و همکاران، 2009) چراکه استفاده واقعی تابع مستقیم قصد استفاده و قصد استفاده تابع نگرش نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات است و بدین نحو می‌شود تعبیر نمود که این عامل، نتیجه نهایی همه سازه‌های قبلی است(چانگ و همکاران، 2004). همچنین نگرش کاربر  با  تمایل رفتاری به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد. . نگرش، ارزیابی مطلوب یا نامطلوب کاربر از رفتاری است که به آن ارجاع داده شده است (یانگ و یو،2004). نگرش تأثیر مثبتی بر قصد رفتاری دارد (فولیکشتاین و همکاران،2016).  چنانکه با توجه به مطالعات قبلی اهمیت نگرش را به عنوان یکی از متغیرهای مدل پذیرش فناوری نشان داده اند (دیویس ، 1989) که در آن نگرش رابطه قوی یا ضعیف با سهولت استفاده درک شده و سودمندی  درک شده ، تصمیمات آینده فرد نسبت به فناوری را  تعیین می کند که اگر مثبت تلقی شود به استفاده واقعی از فناوری تبدیل می شود و بالعکس. از طرف دیگر درک سودمندی استفاده از  بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد. درک  مفید بودن یکی دیگر از عوامل تعیین کننده مدل پذیرش فناوری است که درک فرد نسبت به قابلیت استفاده از فناوری جدید را تعیین می کند (دیویس و همکاران ، 1989(. مطالعات متعددی از این عامل برای تجزیه و تحلیل پذیرش یک فرد نسبت به این فناوری استفاده کرده اند. طبق مدل پذیرش فناوری ، یک رابطه مثبت وجود دارد که درک سودمندی و قصد رفتاری برای استفاده از این فناوری وجود دارد(دیویس و همکاران ، 1989 ؛ جکسون و همکاران ، 1997 ؛ لوکاس و اسپیتلر ،1999). طبق مدل پذیرش فناوری ، یک رابطه مثبت وجود دارد که درک سودمندی و قصد رفتاری برای استفاده از این فناوری وجود دارد و همچنین سودمندی درک شده به طور مثبت بر نگرش تأثیر می گذارد (کرمچندانی و همکاران،2019) سودمندی درک شده تأثیر مثبتی بر قصد کاربر دارد(کمبل و همکاران،2019).  همچنین درک سهولت  استفاده از  بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد. چنانکه سهولت استفاده از درک ، به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده ، اهمیت زیادی در مدل پذیرش فناوری دارد. این پیشبینی است که به وسیله آن سعی می کنیم درک یک فرد نسبت به استفاده آسان از یک فناوری را دریابیم. سهولت استفاده از ادراک ، یک پیش بینی مهم در مدل پذیرش فناوری است که اهداف بی دردسر فرد نسبت به استفاده از یک فناوری جدید را نشان می دهد و همچنین میزان سهولت فناوری جدید در زندگی انسان را نشان می دهد (دیویس و همکاران(1989(. سهولت استفاده درک شده ، تأکید می کند که فناوری یا سیستم اتخاذ شده، راحتی را فراهم می کند. نتایج تحقیقات گذشته نشان داد که سهولت استفاده درک شده تأثیر مثبتی بر تمایل رفتاری و نگرش دارد(علمری و همکاران،2020).

درک سودمندی استفاده از بلاکچین نیز با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد. درک سودمندی از ساختار مدل پذیرش فناوری، اعتقاد شخصی مشتری است که با استفاده از برخی روش های پیشرفته ،عملکرد شغلی وی در سازمان افزایش می یابد. نگرش ارزیابی مطلوب و نامطلوب از رفتاری است که به آن ارجاع می شد. نگرش در مورد پذیرش فناوری اطلاعات توسط کاربر به عنوان پاسخ مولد عمومی فرد (دوست داشتن ، خوشحالی، لذت و شادی) برای استفاده از فناوری مشخص می شود (دیویس و همکاران،1989). سودمندی درک شده بر نگرش تأثیر مثبت می گذارد (کارام چندانی و همکاران،2019). نگرش تأثیر مثبتی بر قصد رفتاری دارد(اندر و تریبمیر،2018). سودمندی درک شده بر نگرش تأثیر مثبت می گذارد(کارام چندانی و همکاران،2019) و نگرش تأثیر مثبتی بر قصد رفتاری کاربر دارد(کمبل و همکاران، 2019). همچنین درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد. درک سهولت استفاده کننده تاکید میکند  فناوری، راحتی عمل را فراهم میکند ونتیجه حاصل از تحقیقات گذشته نشان داد که  درک سهولت استفاده تأثیر مثبتی بر نگرش دارد( آلامری و همکاران، 2020).سودمندی درک شده بر نگرش تأثیر مثبت می گذارد(کارام چندانی و همکاران،2019) و نگرش تأثیر مثبتی بر قصد رفتاری کاربر دارد(کمبل و همکاران، 2019).  همچنین موقعیت استراتژی بنگاه با درک سودمندی بلاکچین رابطه مثبت دارد. موقعیت  استراتژیک به عنوان جهت گیری های استراتژیک سازمان در جهت ایجاد زیرساخت و رفتار حمایتی برای رقابت تجاری تعریف می شوداین نیز مکانیزم برای شناسایی و پاسخگویی به یک فضای رقابتی است. تحقیقات قبلی اشاره داشت که جهت گیری استراتژیک بنگاه های کوچک و متوسط  عامل مهمی در رفتار پذیرش فناوری اطلاعات است. موقعیت  استراتژیک به عنوان جهت گیری های استراتژیک سازمان در جهت ایجاد زیرساخت و رفتار حمایتی برای رقابت تجاری تعریف  می شود(نارور و همکاران،1990). این نیز مکانیزم برای شناسایی و پاسخگویی به یک فضای رقابتی است( وانگ و کوآلس،2007). تحقیقات قبلی اشاره داشت که جهت گیری استراتژیک بنگاه  های کوچک و متوسط عامل مهمی در رفتار پذیرش فناوری اطلاعات است(لنون وفولکینیشتاین،2017). بر اساس یافته ها بین تأثیر اجتماعی و درک سودمندی کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد. چنانکه با توجه به تحقیقات تاثیر اجتماعی میزان درک افراد از دیگران است (مثلاً دوستان خانواده) که معتقدند باید از یک فناوری خاص استفاده کنند(وانکاتش و تانگ،2012). این نشان دهنده میزان اهمیت دادن فرد به دیدگاه دیگران در مقابل دیدگاه خود در مورد استفاده از فناوری اطلاعات اس(ماروپینک وهمکاران، 2017). کاملاً اثبات شده است که تأثیر اجتماعی رفتار پذیرش فناوری اطلاعات را شکل میدهد و به نوبه خود بر استفاده از فناوری اطلاعات تأثیر می گذارد (کیم و همکاران، 2007). از طرفی بین مدیریت هزینه و درک  سودمندی و درک کاربرد آسان تکنولوژی بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد. مدیریت هزینه، به زمان ومدیریت هزینه با استفاده از یک فناوری پیشرفته اشاره  دارد(هو و کو ،2008). درک مدیریت هزینه در حدی است که استفاده کننده در مورد استفاده از یک چارچوب خاص در هزینه های صرف شده ترغیب خواهد شد(دینگ و همکاران، 2008). علاوه بر این یافته های قبلی تایید می کند که مدیریت هزینه تاثیر مثبتی بر درک سهولت استفاده دارد(تاشکندی و همکاران،2015)  علاوه براین مدیریت هزینه تاثیر مثبتی بر درک سودمندی دارد(گالاردو، 2018). همچنین بین نوآوری و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد. نوآوری یک ویژگی فردی است که افراد را مستعد آزمایش تکنولوژی اطلاعات جدید می کند و نقش مثبتی در رفتار پذیرش  تکنولوژی اطلاعات دارد. نوآوری پیش بینی کننده قابل اعتمادی برای نگرش افراد ، درک  سودمندی بلاکچین ،و درک آسان بودن بلاکچین و پذیرش فناوری اطلاعات است. پیش بینی می شود که نوآوری تأثیر مثبتی بر درک آسان بودن بلاکچین داشته باشد و در نتیجه در تصمیم برای پرداخت ارزهای رمزپایه تأثیر بگذارد(.اولا و همکاران، 2020). نوآوری به عنوان مشوق های فناوری سنجیده می شود(پاتانشتی و همکاران،2016). یافته های قبلی نشان می دهد که نوآوری تأثیر قابل توجهی بر سودمندی درک شده دارد (والکزوچ و همکاران،2007). علاوه بر این، نوآوری تأثیر مثبتی بر سهولت درک شده در استفاده دارد(سان و همکاران،2018).  و در نهایت بین خودکارآمدی مدیران و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد. خودکارآمدی به عنوان باورهای فرد در مورد توانایی وی در استفاده از فناوری اطلاعات است (ونکتاش و بلا،2008) خودکارآمدی با پذیرش و پذیرش فناوری اطلاعات  از جمله در میان شرکت ها ی کوچک و بزرگ ارتباط مثبت دارد(لی،2004). خودکارآمدی تأثیر زیادی در ک سهولت کاربری بلاکچین و پذیرش فناوری اطلاعات دارد(تاچرو پررو،2002).براساس نتایج پژوهش پیشنهادهای زیر مطرح می‌گردد:

  • به بنگاه ها توصیه می شود با توجه به تاثیر معنادار درک مفیدبودن بلاکچین بر تمایل به کاربردش ، در زمان برنامه ریزی برای استفاده از بلاکچین در جهت آشنایی و آموزش کارکنان اقدامات لازم مبذول شود.
  • با توجه به تاثیرمدیریت هزینه با پذیرش بلاکچین، بنابراین کاربری و توسعه این فناوری در کسب و کارها پیشنهاد می‌گردد.
  • با توجه به متاثر شدن تمایل به کاربرد بلاکچین از نوآوری و خودکارآمدی مدیران، بنابراین به ذینفعان پیشنهاد می گردد در جهت گسترش این فناوری توجه خاص در جذب مدیران نوآور و کارامد بنمایند و محیط مساعد رشد آن را تقویت نمایند تا به تحقق توسعه پایدار و رقابت پذیری کمک شایانی بشود.
  • ذینفعان از سازمان ها می خواهند که راه حل ها و محصولات نوآورانه ای را ارائه دهند تا زندگی آنها را بهتر و آسان تر کنند و مدل پذیرش فناوری و تاثر آن از نوآوری نقش مهمی در چنین سناریویی ایفا می کند تا بنگاه ها در کاربرد آن ترغیب شوند.
  • این مطالعه این موضوع کلیدی را برجسته می کند و گامی مهم در جهت اطلاع رسانی به ذینفعان مربوطه، نمایندگان دولت، متخصصان صنعت و سیاست گذاران برمی دارد که بلاکچین و ارتباطش با تاثیر اجتماعی و موقعیتهای استراتژیک، ذینفعان مربوطه می توانند استراتژی ها را توسعه دهند، برنامه های آموزشی اولیه را ارائه دهند و محیطی را تقویت کنند که از پذیرش فناوری اطلاعات از جمله بلاکچین حمایت می کند و در نتیجه توسعه پایدار و رقابت پذیری آنها را تسهیل می کند.

 

[1]- گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.       sama.alyasin@gmail.com

[2]- گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).      zahra.poorzamani@yahoo.com   

توسعه مدل پذیرش فناوری بلاکچین در بستر مفاهیم حسابداری مدیریت

 

 

 

تاریخ دریافت: 14/07/1401                  تاریخ پذیرش: 16/09/1401

سیده سما آل یاسین[1]

زهرا پور زمانی*[2]

 

 

چکیده

توسعه کسب و کار مبتنی بر همگامی با فناوری روز دنیا ، امری گریز ناپذیر است. در این راستا و در  این تحقیق به پذیرش  مدل توسعه یافته فناوری بلاکچین  مبنی بر برخی مفاهیم حسابداری مدیریت شامل  مدیریت هزینه ، نوآوری، خودکارامدی مدیران، موقعیت استراتژیک و تاثیر اجتماعی پرداخته شده است . روش تحقیق از نوع همبستگی پیمایشی  در بین246  نفر از  حسابداران  شرکت های بورس تهران و استادان حسابداری می باشد، که با استفاه از مدلسازی معادلات ساختاری با روش حداقل مربعات جزئی(PLS) به آن پرداخته شده است.یافته های تحقیق نشان داده است که کاربرد واقعی بلاکچین متاثر است از تمایل به  کاربرد بلاکچین که این متغیر نیز خود متاثر از متغیرهای درک سهولت و درک سودمندی کاربرد بلاکچین می‌باشد که هر دو نیز متاثر از مدیریت هزینه می‌باشند، همچنین درک سهولت متاثر است از نوآوری و خودکارآمدی مدیران و درک سودمندی متاثر از تاثیر اجتماعی می‌باشد. نتایج تحقیق می تواند علاوه بر غنی سازی ادبیات نظری تحقیق، برای توسعه  کسب و کارها قابل استفاده باشد در جهت تعیین راهبردهای همسو با فناوری نوین بلاکچین  که در ابعاد مختلف مالی و عملیاتی و گزارشگری داخلی و خارجی کاربرد خواهد  داشت.

