پهنه بندی پتانسیل سیل گیری با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و روش منطق فازی در محدوده مجتمع مس سرچشمه

جغرافیای طبیعی

مقاله 2، دوره 15، شماره 58، اسفند 1401، صفحه 47-19   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

الهام عباس پور¹؛ رضا حسن زاده^{* 2}؛ مهدیه حسینجانی زاده³؛ مسعود نصیری⁴

¹گروه اکولوژی، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان، ایران.

²استادیار گروه اکولوژی، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان، ایران،

³استادیار گروه اکولوژی، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرقته، کرمان، ایران

⁴مدیرعامل شرکت آب ومحیط خاورمیانه

چکیده

سیل یکی از رایج ترین بلایای طبیعی جهان می باشد. عدم توجه به خطر احتمالی سیلاب‌ها در منطقه مجتمع مس سرچشمه با توجه به اهمیت معدنی و اقتصادی این منطقه، می‌تواند خسارات اقتصادی بالایی را به دنبال داشته باشد. این پژوهش با هدف پهنه‌بندی و شناسایی خطر سیل‌گیری با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و منطق فازی(Fuzzy Logic) در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در حوضه آبگیر سرچشمه انجام شده است. این نقشه نشان‌دهنده خطر سیل گیری بالا در محدوده پیت معدن، مسیر رود های منطقه و همچنین در محوطه کارگاه ارفع سازان، محل کارخانه جدید اسید و نیروگاه گازی می‌باشد. نتایج حاصل از نقشه سیل گیری در مقایسه با سیل‌های رخداده در سالیان گذشته در این منطقه نشان دهنده صحت بالای این نقشه می‌باشد. نتایج این پژوهش می‌تواند به مدیران و برنامه-ریزان جهت سیاست گذاری کاهش خطرات سیل در مجتمع یاری رساند و همچنین پیش زمینه ای برای انجام مطالعات بعدی در رابطه با مخاطرات محیطی سیل باشد.

کلیدواژه‌ها

سیل گیری؛ AHP؛ فازی؛ خوزه آبریز سرچشمه؛ مجتمع مس سرچشمه

مراجع

1- امیدوار، کمال، مخاطرات طبیعی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه یزد، (1390).

2- انتظاری، علیرضا، اسدی، مهدی، توانسنجی نیروگاههای بادی در استان سیستان و بلوچستان با روش فازی-ای. اچ. پی، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی، سال 30، شماره 3، پاییز.

3- دوستی، ثریا، شهریار، علی، مظفری، غلامعلی، پهنه بندی مناطق آسیب پذیر از سیل در حوضه میمه (استان ایلام)، پایان نامه کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی-هیدرروژئومورفولوژی در برنامه­ریزی محیطی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه یزد، اردیبهشت 1394.

4- غلامی، محمد، احمدی، مهدی، ریزپهنه‌بندی خطر سیلاب در شهر لامرد با استفاده از AHP، GIS و منطق فازی، مجله مخاطرات محیط طبیعی، دوره هشتم، شماره بیستم، تابستان 1398، صص 101-114.

5- قدسی پور، سیدحسین (1392): فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.

6- قنواتی، عزت ا...، ﭘﻬﻨﻪ‌ﺑﻨﺪی ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب ﺷﻬﺮ ﻛﺮج ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎزی، جغرافیا و ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻣﺤﻴﻄﻲ، ﺷﻤﺎره هشتم، زمستان 1392، صص113-131.

7- کاظمی، سکینه، اعلمی، محمد تقی، پهنه بندی خطر سیلاب رودخانه خیاوچای با تلفیق رویکرد سلسه مراتبی فازی و GIS، شانزدهمین کنفرانس هیدرولیک ایران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل 15 -16 شهریور 1396.

8- کشتکار، امیررضا، فیضی، زهرا، افضلی، علی، پهنه‌بندی اراضی مستعد پخش سیلاب با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: محدوده جنوبی دشت کاشان)، نشریه علمی پژوهشی مهندسی و مدیریت آبخیز، جلد 10، شماره 4، 1397، صص 580-592.

