مطالعه زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر بی‌تفاوتی نسبت به اعتیاد با استفاده از استراتژی داده‌بنیاد(مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی کرمان در سال 1400)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 3، دوره 12، شماره 44، آذر 1401، صفحه 59-96   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/uss.2022.699026

نویسندگان

علیرضا صنعت خواه^{* 1}؛ سپیده حضرتی²

¹استادیار گروه جامعه شناسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران(نویسنده مسؤول)

²استادیار گروه جامعه شناسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: در کنار مسألۀ اعتیاد به مواد مخدر، بی‌تفاوتی شهروندان نسبت به این معضل اجتماعی،  یکی از دغدغه‌های اصلی  جامعۀ ماست. هدف از تحقیق پیش‌رو مطالعۀ زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر پدیدۀ بی‌تفاوتی نسبت به اعتیاد است. روش‌شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی و از نظر نوع مطالعه از نوع تحقیقات کیفی مبتنی بر روش داده‌بنیاد و روش نمونه‌گیری هدفمند در دسترس است. مشارکت‌کنندگان پژوهش، 28 نفر از  دانشجویان  در حال تحصیل دانشگاه آزاد کرمانند. از مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته به ‌عنوان ابزار گردآوری داده‌ها استفاده و برای رسیدن به معیار قابلیت اعتماد از سه روش: کنترل یا اعتباریابی توسط اعضا، مقایسه‌های تحلیلی و استفاده از تکنیک ممیزی  بهره گرفته شده است. داده‌ها بر طبق رویۀ مبتنی بر نظریۀ زمینه‌ای در سه مرحلۀ کدگذاری باز، انتخابی و گزینشی (محوری) تجزیه‌ و تحلیل شده‌اند. یافته‌ها: بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده عواملی از جمله: بسترهای نامناسب: مشارکت پیشگیرانه/ مشارکت اجتماعی  و همچنین کاهش سطح التزام مدنی/انزواطلبی و ضدیت هنجاری به‌عنوان  مهم‌ترین عوامل علّی، الگوهای رفتاری ضداجتماعی/آسیب‌پذیری شخصیتی/تنفر فرهنگی  به‌عنوان عوامل زمینه‌ای، بی‌تفاوتی مدنی و اجتماعی/نارضایتی اجتماعی/یادگیری اجتماعی، به‌عنوان عوامل مداخله‌گر، اثربخشی اجتماعی دولت/ مدیریت جهادی و انقلابی در کاهش عرضه و تقاضای مواد مخدر، به ‌عنوان مهم‌ترین راهبردها، بی‌تفاوتی و انزوای اجتماعی، بی‌تفاوتی نسبت به خانواده و مسئولیت‌های اجتماعی به‌ عنوان پیامدها و ناکارآمدی و ناامیدی در حل مسائل و مشکلات کشور" به ‌عنوان مقولۀ هسته که توان تحلیل فرایند درک و تفسیر بی‌تفاوتی نسبت به اعتیاد را در دانشجویان دارد در نظر گرفته شده است. نتیجه‌گیری: نتایج بررسی نشان می‌دهد که بی‌تفاوتی نسبت به اعتیاد در جامعه مورد بررسی، از عوامل متعددی تأثیر می‌گیرد که  دارای منشأ اجتماعی و فرهنگی است.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها

بی‌تفاوتی نسبت به اعتیاد؛ مبارزه با مواد مخدر؛ کرمان؛ عملکرد پلیس

مراجع

استراوس، انسلم وکربین، جولیت(1391). مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای. ترجمه: ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.

اکبری، حسین صفری، سعید.(1397). مطالعۀ بسترهای اجتماعی ابتلا به اچ‌آی‌وی/ایدز با استفاده از استراتژی نظریۀ زمینه‌ای. مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.15(2).105-132.

ایمان، محمدتقی(1391)روش‌شناسی تحقیقات کیفی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

بابایی، ابوالفضل. واحدی، شهرام. ادیب، یوسف. ایمان‌زاده، علی. (1400). تجربه زیسته نوجوانان پسر از مکانیسم بی‌تفاوتی اخلاقی و قلدری: یک مطالعه نظریه زمینه‌ای. مجله علوم روان‌شناختی، 20(97)، 47-62.

