شناسایی و اولویت بندی مؤلفه ها و شاخص های مؤثر بر رتبه بندی دانشگاه ها با تمرکز بر جنبه های آموزشی

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 62، اسفند 1401، صفحه 89-121   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مینا رحیمی^{* 1}؛ علی اکبر امین بیدختی²؛ محمدرضا زارع بنادکوکی³

¹دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

²استاد گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

³استادیار گره مهندسی صنایع، دانشگاه میبد یزد، یزد، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناسایی و اولویت بندی معیارها و شاخص­ها ی مؤثر بر رتبه بندی دانشگاهها با تمرکز بر جنبه های آموزشی است. این پژوهش، به لحاظ روش گردآوری داد ه ها، در زمرۀ پژوهشهای ترکیبی(کمی- کیفی) قرار می­گیرد. پژوهش با استفاده از روش ترکیبی نظریه داده بنیاد و دلفی فازی انجام گرفت. بخش کیفی پژوهش از طریق مصاحبۀ باز و هدفمند با خبرگان علمی و صاحبان صنایع و دانشجویان انجام شد به منظور تجزیه وتحلیل داد­ه های کیفی از فرایند سه مرحله ای کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده شد. در بخش کمّی پژوهش، از روش دلفی فازی با اعداد فازی مثلثی جهت شناسایی شاخصهای مناسب و اولویت بندی آنها استفاده شد. جامعه آماری در بخش استخراج شاخصها، کلیه پژوهشها و منابع مرتبط با رتبه بندی دانشگاه استفاده شده است و در بخش مصاحبه با خبرگان،  افراد صاحب نظر و خبره از دانشگاهای جامع دولتی مستقر در تهران به روش هدفمند انتخاب شدند. براساس تجزیه وتحلیل داده ها هفده مؤلفه و شصت و نه شاخص مؤثر در رتبه بندی آموزشی دانشگاهها شناسایی شد. شش بعد اصلی شامل، استراتژی و اهداف ، منابع مالی، نظام ارزیابی و بازخورد، فرآیند آموزش، تجاری سازی و منابع انسانی می باشد.(در بخش کمی به استخراج شاخصهای آموزشی مناسب و اولویت بندی آنها پرداخته شده است.) مولفه های های شناسایی شده به ترتیب اهمیت عبارتند از: ارتباط با صنعت، منابع آموزشی، مهارت آموزی، تجاری سازی، منابع مالی، برنامه ریزی، اساتید، تعامل بین المللی، استراتژی و اهداف، کارکنان اداری، اخلاق مداری، محتوای آموزش، دانشجویان ، ارزیابی و نظارت، فارغ التحصیلان، ارتباطات فرابخشی و مدیران. نتایج نشان داد آموزش دانشگاهی منجر به بهبود پژوهش و تولیدات علمی می گردد . جهت ارتقای دانشگاهها به تراز جهانی توجه مجدد به آموزش دانشگاهی باید در ساز و کار برنامه های توسعه دانشگاهها قرارگیرد.

کلیدواژه‌ها

شاخص های آموزشی؛ رتبه بندی دانشگاه؛ نظریه داده بنیاد؛ روش دلفی فازی

مراجع

آقامیرزایی محلی، طاهره. بابا زاده، محمد.رحیم پورکامی، باقر. صالحی عمران، ابراهیم. (1396). ارزیابی و رتبه بندی کیفیت خدمات آموزشی از دیدگاه دانشجویان(مطالعه موردی دانشگاه علوم و فنون مازندران)، راهبردهای آموزش در علوم پزشکی،10(1):288-301.

امیدی‌فر، رضا. قلعه‌ای، علیرضا. حسنی، محمد.  موسوی، ‌میرنجف. (1396). ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌های شهر تهران با تاکید بر جایگاه این دانشگاه‌ها در نظام‌های مطرح رتبه‌بندی، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، 49(17): 249-269.‎

پاکزاد، مهدی. خالدی، آرمان. تیموری، مهتاب. (1391 ). بررسی تطبیقی نظام های بین المللی  رتبه بندی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی، رهیافت، 50 :93-71.

حق دوست، علی اکبر. شوقی شفق ‌آریا، فرنگیس. ممتازمنش، نادر. چنگیز، طاهره. محمدی، آیین. خزائلی، پیام. دهقانی، محمودرضا. حمزه، بهروز. علی زاده، مهستی. محمدی، نوید. منصوریان، محمدرضا. نوریان، عباسعلی. احمدی، سلیمان.کبیر، علی. وحیدشاهی،کوروش.(1389). رتبه بندی آموزشی دانشگاه های علوم پزشکی: طراحی شاخص های رتبه بندی، طب و تزکیه، 76 :65-72.