 

واژه‌های کلیدی: بلاکچین،  خودکارآمدی مدیران، مدل پذیرش فناوری، مدیریت هزینه، موقعیت استراتژیک.

طبقه بندی JEL : ‎ JEL , M41‎،‏O32 ‎

 

 

 

1- مقدمه

امروزه استفاده از فناوری اطالعات به سرعت در حال گسترش است و باعث تغییر و تحوالت زیادی در حرف مختلف ازجمله حسابداری شده است که استفاده از آن مزیتهای زیادی برای سازمانها به ثمر میآورد بنابراین رشد سریع استفاده رایانه در سازمانها شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش آن اهمیت ویژهای پیداکرده است (سپاسی و  همکاران،1395).  از بلاکچین به عنوان یک نمونه برجسته نوآوری تحول آفرین یاد میشود(پن و همکاران، 2019 ) و مجمع جهانی اقتصاد  بلاکچین را جزو شش  ابر روند رایانشی میداند که احتمالاً در دهه آینده، جهان را شکل خواهند داد (مجمع جهانی اقتصاد، 2015) و پیش بینی می شود که فناوری بلاکچین همانند اینترنت، سنگ بنای نمونه های جدید کسب وکار و تعاملات اجتماعی باشد(فیزوبارکر و همکاران، 2019). فناوری بلاکچین دارای تعدادی ویژگی کلی است. ادغام این ویژگی ها، بلاکچین را از سایر فناوری های اطلاعاتی مشابه متمایز می کند. برخلاف سایر فناوری‌های اطلاعات کسب‌وکار، فناوری بلاکچین از ساختار داده‌ای منحصربه‌فرد استفاده می‌کند که داده‌ها را به‌عنوان زنجیره‌ای از بلوک‌ها ذخیره می‌کند. هنگامی که یک تراکنش جدید در سیستم ثبت می شود، یک بلوک می سازد که به بلوک های قبلی مرتبط است و یک زنجیره ایجاد می کند(ناکوموتو، 2008). تأثیر مدل پذیرش فناوری با سادگی و اعتبار آن از نظر ویژگی‌های نظری، پایه تجربی و کاربرد کلی برای مسائل پذیرش فناوری در حوزه‌های مختلف توضیح داده می‌شود. مدل پذیرش فناوری امکان تخمین پذیرش فناوری اطلاعات را بر اساس معیارهای استفاده، به صورت عینی و ذهنی می دهد (ترنر و لدویت ،2010). مدل پذیرش فناوری همچنین اجازه می دهد تا بر عوامل اجتماعی و فردی تمرکز کنیم (شین و پارک،2009) که در این مطالعه در نظر گرفته شده است. فرض نظری در چارچوب مدل پذیرش فناوری این است که رفتاری  برای پذیرش فناوری اطلاعات جدید توسط دو عامل اصلی تعیین می‌شود: سودمندی درک شده  و سهولت استفاده درک شده.  سودمندی درک شده،  میزانی است که فرد معتقد است استفاده از فناوری اطلاعات عملکرد را افزایش می دهد و درک اسان بودن بلاکچین درجه ای است که فرد معتقد است استفاده از  فناوری اطلاعات  عاری از هرگونه خطا است(ونکتاش و همکاران،2003) و درک اسان بودن بلاکچین  تأثیر مستقیمی بر پذیرش فناوری اطلاعات دارند (راد و همکاران،2018). مطالعات قبلی عمدتاً عوامل داخلی و عوامل خارجی را به طور جداگانه تجزیه و تحلیل کرده اند. سازه های زیر بر پذیرش فناوری تأثیر می گذارند: تفاوت های فردی(آندروس و پینیر،2006) ، ویژگی های فناوری جدید(ونکتاش و تانگ،2016) ، تأثیرات اجتماعی (فنولار وکوستاس،2010) و ویژگی های سازمانی (ونکتاش و تانگ،2016). شناسایی عوامل داخلی و خارجی در ادبیات نوآوری فناوری اطلاعات نسبتاً کمیاب است (لوپز و همکاران،2016). وانگ و کوالز مدل پذیرش فناوری را تطبیق دادند و یک مدل یکپارچه از رفتار پذیرش فناوری اطلاعات را  با در نظر گرفتن عوامل داخلی و خارجی پیشنهاد کردند. مدل آنها بر روی پیشایندهای داخلی پذیرش مانند جهت گیری استراتژیک، جو فناوری سازمان، ویژگی های فناوری، ویژگی های پردازش اطلاعات و عوامل خارجی - استراتژی های بازاریابی تامین کننده تمرکز دارد (.وانگ و کوالز،2007) آنها همچنین اشاره کردند که ویژگی‌های فردی مالک/مدیر شرکت ها باید در نظر گرفته شود، زیرا تخصص فناوری مالک/مدیر تأثیر مثبتی بر پذیرش دارد(دیپیترو و وانگ،2010). دیجیتالی شدن و توسعه فناوری، اساس  رشد اقتصادی و پایداری محیطی برای هر کشوری است (جیانگ،2015). همه کشورهای جهان راه‌ها و فن‌آوری‌های مدرن را برای رقابت با یکدیگر و انجام کار به شیوه‌ای استراتژیک عالی اتخاذ می‌کنند. نوآوری ها و پذیرش فناوری برای اقتصادها برای حفظ تجارت خود و دستیابی به اهداف بسیار ضروری است (چن و همکاران، 2018). در این مقاله به توسعه مدل پذیرش فناوری بلاکچین در بستر مفاهیم حسابداری مدیریت (موقعیت استراتژیک، نوآوری و غیره) پرداخته شده است که علاوه بر غنای نظری موجب دانش افزایی بنگاه ها و نهادهای سازمانی جهت سرمایه گذاری و کاربری این فناوری می شود که تا کنون هم در پژوهش های تجربی داخلی مغفول مانده است. قابل ذکر است که در ادامه به مبانی نظری، روش شناسی، تحلیل داده ها و نتیجه گیری پرداخته شده است.

 

2- مبانی نظری و پیشینه

مدل پذیرش فناوری (TAM)

هدف اصلی الگوی پذیرش فناوری را ارائه ای مبنایی برای پیگیری اثر عوامل بیرونی بر باورهای درونی، نگـرش و قصـد استفاده دانسته اند مـدل پـذیرش فنـاوری  که ابتدا توسط دیویس (١٩٨٥ (پیشنهاد شد، شامل متغیرهای اصلی انگیزه کاربر (بـه عنـوان  مثـال، سـهولت درک شـده ، سـودمندی درک شـده  و نگـرشهـا نسـبت بـه فنـاوری) و متغیرهـای خروجـی (یعنـی مفـاهیم رفتـاری، اسـتفاده از فنـاوری) اسـت. از ایـن متغیرهـا، سـودمندی درک شـده و سـهولت اسـتفاده درک شـده، متغیرهـای کلیـدی در نظـر گرفتـه میشـوند کـه بـه طـور مسـتقیم یـا غیرمسـتقیم نتـایج را توضـیح مـی دهنـد (مرشدی تنکابنی و تابان،۱۳۹۹). پایه و مبنای این مدل را دو عامل برداشت ذهنی از مفیدبودن و برداشت ذهنی از سهولت استفاده شکل می‌دهند. از فحوای این دو عامل آن طور برداشت می‌شود که هر دو بر نگرش افراد نسبت به پذیرش یک تکنولوژی تاثیر می‌گذارند(کلاپینگ و همکاران، 2004). مدل پذیرش فناوری از بنیادی‌ترین و نافذترین نظریه‌های رفتار انسانی است و برای پیش‌بینی سطح وسیعی از رفتارها به کار می‌رود. این مدل برای تکنولوژی‌ها و فناوری‌های مختلف در موقعیت‌ها و حالت‌های متفاوت با عوامل کنترلی مختلف و جامعه آماری متنوع به کار رفته است(تانگ و همکاران، 2008). پذیرش امروزه فناوری و نوآوری های مرتبط به یکی از حیاتی ترین عناصر محیط استراتژیک سازمان ها تبدیل شده است. بنابراین، پذیرش فناوری توسط کاربران یکی از مهمترین عوامل موفقیت یک نوآوری است. درک و پیش‌بینی اینکه کاربران بالقوه چگونه فناوری‌های جدید را اتخاذ می‌کنند، یکی از مسائل کلیدی هنگام برنامه‌ریزی فرآیندهای طراحی آن فناوری است. (اولاری، 2003). بر اساس مدل (دیوس، 1989) دو دسته از عوامل(سازه‌ها) در مورد پذیرش فناوری اطلاعات یا همان تکنولوژی مطرح است که به عوامل بیرونی و عوامل درونی قابل تفکیک است. عوامل بیرونی شامل هر نوع عاملی، از جمله عوامل سازمانی، اجتماعی، ویژگی‌های نظام‌های رایانه‌ای، مانند نوع سخت‌افزار و نرم‌افزار، نحوه آموزش، پیچیدگی سامانه، تجربه کاربران، اختیاری بودن و مانند آن می‌شود و عوامل درونی نیز به موضوعاتی مانند سهولت استفاده، سودمندی استفاده، نگرش نسبت به استفاده، قصد استفاده و استفاده واقعی اطلاق می‌شود(دیویس و همکاران، 1989).

 

عناصر مدل پذیرش فناوری

درک سودمندی استفاده از  بلاکچین

سودمندی درک شده یکی دیگر از عوامل تعیین کننده مدل پذیرش فناوری است که درک فرد نسبت به قابلیت استفاده از فناوری جدید در زندگی او را تعیین می کند (دیویس و همکاران ، 1989(  درجه‌ای که کاربر سامانه‌ای خاص باور دارد استفاده از آن می‌تواند راحت و آسان باشد(کیم و همکاران، 2008) . طبق مدل پذیرش فناوری ، یک رابطه مثبت وجود دارد که درک سودمندی و قصد رفتاری برای استفاده از این فناوری وجود دارد. سودمندی ادراک شده مدل پذیرش فناوری، باور شخصی مشتری است که با استفاده از برخی روش های پیشرفته، عملکرد شغلی او در سازمان افزایش می یابد. در حالی که، سهولت استفاده درک شده تأکید می کند که فناوری یا سیستم اتخاذ شده، راحتی تمرین را فراهم می کند. علاوه بر این، مدل پذیرش فناوری  نقش حیاتی در ارائه راه‌های مؤثر برای تأثیرگذاری بر عوامل خارجی بر باورهای داخلی، قصد رفتاری  و نگرش ایفا می‌کند. نگرش، ارزیابی مطلوب یا نامطلوب کاربر از رفتاری است که به آن ارجاع داده شده است (یانگ و یو،2004). نگرش با توجه به پذیرش کاربر از فناوری اطلاعات به عنوان پاسخ مولد عمومی یک فرد (عشق، لذت، شادی و شادی) برای استفاده از فناوری مشخص می شود(دیویس، 1989). نتایج تحقیقات گذشته نشان داد که سهولت استفاده درک شده تأثیر قابل توجهی بر سودمندی درک شده دارد (وامباو کی روش،2020). علاوه بر این، سهولت استفاده درک شده تأثیر مثبتی بر نگرش دارد(علمری و همکاران،2020). سودمندی درک شده به طور مثبت بر نگرش تأثیر می گذارد (کرمچندانی و همکاران،2019).  نگرش تأثیر مثبتی بر قصد رفتاری دارد (فولیکشتاین و همکاران،2016). سودمندی درک شده تأثیر مثبتی بر قصد کاربر دارد(کمبل و همکاران،2019) . به طور مشابه، این مطالعه همچنین انتظار دارد که ساختارهای  مدل پذیرش فناوری همراه بامدیریتدر هزینه و نوآوری نیز تأثیر قابل توجهی بر قصد کاربر برای اتخاذ بلاک چین در مدیریت انرژی نشان دهد.