بحرینی بروجنی، مجید(1392)بررسی اثربخشی چهار روش آموزش پیشگیری از سوءمصرف مواد بر تغییر نگرش نسبت به اعتیاد و مواد مخدر در دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطه، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد،16(2)،43-51

برجاس، فرحناز، گواری، فاطمه، محمدعلی زاده، سکینه، حق‌دوست، علی‌اکبر(1390) بررسی نظرات معتادان بستری در مراکز ترک اعتیاد شهر کرمان در مورد عوامل مرتبط در گرایش به استفاده از مواد مخدر در سال 87-1386، فصلنامه تحقیقات علوم رفتاری،9(4)پیاپی 20،280-286

پور منافی، ابوالفضل، قربانی، ابراهیم(1397) پیشگیری نوین: نقش رسانه مجازی در پیشگیری از گرایش به مواد مخدر در فضای سایبر، فصلنامه اعتیادپژوهی،12(49)،9-22

جمشیدی، علیرضا، اسدی، مسعود، اسدیان، سهیلا(1398) رابطه عوامل خطرساز و محافظت‌کننده خانوادگی با مصرف مواد مخدر در بین نوجوانان، مجله تحقیقات علوم رفتاری،17(3)،416-423

جهانگیری، جهانگیر، محمدی، نسرین(1397) تبیین جامعه‌شناختی رابطه امید سیاسی و بی‌تفاوتی اجتماعی (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه شیراز)، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران،7(1)پیاپی 25،127-150،  

حسین‌زاده فرمی، مهدی، صادقی ده چشمه، ستار(1398) تبیین مصرف مواد مخدر در بین اقوام منطقه مرکزی شهرکرد، فصلنامه  مسائل اجتماعی ایران،10(2)،111-129  

حیدری، محمد؛ قاسمی، وحید؛ رنانی، محسن و ایمان، محمدتقی.(1398). ارائه الگوی پارادایمی فرهنگ مالیاتی نزد مؤدیان مالیاتی شهر اصفهان(پژوهشی کیفی در حوزه جامعه‌شناسی اقتصادی). دوفصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر،8(15).، 1-35  .

رفعتی اصل، سید عزیز؛ کاظمی پور، شهلا و  شفیعی، سمیه سادات.(1399). طراحی مدل حمایتی فرزندان خانواده‌ها‌ی فروپاشیده شده در اثر طلاق (موردمطالعه شهر تهران 98-99)،دوفصلنامه علمی پژوهش‌های انتظامی - اجتماعی زنان و خانواده، 8(2). 546-573.

رونقی، مرضیه،  هاشمیان، سید علی. حقیقیان، منصور (1398). تبیین روان‌شناختی و جامعه‌شناختی احساس اثربخشی بر بی‌تفاوتی اجتماعی دانشجو - معلمان؛ مطالعه موردی در بین دانشجو - معلمان دانشگاه فرهنگیان اصفهان. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 62(ویژه‌نامه 1)، 223-241.

زارعی وند، لیلا، قدرتی، شفیعی، ارفعی مقدم، عبدالمجید(1399) بی‌تفاوتی اجتماعی دانشجویان و عوامل اجتماعی مرتبط با آن موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه حکیم سبزواری، مسائل اجتماعی ایران،15(2)،125-152.

سفیری، خدیجه، حجتی کرمانی، سوده(1399) بررسی جامعه‌شناسی بی‌تفاوتی اجتماعی در شهر تهران، مطالعات فرهنگی و ارتباطات،16(60)،1111-130.

سیدان فریبا، مهرابی میترا. سنجش رابطه آگاهی از قوانین و اثرات سوءمصرف مواد مخدر و روان‌گردان‌ها و گرایش به استفاده از مواد مذکور میان دانش‌آموزان دختر. فصلنامه علمی اعتیادپژوهی. ۱۳۹۷; ۱۲ (۵۰):۱۰۵-۱۱۸.

سیدان، فریبا، مهرابی، میترا(1397)سنجش رابطه آگاهی از قوانین و اثرات سوءمصرف مواد مخدر و روان‌گردان‌ها و گرایش به استفاده از مواد مذکور میان دانش‌آموزان دختر، فصلنامه اعتیادپژوهی سوءمصرف مواد،12(50)،105-109

صنعت خواه علیرضا، اکبرزاده، رضا. (1396). بررسی رابطه بین بی‌تفاوتی اجتماعی و بی‌تفاوتی نسبت به اعتیاد (مطالعه موردی شهر کرمان سال ۹۶). دانش انتظامی کرمان، (19)، 24-44.

لاریجانی، مهسا،  نوری، زهرا. (1398). بررسی میزان بی‌تفاوتی نوع‌دوستانه زنان شهر ملارد و عوامل مرتبط با آن. پژوهش‌های انتظامی - اجتماعی زنان و خانواده، 7(1 (پیاپی 12))، 25-36.