9- لشکری پور غلامرضا، عقیلی سیده نجمه، حافظی مقدس ناصر، پهنه‌بندی خطر سیلاب با استفاده از GIS و AHP در حوضه آبخیز گلورد نکا، نخستین کنفرانس ملی نقش مهندسی عمران در کاهش مخاطرات، 6 و 7 دی ماه 97.

10- مختاری، لیلا، محمدنژاد، محمد، بهنیافر، ابولفضل، پهنه‌بندی مخاطره سیلاب در حوضه رودخانه کلات (زیرحوضه منتهی به شهر کلات (، پژوهشهای ژئومورفولوژی کمّی، سال هشتم، شماره 3، زمستان 1398 صص 221-203.

 

11- Broshke A, Sokoti R, Montaseri M, Gahremani A, Investigation Of Flood And Its Zoning Using Satellite Images  07th International River Engineering Conference, Chamran University Of Ahvaz, (2007), 8.

12- Douben, N., Characteristics Of River floods And flooding: A Global Overview, 1985–2003.Irrig Drain 55: S9–S21, Published Online In Wiley Interscienc, (2006).

13- Dr. Murphy P. Mohammed, Flood Hazard Zoning Of Tarlac City: “Towards The Development Of Flood Overlay Zones And Provision”, 7th International Conference On Building Resilience; Using Scientific Knowledge To Inform Policy And Practice In Disaster Risk Reduction, (ICBR2017): 27 – 29 November 2017, Bangkok, Thailand.

14- W Gashaw And D, Legesse. Flood Hazard And Risk Assessment Using GIS And Remote Sensing In Fogera Woreda, Northwest Ethiopia, Chapter 9, Flood Hazard And Risk Assessment Using GIS, (2011).

15- Islam MK, Sado K. Flood Hazard Assessment In Bangladesh Using NOAA AVHRR Data With Geographical Information System. Hydro Proc, (2000). 14: 605-20.

16- W Gashaw And D, Legesse. Flood Hazard And Risk Assessment Using GIS And Remote Sensing In Fogera Woreda, Northwest Ethiopia, Chapter 9, Flood Hazard And Risk Assessment Using GIS, (2011).

17- Karki, S., A. Shrestha, M. Bhattarai, S. Thapa. GIS Based Flood Hazard Mapping And Vulnerability Assessment Of People Due To Climate Change: A Case Study From KANKAI Watershed, East Nepal.; (2011). Doi:10.13140/2.1.4444.4962

18- Khalil, R. Flood Risk Code Mapping Using Multi Criteria Assessment, Journal Of Geographic Information System, 10, 686-698, (2018).

19- Kamonchat Seejataa, Aphittha Yodyinga, Tubtim Wongthadama, Nattapon Mahavika, Sarintip Tantaneeb, Assessment Of Flood Hazard Areas Using Analytical Hierarchy Process Over The Lower Yom Basin, Sukhothai Province, Th International Conference On Building Resilience; Using Scientific Knowledge To Inform Policy And Practice In Disaster Risk Reduction, (ICBR2017): 27 – 29 November 2017, Bangkok, Thailand.

20- Meaden Geoffery J, Advance In Geographic Information Systems And Remote Sensing For Fisheries And Aquaculture, FAO Consultant Canterbury United Kingdom Of Great Britain And Northern Ireland, (2013).

21- Nur-Alishah Soleiman, Thuaibatul Aslamiah Mastor, Muhd Safarudin Chek Mat & Abd Manan Samad, “Flood Hazard Zoning And Risk Assessment For Bandar Segamat Sustainability Using Analytical Hierarchy Process” (AHP), IEEE 11th International Colloquium On Signal Processing & Its Applications (CSPA2015): 6 -8 Mac. 2015, Kuala Lumpur, Malaysia.

22- Ozturk, D., Batuk, F., “Implementation Of GIS-Based Multicriteria Decision Analysis With VB In Arcgis”, International Jurnal Of Information Tecnology & Decision Making, (2011): Vol. 10, No. 6, PP. 1023-1042.

23- Patric Dash & Jishnu Sar, “Dentification And Validation Of Potential Flood Hazard Areausing GIS-Based Multi-Criteria Analysis And Satellitedata-Derived Water Index”, Flood Risk Management, (2020):13: E12620. Https://Doi.Org/10.1111/Jfr3.12620.