 

درک سهولت  استفاده از  بلاکچین

سهولت استفاده از درک ، به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده ، اهمیت زیادی در مدل  کنیم درک یک فرد نسبت به استفاده آسان از یک فناوری را دریابیم. سهولت استفاده  از ادراک ، یک پیشینی مهم در مدل پذیرش فناوری است که اهداف بی دردسر فرد نسبت به استفاده از یک فناوری جدید را نشان می دهد و همچنین میزان سهولت فناوری جدید در زندگی انسان را نشان می دهد (دیویس و همکاران(1989( . درجه‌ای که فرد باور دارد استفاده از سامانه‌ای خاص عملکرد وی را تقویت می‌کند(کیم و همکاران، 2008)

 

تاثیراجتماعی

با توجه به تحقیقات (وانکاتش 2012) تاثیراجتماعی میزان درک افراد از دیگران است. این نشان دهنده میزان اهمیت دادن فرد به دیدگاه دیگران در مقابل دیدگاه خود در مورد استفاده از فناوری اطلاعات است. کاملاً اثبات شده است که تأثیر اجتماعی رفتار پذیرش فناوری اطلاعات را شکل می دهد و به نوبه خود بر استفاده از فناوری اطلاعات تأثیر می گذارد.

 

مدیریت هزینه

به زمان و پول مدیریت شده با استفاده از یک فناوری پیشرفته اشاره دارد (هو و کو ،2008).مدیریت در هزینه به عنوان "میزانی که کاربر در مورد استفاده از یک چارچوب خاص فکر می کند باعث مدیریت در هزینه های صرف شده برای عملیات سرویس می شود" در نظر گرفته می شود(دینگ و ورما،2007). علاوه بر این،(میوتر،2000) عامل پول ذخیره شده را به عنوان یکی از زیرمجموعه هایی که مشتریان را به انتخاب خدمات سلف سرویس سوق می دهد، فهرست کرد. نویسندگان(هووارد و وربیز،2003) .دریافتند که صرفه جویی در قیمت و هزینه یکی از مزایای عمده ای است که به سلف سرویس کمک می کند. نویسندگان (ماگارد و گلوبرسون،1985)شناسایی کردند که هر چه میزان تعهد کاربر برای شرکت در سلف سرویس بیشتر باشد، مبلغی که کاربر معمولاً انتظار دارد برای آن سرویس بپردازد کمتر است. یافته های قبلی تأیید می کند که مدیریت در هزینه تأثیر مثبتی بر سهولت استفاده درک شده دارد(تشکندی و الجبری،2015) . علاوه بر این، مدیریت در هزینه تأثیر مثبتی بر سودمندی درک شده دارد(گالاردو و همکاران،2018).

 

قصد استفاده یا نیت رفتاری(تمایل به کاربرد)

 به احتمال به کارگیری فناوری توسط اپراتور قصد استفاده یا نیت رفتاری اطلاق می‌شود. قصد استفاده از نگرش نسبت به استفاده مشتق و منجر به استفاده واقعی می‌شود و نقش مهمی در پیش‌بینی استفاده واقعی از فناوری اطلاعات ایفا می‌کند(چانگ و همکاران، 2004).

 

استفاده واقعی(کاربرد واقعی) از فناوری اطلاعات

 استفاده واقعی تابع مستقیم قصد استفاده و قصد استفاده تابع نگرش نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات است و بدین نحو می‌شود تعبیر نمود که این عامل، نتیجه نهایی همه سازه‌های قبلی است(چانگ و همکاران، 2004).

 

جهت گیری استراتژیک

 جهت گیری استراتژیک به عنوان جهت گیری های استراتژیک توسط سازمان به منظور ایجاد زیرساخت و رفتار حمایتی برای رقابت تجاری تعریف می شود(نارور و اسلاتر،1990). همچنین مکانیسمی برای شناسایی و پاسخ به یک محیط رقابتی است(وانگ و کوالز،2007). تحقیقات قبلی اشاره کرد که جهت گیری استراتژیک یک عامل مهم برای رفتار پذیرش فناوری اطلاعات است (کالدیرا و وارد،2003). جهت گیری فناورانه به عنوان توانایی یک شرکت برای به دست آوردن پیشینه لازم فناوری اطلاعات و استفاده از فناوری اطلاعات در توسعه محصولات و خدمات جدید تعریف می شود (وانگ،2007). سازمان‌های امروزی  مبتنی بر فناوری به‌عنوان پژوهش‌محور و فعال در دستیابی به فناوری اطلاعات جدید توصیف می‌شوند(کوپر،1994). از موارد فوق چنین نتیجه می شود که جهت گیری استراتژیک به طور مثبت بر درک  سودمندی تأثیر می گذارد.

 

تاثیر اجتماعی

تأثیر اجتماعی میزانی است که افراد درک می کنند که دیگران مهم (به عنوان مثال، خانواده و دوستان) معتقدند که باید از یک فناوری خاص استفاده کنند (ونکاتش و تانگ،2012). این نشان دهنده میزان اهمیت دادن یک فرد به نظرات دیگران در مقابل دیدگاه خود از استفاده از فناوری اطلاعات است (ماروپینگ و همکاران،2017). به خوبی ثابت شده است که نفوذ اجتماعی رفتار پذیرش فناوری اطلاعات را شکل می دهد و به نوبه خود استفاده از فناوری اطلاعات را تحت تأثیر قرار می دهد (ماروپینگ و همکاران،2017). تأثیر اجتماعی تأثیر قوی تری بر قصد رفتاری برای استفاده از فناوری پرداخت جدید دارد تا راحتی، سودمندی و سرگرمی (خلیل زاده و اوزتورک،2017). ارتباطات همتا به همتا و هنجارهای اجتماعی، مقدمات مهم پذیرش فناوری اطلاعات هستند (دیکینگر و همکاران،2008) . در نتیجه، حلقه اجتماعی مالک/مدیر ممکن است بر ادراکات آنها در مورد سودمندی فناوری اطلاعات و پذیرش آن تأثیر بگذارد. تأثیر اجتماعی از طریق درک  سودمندی بلاکچین بر تمایل رفتاری به کاربرد بلاکچین تأثیر غیرمستقیم دارد (کونیگ لوئیس و همکاران،2015)  و با جنسیت، سن، تجربه و داوطلبانه تعدیل می شود (ونکتاش و ژانگ،2010).

 

خودکارآمدی

خودکارآمدی به عنوان باورهای یک فرد در مورد توانایی او برای استفاده از فناوری اطلاعات(پاولو،2003) یا به عنوان «قضاوت در مورد توانایی فرد برای استفاده از یک فناوری برای انجام یک کار یا وظیفه خاص»( سیدریدیس و همکاران،2014) تعریف می شود. که با پذیرش و پذیرش فناوری اطلاعات (علالوان و همکاران ، 2019) همبستگی مثبت دارد تأثیر زیادی بر (لو و همکاران،2003)  درک کاربرد آسان و پذیرش فناوری اطلاعات (آلنازی و همکاران،2019) .

 

نگرش

 نگرش یکی از عوامل مهم در مدل پذیرش فناوری است (آیزن و فیشبین، 1979؛ دیویس، 1993)، برای درک باورهای رفتاری یک فرد نسبت به استفاده از یک فناوری جدید یا می گویند پذیرش یک فناوری. در حین درک اهداف یک فرد در استفاده از یک پلت فرم، به عنوان یک عامل تعیین کننده مهم در نظر گرفته می شود. مطالعات قبلی اهمیت نگرش را به عنوان یکی از متغیرهای مدل پذیرش فناوری نشان داده است (دیویس، 1993). که در آن نگرش رابطه قوی یا ضعیف با سهولت استفاده درک شده و سودمندی درک شده، نیات آینده فرد را نسبت به فناوری تعیین می کند که اگر مثبت در نظر گرفته شود به استفاده واقعی از فناوری تبدیل می شود و بالعکس.

مدیریت هزینه و توسعه کسب و کار

مدیریت هزینه به زمان و هزینه پس انداز شده با استفاده از یک فناوری پیشرفته اشاره دارد. درک مدیریت هزینه در حدی است که استفاده‌کننده در مورد استفاده از یک چارچوب خاص در هزینه‌های صرف شده برای کار، صرفه‌جویی خواهد نمود. یافته‌ها تایید می‌کند که مدیریت هزینه تاثیر مثبتی بر درک سهولت استفاده از یک تکنولوژی جدید را دارد. علاوه بر آن استدلال می‌شود که مدیریت هزینه تاثیر مثبتی بر درک سودمندی استفاده از یک تکنولوژی نیز دارد(هو و همکاران، 2008).اتخاذ تکنولوژی‌های جدید با هدف توسعه کسب‌وکار با توجه به مزایایی که آن فناوری‌ها در ادامه خواهد داشت، موقعیت جدیدی برای اجرای موج جدیدی از کاهش هزینه‌ها را فراهم می‌نماید. طبیعی است، بهره‌برداری از فناوری‌های نوین منجر به مدیریت کارآمد تحولات سازمانی و دستیابی به بازده عملیاتی بیشتر می‌شود(دینگ و همکاران، 2007). مدیران ارشد سازمان‌ها در محیط به شدت رقابتی امروز باید مقوله هزینه و اجزای زمینه‌ای را مورد توجه قرار دهند. کاهش هزینه‌ها و مدیریت هزینه اغلب با بکارگیری تکنولوژی‌های جدید شروع می‌شود. موضوعی که شاید در مرتبه اول بار مالی برای سازمان ایجاد کند اما در مراحل بعدی بلوغ شرکت‌ها در پیشبرد فرآیندهای عملیاتی کسب‌وکار و کاهش هزینه‌ها نقشی تعیین‌کننده خواهد داشت(مچر و همکاران، 2000).فناوری‌ها جدید و نو به کلی قواعد بازی در محیط پویا و رقابتی امروز را تغییر می‌دهند. آن‌ها این پتانسیل را دارند تا به واسطه کاربرد انواع ابزارها و راه‌حل‌های جدید که فرصت‌هایی نو برای مهار هزینه‌ها فراهم می‌نماید، در سودآوری و ماندگاری کسب‌وکار کمک شایانی نمایند(کیم، 2008).

 

نوآوری

ساختار نوآوری از شاخص آمادگی فناوری(پاراسورامان ،2000) مشتق شده است. این تمایل به یک رهبر فناوری و آینده‌نگر است (گودوبو و یوهانس،2012). مثبت اندیشی می تواند به عنوان راهنمایی برای دیدگاه مثبت خلاقیت مورد استفاده قرار گیرد و به عنوان اطمینانی که می تواند کارآمدی و پذیرش ایجاد کند پر می شود. نوآوری به عنوان مشوق های فناوری سنجیده می شود (پاتانشی و همکاران ،2016). یافته های قبلی نشان می دهد که نوآوری تأثیر قابل توجهی بر سودمندی درک شده دارد(والکزوج،2007). علاوه بر این، نوآوری تأثیر مثبتی بر سهولت استفاده درک شده دارد(سان و همکاران،2018)

 

پیشینه پژوهش

در این بخش به پیشینه موضوع پژوهش در دو قالب پژوهش‌ها خارجی و داخلی پرداخته شده است.

پیشینه خارجی

برهانی و همکاران (2021) در پژوهشی به بررسی اتخاذ  فناوری بلاکچین برای بهبود گزارشگری مالی با استفاده از مدل پذیرش  فناوری پرداخته‌اند. نظر به قابلیت‌های متعدد  فناوری بلاکچین، پژوهش مذکور به بررسی موضوع مهم پذیرش این  فناوری توسط تولیدکنندگان و استفاده‌کنندگان گزارش‌های مالی می‌پردازد. در این راستا، ابتدا به بررسی مبانی نظری و تجربی موجود پرداخته و با توجه به مدل پذیرش  فناوری (TAM)، یک مدل نظری ارائه و عوامل مؤثر بر پذیرش این  فناوری در گزارشگری مالی استخراج شده است. سپس با اتخاذ روشی کیفی و تحلیل محتوای 11 مصاحبه نیمه ساختاریافته، مدل نظری اولیه اصلاح شده و عوامل مؤثر بر این تکنیک در گزارشگری مالی شناسایی شده است. در نهایت با جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل 35 پرسشنامه با استفاده از روش دلفی فازی، مدل نهایی ارائه شده و دیدگاه تهیه کنندگان و استفاده کنندگان گزارش مالی در خصوص پذیرش این  فناوری مورد ارزیابی قرار گرفته است. گزارشگری مالی از  فناوری  بلاکچین استفاده می‌کند و دلیل اصلی پذیرش این  فناوری جدید، سودمندی درک شده در نتیجه تأثیر مثبت بر ویژگی‌های کیفی اطلاعات است. این پژوهش علمی به درک بهتر عوامل دخیل در پذیرش تکنیک‌های جدید توسط توسعه‌دهندگان گزارشگری مالی و تأثیر آنها بر قصد و کاربرد فعلی سیستم در زمینه گزارشگری مالی کمک می کند.

