مطالعه‌ی اسنادی تأثیر بازی های آموزشی بر خلاقیت کودکان دبستانی

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 46، آذر 1401، صفحه 29-50   

نوع مقاله: مروری

نویسندگان

رباب رحمتی^{* 1}؛ امیر کریمی²

¹استادیار گروه آموزش علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان البرز، کرج، ایران

²دبیر مطالعات اجتماعی، زنجان، ایران

چکیده

مقدمه: خلاقیت یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های شناختی است که توجه به آن در فرایند آموزشی به‌ویژه در دوره ابتدایی حائز اهمیت است. هدف: لذا پژوهش حاضر باهدف مطالعه‌ی تأثیر انواع بازی‌های آموزشی بر رشد خلاقیت دانش آموزان انجام‌شده است. روش پژوهش: از نوع مروری بود و پایگاه‌های اطلاعاتی نورمگز، پرتال جامع علوم انسانی، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، سیویلیکا، علم نت، مگیران و... با استفاده از کلیدواژه‌های پژوهش بررسی شدند و 19 مقاله مرتبط از بین مقالات منتشرشده از سال 1390 تا 1400 انتخاب و بررسی شدند.
یافته‌های پژوهش: 84 درصد از مقالات تأثیر مثبت بازی بر خلاقیت کودکان دبستانی را اثبات کرده‌اند، 5 درصد از مقالات تأثیر منفی و 11 درصد تأثیر معناداری بین بازی و خلاقیت نشان ندادند. همچنین 29 درصد از پژوهش‌ها تأثیر بازی‌های کامپیوتری را بر خلاقیت کلی/تفکر انتزاعی/ بار شناختی/ انعطاف‌پذیری و سیالی/ پیشرفت تحصیلی نشان دادند. بازی‌های اکشن کامپیوتری / بازی‌سازی رایانه‌ای / ساعت بازی متوسط / تخیل/بازی وانمودی/ قصه‌گویی /شعر با 9 درصد بر خلاقیت اثر داشته و بازی‌های خلاقانه کانون پرورش فکری/ پرورش گیاهان و بازی/ بازی‌های درک، خطی و ترکیبی/ مبتنی بر برنامه درسی تابا/ بازی‌های ایفای نقش/ بازی‌درمانی خلاقیت محور/ بازی‌های آموزشی هندسی با 5 درصد بر خلاقیت تأثیر داشتند. بیشترین توجه مقالات به بازی‌های رایانه‌ای بیشترین بوده و تأثیر بازی‌هایی چون: بازی‌های کوهنوردی، دویدن، آواز خواندن، بازی در فضای باز و طبیعت، بازی‌های تجاری، بازی‌هایی با استراتژی‌های مؤثر، بازی‌های شرطی شده، بازی‌های جدی نقش‌آفرینی مغفول مانده‌اند.
درنتیجه استفاده از بازی‌های آموزشی می‌تواند موجب افزایش خلاقیت دانش آموزان گردد و توجه به جنبه‌های مغفول مانده در پژوهش‌ها حائز اهمیت است.

کلیدواژه‌ها

آموزش خلاقیت؛ بازی؛ کودکان دبستانی؛ مروری

مراجع

آسا، ک، نادری، ع، سیف نراقی، م .(1399). طراحی و اعتبارسنجی چهارچوب درس بازی‌های رایانه‌ای، به‌منظور پرورش خلاقیت دانش‌آموزان پایه ششم. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(3 ), 69-94.

ابراهیم ، ا. غلامعلی لواسانی، م. ارجمندنیا، ع ، افروز، غ. (1400). بررسی نیمرخ هوشی، شخصیتی و خلاقیت دانش‌آموزان تیزهوش تحصیلی. نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 11(1)، 22-1 .

احمدزاده بهشتی، س، علیزاده اجیرلو، س، بابا پور، ج، حامی، ا .(1399). اثربخشی کاربرد گیاهان در محیط آموزش و بازی بر پرورش خلاقیت کودک. فصلنامه پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، 15(59)، 127-141.

آقایی‌گلدیانی، ‌غیاثی،‌ ز(1399). مقایسه اثربخشی بازی‌درمانی و طرح‌واره درمانی بر روی ذهنیت کودک آسیب‌پذیر در کودکان دارای اختلالات یادگیری. پیشرفت‌های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش‌وپرورش، 32(3)، 44-37.

امامی ریزی، ک، حقانی، ف، یوسفی، ع. (1398). بررسی تأثیر به‌کارگیری بازی‌های آموزشی در درس هندسه بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایه سوم ابتدایی. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه ریزی درسی)، 16(34 (پیاپی 61) ), 64-74.

    باقری، ن. لطیفی،ز(1400).اثربخشی مداخله بسته مغز برتر بر تمرکز، حافظه و خلاقیت دانش‌آموزان مقطع دبستان شهر اصفهان. نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی،10(4) ، 63-8.

باقری کراچی، ا، صادقی، س، رزمجو، م. (1397). مقایسه خلاقیت دانش‌آموزان علاقه‌مند به بازی‌های رایانه‌ای برحسب سبک، سابقه و میزان. راهبردهای آموزش (راهبردهای آموزش در علوم پزشکی،11(6)، 20-25.

