کاربست گره در سطوح آزاد با الگوبرداری انتقال گره در گنبدهای ایرانی به شیوه‌ تجانس

فصلنامه مطالعات فضا و مکان

مقاله 1، دوره 1، شماره 2، اسفند 1401، صفحه 5-14   

نوع مقاله: مقاله تخصصی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jsps.2023.1976429.1027

نویسندگان

عارف عزیزپور شوبی¹؛ احد نژاد ابراهیمی^{* 2}

¹دانشگاه هنر اسلامی تبریز

²استاد دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

سطوح آزاد از نیازهای معماری معاصر محسوب می‌شود؛ ظهور این سطوح سبب شد تا اسلوب بکاررفته در ساختار گره‌های استفاده شده در معماری اسلامی با آن همخوان نباشند. زیرا گسترش‌پذیری سطوح آزاد به صورت غیرمنتظم و سه‌بعدی بوده، اما گره‌ها در اصول ساختاری سنتی‌شان به صورت دو بعدی گسترش می‌یافتند. از آنجا که گره‌چینی یکی از تزئینات اصیل و هویت‌بخش در معماری جهان اسلام است؛ یافتن راهبرد انتقال گره بر سطوح آزاد بر مبنای اصالت تاریخی برای هویت‌بخشی معماری معاصر و توسعه دستاورد‌های معماری گذشته لازم و ضروری است. معمار ایرانی تلاش کرده تا با کشف ویژگی‌های هندسی گنبد و گره این دو عنصر را با یکدیگر مطابقت دهد و برای اینکار راهکار‌های متنوعی را طراحی کرده است. این تحقیق از نوع تحقیق های کیفی است که با انتخاب و مطالعه گره های های بکار رفته در دو نمونه از گنبدهای ایرانی با روش توصیفی-تحلیلی کار شده است تا به به این پرسش پاسخ دهد: چگونه می‌توان اصول هندسی گره بکار رفته در سطوح گنبدهای معماری ایرانی-اسلامی را در سطوح آزاد معماری معاصر بکار گرفت؟ یافته های تحقیق نشان می دهد: یکی از راهکارهای انتقال گره به سطح گنبد، تعمیم بر شبکه‌ای مبتنی بر قسمت‌های شعاعی ترکین بود، انتقال گره‌ها به این شبکه در گنبدها سبب شکل‌گیری تجانس همسان‌گرد می‌شود. از آنجا که مدل توپولوژیک سطوح آزاد مبتنی بر خطوط نربز (NURBS) است، امکان گسسته سازی و تعریف شبکه‌ای از نقاط را بر روی آن به وجود می‌آورد که بکارگیری تبدیل تجانس ناهمسان‌گرد برای انتقال گره را ممکن می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

"معماری اسلامی و سطوح"؛ "سطح آزاد"؛ "گره"؛ "گنبد"؛ "روش انتقال گره"

سایر فایل های مرتبط با مقاله

1- 1027 Nejad Ebrahimi Eng..pdf

مراجع

احمدی، زهرا. (1388). زمینه گرایی و معماری پایدار. مجموعه مقالات اولین همایش ملی معماری پایدار، همدان: دانشکده فنی حرفه‌ای سما. https://civilica.com/doc/78814

امین‌پور، احمد؛ محمدرضا اولیا؛ رضا ابوئی؛ بیتا حاجبی (1395). ارائه دو روش جدید در ترسیم گره و مقایسه آنها. نشریه علمی-پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 11، 67-83. https://doi.org/10.30475/isau.2017.62018

بزنوال، رولان. (1379). فن‌آوری تاق در خاور کهن. ترجمه: محسن حبیبی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.

بونر، جی. 1400. الگوهای هندسی اسلامی؛ توسعه تاریخی و روش‌های سنتی ساخت. ترجمه: احد نژادابراهیمی، عارف عزیزپورشوبی. تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.

رضوانی، علیرضا. (1394). شبکه‌های فضایی و احجام هندسی. مشهد: دانشگاه آزاد اسلامی.