یاداو و سینگ (2020) در مطالعه‌ای به موضوع «عوامل حیاتی موفقیت بلاکچین برای زنجیره تامین پایدار» پرداختند. تجزیه و تحلیل با کمک روش فازی دیمیتل انجام شده است. محققان نقش مهم برخی از علت‌هایی را نشان می‌دهند که به ادغام بلاکچین با زنجیره تأمین و در نهایت، دستیابی به پایداری منجر می‌شود. ایمنی و متمرکز نبودن داده‌ها، قابلیت دسترسی، قوانین و سیاست‌ها، اسناد و مدارک، مدیریت داده‌ها و کیفیت، مواردی است که با بلاکچین به توسعه استراتژی کمک می‌کند.

اندویکا ویتجاکسونو (2020) در مورد عوامل مؤثر در پذیرش و استفاده از ERP با استفاده از مدل یکپارچه پذیرش تحقیقی انجام داند به نتایج زیردست یافتند که عواملی مانند انتظارات عملکرد، انتظارات تلاش، تاثیر اجتماعی و شرایط تسهیلگر تاثیر مثبت و معنی دار بر تمایلات رفتاری استفاده کنندگان داشت درحالیکه تاثیر اجتماعی اثر مثبت و معناداری بر تمایلات رفتاری استفاده کنندگان نداشت.

بمبلاوسکا و همکاران (2020) در مطالعه‌ای به بررسی و تبیین اجرای  فناوری بلاکچین در سیستم تحویل زنجیره تولید و عرضه تخم مرغ از مزرعه تا مصرف توسط کاربر نهایی توسط یک شرکت مستقر در غرب میانه ایالات متحده پرداختند. محققان نشان می‌دهند که برای ذینفعان در زنجیره تامین مواد غذایی، داشتن قابلیت ردیابی و شفافیت، باعث ایجاد روابط بهتر با مشتریان، افزایش کارایی و کاهش ریسک و هزینه‌های فراخوان مواد غذایی، تقلب و از دست دادن محصول می‌شود.

پرشار و همکاران (2020) در پژوهشی به بررسی  قابلیت ردیابی و مشاهده محصولات کشاورزی مبتنی بر  بلاکچین: روشی غیرمتمرکز برای تضمین ایمنی مواد غذایی در هند» پرداخته‌اند. آن‌ها بیان می‌کنند که به علت جهانی‌سازی، صنعت زنجیره تأمین مواد غذایی و ایمنی مواد غذایی از مزرعه تا مصرف و صدور گواهینامه کیفیت، بسیار مهم‌تر از گذشته شده اسبت در این صورت یک راهکار پیشنهادی اساسی، استفاده از ظرفیت تکنولوژی نوظهور بلاکچین است که  نیاز به یک ساختار متمرکز امن را برطرف نموده و از سطح قوی ایمنی و یکپارچگی پیروی می‌نماید.

آزی و همکاران  ( 2019 )، استقرار بلاکچین در زنجیره تأمین، مزایای بسیاری به بار می آورد از جمله ایجاد ردیابی شفاف تر و دقیق تر در کل زنجیره، افزایش اعتماد بین تولیدکننده و مصرف کننده با بهبود قابلیت رؤیت پذیری و پیروی از استانداردهای بین المللی محصول، کاهش کاغذبازی و هزینه های اداری، کاهش و حذف کلاهبرداری و محصولات تقلبی، تسهیل ردیابی مبدأ و منشأ محصول و فراخوانی یک محصول برای رفع عیب به روشی کارآمد در یک مدت زمان کم و قابل قبول.

هالد و کینرا(2019)  نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با استفاده از فناوری بلاکچین در زنجیره های تأمین همزمان مدیریت و عملکرد زنجیره تأمین را فعال و محدود کند. تجزیه وتحلیل،  چهار هویت فعال و سه هویت محدودکننده بلاکچین را برای توضیح اینکه چگونه این   فناوری یا "تسهیل" یا "مانع" مدیریت زنجیره تأمین و عملکرد زنجیره تأمین می‌شود، شناسایی می‌کند. قابلیت ردیابی که از توانایی آن در تأمین تغییرناپذیری داده ها ناشی می‌شود، به‌عنوان یک نوآوری اصلی فناوری در رده‌های بعدی قرار دارد. این گروه اصلی به عنوان فرصتی برای بهره برداری از منابع و شایستگی‌های زنجیره تأمین موجود، مورداستفاده قرار می‌گیرند.

کشتری(2019) در پژوهشی به بررسی نقش بلاکچین در دستیابی به اهداف کلیدی مدیریت زنجیره تأمین پرداخته است. این مطالعه مکانیسمهای مختلفی را نشان می‌دهد که به کمک آنها بلاکچین می‌تواند برای دستیابی به اهداف در زنجیره تأمین کمک کند.

کول  و دیگران ( 2019 )، طی مطالعه ای به بررسی فناوری بلاکچین از منظر عملیات و مدیریت زنجیره تأمین شناسایی حوزه‌های کاربردی بالقوه و ارائه برنامه‌های برای پژوهش‌ها آینده پرداختند. در این پژوهش تعداد بیشماری از روشهایی که بلاکچین می‌تواند اقدامات و روشها را تغییر دهد، شناسایی شده است ازجمله: افزایش ایمنی و امنیت محصول؛ بهبود مدیریت کیفیت؛ کاهش تقلب غیرقانونی؛ بهبود مدیریت زنجیره تأمین پایدار؛ تسریع در مدیریت موجودی و ذخیره مجدد، کاهش نیاز به واسطه ها؛ تأثیر بر طراحی و توسعه محصول جدید؛ و کاهش هزینه های معاملات زنجیره تأمین.

لیتک  و دیگران ( 2019 )، در پژوهشی به بررسی فناوری بلاکچین برای مدیریت زنجیره تأمین پرداختند. نتایج نشان داد عواملی از قبیل مقیاس پذیری، عملکرد، مکانیسم اجماع، ملاحظات حفظ حریم خصوصی، اثبات محل و هزینه و جزئیات مربوط به تأثیر بلاکچین ها در صنعت زنجیره تأمین تأثیر می‌گذارند.

کوکینا و همکاران (2017) در مطالعه ای با عنوان  بلاکچین: پذیرش فوری صنعت و پیامدهای آن برای حسابداری اظهار داشت که این  فناوری در زمینه های حذف واسطه ها، تمرکززدایی (حسابرسی)، احراز هویت تراکنش ها (حسابرسی)، پیگیری مالکیت دارایی (حسابرسی)، توانایی ردیابی سوابق، تراکنش ها، رویدادها، سهولت تطبیق حساب ها، سوابق، اطلاعات و غیره، ممیزی قابل ردیابی، شفافیت داده‌‎ها (حسابرسی)، تسهیل تبادل اطلاعات، ماندگاری و هماهنگ سازی به ارائه اطلاعات قابل اعتماد به مدیریت شرکت کمک می‌کند.

پیشینه داخلی

در  پژوهش رحیمی و همکاران(1401) با هدف بررسی نقش به کارگیری این  فناوری در بهبود تعاملات همکارانه و عملکرد زنجیره تأمین صنایع دفاعی ،مدلسازی معادلات ساختاری برای بررسی فرضیه های پژوهش به کار رفت. نتایج نشان داد که به کارگیری  فناوری بلاکچین دارای اثری مثبت و معنادار بر تعاملات همکارانه و عملکرد زنجیره بوده و ایجاد تعاملات همکارانه نیز به بهبود عملکرد زنجیره تأمین صنایع دفاعی منجر می‌شود.

در پژوهش پور قنبری و همکاران (1401) نتایج  نشان داد که سازه های مدل(انتظار عملکرد، انتظار تلاش، خود کارآمدی) به جز سازه شرایط تسهیل گر در تحقیق در پذیرش سیستم اطلاعاتی حسابداری رابطه مثبت و مستقیم دارد. از طرفی متغیرهای تعدیل گر سن، جنس بر تمایلات رفتاری حسابداران در پذیرش سیستم اطلاعاتی حسابداری تاثیری نداشت و آن را تعدیل نکرد اما متغیر تجربه در خود کارآمدی باعث تعدیل رابطه شد. نتیجه گیری این تحقیق استفاده از مدل یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری را در بررسی عوامل مؤثر در پذیرش سیستمهای اطلاعا ت حسابداری تائید کرد.

نتایج بدست آمده از تحقیق علی نژادی و همکاران (1401) بیانگر این موضوع بوده است که استفاده از ابزارهای دریافت و پرداخت الکترونیکی منجر به کاهش بیشتر در هزینه های بانک ها و همچنین کاهش قیمت انرژی و کاهش مخارج دولت خواهد شد.

در پژوهش آل داود و همکاران  (1400) به بررسی نقش  فناوری بلاکچین در بهبود عملکرد زنجیره تامین کسب‌وکارهای پسامدرنیته ایران پرداخته شده است. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و از نوع کاربردی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بین همه متغیرهای مستقل بجز متغیر آینده ‌نگری کاربران، با کاربرد  فناوری بلاکچین در بهبود عملکرد زنجیره تامین رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. علاوه بر آن، بین تمامی متغیرهای مستقل واردشده به معادله رگرسیون 5 متغیر (شبکه‌‌های اجتماعی، بهبود خدمات بانکی، شفافیت مالی، ویژگی قدرت تحمل ‌ابهام) حدود 72 درصد از تغییرات عملکرد زنجیره تامین کسب ‌وکارهای اینترنتی را تبیین می‌کنند. نتایج تحلیل‌ مسیر نیز نشان می‌دهد متغیرهای حوزه قانونی، سیاسی و مدیریتی؛ شبکه‌‌های اجتماعی؛ شفافیت مالی؛ بهبود خدمات بانکی؛ قدرت تحمل ابهام بیشترین اثرات مستقیم و غیرمستقیم  فناوری بلاکچین بر عملکرد زنجیره تامین کسب و کارهای ایران تبیین می‌‌کنند.

پیله‌وری سلماسی و همکاران (1400) در مطالعه‌ای به بررسی چالش‌های پذیرش تکنولوژی بلاکچین در زنجیره تامین پایدار در صنعت خودرو با استفاده از روش ترکیبی دیمتل فازی و مدلسازی معادلات ساختاری مبتنی بر حداقل مربعات جزئی(PLS) پرداخته‌اند. مدل پژوهش متمرکز بر شناسایی و دسته‌بندی موانع پذیرش  بلاکچین در زنجیره تامین پایدار در صنعت خودرو است. در این راستا چهار دسته از موانع پذیرش   فناوری بلاک‌چین شامل «موانع درون سازمانی» « موانع بین‌سازمانی»، «موانع   فناوری» و موانع خارجی در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و محیطی در زنجیره تامین پایدار بررسی شده است. بدین منظور پرسشنامه‌ای برای خبرگان صنعت خودرو ارسال و ۳۵ پرسشنامه بررسی و رایج‌ترین موانع شناسایی و موانع کلیدی با روش دیمتل فازی انتخاب شد. سپس پرسشنامه دوم ارسال و ۱۴۶ پرسشنامه براساس روش حداقل مربعات جزئی برپایه مدل‌سازی معادلات ساختاری تحلیل شد و ۲۸ مانع به عنوان عوامل موثر شناسایی شدند. این بررسی به شرکای زنجیره تامین در درک و برنامه‌ریزی برای موانع در پیاده‌سازی  فناوری بلاک‌چین کمک می‌کند.

افتخاری و همکاران(1400) در مطالعه ای به بررسی تاثیر عوامل موثر بر پذیرش فناوری مالی توسط مشتریان بانک (مطالعه موردی بانک پاسارگاد) پرداختند .هدف تحقیق آنها  بررسی و درک بهتر اثرگذاری سودمندی ادراک شده، سهولت ادراک شده، تجربه مشتری، تبلیغات شفاهی، قابلیت اعتمادپذیری بر روی پذیرش فناوری های مالی از سوی مشتریان بانک ها می باشد. نتایج نشان می دهد که متغیر سهولت ادراک شده اثر منفی بر اعتماد مشتریان داده و سایر متغیرها بر قابلیت اعتمادپذیری و در نتیجه پذیرش فن آوری مالی اثر مثبت داشته اند.

اعتمادی جوریابی همکاران (1399)به بررسی تاثیر فشارهای نهادی بر نیت حسابداران از پذیرش سیستمهای اطلاعاتی حسابداری بر اساس مدل یکپارچه پذیرش به کارگیری فناوری پرداخت. بر اساس نتایج به دست آمده انتظار تلاش کمترین و انتظار عملکرد بالاترین تاثیرگذاری در پذیرش سیستمهای اطلاعاتی حسابداری در بین حسابداری بود تجربه حسابداران اثری در نیت حسابداران در پذیرش نداشت اما در تحلیل مؤلفه های جنسیت سن تفاوت معنی داری میان گروه زنان و مردان و همچنین سن پاسخ دهندگان بود.