متولیان، سید مهدی، دوکوشکانی، فریماه، یحیی‌زاده، سلیمان(1399) مقایسه میزان نارضایتی جوانان از ارتباط با پدر و مادر و نقش این نارضایتی در پیش‌بینی گرایش آنان به انحرافات اجتماعی (فرار از خانه، انحراف جنسی و اعتیاد)،فصلنامه پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران،9(3)پیاپی 30،129-160

محمدی، کورش، عسگری، علی(1395) میزان شیوع اعتیاد در محیط‌های صنعتی، فصلنامه اعتیادپژوهی،10(40)،128-144

مرادی، علی، صفاریان، محسن(1398) بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با بی‌تفاوتی: موردمطالعه شهر کرمانشاه، جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه،8(1)،158-189.

 نادری، حمدالله؛ بنی فاطمه، حسین، حریری اکبری، محمد (1388)الگوسازی ساختاری رابطه بیگانگی و بی‌تفاوتی اجتماعی مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه فردوسی مشهد،2(پیاپی 14)،264.

نقدی، اسدالله (1382) درآمدی بر جامعه‌شناسی شهر انسان و شهر. انتشارات فن آوران.

هزاریان، صفی الله، بختیار پور، سعید، پاشا، رضا، عسگری، پرویز، حافظی، فریبا(1400) رابطه بین عملکرد خانواده و نگرش به مواد مخدر با میانجیگری سازگاری اجتماعی در دانش‌آموزان، مجله اعتیادپژوهی،15(59)، 156-139.

Ahmad, J., Joel, U. C., Talabi, F. O., Bibian, O. N., Aiyesimoju, A. B., Adefemi, V. O., & Gever, V. C. (2022). Impact of social media-based intervention in reducing youths’ propensity to engage in drug abuse in Nigeria. Evaluation and Program Planning, 94, 102122. https://doi.org/10.1016/j.evalprogplan.2022.102122

Ahmad, J., Joel, U. C., Talabi, F. O., Bibian, O. N., Aiyesimoju, A. B., Adefemi, V. O., & Gever, V. C. (2022). Impact of social media-based intervention in reducing youths’ propensity to engage in drug abuse in Nigeria. Evaluation and Program Planning, 94, 102122. https://doi.org/10.1016/j.evalprogplan.2022.102122

Batson, CD; Duncan’ BD; AcKLerman’P.; BucKley’T.; Birch’K; (1981) Is empathic emotion a source of altruistic motivation? Journal of Personality And social Psychology

 Blumberg, Herbert (1990) Small groups and social interaction. New York: University Press

Dorst, M.E.G.; Rensen, Y.C.M.; Husain, M.; Kessels, R.P.C. Behavioral, Emotional and Social Apathy in Alcohol-Related Cognitive Disorders. J. Clin. Med. 2021, 10, 2447.

Karoubi, Mehdi, Ferdowsi (2021) Impact of Perceived Social Apathy on Tourists’ BehavioralIntentionsTaylor&Francisonline, https://doi.org/10.1080/02614367.2021.1888308

Kelly, L. M., Becker, S. J., Wolff, J. C., Graves, H., Spirito, A. (2017). Interactive Effect of Parent and Adolescent Psychiatric Symptoms on Substance Use among Adolescents in Community Treatment. Community Mental Health Journal, 53(4), 383-393

Muñiz-Bustamante, L., Caballero-Casero, N., & Rubio, S. (2022). Drugs of abuse in tap water from eight European countries: Determination by use of supramolecular solvents and tentative evaluation of risks to human health. Environment International, 164, 107281. https://doi.org/10.1016/j.envint.2022.107281

Pascual-Caro, S., Borrull, F., Calull, M., & Aguilar, C. (2022). Recent chromatographic and electrophoretic based methods for determining drugs of abuse in urine and oral fluid: A review from 2018 to June 2021. TrAC Trends in Analytical Chemistry, 156, 116705. https://doi.org/10.1016/j.trac.2022.116705

Sashittal, Hemant, Jassawalla, Avan R, Markulis, Peter (2012) Students’ Perspective into the Apathy and Social Disconnectedness They Feel in Undergraduate Business Classrooms, Decision Sciences Journal of Innovative Education 10(3), DOI: 10.1111/j.1540-4609.2012. 00346.x

Silva, J. P., Carmo, H., & Carvalho, F. (2022). Drugs of Abuse and Kidney Toxicity. Current Opinion in Toxicology, 100360. https://doi.org/10.1016/j.cotox.2022.100360.