اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر مهارت‌های ارتباطی، امنیت روانی-اجتماعی و وابستگی به شبکه‌های اجتماعی در دانش‌آموزان دختر دارای اعتیاد به فضای مجازی

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

دوره 16، شماره 61، خرداد 1402، صفحه 53-74   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jinev.2023.1972576.2799

نویسندگان

سعید شریفی رهنمو¹؛ آیت اله فتحی^{* 2}؛ فرحناز یزدانی کلیبر³؛ مجید شریفی رهنمو⁴

¹دانشجوی دکتری مطالعات برنامه‌درسی، دانشگاه بوعلی‌سینا، ایران، همدان

²مرکز تحقیقات علوم شناختی و رفتاری در پلیس، معاونت بهداشت،امداد و درمان، فرماندهی انتظامی، تهران، ایران

³کارشناسی‌ارشد روان‌شناسی تربیتی، موسسه آموزش عالی چرخ نیلوفری، ایران، تبریز

⁴دانشجوی دکتری مطالعات برنامه‌درسی، دانشگاه علامه طباطبایی، ایران، تهران

چکیده

هدف پژوهش حاضر اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر مهارت‌های ارتباطی، امنیت روانی-اجتماعی و وابستگی به شبکه­های اجتماعی در دانش­آموزان دختر دارای اعتیاد به فضای مجازی بود. این پژوهش به شیوه نیمه آزمایشی از نوع طرح پیش­آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری دانش­آموزان دختر متوسطه دوم دارای اعتیاد به فضای مجازی در شهرستان کلیبر بودند که از این جامعه به روش در دسترس تعداد 74 دانش­آموز انتخاب شده و پرسشنامه اعتیاد به فضای مجازی تکمیل شد و دانش­آموزانی که نمره آن­ها در پرسشنامه اعتیاد به فضای مجازی یانگ در دامنه بین 80 تا 100 (نمره برش و به عنوان اعتیاد به فضای مجازی) بود؛ 40 نفر به عنوان نمونه انتخاب و در دو گروه آزمایش (20 نفر) و گروه کنترل (20 نفر) جایگزین شدند. برای جمع­آوری داده­ها از پرسشنامه­های اعتیاد به فضای مجازی، پرسشنامه مهارت‌های ارتباطی، امنیت روانی اجتماعی و وابستگی به شبکه­های اجتماعی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده­ها نیز با آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره انجام گرفت. نتایج نشان داد آموزش مهارت‌های زندگی بر وابستگی به فضای مجازی و مؤلفه­های(عادت، اعتیاد و درگیری بالا) تأثیر دارد(05/0>P). همچنین آموزش مهارت‎های زندگی بر امنیت روانی اجتماعی و مؤلفه­های(اطمینان به خود، احساس ناخوشنودی، ناسازگاری محیطی و دید مردم نسبت به خود) و مهارت‌های ارتباطی و مؤلفه­های(بازخورد، گوش دادن و مهارت کلامی) تأثیر دارد (05/0>P).

کلیدواژه‌ها

امنیت روانی اجتماعی؛ مهارت‌های ارتباطی؛ مهارت‌های زندگی؛ وابستگی به شبکه‌های اجتماعی

مراجع

احمدی، ژاله و زینالی، علی (1397). تأثیر اعتیاد به شبکه­های اجتماعی در پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان: نقش میانجی کیفیت خواب، اهمال کاری تحصیلی و استرس تحصیلی. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 6(2)، 21-32.

خسروی، زهره (1380). بررسی آسیب های روانی- اجتماعی زنان سرپرست خانواده. مجله علوم انسانی الزهرا، 11، 71-94.

دهان‌زاده، امیر و برنا، محمدرضا (1398). بررسی تأثیر آموزش مهارت های زندگی بر احساس امنیت اجتماعی و سلامت روان در نوجوانان اهواز. مجله روانشناسی اجتماعی، 13(50)، 73-82.