حیدری، شعبان. ایزدی، صمد. صالحی، عمران. (1396). شناسایی، تدوین و اعتباریابی شاخص‌های آموزش و یادگیری در رتبه‌بندی دانشگاه‌ها، پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 5(2): 45-34.

زارع بنادکوکی، محمدرضا. وحدت زاد، محمدعلی. اولیاء، محمدصالح . لطفی، محمدمهدی. (1394). بررسی نظامهای رتبه­بندی دانشگاهها: یک رویکرد انتقادی، فصلنامه آموزش مهندسی ایران، 17: 131-95.

غلامی، حسین. یارمحمد‌زاده، پیمان. (1395). تحلیل مسیر روابط لنگرهای مسیر شغلی با عملکرد مدیران، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 25(7):159-176.

محمدی سلیمانی، محمدرضا. سنجری، شهرزاد. درتاج، فریبرز. دلاور، علی. شکری، حسین. (1396). ارائه مدلی برای رتبه بندی کیفیت خدمات آموزشی در دانشگاه های علوم پزشکی،‎ آموزش در علوم پزشکی، 79(7): 132-144.

معروفی، یحیی.کیامنش، علیرضا. مهرمحمدی، محمود. علی عسگری، مجید. (1386). ارزشیابی کیفیت تدریس در آموزش عالی، بررسی برخی دیدگاه­ها، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، 5: 112-81.

نوروزی چاکلی، عبدالرضا. (1400). رتبه بندی دانشگاهها از آرمان تا واقعیت، دوفصلنامه علمی دانشگاه شاهد، 7(2):14-7.

نویدادهم، مهدی. شفیع زاده، حمید. (1395). بررسی مهم ترین چالش ها و راهبردهای آموزش های مهارتی در ایران، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی،20(5): 22-7.

Alma, B., Coşkun, E., & Övendireli, E. (2016). University ranking systems and proposal of a theoretical framework for ranking of Turkish universities: A case of management departments, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 235: 128-138.

Billaut, J. C., Bouyssou, D., & Vincke, P. (2010). Should you believe in the Shanghai ranking? An MCDM view. Scientometrics, 84(1): 237-263.

Boulton, G. (2010). University rankings: Diversity, excellence and the European initiative, League of European Research Universities Advice Paper 3. Leuven: LERU Office.

Buela-Casal, G., Gutiérrez-Martínez, O., Bermúdez-Sánchez, M. P., & Vadillo-Muñoz, O. (2007). Comparative study of international academic rankings of universities. Scientometrics, 71: 349-365.

Çakır, M. P., Acartürk, C., Alaşehir, O., & Çilingir, C. (2015). A comparative analysis of global and national university ranking systems, Scientometrics, 103(3): 813-848.

Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches, Sage publications.

Dill, D. D., & Soo, M. (2005). Academic quality, league tables, and public policy: A cross-national analysis of university ranking systems, Higher education, 49(4):495-533.

Emanuel R, Adams JN (2006). Assessing college student perceptions of instructor customer service to student’s questionnaire: Assessment in higher education, J Assess Evalu High Educ, 5(31): 535–549.

Glaser, B. (1998). Doing grounded theory: Issues and discussions, Sociology Press. Mill Valley, CA.

Hallinger, P. (2014). A conceptual framework for systematic reviews of research in educational leadership and management, Journal of Educational Administration, 51(2):126-149

Manea, N. P. (2014). The analysis of perception of master students regarding the quality of educational services of Bucharest universities, Procedia Economics and Finance, 15:746-751.

Mowery D, Sampat B. (2014). Universities in National Innovation Syste, Oxford University Press. 209-239.

Munthiu, M. C., & Cenita, I. (2016). Understanding Students’Perception, Expectations and the need of Innovating Educational Services in the Digital Economy Context, Revista Economică, 68(3): 115- 129.

Olcay, G. A., & Bulu, M. (2017). Is measuring the knowledge creation of universities possible? A review of university rankings, Technological Forecasting and Social Change, 123: 153-160.

Rodionov, D. G., Rudskaia, I. A., & Kushneva, O. A. (2014). The importance of the university world rankings in the context of globalization, Life science journal, 11(10): 442-446.

Strauss, A & Corbin, J. (2008). Basics of Qualitative Research (3rd ed.): Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Sage Publications.

Yair, G. (2008). Key educational experiences and self-discovery in higher education, Teaching and Teacher Education, 24(1): 92-103.