بیرنگ، ن، علیوندی وفا، م. (1399). اثربخشی بازی‌درمانی خلاقیت محور بر عزت‌نفس, خلاقیت و کمرویی دانش‌آموزان کمروی مقطع ابتدایی. آموزش و ارزشیابی (علوم تربیتی)، 13(52)، 137-159.

پارسامنش، ف، صبحی قراملکی، ن (1392). تأثیر بازی‌های وانمودی شعر بر پرورش خلاقیت کودکان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 2(4)، 158-141.

پورروستایی اردکانی، س، عارفی، ز. (1396). مقایسه اثربخشی آموزش مبتنی بر بازی رایانه‌ای آموزشی و آموزش مبتنی بر فیلم آموزشی بر خلاقیت و انگیزش دانش‌آموزان. فناوری آموزش (فناوری و آموزش)، 12(1 )، 74-63.

توران پشتی، م؛ کریم زاده، ص. (1390). تأثیر بازی‌های رایانه‌ای بر خلاقیت و رابطه آن با سازگاری روانی دانش‌آموزان. نوآوری‌های مدیریت آموزشی (اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی)، 7(1) (مسلسل 25))، 55-68.

حسینی، ن، حجتی، ح، آخوندزاده، گ (1398). تأثیر بازی‌درمانی والدمحور بر خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی. آموزش پرستاری. ۸ (۳) :۵۲-۴۶.

خزایی، س، مشهدی، ا. (1394). بررسی تأثیر بازی مجازی بر بار شناختی و خلاقیت فراگیران در پودمان ترکیبی آموزش نوشتار انگلیسی. مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، 10(1 (پیاپی 18))، 83-72.

خزایی، ک، جلیلیان، ن. (1393). تأثیر بازی‌های آموزشی رایانه‌ای بر پیشرفت تحصیلی و خلاقیت دانش‌آموزان مقطع ابتدایی. فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 5(2 (پیاپی 18))، 23-39.

داودی، م،یاعلی، ر، قدیری، ف، بهرام، ع. (1400). تأثیر روش‌های آموزشی بازی برای درک، آموزش ورزش، ترکیبی (بازی برای درک+ آموزش بازی) و خطی بر خلاقیت کودکان در فوتسال. رشد و یادگیری حرکتی-ورزشی (حرکت)، 13(3 )، 311-293.

رادبخش، ن، محمدی فر، م، کیان ارثی، ف. (1392). اثربخشی بازی و قصه‌گویی بر افزایش خلاقیت کودکان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 2(4)، 195-177.

رمضانپور گلیرد، ز. یعقوبی، ا. پیرانی، ذ. تقوایی، د. (1401). اثربخشی مداخالت بازی محور مبتنی بر رویکرد شناختی رفتاری بر خلاقیت و خود ارزشمندی دانش‌آموزان ابتدایی. نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی،10(4) ، 158-137 .

روشنیان رامین، م،  علی‌آبادی، خ، دلاور، ع. (1399). بررسی تأثیر بازی‌سازی رایانه‌ای بر خلاقیت دانش‌آموزان دوره ابتدایی. فناوری آموزش (فناوری و آموزش)، 14(3) (پیاپی 55) )، 739-748.

صالحی، ط، علیمردانی، م،  قدرتی شهیدی، م (1400). اثربخشی بازی‌های کامپیوتری بر خلاقیت و واکنش‌های هیجانی کودکان، مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، 57، 433 - 447.

علاءالدینی، ز، کلانتری، م، کجباف، م، مولوی، ح. (1394). تأثیر بازی‌های ایفای نقش بر خلاقیت هیجانی و شناختی کودکان. روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)، 12(45)، 25-15.

فلاح تفتی، ح، منتظری سانیج، ف، رضائی، م. (1399). تحلیل تأثیر اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای بر خلاقیت و نیت کارآفرینی (موردمطالعه: بازی-بازهای منتخب شهر یزد). توسعه کارآفرینی، 13(3 )، 381-400.

قربان دردی نژاد، ف، خزایی، س. (1393). بررسی تأثیر میدان بازی مجازی بر خلاقیت مشارکتی و پیشرفت یادگیری فراگیران در پودمان ترکیبی آموزش واژگان زبان انگلیسی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 4(3)، 31-1.

مرادی، ر، نوروزی، د. (1395). مقایسه اثربخشی آموزش از طریق بازی‌های آموزشی رایانه‌ای و روش سنتی بر مهارت‌های تفکر انتقادی و خلاقیت دانش‌آموزان تیزهوش. روانشناسی مدرسه، 5(2)، 131-150.

مهرعلی، ر، موحدی، ی (1397).تأثیر اسباب‌بازی‌های خلاقانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بر میزان خلاقیت کودکان دبستانی 7 تا 9 سال، مطالعات پیش‌دبستان و دبستان، 3(11)، 1-24.