رستمی­نژاد، محمدعلی و شوکتی­راد، احمدرضا (1395). پیش­بینی عضویت در شبکه­های مجازی و عملکرد تحصیلی دانشآموزان بر اساس سبک­های فرزندپروری و سازگاری. فصلنامه روان­شناسی کاربردی، 10(2)، 193-208.

رئیسی، فاطمه؛ حاجی کرم، آمنه؛ بخشی، فاطمه؛ طهرانی‌زاده، مریم و امانی، فاطمه (1399). پیش‌بینی اعتیاد به اینترنت بر اساس مهارت‌های اجتماعی و امنیت روانی دانشجویان. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، ۷ (۲) :۱۳۹-۱۲۸

زارع، حسین؛ علیمرادی، مهتاب؛ و رحمانیان، مهدیه (1399). اثربخشی آموزش مهارت های زندگی بر وابستگی به فضای مجازی و قلدری سایبری در نوجوانان منطقه سه شهر تهران. مجله پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 8(2)، 45-56.

سبزمنش جعفری، سمیه، میردریکوندف فضل‌اله و صادقی، مسعود (1397). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر پذیرش اجتماعی و اعتیاد اینترنتی دانش آموزان دختر. مجله علوم روانشناختی، 17(71)؛ 34-56.

علی­زاده­عطالو، قاسم، مجیدی­قهرودی، نسیم و هاشمی، شهناز (1393)، بررسی رابطه بین سوادرسانه­ای و شکل­گیری هویت فردی، اولین کنفرانس بین­المللی سوادرسانه­ای در ایران، تهران، دانشگاه باقرالعلوم. 30 مهر.

فتحی، آیت‌اله، شریفی‌رهنمو، سعید و زارع، طیبه (1398). پیش بینی امنیت روانی- اجتماعی بر اساس مطلوبیت اجتماعی، سازگاری اجتماعی و کفایت اجتماعی در بین دانش آموزان متوسطه(موردمطالعه: شهر تبریز). فصلنامه علمی مطالعات امنیت اجتماعی، 10(60)، 105-131.

قاسمی، فهیمه و حسن­زاده، رمضان (1397). رابطه اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی مجازی با چشم انداز زمانی و بهداشت روانی دانشجویان. فصلنامه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 9(1)، 99-122.

کاملی، زهرا، قنبری­هاشم­آبادی، بهرام و محمدیان‌شعرباف، حمیدرضا (1390). بررسی اثربخشی گروه درمانی شناختی متمرکز بر طرحواره برتعدیل طرحواره­های ناسازگار اولیه در دختران نوجوان بی‌سرپرست و بدسرپرست. مجله پژوهش های روانشناسی بالینی و مشاوره، 1(1)، 21-32.

کردنوقابی، رهی و شریفی، پدرام (1384). تهیه و تدوین برنامه مهارت‌های زندگی برای دانش­آموزان دورة متوسطه تحصیلی. فصلنامه نوآوری­های آموزشی، 11(12): 34-40.

ﻣﻬﺪی­زاده، ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪ(1391).  نظریه­ رﺳﺎﻧﻪ­ها: دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی راﯾﺞ و اﻧﺪﯾﺸﻪ­­ﻫﺎی انتقادی: ﺗﻬﺮان. ﻫﻤﺸﻬﺮی.

یاسایی، مهشید (1392). رشد و شخصیت کودک. تهران: انتشارات مرکز.

Ahmadi, J. & Zinali, A. (2017). The effect of addiction to social networks on students' academic progress: the mediating role of sleep quality, academic procrastination and academic stress. Research in school and virtual learning, 6(2): 21-32. [In Persian].

Alizadeh Atalo, A., Majidi Kahrodi, N., & Hashemi, S. (2013). Investigating the relationship between media literacy and the formation of individual identity, the first international conference on media literacy in Iran, Tehran, Bagheral Uloom University. October 30. [In Persian].