رضایی و بابازاده(1399) در مطالعه‌ای به بررسی روابط میان شاخص‌های مؤثر بلاکچین برای بهبود رقابت‌پذیری صنایع غذایی پرداخته‌اند. بر این اساس، شاخص‌های اساسی در صنایع غذایی بر اساس فناوری بلاکچین شناسایی، سپس با استفاده از روش دیمتل فازی، روابط ساختاری و علت و معلولی بین هشت شاخص شناسایی شده براساس نظرات خبرگان مشخص می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان داد شاخص قابلیت ردیابی و جلوگیری از تقلب، مؤثرترین شاخص است. همچنین، شاخص جلوگیری از ضایعات غذایی، بیشترین تعامل را با دیگر شاخص‌ها دارد و شاخص قرارداد هوشمند، تأثیرپذیرترین شاخص است.

خرم نسب و همکاران(1399)، در مطالعه ای به طراحی مدل مدیریت یکپارچه زنجیره تأمین الکترونیکی کالا و تأثیر آن بر عملکرد مالی شرکت پرداختند و نتیجه آنکه مدیریت یکپارچه زنجیره تأمین الکترونیکی کالا، ریسک زنجیره تامین الکترونیکی و مزیت رقابتی بر عملکرد شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب تاثیر معنادار دارد و از سوی دیگر نتایج موید این بوده است  که هم  مزیت رقابتی و هم ریسک زنجیره تامین الکترونیکی  بر رابطه بین مدیریت یکپارچه زنجیره تأمین الکترونیکی کالا و عملکرد شرکت ملی مناطق نفتخیز نمی-توانند نقش تعدیلگر را ندارند.

رحیمی و بوشهری ( 1398 )، در مطالعه‌ای به بررسی نقش فناوری بلاکچین در بهبود عملکرد زنجیره تأمین صنایع دفاعی پرداختند. ابتدا با استفاده از تکنیک دلفی، معیارهای کلیدی عملکرد زنجیره تأمین صنایع دفاعی شناسایی گردید و سپس با به کارگیری روش پژوهش کیفی تحلیل محتوا و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته و عمیق، نقش  فناوری بلاکچین در هریک از معیارهای کلیدی زنجیره تأمین صنایع دفاعی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و نتایج آن در قالب یک مدل مفهومی ارائه گردید. نتایج حاکی از آن است که به کارگیری مناسب این فناوری نوین، می‌تواند در بهبود عملکرد زنجیره تأمین صنایع دفاعی مؤثر واقع گردد.

رضایی و طائی زاده( 1398 ) در پژوهشی به بررسی ظرفیت ساختاری بلاکچین در بستر اینترنت اشیاء برای ارتقای اعتماد و دسترس پذیری ذینفعان زنجیره تأمین به اطلاعات و دانش پرداختند. نتایج نشان داد، بلاکچین ظرفیت پاسخ به چالش های جدی مدیریت اطلاعات در زنجیره تأمین را دارد. بهبود ساختاری امنیت اطلاعات موجب تقلیل کنترل‌های دست وپا گیر شده و دسترسی به اطلاعات تسهیل خواهد شد. همچنین برخورداری از داده و اطلاعات باقابلیت اعتماد بالا، دانش قابل اعتمادتری فراهم خواهد کرد.

نتایج پژوهش آل عمران و همکاران (1398)این  است که تعداد مشتریان اینترنتی بانک‌ها و تعداد تراکنشهای اینترنتی اثر مثبت و معنادار بر بازدهی سیستم بانکی در ایران دارد.

اسدالهی و چوبینه ( 1397) به بررسی تاثیر بلاکچین بر مدل‌های کسب وکار صنعت بانکداری پرداخته‌اند. استدلال محققین آن است که تغییرات روزانه در زمینه بروز و ظهور  فناوری‌های جدید منجر به ایجاد چالش‌های گوناگونی گردیده است که ارزیابی دقیق پیامدهای این  فناوری‌ها لازم و ضروری است. در این راستا محققین با کمک روش تحلیل تم با مصاحبه با 10 نفر از خبرگان حوزه بلاکچین این تاثیر را مورد بررسی قرار داده است. این مقاله تاثیر  فناوری  بلاکچین بر مدل کسب وکار صنعت بانکداری را تایید می‌نماید. و لازم است تا بانکها استراتژی مناسبی برای مقابله با تهدیدها و استفاده از فرصتهای حاصل از این  فناوری اتخاذ نمایند.

همچنین نتایج پژوهش باصری و بکتاش مقدم(1391) حاکی از آن است که نه فقط رابطه مثبت بین سرمایه‌گذاری فنّاوری اطلاعات و بهره‌وری در شرکت توزیع برق استان آذربایجان غربی وجود دارد بلکه بازگشت مثبت سرمایه‌گذاری فنّاوری اطلاعات بیشتر از سرمایه‌گذاری غیر فنّاوری اطلاعات است.

بنابراین بر اساس مبانی نظری و پیشینه، فرضیات و مدل مفهومی پژوهش به شرح زیر مطرح می باشد:

  • تمایل رفتاری برای کاربری بلاکچین  با استفاده واقعی از فناوری  بلاکچین رابطه مثبت دارد.
  • نگرش کاربر با  تمایل رفتاری به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.
  • درک سودمندی استفاده از بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.
  • درک سهولت استفاده از  بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.
  • درک سودمندی استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد.
  • درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد.
  • جهت گیری استراتژی بنگاه با درک سودمندی بلاکچین رابطه مثبت دارد.
  • بین تأثیر اجتماعی و درک سودمندی کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.
  • بین مدیریت هزینه و درک سودمندی تکنولوژی بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.
  • بین مدیریت هزینه و درک سهولت استفاده تکنولوژی بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.
  • بین نوآوری و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد
  • بین خودکارآمدی مدیران و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد

 

شکل 1. مدل مفهومی پژوهش

منبع:یافته های پژوهشگر

3- روش شناسی            

روش انجام پژوهش حاضر از لحاظ چگونگی بدست آوردن و جمعآوری اطلاعات مورد نیاز، توصیفی– پیمایشی و از لحاظ روابط بین متغیرها همبستگی است. همچنین پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی است. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بر حسب مورد از نرم افزارهای اکسل  pls, spss  استفاده می شود. در این پژوهش همچنین برای چیدمان و محاسبات اولیه از نرم افزار اکسل استفاده شده است و برای تحلیل توصیفی داده ها از نرم افزار spss و برای تحلیل استنباطی از مدلسازی معادلات ساختاری استفاده خواهد.  پژوهش حاضر از جمله پژوهش‌ها توصیفی و همبستگی و به لحاظ هدف، از نوع مطالعات کاربردی می باشد. ابزار گرداوری داده‌ها و نحوه اعتبار سنجی پژوهش پرسشنامه با استفاده از روایی صوری و محتوایی و آلفای کرونباخ برای پایایی می باشد. جامعه آماری مطالعه شامل مدیران ارشد و مالی، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار می باشد. روش انتخاب نمونه پژوهش، روش نمونه گیری تصادفی مبتنی بر توزیع پرسشنامه در جامعه پژوهش می باشد.در این پژوهش روش تجزیه و تحلیل داده‌ها معادلات ساختاری می‌باشد .انتظار می رود در این پژوهش رابطه مثبت بین مدیریت هزینه و درک  سودمندی و درک سهولت استفاده  فناوری بلاکچین باشد.جهت گردآوری اطلاعات اولیه پیرامون موضوع پژوهش و بررسی ادبیات پژوهش از مطالعات کتابخانهای (کتب، مقالات و پایان نامههای فارسی و انگلیسی موجود) استفاده شده است. ابزار گردآوری دادههای مربوط به متغیرهای پژوهش، پرسشنامه است .در این پژوهش توصیف دادههای دموگرافیک پژوهش با استفاده از آمار توصیفی، جداول فراوانی و نمودارهای دایرهای ، میلهای انجام شده و دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و بررسی تأیید روابط بین متغیرها و عوامل از طریق تحلیل عاملی تأییدی و تکنیک معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار SMART-PLS که یکی از مشهورترین نرم افزارها جهت اجرای اینگونه مدلها است، به منظور آزمون فرضیه‌ها با هدف سنجش روابط همزمان، مستقیم یا غیر مستقیم میان متغیرها استفاده شده است.  همچنین در این پژوهش جهت گردآوری اطلاعات از هر دو روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده ‌شده است.

  • کتابخانه ای: در ارتباط با جمع‌آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه
  • میدانی: در خصوص گردآوری اطلاعات برای آزمون فرضیات پژوهش، با پرسشنامه ساخت یافته

جامعه آماری

جامعه آماری  مجموعه واحدهایی که حداقل دریک صفت مشترک باشند. عدهای برای جامعه آماری ، تعریف خاصتری به این شرح ارایه دادهاند:جامعهای که اعضای آن، کمیتهای مربوط به اندازه یک صفت در افراد یک جامعه است. جامعهی آماری پژوهش حاضر شامل حسابداران  شرکت های بورس اوراق بهادار تهران و استادان حسابداری است. برای بررسی حجم نمونه مناسب جامعه آماری، روش های براورد گوناگونی وجود دارد که در زیر به روش اختصاصی معادلات ساختاری با حداقل مربعات جزئی به نام قاعده 10 پراخته شده است. یکی از دلایل کاربرد زیاد معادلات ساختاری با حداقل مربعات جزیی ، عدم نیاز به حجم بالای نمونه وداده‌های نرمال  است. در روش های نسل اول پیاده سازی معادلات ساختاری مبتنی بر کوواریانس به کمک نرم افزارهای مانند لیزرل، احتیاج به حجم بالای نمونه  داشت(N>200) و داده های نرمال است ولی در روش های نسل دوم پیاده سازی معادلات ساختاری مبتنی بر واریانس به کمک نرم افزارهای مانند Smart- PLS  که نرم افزار پیاده سازی مدل های این پژوهش است)، به حجم کم حساس نمی باشد و حتی وُلد(1989) در مقاله خود با 27متغیر، از 10 نمونه برای مدلسازی استفاده نموده است.( دلاوری و رضازاده، 1393). در روش PLS یکی از شناخته شده ترین قواعد تعیین حجم حداقل نمونه، قاعده 10  بارکلای و همکاران(1995) می باشد که به شرح زیر است( دلاوری و رضا زاده، 1393): حجم نمونه لازم طبق این قاعده برابر است با بزرگترین مقدار دو مقدار زیر

  • ضرب 10 در تعداد شاخص های مدل اندازه گیری که دارای بیشترین شاخص در میان مدل‌های اندازه گیری است.
  • ضرب 10 در بیشترین روابط موجود در بخش ساختاری مدل اصلی پژوهش که به یک متغیر مربوط می شوند.

 

جدول1. قاعده ۱۰ معادلات ساختاری

معیار اول:مدل اندازه گیری

معیار دوم:مدل ساختاری

سازه ها

تعداد شاخص

سازه ها

تعداد روابط درونزا

صرفه جویی در هزینه

9

تمایل به کاربرد بلاکچین

3

10 برابر

90

 

30

بیشینه

90

منبع: یافته های پزوهشگر

بنابراین طبق این قاعده اختصاصی روش این پژوهش که PLS می باشد حجم نمونه 90 محاسبه می شود که با توجه به حجم نمونه پژوهش به تعداد 246، بنابراین حجم نمونه پژوهش از حد مطلوبی برخوردار است. علاوه بر این معیار، در تعیین حجم نمونه براساس قاعده حداقل 5  نمونه برای هر شاخص مدل، با توجه به 45 شاخص سازه های پژوهش ، 225 پاسخنامه مناسب است.  همچین باید افزود که  این تعداد نیز با ارسال مجازی پرسشنامه ها به افراد جامعه هدف پژوهش(با مشارکت در مجامع بورسی و کنفرانس ها و شبکه های مجازی )  ممکن شد و 294 پرسشنامه دریافت شد که 246 پرسشنامه قابل استفاده  بوده است.

 

متغیرهای پژوهش و ابزار سنجش آن

ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامه است که این پرسشنامه ها همه متغیرهای پژوهش را پوشش داده است.سوالات پرسشنامه مربوط به هر متغیر در جدول 2 آورده شده است و در بخش آغازین یافته های پژوهش به روایی و پایایی آنها پرداخته شده است و البته از نظر روایی محتوایی مورد تایید استادان رساله بوده است و در پیش آزمون 40 نفره هم، حداقل پایایی کرونباخ 0.78 را کسب نموده است.

