بررسی نقش حیوانات در ضرب‌المثل‌های عامۀ شهرستان رستم

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 37، آبان 1401، صفحه 111-137   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2023.1943745.1480

نویسندگان

غلامعلی محمدی¹؛ عطا محمد رادمنش^{* 2}؛ محبوبه خراسانی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

چکیده

ادبیات عامیانۀ هر قوم و خطّه‌ای اعم از نظم و نثر و ادبیات شفاهی نشان‌‌دهنده و بیانگر فکر، باور، آداب و رسوم، رفتار، مناسبات فرهنگی و اجتماعی و شیوۀ زندگی است. در میان ضرب‌المثل‌های شهرستان رستم، حیوانات نقش قابل ملاحظه‌ای دارند. با بررسی‌های انجام‌شده، یک هفتم ضرب‌المثل‌ها به حیوانات اختصاص دارد. این حیوانات که به دو گروه اهلی و وحشی تقسیم می‌شوند، حیواناتی هستند که با زندگی مردم این دیار ارتباط تنگاتنگ دارند. نگاه به جامعۀ حیوانات در این مَثل‌ها در واقع جامعه‌شناسی انسان‌هاست. بعضی از رفتار، حرکات، خلق و خوی حیوان در انسان منعکس شده است که این امر، مَثلی بر پایۀ تشبیه، استعاره یا کنایه را فراهم آورده است. حیواناتی که انسان در زندگی روزمره بیشتر با آن ارتباط داشته است، ضرب‌المثل بیشتری در شأن اوست و انعکاس رفتارش چشمگیرتر است. حیوانی که خدمت بیشتری عرضه می‌کند، نقش بیشتری را در پرورش ایفا می کند و آن که برای زندگی تهدید است، فردی است که رفتارش در جامعه منفی است و کاربرد مثل در شأن وی در حقیقت برای آن است که در اصلاح خویش بکوشد. توصیف یک حیوان در ضرب‌المثل، در حقیقت بیان مشخصۀ فردی است که دارای این صفت است. این همه مَثل در شأن حیوانات با کاربردی که آنان در فرهنگ مردم این شهرستان دارد، جز تربیت، رشد و آموزش، قصد و هدفی در آن متصوّر نیست که این موضوع خود به نقش مهم انسان‌سازی به منظور ایجاد جامعه‌ای سالم تأکید دارد.

کلیدواژه‌ها

شهرستان رستم؛ ضرب‌المثل؛ حیوانات و ضرب‌المثل‌ها

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده انگلیسی.pdf

مراجع

• ایزوپ.(بی‌تا). حکایت‌های ایزوپ، ترجمۀ امیرحسین مکی،تهران: انتشارات آریا گهر.
• امان الهی، اسکندر.(1370). قوم لر،چاپ پنجم، تهران: انتشارات آگه.
• پرتوی آملی، مهدی.(1369). ریشه‌های تاریخی امثال و حکم، چاپ دوم، تهران: انتشارات سنایی.
• حاجیان نژاد، علیرضا. (1399). «تحلیل کارکرد نمادهای جانوری در ضرب‌المثل‌های فارسی با تکیه بر داستان‌نامۀ بهمنیاری» ،دو ماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، 8(31)، 121- 156.
• حبله رودی، محمد.(بی‌تا). جامع التمثیل،چاپ ششم، تهران: انتشارات اسلامیه.
• حبیبی فهلیانی، حسن.(1371). ممسنی در گذرگاه تاریخ، چاپ اول، شیراز: انتشارات نوید شیراز.
• دهخدا، علی‌اکبر.(1363). امثال و حکم، چاپ ششم،تهران: انتشارات سپهر.
• ذوالفقاری، حسن.(1394). زبان و ادبیّات عامّۀ ایران، چاپ اول،تهران: انتشارات سمت.
• ذوالفقاری، حسن.(1388). فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات معین.
• سلاجقه، پروین. (1390). «جستاری در چگونگی کارکرد نمادهای جانوران در اشعار صائب تبریزی و بیدل دهلوی»، فصلنامۀ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، 9(3)، 121- 140.
• شریفی مقدم، آزاده.(1392). «تحلیل معنی شناختی از کاربرد نام حیوانات در ضرب‌المثل‌های گویش لار»،ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان. 1(2)، 137- 159.
• علوی مقدم، مهیار.(1398). «نگاشت‌های استعاره‌ای حیوانات در ضرب المثل‌های برآمده از متون ادب فارسی»، دوماهنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، 7(26)، 207- 240.
• قیاسی، سیدوهّاب.(1396). پژوهشی اجمالی در ادبیات عامیانۀ ایران، چاپ دوم، تهران: انتشارات اطلاعات.
• متین، پیمان.(1385).لرها اقوام ایرانی، تهران: انتشارات امیر کبیر.
• مقیمی، افضل.(1394). فرهنگ واژه‌های لری بویراحمدی، چاپ اول، یاسوج: انتشارات فرهنگ مانا.
• ندیم، مصطفی.(1379). «نقش حیوانات در ضرب المثل‌های شیرازی با نگرشی بر جامعه‌شناسی زبان»،مجموعه مقالات دانشگاه علاّمۀ طباطبایی، ش97، صص 291- 302. 
  

منابع شفاهی

• امان الله محمدیان، متولد 1353، روستای تلخاب سفلی.
• امید حسین زاده، متولد 1360، روستای خیکنده.
• آیت الله کریمی، متولد 1357، روستای گلبابکان.
• بگم جان انصاری، متولد 1322، روستای نوگک.
• جعفر شفیعی، متولد 1318، روستای مورمیر.
• ذوالفقار صابری، متولد 1334، روستای پهون.
• ذوالفقار محمدی، متولد 1340، روستای بردکوه.
• رضا انصاری، متولد 1331، مراسخون علیا.
• زیاد حسینی، متولد 1327، روستای بردکوه.
• سید روح الله سادات، متولد 1339، روستای دشتک.
• سید محسن هاشمی، متولد 1310، روستای موردک.
• شاه خانم محمدی، متولد 1301، روستای بردکوه.
• عبدالعلی حسین زاده، متولد 1341، روستای خیکنده.
• علی رضا چکاو، متولد 1354، روستای مراسخون.
• علیقلی بوستانی، متولد 1316، روستای ضامنی.
• ماهیجان براتی، متولد 1337، روستای چشمه بری.
• مختار وحیدی نژاد، متولد 1325، روستای چشمه بری.
• مریم رستمی، متولد 1338، روستای پرین.
• همه‌جان محمدی، متولد 1322، روستای بردکوه.