Andreassen, C. S. (2015). Online social network site addiction: A comprehensive review. Current Addiction Reports, 2(2): 175–184.

Barton, M. B., Miles, S. E., Tattersall, M. H., Butow, P. N., Crossing, S., Jamrozik, K., ... & Atkinson, C. H. (2003). Cancer knowledge and skills of interns in Australia and New Zealand in 2001: comparison with 1990, and between course types. Medical journal of Australia, 178(6): 285-289.

Burlaka, V., Graham-Bermann, S. A., & Delva, J. (2017), Family factors and parenting in Ukraine. Child abuse & neglect, 72, 154-162.

Cepe, M. (2014). The effect of Facebook use, self-discipline and parenting styles on the academic achievement of high school and university students. A thesis submitted in partial fulfilment of the requirements for the degree of Master of Arts in Psychology.

Chavula, M. P., Svanemyr, J., Zulu, J. M., & Sandøy, I. F. (2022). Experiences of teachers and community health workers implementing sexuality and life skills education in youth clubs in Zambia. Global Public Health, 17(6): 926-940.

Chen, C., & Leung, L. (2016). Are you addicted to Candy Crush Saga? An exploratory study linking psychological factors to mobile social game addiction. Telematics and informatics journal, 33(4): 1155-1166.

 Dahanzadeh, A; Borna, M. (2018). Investigating the effect of life skills training on the feeling of social security and mental health in adolescents in Ahvaz. Journal of Social Psychology, 13(50): 73-82. [In Persian].

Durak, H.Y. (2018). Modeling of variables related to problematic internet usage and problematic social media usage in adolescents. Current Psychology, 3, 1-3.

Einarsdóttir, G. A. (2015). Social network site usage among adolescents: effects on mental and physical well-being. Department of Psychology, School of Business, 4, 45-67.

 Fathi, A., Sharifi Rahnemo, S., Zare, T. (2018). Prediction of psycho-social security based on social desirability, social compatibility and social adequacy among high school students (case study: Tabriz city). Scientific Quarterly Journal of Social Security Studies, 10(60), 105-131. [In Persian].

Ghasemi, F; Hassanzadeh, R. (2017). The relationship of addiction to virtual social networks with time perspective and mental health of students. Quarterly Journal of Information and Communication Technology in Educational Sciences, 9(1), 122-99. [In Persian].

Gursimsek ,I.,Vural,D.E., Demirsoz ,E.S.(2008). The Relation Between Emotional Intelligence And Communication Skills Of Teacher Candidate, Mehmet Akif Ersoy Universitesi Egitim Fkultesi Dergisi December ,1-11

Hadzic, F.(2022) Internationalization of Neo-Nazism and Social Media: Psychosocial, Sociopolitical and Security Inquiry. Lectio Socialis, 6(1), 11-22.

Hiroi, N. & Agatsuma, S. (2005). Genetic susceptibility to substance dependence. Journal of Molecular Psychiatry, 10, 336– 344.

Hita C. R., & Kumar, G. V. (2017). Effect of Life Skills Training On Emotional Distress: A Comparative Study between Adolescent Boys and Girls. The International Journal of Indian Psychology, 146-155.

Kameli, Z; Ghanbari Hashemabadi, b. Mohammadian Shearbaf, H. (2010). Investigating the effectiveness of schema-focused cognitive therapy group in the modification of primary maladaptive schemas in neglected and badly-supervised adolescent girls. Journal of Clinical and Counseling Psychology Research, 1(1), 21-32. [In Persian].

Khosravi, Z. (2001). Examining the psychological and social harms of female heads of the family. Al-Zahra Humanities Journal, 11, 71-94. [In Persian].

Kurdnoqabi, R.; Sharifi, P. (2005). Preparation and compilation of life skills program for high school students. Educational Innovation Quarterly, 11(12): 34-40. [In Persian].