 

جدول2. متغیرهای مدل پژوهش

آلفای کرونباخ

تعداد سوال

متغیر

0.808

3

تاثیر اجتماعی

0.865

5

تمایل به کاربرد بلاکچین

0.782

3

خودکارآمدی مدیران

0.825

5

درک  سودمندی بلاکچین

0.811

5

درک کاربرد آسان بلاکچین

0.881

9

مدیریت هزینه

0.85

3

موقعیت استراتژیک

0.782

4

نوآوری

0.811

6

نگرش به کاربرد بلاکچین

0.763

2

کاربرد واقعی بلاکچین

منبع: یافته های پژوهشگر

 

آمار جمعیت شناختی

در این بخش از تجزیه و تحلیل آماری به بررسی چگونگی توزیع نمونه‌های آماری از حیث متغیرهایی چون جنسیت، عضویت در جامعه حسابداران رسمی، سن، سابقه کار، رده شغلی و سطح تحصیلات پرداخته می‌شود.

 

 

 

جدول3. مشخصات جمعیت شناختی نمونه پژوهش

متغیر

گروه

فراوانی

درصد

متغیر

گروه

فراوانی

درصد

جنسیت

مرد

165

1/67

رده شغلی

حسابدار

52

14/21

زن

81

9/32

رئیس حسابداری

77

30/31

عضویت در جامعه حسابداران رسمی

بله

13

3/5

مدیر مالی

91

99/36

خیر

233

7/94

استاد حسابداری

26

57/10

سن

کمتر از 25 سال

9

7/3

 

 

 

بین 26 تا 35 سال

91

37

سابقه کار

کمتر از 5 سال

24

8/9

بین 36 تا 45 سال

93

7/37

بین 6 تا 15 سال

110

71/44

بین 46 تا 55 سال

40

3/16

بین 16 تا 25 سال

102

46/41

بالاتر از 55 سال

13

3/5

بالاتر از 25 سال

10

03/4

سطح تحصیلات

کارشناسی

59

98/23

 

 

 

کارشناسی ارشد

120

78/48

 

 

 

 

دکتری

67

24/27

 

 

 

 

منبع: یافته های پژوهشگر

 

با توجه به جدول فوق از 246 نفر افراد نمونه،  ترکیب جمعیتی از نظر جنسیت شامل مرد(67.1% ) و زن( 32.9%)، از نظر ترکیب تحصیلی شامل کارشناسی(23.98%)، کارشناسی ارشد(48.78%) و دکتری(27.24%) و از نظر رده شغلی شامل حسابدار(21.14%)، رئیس حسابداری(31.30%)، مدیر مالی(36.99%) و استاد حسابداری(10.57%) می باشند و 5.3 درصد عضو جامعه حسابداران رسمی هستند. از طرفی 78 درصد افراد نمونه بین 26  تا 55 سال سن دارند و همچنین حدود 76 درصد افراد نمونه بالاتر از 5 سال سابقه کار دارند.

 

 

 

 

آمار استنباطی

در معادلات ساختاری با مربعات جزئی(PLS)  سه  ارزیابی مجزا شامل ارزیابی بیرونی(مدل اندازه گیری)، ارزیابی درونی(مدل ساختاری) و ارزیابی کلی برای مدلسازی مطرح می باشد که پس از مطلوبیت ارزیابی ها به آزمون فرضیات پرداخته می شود که در زیر به آنها پرداخته خواهد شد.

 

آزمون مدل بیرونی (مدل اندازه گیری)

در این بخش به بارهای عاملی، پایایی و روایی‌ها پرداخته می‌شود که به شرح زیر می باشد.

  • بارهای عاملی

در روش شناسی مدل معادلات ساختاری، ابتدا به ساکن لازم است تا روایی سازه مورد مطالعه قرار گرفته تا مشخص شود گویه‌های انتخاب شده برای اندازه گیری متغیرهای مورد نظر خود از دقت لازم برخوردار هستند. برای این منظور از تحلیل عاملی تاییدی(CFA)، استفاده می شود. به این شکل که بار عاملی هر گویه با متغیر خود دارای مقدار t بالاتر از 96/1 و مقادیر P کوچکتر از 05/0 باشد. در این صورت این گویه از دقت لازم برای اندازه گیری آن سازه یا متغیر مکنون برخوردار است در جدول زیر مقادیر بار عاملی برای گویه های هر متغیر آورده شده است.

جدول4. نتایج بررسی مقادیر بار عاملی سوالات

نگرش به کاربرد بلاکچین

تمایل به کاربرد بلاکچین

درک کاربرد آسان بلاکچین

مدیریت هزینه

نوآوری

کاربرد واقعی بلاکچین

AT1

0.802

BI1

0.858

EU1

0.836

MA1

0.667

IN1

0.758

RB1

0.874

AT2

0.763

BI2

0.804

EU2

0.809

MA2

0.619

IN2

0.749

RB2

0.922

AT3

0.747

BI3

0.674

EU3

0.605

MA3

0.769

IN3

0.829

درک  سودمندی بلاکچین

AT4

0.753

BI4

0.774

EU4

0.771

MA4

0.76

IN4

0.766

UU1

 

0.749

AT5

0.53

BI5

0.879

EU5

0.751

MA5

0.59

تاثیر اجتماعی

UU2

0.862

AT6

0.698

 

 

 

MA6

0.693

SI1

0.851

UU3

0.657

 

خودکارآمدی مدیران

موقعیت استراتژیک

MA7

0.756

SI2

0.834

UU4

0.779

 

 

SE1

0.901

SP1

0.867

MA8

0.752

SI3

0.863

UU4

0.78

 

 

SE2

0.859

SP2

0.893

MA9

0.795

 

 

 

 

SE3

0.736

SP3

0.866

 

 

 

منبع: یافته های پژوهشگر

همگی گویه ها دارای آماره t بزرگتر از مقدار 96/1 و سطح معناداری کمتر از 05/0 بودند پس هیچ کدام از گویه‌ها از مدل حذف نمی‌شوند پس کار را با همه گویه ها (سوالات) ادامه داده و به بررسی مدل می‌پردازیم. از طرفی بر اساس بارهای عاملی، شاخصی که بیشترین بار عاملی را داشته باشد، در اندازه گیری متغیر مربوطه سهم بیشتری دارد و شاخصی که ضرایب کوچک‌تری داشته باشد سهم کمتری رو در اندازه گیری سازه مربوطه ایفا می‌کند.

  • سنجش روایی و پایایی

نتایج آزمون پایایی به سه روش ضرایب آلفای کرونباخ، rho_A و پایایی مرکب  در جدول زیر نشان داده شده است. در مدل اندازه گیری، هماهنگی درونی مدل یا میزان پایایی برای همه متغیرها از شاخص معیار 7/0 بزرگتر شده است. بنابراین پایایی مدل اندازه گیری مورد تایید قرار گرفته است.روایی همگرا که به بررسی میزان همبستگی هر سازه با سؤالات (شاخصها) خود میپردازد که هرچه این همبستگی بیشتر باشد، برازش نیز بیشتر است. فورنل و لارکر (1981) معیار میانگین واریانس استخراج شده (AVE) را برای سنجش روایی همگرا معرفی کرده و اظهار داشتند که مقدار عدد بحرانی 0.5 میباشد. در جدول زیر مقدار این ضریب برای هریک از سازهها ارائه شده است که برای همه متغیر ها بالاتر از 0.5 می باشد؛ بنابراین روایی همگرا مدل اندازه گیری در این آزمون مورد تایید قرار گرفته است.

جدول (5)  : مقادیر شاخص های سنجش پایایی مدل اول

متغیر

آلفای کرونباخ

(>0.7)

ضریبRho

(>0.7)

پایایی مرکب

Composite reliability

(>0.7)

میانگین واریانس استخراج شده (AVE) (>0.5)

تاثیر اجتماعی

0.808

0.816

0.886

0.722

تمایل به کاربرد بلاکچین

0.865

0.929

0.899

0.642

خودکارآمدی مدیران

0.782

0.809

0.873

0.697

درک  سودمندی بلاکچین

0.825

0.842

0.877

0.59

درک کاربرد آسان بلاکچین

0.811

0.814

0.87

0.576

مدیریت هزینه

0.881

0.905

0.903

0.51

موقعیت استراتژیک

0.85

0.874

0.908

0.766

نوآوری

0.782

0.79

0.858

0.602

نگرش به کاربرد بلاکچین

0.811

0.824

0.865

0.52

کاربرد واقعی بلاکچین

0.763

0.79

0.893

0.807

منبع: یافته های پژوهشگر

 

روایی واگرا از طریق معیار فورنل و لارکر سنجیده می شود که  در جدول 6 مقادیر ماتریس فورنل و لارکر مشخص‌شده است و چون در همه موارد مجذور واریانس استخراجی داده ها (قطر اصلی ماتریس) از اعداد پایین خود بیشتر است؛ بدین معنی که سازه‌ها (متغیرهای مکنون) در مدل تعامل بیشتری با شاخص‌های خود دارند تا با سازه‌های دیگر و بنابراین روایی واگرای مدل در حد مناسبی است و تأیید می‌شود.

 

جدول 6.  روایی واگرا بر اساس معیار فورنل و لارکر

 

تاثیر اجتماعی

تمایل به کاربرد بلاکچین

خودکارآمدی مدیران

درک  سودمندی بلاکچین

درک کاربرد آسان بلاکچین

صرفه جویی هزینه

موقعیت استراتژیک

نوآوری

نگرش به کاربرد بلاکچین

کاربرد واقعی بلاکچین

تاثیر اجتماعی

0.849

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تمایل به کاربرد بلاکچین

0.495

0.801

 

 

 

 

 

 

 

 

خودکارآمدی مدیران

0.442

0.509

0.835

 

 

 

 

 

 

 

درک  سودمندی بلاکچین

0.52

0.491

0.224

0.768

 

 

 

 

 

 

درک کاربرد آسان بلاکچین

0.556

0.484

0.369

0.676

0.759

 

 

 

 

 

مدیریت هزینه

0.46

0.264

0.456

0.427

0.472

0.714

 

 

 

 

موقعیت استراتژیک

0.386

0.369

0.338

0.299

0.409

0.396

0.875

 

 

 

نوآوری

0.625

0.396

0.259

0.552

0.552

0.531

0.401

0.776

 

 

نگرش به کاربرد بلاکچین

0.421

0.449

0.362

0.636

0.61

0.447

0.477

0.43

0.721

 

کاربرد واقعی بلاکچین

0.488

0.492

0.521

0.576

0.558

0.452

0.332

0.308

0.507

0.898

منبع: یافته های پژوهشگر

 

آزمون مدل درونی (مدل ساختاری)

  • آزمون ضریب مسیر

در قالب مدل درونی هر مسیر متناظر با یکی از فرضیات مدل است. آزمون هر فرضیه از طریق بررسی علامت،اندازه و معناداری آماری ضریب مسیر (بتا) بین هر متغیر مکنون با متغیر وابسته است. هر اندازه این ضریب مسیر بالاتر باشد تاثیر پیش بینی کننده متغیر مکنون نسبت به متغیر وابسته بیشتر خواهد بود. با توجه به مقدار آماره t و مقادیر P برای کلیه مسیرها ، آماره t بزرگتر از 96/1 و مقادیر P کوچکتر از 05/0 می باشد که نشان می‌دهد در سطح اطمینان 95% همه مسیر ها ، تاثیر معنادار داشته است که نتایج آزمون مدل مفهومی پژوهش در حالت معناداری ضرایب در شکل زیر نشان داده شده است.

 

جدول7 . اثرات مستقیم نقش متغیرهای پژوهش

مسیر

ضریب مسیر

خطای استاندارد

آماره t

مقادیر P

تاثیر اجتماعی ← درک  سودمندی بلاکچین

0.395

0.081

4.905

0.000

تمایل به کاربرد بلاکچین ← کاربرد واقعی بلاکچین

0.492

0.046

10.678

0.000

خودکارآمدی مدیران ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.186

0.049

3.832

0.000

درک  سودمندی بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.236

0.108

2.185

0.029

درک  سودمندی بلاکچین ← نگرش به کاربرد بلاکچین

0.413

0.070

5.857

0.000

درک کاربرد آسان بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.227

0.107

2.123

0.034

درک کاربرد آسان بلاکچین ← نگرش به کاربرد بلاکچین

0.331

0.091

3.624

0.000

مدیریت هزینه ← درک  سودمندی بلاکچین

0.222

0.080

2.787

0.005

مدیریت هزینه ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.167

0.078

2.153

0.031

موقعیت استراتژیک ← درک  سودمندی بلاکچین

0.059

0.067

0.875

0.382

نوآوری ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.415

0.073

5.674

0.000

نگرش به کاربرد بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.160

0.094

1.701

0.089

منبع: یافته های پژوهشگر

 

با توجه به مقدار آماره t و مقادیر P برای کلیه مسیرها ، آماره t بزرگتر از 96/1 و مقادیر P کوچکتر از 05/0 می باشد که نشان میدهد در سطح اطمینان 95% همه مسیر ها ، تاثیر معنادار داشته است که نتایج آزمون مدل مفهومی پژوهش در حالت معناداری ضرایب در شکل زیر نشان داده شده است.

