تحلیل و بررسی شفقت و مهربانی در کتاب قابوس‌نامه براساس مؤلفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

دوره 6، شماره 22، اسفند 1401، صفحه 33-59   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/rpcl.2023.699179

نویسندگان

هادی کریمی عقدا^{* 1}؛ محمّد مهدی دهقانی اشکذری²

¹استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان(نویسندۀ مسئول)

²استادیار گروه معارف و تربیت اسلامی دانشگاه فرهنگیان

چکیده

از مهم­ترین زمینه­های پژوهش در سال­های اخیر، مربوط به مقالات علمی و طرح مباحث میان‌رشته‌ای دربارۀ آن‌ها است. یکی از این موضوعات، پژوهش در حیطۀ علوم روان‌شناسی در آثار ادبی و تطبیق آن با تئوری‌های جدید روان‌شناسی است. نویسنده در این پژوهش، درصدد آن است تا مؤلفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت را با عنایت به کتاب قابوس‌نامه، بررسی و  سپس با علم روزِ روان‌شناسی منطبق سازد. شفقت و مهربانی یکی از مضامین اخلاقی و انسانی است که در کتاب­های ادبیات فارسی و همچنین در علوم روان‌شناسی بدان پرداخته شده است. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- ‌تطبیقی و با ابزار کتاب­خانه­ای به موضوع  مهربانی و شفقت در قابوس‌نامه بر اساس مؤلفه‌های روان‌شناسی گیلبرت پرداخته­اند. باوجود هم‌پوشانی واژۀ شفقت با  کلماتی همانند  همدلی و همدردی، مهربانی، دل‌سوزی و ترحّم در ادبیّات فارسی، مفهوم روان‌شناختی آن با معنای کلمات مذکور، متفاوت است. در ترجمۀ کتاب‌ها و نظریّه‌های گیلبرت، کلمۀ شفقت بیانگر ویژگی‌های دوازده‌گانه‌ای است که بر اساس آن «انسان مهربان» تعریف شده است. با مقایسه و بررسی مؤلفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت با قابوس‌نامه این نتایج حاصل می‌شود که مفاهیم انسانی مطرح شده به‌وسیلۀ عنصرالمعالی، قرن­ها قبل از بیان این مفاهیم در روان‌شناسی، رواج داشته و مورد بحث و تبادل نظر قرارگرفته است. این مسئله حاکی از  غنای فرهنگی و ادبی زبان و ادبیات فارسی است که متأسفانه در جامعۀ ما مورد بی­توجّهی قرار گرفته و به‌جای آن، علوم پیش­رفتۀ روان‌شناسی و غربی مؤیّد این  مباحث و نظریّات شده است.

کلیدواژه‌ها

درمان؛ رنج؛ شفقت؛ عنصرالمعالی؛ قابوس‌نامه؛ گیلبرت

مراجع