Kuss, D. J., Kanjo, E., Crook-Rumsey, M., Kibowski, F., Wang, G. Y., & Sumich, A. (2018). Problematic mobile phone use and addiction across generations: The roles of psychopathological symptoms and smartphone use. Journal of technology in behavioral science, 3(3), 141-149.

Liberman, I. Y., & Shankweiler, D. (1989). Liberman. AM, Mattingly. I., & Shankweiler, D.

MacDonald-Phillips, K. A., McKenna, S. L., Shaw, D. H., Keefe, G. P., VanLeeuwen, J., Artemiou, E., & Adams, C. L. (2022). Communication skills training and assessment of food animal production medicine veterinarians: A component of a voluntary Johne's disease control program. Journal of Dairy Science, 105(3), 2487-2498.

Maslow, A. H., Hirsh, E., Stein, M., & Honigmann, I. (1945). A clinically derived test for measuring psychological security-insecurity. The Journal of general psychology, 33(1), 21-41.

Mehdizadeh, S. (2011). Media theory: common viewpoints and critical thoughts: Tehran. co-citizen [In Persian].

Mehpare, s., & Surmeli, H. (2010). Examination of relationship between persevice science teachers' sense of efficacy and communication skills. Procedia social and Behavioral sciences. 2, 4722-4727. available online at www.sciencediredt.com\

Mikulincer, M., & Florin, V., (2001). Attachment style and affect regulation: implications for coping with stress and mental health. In: Fletcher GJO, Clark MS. (editors). Blackwell handbook of social psychology: Interpersonal processes. Oxford: Blackwell;: 537-57.

Pehlivan, K.B(2005). Ogretmen Adaylarmin illetisim Becerisi Algilari uzerine Bircalisma. Illkogretim- online, 42(2): 17-23.

Pradeep, B. S., Shenoy, A. B., Shahane, S., Srividya, R. N., Arelingaiah, M., D’Souza, R., ... & Gururaj, G. (2022). Age, gender, peers, life skills and quality of life influence risk of cell phone addiction among college teachers in Karnataka, India: a state level epidemiological analysis. BMC Public Health, 22(1): 1-10.

Raisi, F., Haji Karam, A; Bakhshi, F., Tehranizadeh, M., & Amani, F. (2019). Prediction of Internet addiction based on students' social skills and psychological security. Journal of Cognitive Psychology and Psychiatry, 7(2):128-139. [In Persian].

Rigi Koteh, M., Mehdinezhad, V., & Shirazi, M. (2022). The Effect of Empowerment based on Life Skills on Reducing Social Anxiety Among Adolescents Who Use Social Networks Extensively. Islamic Life Journal, 5(4): 8-14.

Rostaminejad, M., & Shaukati Rad, A. (2015). Prediction of membership in virtual networks and academic performance of students based on parenting styles and adaptation. Applied Psychology Quarterly, 10(2), 193-208. [In Persian].

Sabzmanesh Jafari, S., Mirdrikundev, F., & Sadeghi, M. (2017). The effect of life skills training on social acceptance and internet addiction of female students. Journal of Psychological Sciences, 17(71): 34-56. [In Persian].

Triche, A. B. (2006). Characteristics of shy and socially phobic individuals. Submitted in partial fulfillment of the requirements the degree of B.A.

Turel, O., & Serenko, A. (2012). The benefits and dangers of enjoyment with social networking. European Journal of Information Systems, 21(5): 512–528.

Young, K. (1998). Internet addiction and a winning strategy for recovery. Journal Behavior Scientist, 24(1): 14-28.

Yasai, M. (2012). Child development and personality. Tehran: Center Publications. [In Persian].

Zare, H., Alimoradi, M., & Rahmanian, M. (2019). The effectiveness of life skills training on dependence on virtual space and cyber bullying in teenagers in the three cities of Tehran. Journal of research in school and virtual learning, 8(2): 45-56. [In Persian].