تحلیل فضایی پراکنش خدمات شهری با تاکید بر نظریه عدالت فضایی (مطالعه موردی: شهر اردبیل)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 3، دوره 19، شماره 3 - شماره پیاپی 68، آذر 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علیرضا جباری¹؛ رسول صمدزاده^{* 2}؛ یوسف وثیق³

¹دانشجوی دانشگاه آزاد اردبیل

²گروه آموزشی جغرافیا، دانشکده علوم انسانی،دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

³استادیار گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

چکیده

مقدمه: امروزه رعایت عدالت فضایی در نحوه توزیع خدمات شهری نمود بیشتری یافته است. بگونه‌ای که هر چقدر خدمات شهری توزیع فضایی نامتوازنی داشته باشد، نمودار بی‌عدالتی در فضا بوده و شهر را به سطوح برخوردار و غیر برخوردار تقسیم خواهد نمود که در صورت عدم رفع و رجوع آن می‌تواند نتایج به مراتب زیان‌بارتری به دنبال داشته باشد. در این بین مهم‌ترین معیار برای تحلیل وضعیت عدالت فضایی در شهر، بررسی چگونگی توزیع خدمات شهری است. شهر اردبیل به عنوان نمونه مورد مطالعه این تحقیق، به نظر می‌رسد با توجه به رشد شتابان جمعیت و شکل‌گیری محلات و شهرک‌های جدید در بخش‌های پیرامونی شهر، نظام توزیع خدمات و تسهیلات آن از هم پاشیده و موجب نابرابری در بین نواحی مسکونی شهر شده است.

هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر تحلیل فضایی پراکنش خدمات شهری شهر اردبیل با تاکید بر نظریه عدالت فضایی می‌باشد.

روش شناسی تحقیق: تحقیق حاضر، از لحاظ ماهیت، توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف، کاربردی می‌باشد. جهت جمع‌آوری داده‌ها از اطلاعات پایه طرح جامع و تفصیلی اردبیل و داده‌های به‌روز شهرداری استفاده شده است. در فرایند تحقیق حاضر به منظور تعیین وزن 11 شاخص اصلی پژوهش، از نظرات 10 کارشناس امر (به روش گلوله برفی) از روش آنتروپی و به منظور همپوشانی لایه‌ها از توابع موجود در نرم‌افزار Arc GIS، در قالب مدل Vicor استفاده شده است.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این تحقیق شهر اردبیل و نواحی 51گانه آن است.

یافته ها و بحث: از بین 11 شاخص کلی تحقیق، شاخص‌ تاسیسات و تجهیزات شهری نسبت به سایر شاخص‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار است. همچنین نتایج فضایی در خصوص پراکنش خدمات شهری اردبیل بیانگر این امر است که نواحی مرکزی شهر از نظر دسترسی به خدمات شهری از برخورداری بالایی برخورداند و هرچه از مرکز شهر به طرف پیرامون فاصله گرفته شود، میزان برخورداری کمتر و کمتر می‌شود و اینکه پراکندگی توزیع خدمات شهری از الگوی خوشه‌ای تبعیت می‌کند.

نتایج: نتیجه اینکه اکثر خدمات شهری اردبیل در مرکز شهر متمرکز شده‌اند که این امر باعث شکل‌گیری مرکز-پیرامون و عدم رعایت عدالت فضایی شده است.

کلیدواژه‌ها

خدمات شهری؛ عدالت فضایی؛ مدل Vicor؛ شهر اردبیل

مراجع