 

 

شکل 2. مدل در حالت اعداد معناداری(t-value)

منبع: یافته های پژوهشگر

 

 

شکل 3 . مدل در حالت ضرایب مسیر

منبع: یافته های پژوهشگر

 

  • ضریب تعیین( R2)

ضریب تعیین( R2 )معیاری است که بیانگر میزان تغییرات هر یک از متغیرهای وابسته مدل است که به وسیله متغیرهای مستقل تبیین می‌شود. مقدار R2 تنها برای متغیرهای درون‌زای مدل ارائه می‌شود و در مورد سازه‌های برون‌زا مقدار آن برابر صفر است. هرچه مقدار R2 مربوط به سازه‌های درون‌زای مدل بیشتر باشد، نشان از برازش بهتر مدل است. سه مقدار ۰/۱۹ ، ۰/۳۳ و ۰/۶۷ به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای ضریب تعیین معرفی شده است. همانطور که در جدول8  مشاهده می شود متغیرها دارای قدرت تبیین پذیری مقبولی می‌باشد.

 

جدول8. ضریب تعیین R2

سازه

R2

تمایل به کاربرد بلاکچین

0.298

درک  سودمندی بلاکچین

0.318

درک کاربرد آسان بلاکچین

0.377

نگرش به کاربرد بلاکچین

0.465

کاربرد واقعی بلاکچین

0.242

منبع: یافته های پژوهشگر

 

 

  • معیار Q2

این معیار توسط استون و گیزر(1975) معرفی شده است و قدرت پیش بینی مدل را مشخص می کند. به اعتقاد آنها مدل با برازش ساختاری مقبول باید قابلیت پیش بینی شاخص های سازه های درون نزا را داشته باشد. عدد  بحرانی این معیار 0.02( نیازمند اصلاح) است و بزرگتر از آن قابل پذیرش است بطوریکه تا 0.15ضعیف، 0.15 تا 0.35 متوسط و بزرگتر از 0.35 قوی می باشد(داوری و رضازاده، 1393). همانگونه که از جدول مشخص است، قدرت پیش بینی متغیر مکنون درونزا عملکرد شرکت در سطح قوی و متغیر مزیت رقابتی دارای قدرت پیش‌بینی در سطح متوسط می باشد که بیانگر برازش مناسب برای مدل ساختاری می‌باشند.

 

جدول 9 . کیفیت پیش بینی کنندگی (Q2)

سازه

Q2

تمایل به کاربرد بلاکچین

0.16

درک  سودمندی بلاکچین

0.18

درک کاربرد آسان بلاکچین

0.206

نگرش به کاربرد بلاکچین

0.235

کاربرد واقعی بلاکچین

0.19

منبع: یافته های پژوهشگر

 

  • ارزیابی کلی مدل

شاخص های SRMR  ، RMS Theta و GOF برای سنجش برازش کلی مدل استفاده شد. مقادیر بین 08/0 و 1/0 برای SRMR  (هو و بنتلر، 1999) و مقادیر کم تر از  12/0 برای RMS Theta (هنسلر و همکاران، 2014) نشا ن دهنده برازش مناسب مدل هستند. همچنین سه مقدار 0.01 ، 0.25 و 0.36 را به عنوان مقادیر ضعیف ، متوسط و قوی برای GOF معرفی نموده اند. چنانچه مشاهده می شود شاخص های SRMR ، RMS Theta و GOF مورد تایید قرار گرفته است.

 

جدول 10. شاخص های برازش کلی

شاخص برازش

مقدار بدست آمده

آستانه قابل قبول

نتیجه

SRMR

098/0

کمتر از 08/0 یا 1/0

پذیرش

RMS Theta

118/0

کمتر از 12/0

پذیرش

GOF

468/0

بالاتر از 36/0

پذیرش

منبع: یافته های پژوهشگر

 

 

آزمون فرضیات

باتوجه به آزمون های انجام شده و نتایج ارائه شده، خلاصه ی بررسی فرضیات مدل اول و دوم پژوهش به صورت جدول زیر بدست آمده است که به شرح آنها پرداخته شده است:

 

جدول 11. خلاصه بررسی فرضیات پژوهش

فرضیات

ضریب مسیر

آماره t

p سطح معناداری

نتیجه

تمایل به کاربرد بلاکچین ← کاربرد واقعی بلاکچین

0.492

10.678

0.000

عدم رد

نگرش به کاربرد بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.160

1.701

0.089

رد

درک  سودمندی بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.236

2.185

0.029

عدم رد

درک کاربرد آسان بلاکچین ← تمایل به کاربرد بلاکچین

0.227

2.123

0.034

عدم رد

درک  سودمندی بلاکچین ← نگرش به کاربرد بلاکچین

0.413

5.857

0.000

عدم رد

درک کاربرد آسان بلاکچین ← نگرش به کاربرد بلاکچین

0.331

3.624

0.000

عدم رد

موقعیت استراتژیک ← درک  سودمندی بلاکچین

0.059

0.875

0.382

رد

تاثیر اجتماعی ← درک  سودمندی بلاکچین

0.395

4.905

0.000

عدم رد

مدیریت هزینه ← درک  سودمندی بلاکچین

0.222

2.787

0.005

عدم رد

مدیریت هزینه ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.167

2.153

0.031

عدم رد

نوآوری ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.415

5.674

0.000

عدم رد

خودکارآمدی مدیران ← درک کاربرد آسان بلاکچین

0.186

3.832

0.000

عدم رد

منبع: یافته های پژوهشگر

 

فرضیه (1) : تمایل  رفتاری برای کاربری بلاکچین  با استفاده واقعی از فناوری  بلاکچین رابطه مثبت دارد.         

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t  10.678 برابر  و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 %  تمایل به کاربرد بلاکچین بر کاربرد واقعی بلاکچین تاثیر معناداری دارد و شدت رابطه  برابر 0.492 و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (2) : نگرش کاربر  با  تمایل رفتاری به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t 1.701 برابر  و کوچکتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد نمی‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % نگرش کاربر با تمایل رفتاری به استفاده از بلاکچین رابطه معناداری ندارد .

فرضیه 3) : درک سودمندی استفاده از  بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 2.185 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 %  درک سودمندی استفاده از بلاکچین با تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار رابطه معناداری دارد.و شدت رابطه  برابر 0.236و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (4) : درک سهولت  استفاده از  بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 2.123 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 %  درک سهولت استفاده از بلاکچین با تمایل استفاده در کسب و کار رابطه معنا داری دارد و شدت رابطه  برابر 0.227 و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (5) : درک سودمندی استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 5.857 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % درک سودمندی استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.413  و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (6) : درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 3.624 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.331  و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (7) : جهت گیری استراتژی بنگاه با درک سودمندی بلاکچین رابطه مثبت دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 0.875 و کمتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد نمی‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 %  جهت گیری استراتژی بنگاه با درک سودمندی بلاکچین رابطه معناداری ندارد .

فرضیه (8) : بین تأثیر اجتماعی و درک سودمندی کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 4.905 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % تاثیر اجتماعی با درک سودمندی کاربری بلاکچین کاربرد معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.395  و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (9) : بین مدیریت هزینه و درک  سودمندی تکنولوژی بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 3.624 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.331  و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (10) : بین مدیریت هزینه و درک کاربرد آسان تکنولوژی بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 2.153 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % مدیریت هزینه بر درک کاربرد آسان تکنولوژی بلاکچین اثر معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.167 و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (11) : بین نوآوری و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 3.624 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.331  و مثبت (مستقیم) است.

فرضیه (12) : بین خودکارآمدی مدیران و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد.

با توجه به جدول مقدار قدرمطلق آماره t برابر 3.624 و بزرگتر از مقدار 96/1 است و سطح معناداری کمتر از 05/0 می باشد، پس فرض صفر رد می‌شود یعنی در سطح اطمینان 95 % درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه معناداری دارد و شدت رابطه  برابر0.331  و مثبت (مستقیم) است.

 

بحث و نتیجه گیری

در این بخش به نتیجه گیری در مورد یافته های پژوهش مربوط به آزمون فرضیه ها، پیشنهادهایی مبتنی بر نتایج ، پیشنهادهایی برای پژوهش‌ها آتی و محدودیت های پژوهش پرداخته شده است. 

تمایل  رفتاری برای کاربری بلاکچین  با استفاده واقعی از فناوری بلاکچین رابطه مثبت دارد. چنانکه در تحقیقات بسیار زیادی اثبات شده است که سودمندی ادراکی تاثیر زیادی بر  نگرش نسبت  به استفاده و در نهایت استفاده واقعی از فناوری های نوین دارد(سینگ و همکاران، 2009) چراکه استفاده واقعی تابع مستقیم قصد استفاده و قصد استفاده تابع نگرش نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات است و بدین نحو می‌شود تعبیر نمود که این عامل، نتیجه نهایی همه سازه‌های قبلی است(چانگ و همکاران، 2004). همچنین نگرش کاربر  با  تمایل رفتاری به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد. . نگرش، ارزیابی مطلوب یا نامطلوب کاربر از رفتاری است که به آن ارجاع داده شده است (یانگ و یو،2004). نگرش تأثیر مثبتی بر قصد رفتاری دارد (فولیکشتاین و همکاران،2016).  چنانکه با توجه به مطالعات قبلی اهمیت نگرش را به عنوان یکی از متغیرهای مدل پذیرش فناوری نشان داده اند (دیویس ، 1989) که در آن نگرش رابطه قوی یا ضعیف با سهولت استفاده درک شده و سودمندی  درک شده ، تصمیمات آینده فرد نسبت به فناوری را  تعیین می کند که اگر مثبت تلقی شود به استفاده واقعی از فناوری تبدیل می شود و بالعکس. از طرف دیگر درک سودمندی استفاده از  بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد. درک  مفید بودن یکی دیگر از عوامل تعیین کننده مدل پذیرش فناوری است که درک فرد نسبت به قابلیت استفاده از فناوری جدید را تعیین می کند (دیویس و همکاران ، 1989(. مطالعات متعددی از این عامل برای تجزیه و تحلیل پذیرش یک فرد نسبت به این فناوری استفاده کرده اند. طبق مدل پذیرش فناوری ، یک رابطه مثبت وجود دارد که درک سودمندی و قصد رفتاری برای استفاده از این فناوری وجود دارد(دیویس و همکاران ، 1989 ؛ جکسون و همکاران ، 1997 ؛ لوکاس و اسپیتلر ،1999). طبق مدل پذیرش فناوری ، یک رابطه مثبت وجود دارد که درک سودمندی و قصد رفتاری برای استفاده از این فناوری وجود دارد و همچنین سودمندی درک شده به طور مثبت بر نگرش تأثیر می گذارد (کرمچندانی و همکاران،2019) سودمندی درک شده تأثیر مثبتی بر قصد کاربر دارد(کمبل و همکاران،2019).  همچنین درک سهولت  استفاده از  بلاکچین با  تمایل به استفاده از بلاکچین در کسب و کار  رابطه مثبت دارد. چنانکه سهولت استفاده از درک ، به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده ، اهمیت زیادی در مدل پذیرش فناوری دارد. این پیشبینی است که به وسیله آن سعی می کنیم درک یک فرد نسبت به استفاده آسان از یک فناوری را دریابیم. سهولت استفاده از ادراک ، یک پیش بینی مهم در مدل پذیرش فناوری است که اهداف بی دردسر فرد نسبت به استفاده از یک فناوری جدید را نشان می دهد و همچنین میزان سهولت فناوری جدید در زندگی انسان را نشان می دهد (دیویس و همکاران(1989(. سهولت استفاده درک شده ، تأکید می کند که فناوری یا سیستم اتخاذ شده، راحتی را فراهم می کند. نتایج تحقیقات گذشته نشان داد که سهولت استفاده درک شده تأثیر مثبتی بر تمایل رفتاری و نگرش دارد(علمری و همکاران،2020).

