نگاهی به ابعاد و مولفه های چالش فلسفه امر به معروف و نهی از منکر در متون تاریخی فقهی

فصلنامه تاریخ

مقاله 7، دوره 17، شماره 67، اسفند 1401، صفحه 139-154   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

نرگس فولادی¹؛ عباسعلی حیدری^{* 1}؛ مهدی فلاح²

¹گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی ،واحد خمین ،دانشگاه آزاد اسلامی ،خمین،ایران

²استادیارگروه فقه ومبانی حقوق اسلامی ،واحدقم ،مجتمع آموزشی عالی شهید محلاتی،قم، ایران

چکیده

امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از احکام عملی مسلمانان و از بزرگترین واجبات دینی و به نظر شیعیان از فروع دین اسلام است. محقق در این مقاله بنا دارد که موضوع «بازیابی و تحلیل دلالی روایات باب شرایط امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر» را از میان روایات موجود به عنوان مبنا و پایه مورد بحث و بررسی و تحلیل قرار داده و دیدگاه‌های فقهای عظام شیعه و احکام استنباط شده از آن را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. روش پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت توصیفی -  تحلیلی و به لحاظ روش کتابخانه ای است. حاصل بررسی ها این بود که؛ امر به معروف و نهی از منکر از مهم‏ترین واجبات دینی است که شارع مقدس شرایطی برای آن بیان کرده است. این شرایط عبارتند از نخست اینکه آمر و ناهی بداند که آن چه را که شخص انجام داده یا ترک کرده معروف و منکر است. دوم اینکه احتمال تأثیر امر یا نهی را بدهد. سوم اینکه شخص گناهکار اصرار بر استمرار گناه داشته باشد. چهارم اینکه معذور نبودن شخص خلافکار در کارهای زشت و خلاف خود، با اعتقاد اینکه کار زشتی که انجام داده حرام نبوده، بلکه مباح بوده، و یا کار خوبی که ترک کرده واجب نبوده است. بله اگر منکر از کارهایی باشد که شارع مقدّس هرگز به وقوع آن راضی نیست مثل کشتن فردی که جانش محترم است جلوگیری از آن واجب است. پنجم ضرر جانی یا آبرویی و یا مالی ـ به مقدار قابل توجّه ـ شخص امر کننده به معروف و نهی‌کننده از منکر را تهدید نکند، و مشقّت و دشواری غیر قابل تحمل وجود نداشته باشد.

کلیدواژه‌ها

امروبه معروف و نهی ا زمنکر؛ شرط علم؛ شرط احتمال تأثیر؛ شرط ایمنی از ضرر؛ شرط اصرار بر گناه

مراجع