بررسی بن‌مایه‌ها و حوادث اسطوره‌ای و کهن الگوهای مرتبط با معشوق در منظومۀ غنایی ویس و رامین

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

دوره 6، شماره 22، اسفند 1401، صفحه 1-32   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/rpcl.2023.699177

نویسندگان

پیمان نیکنامی¹؛ پوران یوسفی پور کرمانی^{* 2}؛ فاطمه غفوری مهدی آباد³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی- واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران (نویسندۀ مسئول)

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران.

چکیده

اسطوره­ها، داستان­های راست و مقدّس­اند که در دوران ازلی، متناسب با شرایط جامعه در دوران‌های مختلف، به گونه­ای نمادین  و تخیّلی به انحای گوناگون رواج می­یابند؛ بنابراین می­توان آثار و علائم بن‌مایه­های اسطوره‌ای را علاوه بر متون حماسی و دینی، در منظومه­های غنایی نیز مشاهده نمود. یکی از منظومه‌های عاشقانۀ قرن پنجم، منظومۀ ویس و رامین اثر فخرالدّین اسعد گرگانی است که سرشار از بن‌مایه‌های اسطوره‌ای است. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و ابزار کتاب‌خانه‌ای درصدد آن است تا به بررسی بن‌مایه‌ها و حوادث اسطوره‌ای مرتبط با معشوق با نظر به ویژگی تطبیق‌پذیری، تکرارشوندگی و معناافزایی در روند داستان بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که کدام‌یک از بن‌مایه­های اساطیری توانسته­اند در منظومۀ عاشقانۀ ویس و رامین، مرتبط با معشوق، مجال حضور و تجلّی یابند؟ و چگونه این بن‌مایه­ها با توجّه به محتوا و ساختار ویژۀ منظومۀ ویس و رامین، تحوّل یافته­اند؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که در روایت و پیرنگ داستان ویس و رامین و یا الگوی حوادث به رویدادها و حوادث اساطیری همچون همچون آیین وصال، بالارفتن از مکانی خاص، باکره بودن، پایین آمدن از مکانی خاص، آزمون تشرّف و سحر و جادو و مفاهیمی که با باورها و آیین‌های اساطیری پیوند دارند و در شکل‌گیری رویدادها نقش مؤثری ایفا نموده‌اند؛ اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ ادبیات غنایی؛ کهن الگو؛ معشوق؛ ویس و رامین

مراجع