نوری، ر، رحیمی مروتی، ر. (1400). استفاده از بازی در آموزش شیمی آلی. پژوهش در آموزش شیمی، 3(1)، 123-101.

یارمحمدی واصل، م، رشید، خ، بهرامی، ف. (1393). آموزش از طریق بازی بر بهبود نگرش ریاضی دانش‌آموزان دختر مقطع ابتدایی. روانشناسی مدرسه، 3(3)، 122-135.

یوسفی، عاطفه (1394). کودکان از نظر جان دیویی، نشریه فلسفه و کودک، 3(1) (پیاپی ۹)، 90-83.

 

Ali, S., Payne, B. H., Williams, R., Park, H. W., & Breazeal, C. (2019). Constructionism, ethics, and creativity: Developing primary and middle school artificial intelligence education.Robots.Media.Mit.Edu. https://robots.media.mit.edu/wp-content/uploads/sites/7/2019/08/ Constructionism__Ethics__and_Creativity.pdf

Behnamnia, N., Kamsin, A., Ismail, M. A. B., & Hayati, A. (2020). The effective components of creativity in digital game-based learning among young children: A case study. Children and Youth Services Review, 116, 105227.https://doi.org/10.1016/J. CHILDYOUTH. 2020.105227

Bulut, D., Samur, Y. & Cömert, Z. The effect of educational game design process on students’ creativity. Smart Learn. Environ. 9, 8 (2022). https://doi.org/10.1186/s40561-022-00188-9

Caso, S., & van der Kamp, J. (2020). Variability and creativity in small-sided conditioned games among elite soccer players. Psychology of Sport and Exercise, 48, 101645.

     https://doi.org/10.1016/J.PSYCHSPORT.2019.101645

Çelikler, D., Demir Kaçan, S., & Yenikalaycı, N. (2021). Nomenclature of Cyclic and Aromatic Hydrocarbons by Educational Games: OrgChemGame. International Journal of Progressive Education, 17(4), 297–307. https://doi.org/10.29329/ijpe.2021.366.18

Daniyarova, A., Suad, A., Vecherinina, E., Seluch, M., & Ananishnev, V. (2022). Games for Science Education: is this technique effective for developing students’ creativity and scientific competence? World Journal on Educational Technology: Current Issues, 14(1), 28–41. https://doi.org/10.18844/WJET.V14I1.6629

Darni, R. (2020). English Game Education Application with Mobile Learning for Childhood. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(06), 1862–1868.

Dodd, H. F., Nesbit, R. J., & Maratchi, L. R. (2021). Development and evaluation of a new measure of children’s play: the Children’s Play Scale (CPS). BMC Public Health, 21(1), 1–11.

     https://doi.org/10.1186/s12889-021-10812-x

Kristanto, A., Mustaji, Mariono, A., Sulistiowati, & Afifah. (2019). Development of education game media for xii multimedia class students in vocational school. Journal of Physics: Conference Series, 1387(1), 012117. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1387/1/012117

Hammershøj, L. G. (2021). Creativity in children as play and humour: Indicators of affective processes of creativity. Thinking Skills and Creativity, 39, 100784. https://doi.org/10.1016/J.TSC.2020.100784

Hoang Minh Phu. (2019).  Developing creativity for children: Roles of parents.Critivity Development and Opportunities for Business and Startup Ideast: Ha Noi, Viet Nam.

https://www.researchgate.net/publication/335099597_Developing_creativity_for_children_Roles_of_parents

Lam, J. H. Y., & Tong, S. X. (2021). Drawing a New Picture: Children with Developmental Dyslexia Exhibit Superior Nonverbal Creativity. Research in Developmental Disabilities, 116, 104036.

     https://doi.org/10.1016/J.RIDD.2021.104036

Marda, M. (2020). Enhancing Deeper Learning Using Empathy and Creativity In Role-Playing Serious Games.

     https://core.ac.uk/download/pdf/333645501.pdf

Reyes-Chua, E. (2019). Games as effective language classroom strategies: a perspective from English major students. European Journal of Foreign Language Teaching.

     https://doi.org/10.5281/zenodo.2621548

Ruiz, M. F. L., Esclada, R. I., Balderama, J. H., Aguirre, A. A. I., Cutin, M. N. I., & Lozada, R. M. (2021). WISE game: wireless interactive software educational game. Indonesian Journal of Electrical Engineering and Computer Science, 23(3), 1357–1365.

     https://doi.org/10.11591/ijeecs.v23.i3.pp1357-1365

Satrio, Y. D., Wardoyo, C., Sahid, S., Fauzan, S., & Ma’ruf, D. (2021). The Effectiveness of Educational Games on Post-Pandemic Learning. KnE Social Sciences, July. https://doi.org/10.18502/kss.v5i8.9388

Vocaturo, E., Zumpano, E., Caroprese, L., Pagliuso, S. M., & Lappano, D. (2019). Educational games for cultural heritage. CEUR Workshop Proceedings, 2320(March), 96–106.

Walia, C. (2019). A Dynamic Definition of Creativity.

     Https://Doi.Org/10.1080/10400419.2019.1641787, 31(3), 237–247. https://doi.org/10.1080/10400419.2019.1641787.