درک سودمندی استفاده از بلاکچین نیز با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد. درک سودمندی از ساختار مدل پذیرش فناوری، اعتقاد شخصی مشتری است که با استفاده از برخی روش های پیشرفته ،عملکرد شغلی وی در سازمان افزایش می یابد. نگرش ارزیابی مطلوب و نامطلوب از رفتاری است که به آن ارجاع می شد. نگرش در مورد پذیرش فناوری اطلاعات توسط کاربر به عنوان پاسخ مولد عمومی فرد (دوست داشتن ، خوشحالی، لذت و شادی) برای استفاده از فناوری مشخص می شود (دیویس و همکاران،1989). سودمندی درک شده بر نگرش تأثیر مثبت می گذارد (کارام چندانی و همکاران،2019). نگرش تأثیر مثبتی بر قصد رفتاری دارد(اندر و تریبمیر،2018). سودمندی درک شده بر نگرش تأثیر مثبت می گذارد(کارام چندانی و همکاران،2019) و نگرش تأثیر مثبتی بر قصد رفتاری کاربر دارد(کمبل و همکاران، 2019). همچنین درک سهولت استفاده از بلاکچین با نگرش کاربر رابطه مثبت دارد. درک سهولت استفاده کننده تاکید میکند  فناوری، راحتی عمل را فراهم میکند ونتیجه حاصل از تحقیقات گذشته نشان داد که  درک سهولت استفاده تأثیر مثبتی بر نگرش دارد( آلامری و همکاران، 2020).سودمندی درک شده بر نگرش تأثیر مثبت می گذارد(کارام چندانی و همکاران،2019) و نگرش تأثیر مثبتی بر قصد رفتاری کاربر دارد(کمبل و همکاران، 2019).  همچنین موقعیت استراتژی بنگاه با درک سودمندی بلاکچین رابطه مثبت دارد. موقعیت  استراتژیک به عنوان جهت گیری های استراتژیک سازمان در جهت ایجاد زیرساخت و رفتار حمایتی برای رقابت تجاری تعریف می شوداین نیز مکانیزم برای شناسایی و پاسخگویی به یک فضای رقابتی است. تحقیقات قبلی اشاره داشت که جهت گیری استراتژیک بنگاه های کوچک و متوسط  عامل مهمی در رفتار پذیرش فناوری اطلاعات است. موقعیت  استراتژیک به عنوان جهت گیری های استراتژیک سازمان در جهت ایجاد زیرساخت و رفتار حمایتی برای رقابت تجاری تعریف  می شود(نارور و همکاران،1990). این نیز مکانیزم برای شناسایی و پاسخگویی به یک فضای رقابتی است( وانگ و کوآلس،2007). تحقیقات قبلی اشاره داشت که جهت گیری استراتژیک بنگاه  های کوچک و متوسط عامل مهمی در رفتار پذیرش فناوری اطلاعات است(لنون وفولکینیشتاین،2017). بر اساس یافته ها بین تأثیر اجتماعی و درک سودمندی کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد. چنانکه با توجه به تحقیقات تاثیر اجتماعی میزان درک افراد از دیگران است (مثلاً دوستان خانواده) که معتقدند باید از یک فناوری خاص استفاده کنند(وانکاتش و تانگ،2012). این نشان دهنده میزان اهمیت دادن فرد به دیدگاه دیگران در مقابل دیدگاه خود در مورد استفاده از فناوری اطلاعات اس(ماروپینک وهمکاران، 2017). کاملاً اثبات شده است که تأثیر اجتماعی رفتار پذیرش فناوری اطلاعات را شکل میدهد و به نوبه خود بر استفاده از فناوری اطلاعات تأثیر می گذارد (کیم و همکاران، 2007). از طرفی بین مدیریت هزینه و درک  سودمندی و درک کاربرد آسان تکنولوژی بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد. مدیریت هزینه، به زمان ومدیریت هزینه با استفاده از یک فناوری پیشرفته اشاره  دارد(هو و کو ،2008). درک مدیریت هزینه در حدی است که استفاده کننده در مورد استفاده از یک چارچوب خاص در هزینه های صرف شده ترغیب خواهد شد(دینگ و همکاران، 2008). علاوه بر این یافته های قبلی تایید می کند که مدیریت هزینه تاثیر مثبتی بر درک سهولت استفاده دارد(تاشکندی و همکاران،2015)  علاوه براین مدیریت هزینه تاثیر مثبتی بر درک سودمندی دارد(گالاردو، 2018). همچنین بین نوآوری و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد. نوآوری یک ویژگی فردی است که افراد را مستعد آزمایش تکنولوژی اطلاعات جدید می کند و نقش مثبتی در رفتار پذیرش  تکنولوژی اطلاعات دارد. نوآوری پیش بینی کننده قابل اعتمادی برای نگرش افراد ، درک  سودمندی بلاکچین ،و درک آسان بودن بلاکچین و پذیرش فناوری اطلاعات است. پیش بینی می شود که نوآوری تأثیر مثبتی بر درک آسان بودن بلاکچین داشته باشد و در نتیجه در تصمیم برای پرداخت ارزهای رمزپایه تأثیر بگذارد(.اولا و همکاران، 2020). نوآوری به عنوان مشوق های فناوری سنجیده می شود(پاتانشتی و همکاران،2016). یافته های قبلی نشان می دهد که نوآوری تأثیر قابل توجهی بر سودمندی درک شده دارد (والکزوچ و همکاران،2007). علاوه بر این، نوآوری تأثیر مثبتی بر سهولت درک شده در استفاده دارد(سان و همکاران،2018).  و در نهایت بین خودکارآمدی مدیران و درک سهولت کاربری بلاکچین رابطه مثبت وجود دارد. خودکارآمدی به عنوان باورهای فرد در مورد توانایی وی در استفاده از فناوری اطلاعات است (ونکتاش و بلا،2008) خودکارآمدی با پذیرش و پذیرش فناوری اطلاعات  از جمله در میان شرکت ها ی کوچک و بزرگ ارتباط مثبت دارد(لی،2004). خودکارآمدی تأثیر زیادی در ک سهولت کاربری بلاکچین و پذیرش فناوری اطلاعات دارد(تاچرو پررو،2002).براساس نتایج پژوهش پیشنهادهای زیر مطرح می‌گردد:

  • به بنگاه ها توصیه می شود با توجه به تاثیر معنادار درک مفیدبودن بلاکچین بر تمایل به کاربردش ، در زمان برنامه ریزی برای استفاده از بلاکچین در جهت آشنایی و آموزش کارکنان اقدامات لازم مبذول شود.
  • با توجه به تاثیرمدیریت هزینه با پذیرش بلاکچین، بنابراین کاربری و توسعه این فناوری در کسب و کارها پیشنهاد می‌گردد.
  • با توجه به متاثر شدن تمایل به کاربرد بلاکچین از نوآوری و خودکارآمدی مدیران، بنابراین به ذینفعان پیشنهاد می گردد در جهت گسترش این فناوری توجه خاص در جذب مدیران نوآور و کارامد بنمایند و محیط مساعد رشد آن را تقویت نمایند تا به تحقق توسعه پایدار و رقابت پذیری کمک شایانی بشود.
  • ذینفعان از سازمان ها می خواهند که راه حل ها و محصولات نوآورانه ای را ارائه دهند تا زندگی آنها را بهتر و آسان تر کنند و مدل پذیرش فناوری و تاثر آن از نوآوری نقش مهمی در چنین سناریویی ایفا می کند تا بنگاه ها در کاربرد آن ترغیب شوند.
  • این مطالعه این موضوع کلیدی را برجسته می کند و گامی مهم در جهت اطلاع رسانی به ذینفعان مربوطه، نمایندگان دولت، متخصصان صنعت و سیاست گذاران برمی دارد که بلاکچین و ارتباطش با تاثیر اجتماعی و موقعیتهای استراتژیک، ذینفعان مربوطه می توانند استراتژی ها را توسعه دهند، برنامه های آموزشی اولیه را ارائه دهند و محیطی را تقویت کنند که از پذیرش فناوری اطلاعات از جمله بلاکچین حمایت می کند و در نتیجه توسعه پایدار و رقابت پذیری آنها را تسهیل می کند.

 

[1]- گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.       sama.alyasin@gmail.com

[2]- گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).      zahra.poorzamani@yahoo.com   

مراجع
فهرست منابع

  • آل داود، سیدعلیرضا. صادقی نسب ،محسن.(1400). نقش فناوری های جدید اطلاعاتی در توسعه عملکرد زنجیره تأمین کسب و کارهای پسامدرنیته ایران. مطالعات جغرافیای مناطق کوهستانی، 2 ( 3)، 63 – 82 .
  • آل عمران, رویا, رحیم زاده, فرزاد و شکوهی فرد, سیامک. (1398). اثر اینترنت بر بازدهی سیستم بانکی (مطالعه موردی بانک‌های منتخب ایران.اقتصاد مالی، 13(47)، 39-62
  • افتخاری سینجانی, سیده شیما, روستا, علیرضا, و نعامی, عبدالله. (1400). بررسی تاثیر عوامل موثر بر پذیرش فناوری مالی توسط مشتریان بانک (مطالعه موردی بانک پاسارگاد).دانش سرمایه‌گذاری. 10(38).135-153.
  • اعتمادی جوریابی، مصطفی، خردیار، سینا، آزادی هیر، کیهان(1399 .)تأثیر فشارهای نهادی برنیت حسابداران از پذیرش سیستمهای اطلاعاتی حسابداری: استنادی تجربی از مدل یکپارچه پذیرش به کارگیری فناوری. مجله پیشرفتهای حسابداری،12(2). 29-65.
  • باصری، بیژن و بکتاش مطلق، عارف.( 1391). ارزیابی تاثیر فنّاوری اطلاعات بر بهره وری در شرکت توزیع برق استان آذربایجان غربی.اقتصاد مالی, 6(21) ،113-142
  • پورقنبری, فرشته, یزدی فر, حسن, و فغانی, مهدی. (1401). کاربرد مدل یکپارچه پذیرش و استفاده از فن‌آوری برتمایلات رفتاری حسابداران در پذیرش سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری.دانش حسابداری مالی.9(1). 161-188.
  • پیله‌وری سلماسی، نازنین؛ کسرایی، امیرحسین و جیهونی، مهشید (1400). بررسی چالش‌های پذیرش تکنولوژی بلاکچین در زنجیره تامین پایدار در صنعت خودرو با استفاده از روش ترکیبی دیمتل فازی و مدلسازی معادلات ساختاری. مطالعات کمی در مدیریت، 44 ، 139 – 158 .
  • سپاسی، سحر، انواری رستمی، علیاصغر، خواجوی، زینب (1395 .)بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات از دیدگاه حسابرسان داخلی، دانش حسابداری مالی،3( 4). 189-215.
  • خرم نسب, سید حمزه, حسین زاده لطفی, فرهاد, شهریاری, محمدرضا, & شریفی, مانی. (1399). طراحی مدل مدیریت یکپارچه زنجیره تأمین الکترونیکی کالا و تأثیر آن بر عملکرد مالی شرکت (موردمطالعه: شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب).دانش سرمایه‌گذاری. 9(34)،55-70)
  • رحیمی, اکبر, اخوان, پیمان, فیلسوفیان, مریم, دارابی, علی. (1401). بررسی تأثیر بکارگیری فناوری بلاکچین بر تعاملات همکارانه و بهبود عملکرد در زنجیره تأمین.چشم‌انداز مدیریت صنعتی، 12(1)،109- 134.
  • رحیمی, اکبر و بوشهری, علیرضا،(1398),بررسی نقش فناوری بلاکچین در بهبود عملکرد زنجیره تامین صنایع دفاعی,اولین کنفرانس بین المللی مدیریت دانش، بلاکچین و اقتصاد,تهران, .
  • رضایی، لیلا و بابازاده (1399). بررسی روابط میان شاخص‌های مؤثر بلاکچین برای بهبود رقابت‌پذیری صنایع غذایی. مدیریت تولید و عملیات، 11 ( 3)، 9 – 116 .
  • رضائی، مهدی، طائی زاده، علی،( 1398). تأثیر بلاکچین بر گردش اطلاعات زنجیره تأمین، فصلنامه علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 5(1)، ، 3-27. مرشدی تنکابنی, محمدحسن, تابان, محمد. (1399). بررسی رابطه بین عوامل پذیرش فناوری اطلاعات در بالندگی سازمانی (مورد مطالعه: کارکنان دانشگاه ایلام). علوم و فنون مدیریت اطلاعات. 6(1)، 152-177.
  • علی نژادی, بهزاد, سرلک, احمد و هژبر کیانی, کامبیز. (1401). بررسی تاثیر ابزارهای دریافت و پرداخت الکترونیکی بر کاهش هزینه های دولت و بانکها.اقتصاد مالی,  16(59)، 279- 302
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,894
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 688


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب