تفوق و برتری صلاحیت دیوان کیفری بین‌المللی بر صلاحیت دیوان دادگستری بین‌المللی در امر رسیدگی به تجاوز سایبری

تحقیقات حقوقی بین المللی

دوره 15، شماره 58، دی 1401، صفحه 97-115   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2023.1964598.2436

نویسندگان

علیرضا محقق هرچقان^{* 1}؛ محمدعلی اردبیلی²؛ ابراهیم بیگ زاده³؛ محمد علی مهدوی ثابت⁴

¹دانشجوی دکتری رشته حقوق کیفری وجرم شناسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استاد گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

³استاد گروه حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران .

⁴دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: در 17 جولای 2018، دو دهه پس از تصویب اساسنامه رم، دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) صلاحیت خود را در مورد جنایت تجاوز فعال کرد. این جنایت در سال 2010 توسط مجمع کشورهای عضو اساسنامه رم (ASP) به‌عنوان یک عنصر مادی از رفتار دولت تعریف شد. «جنایت تجاوز» در وضعیتی است که به طور مؤثر کنترل یا هدایت اقدامات سیاسی یا نظامی یک دولت را به همراه دارد و اقدامش نقض آشکار منشور ملل متحد به حساب می‌آید. هدف از انجام این پژوهش بررسی حیطه صلاحیت‌های دیوان کیفری بین‌المللی و دیوان دادگستری بین‌المللی در رسیدگی به جنایت تجاوز با تأکید بر تجاوز سایبری است.


روش: این پژوهش، به شکل توصیفی – تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.


یافته‌ها و نتایج: منظور از تجاوز سایبری، تجاوزی است که از سوی شبکه‌های متمرکز بر رایانه صورت پذیرفته و به منظور انتساب حملات سایبری به دولت نیز ضرورت دارد تا معیار کنترل مؤثر مورد توجه قرار گیرد. در رسیدگی و احراز تجاوز سایبری، شورای امنیت دارای حقِّ اولویت است و لیکن این تقدم به منزله‌ی صلاحیت انحصاری شورا نیست. دیوان کیفری بین‌المللی دارای دو رژیم صلاحیتی درباره‌ی تجاوز سایبری است. رژیم اول، طبق ارجاعات دولتی یا تحقیقات مقتضی، توسط دادستان آغاز شود و مورد دوم، با ارجاعات شورای امنیت شروع گردد. نتیجه دیگر تحقیق نشان می‌دهد که صلاحیت دیوان کیفری بین‌المللی در رسیدگی به تجاوز سایبری نسبت به صلاحیت دیوان دادگستری بین‌المللی دارای رجحان است. این برتری ناشی از شرایط ساختاری ICC و همچنین قضات این دیوان است.

کلیدواژه‌ها

تفوق و برتری؛ تجاوز سایبری؛ صلاحیت رسیدگی؛ دیوان کیفری بین‌المللی؛ دیوان دادگستری بین‌المللی

مراجع

 

- اردبیلی، محمد علی (1400 ) حقوق جزای عمومی، جلد دوم، چاپ پنجاه و هشتم، تهران، انتشارات بنیاد حقوقی میزان

- اسلون، جیمز.جی و هرناندز، گلیدرآی (1396)، دیوان بین‌المللی دادگستری و توسعه حقوق سازمانی سازمان ملل متحد، چاپ اول، تهران: خرسندی.

- باستانی، برومند (1383). جرائم رایانه‌ای و اینترنتی، تهران: انتشارات بهنامی.

- دارابی‌نیا، مرتضی و فروغی‌نیا، حسین (1394)، رابطه شورای امنیت سازمان ملل متحد با دیوان کیفری بین‌المللی در زمینه‌ی جنایت تجاوز سرزمینی، پژوهشنامه حقوق کیفری، شماره 11.

- دیهیم، علیرضا (1384). درآمدی بر حقوق کیفری بین‌المللی در پرتو اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی، تهران‌: وزارت امور خارجه‌، مرکز چاپ و انتشارات‌.

- سلیمی، صادق (1393)، ارتباط شورای امنیت و دیوان بین‌المللی کیفری در پرتو کنفرانس کامپالا، مجله پژوهش حقوق عمومی، شماره 43

- سلیمی، صادق (1399)، محدودیت‌های دیوان بین المللی در اعمال صلاحیت نسبت به مرتکبین جنایت تجاوز، پژوهش حقوق عمومی، شماره 69

- شایگان‌فرد، مجید (1387)، دیوان بین‌المللی کیفری و صلاحیت رسیدگی به جنایت تجاوز، مطالعات حقوق خصوصی، سال 38، شماره 4.

- عاملی، سعیدرضا (1390). رویکرد قضایی به آسیب‌ها، جرائم و قوانین و سیاست‌های فضای مجازی، چاپ اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.

- فروغی، فضل‌الله و عباسی، آسیه (1390)، صلاحیت دیوان کیفری بین‌المللی نسبت به جنایت تجاوز، مطالعات حقوقی، دوره سوم، شماره 2.

- گیوکی، آذر؛ کفایی‌فر، محمدعلی و رضایی، محمدتقی (1400). حملات سایبری و لزوم رعایت اصول اساسی حقوق بشردوستانه در آن‌ها، تحقیقات حقوقی بین‌المللی، دوره 14، شماره 51.

- میرمحمدصادقی، حسین (1395)، دادگاه کیفری بین‌المللی، چاپ نهم، تهران: دادگستر.

- هنجنی، علی و فرهادنیا، سعید (1397). بررسی مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها در قبال اعمال گروه‌های تروریستی، تحقیقات حقوقی، شماره 84.

- Ambos, Kai (2016). "Individual Criminal Responsibility for Cyber Aggression", Journal of Conflict & Security Law, Vol .21, No. 3, pp 495-504.

- Blokker, N. (2007). The Crime of Aggression and The United Nations Security Council. Leiden Journal of International Law, Vol 20, pp 867-894.

- Brier, Søren (2010). Cybersemiotics and The question of knowledge. In:nformation and Computation. Gordana Dodig-Crnkovic & Mark Burgin(eds). World Scientific Publishing Co.

- Claus Kreß (2019). On the Activation of icc Jurisdiction over the Crime of Aggression, Queen Mary Studies in International Law, Vol 33, pp. 43-64.

- Crawford, James (2005), Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts 2001, Lauterpacht Research Centre for International Law, University of Cambridge.

- Development, Concepts and Doctrine Center (2022) Cyber Primer, Head Doctrne, 3^rd Edition, Ministry of Defece, P 19

- Eichensehr, K. (2020). The law & politics of cyberattack attribution. UCLA Law Review, 67.

- Goldsmith, Jack (2013). How Cyber Changes the Laws of War, European Journal of International Law, Volume 24, pp 129-138.

- Graham, D. E. (2010). Cyber Threats and the Law of War. Journal of National Security Law and Policy, Vol 4.

- Grigg, D.W (2010). Cyber-Aggression: Definition and Concept of Cyberbullying. Aust. J. Guid. Counsell. Vol 20.

- Hongju Koh, Harold & Buchwald, Todd F (2017). The Crime of Aggression: The United States Perspective, American Journal of International Law, Volume 109, Issue 2, pp. 257 – 295.

- Horowitz, J. (2020). Cyber Operations under International Humanitarian Law: Perspectives from the ICRC. ASIL Insights.

- Kaczorowska, Alina (2015). Public International Law, fifth edition, London: Routledge.

- Madubuike-Ekwe, Joseph N (2021). Cyberattack and the Use of Force in International Law, Beijing Law Review, Vol 12, pp 631-649.

- Michael N Schmitt (2013) fivTallinn Manual on The International Law Applicable To Cyber Warfare1. Cambridge University Press, p.53

- Michael N Schmitt (2017). Tallinn Manual 2.0 on The International Law Applicable to Cyber Operations. Cambridge University Press, pp.82-89

- Miller.Kevin L (2014). The Kampala Compromise and Cyberattacks: Can There Be an International Crime of Cyber-Aggression? Southern California Interdisciplinary Law Journal, vol 23.

- Nguyen, Reese (2013). “Navigating ‘Jus Ad Bellum’ in the Age of Cyber Warfare.” California Law Review 101(4), pp. 1079–1129.

- O’Connell, M. E. and Niyazmatov, M (2012). ‘What is Aggression? Comparing the Jus ad Bellum and the ICC Statute’, Journal of International Criminal Justice, vol 10, pp 189-207.

- Roscini, M. (2010). World Wide Warfare-Jus Ad Bellum and the Use of Cyber Force. Max Planck Yearbook of United Nations Law, vol 14, pp 85-130.

- Shaw, M. (2010). International Law (6th ed.). Cambridge: Cambridge University Press.

- Trahan, J (2018), From Kampala to New York—The Final Negotiations to Activate the Jurisdiction of the International Criminal Court over the Crime of Aggression, International Criminal Law Review, Vol 18, pp 197-243.

- Wong, Meagan S (2021), Aggression and State Responsibility at The International Criminal Court, International & Comparative Law Quarterly, vol 70, issue 4.