عزیزپور شوبی، عارف (1397). کاربست گره در سطوح آزاد با الگو برداری از گره‌های بکار رفته در سطوح آزاد فضاهای مذهبی ایرانی اسلامی از دوره ایلخانی تا پایان قاجار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اسلامی تبریز. به راهنمایی احد نژادابراهیمی.

فیضی، محسن و مهدی خاک زند (1392). فرم، فضا و نظم در معماری ایران، تهران: انتشارات علم و صنعت.

گرینبرگ، ماروین ج (1389). هندسه‌های اقلیدسی و نااقلیدسی و بسط آن. ترجمه: محمد هادی شفیعیها .تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

لیتربارو، دیوید ،و مصطفوی، محسن (1389). معماری سطوح. ترجمه: مصطفی کیانی. تهران: دانشگاه هنر.

منتظر, بهناز, و سلطان زاده, حسین. (1397). بازتاب نقش پنج ضلعی منتظم در نقوش هندسی معماری اسلامی ایران. مطالعات هنر اسلامی. 14(30). صص: 15- 40.

 https://www.doi.org/10.22034/ias.2018.91746

نژادابراهیمی، احد؛ و عزیزپور شوبی، عارف (1398). شناسایی گنبدهای گره دار در مساجد ایرانی. معماری سبز، شماره 15، 50 – 57.

نوایی، کامبیز و حاجی‌قاسمی، کامبیز. 1390. خشت و خیال. تهران: سروش.

Blaga, Paul A. (2005). Lectures on Classical Differential Geometry, Risoprint, Cluj-Napoca.

Bonner, Jay. (2018). Doing the Jitterbug with Islamic geometric patterns. J. Math. Arts. 3 (12) 128 -143. https://doi.org/10.1080/17513472.2018.1466431

Bonner, Jay, and Craig S. Kaplan. )2017(. “4 Computer Algorithms for Star Pattern Construction.” In Islamic Geometric Patterns, 549–73. New York, NY: Springer New York. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-0217-7_4.

Broug, Eric. (2013). Islamic geometric design. London: Thames & Hudson.

Carmo, MP Do. )2016(. Differential Geometry of Curves and Surfaces: Revised and Updated Second Edition. Mineola, New York: DOVER PUBLICATIONS, INC.

Dimcic, Milos; Knippers, Jan. 2011. Structural Optimization of Grid Shells Based on Genetic Algorithms. acadia 2011 _proceedings. https://elib.uni-stuttgart.de/handle/11682/98

Georg Glaeser & Franz Gruber. (2007). Developable surfaces in contemporary architecture, Journal of Mathematics and the Arts, 1:1, 59-71, http://dx.doi.org/10.1080/17513470701230004

Henriksson, Viktoria & Hult, Maria. (2015). Rationalizing freeform architecture; Surface discretization and multi-objective optimization. Master’s thesis in Structural Engineering and Building Technology, Department of Applied Mechanics. Gothenburg, Sweden: CHALMERS UNIVERSITY OF TECHNOLOGY. https://publications.lib.chalmers.se/records/fulltext/231658/231658.pdf

Jablan, Slavik Vlado. )2002(. Symmetry, Ornament and Modularity. Vol. 30. Series on Knots and Everything. Singapore: WORLD SCIENTIFIC. https://doi.org/10.1142/5031.

Kaplan, Craig S., and David H. Salesin. (2004). “Islamic Star Patterns in Absolute Geometry”. ACM Transactions on Graphics 23 (2): 97–119. https://doi.org/10.1145/990002.990003

Kasraei, Mohammad Hossein, Yahya Nourian, and Mohammadjavad Mahdavinejad. (2016). “Girih for Domes: Analysis of Three Iranian Domes.” Nexus Network Journal 18 (1): 311–21. https://doi.org/10.1007/s00004-015-0282-4.

Kızılörenli, Ecenur,& Maden, Feray. (2021). Tessellation in Architecture from Past to Present. IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering. https://doi.org/10.1088/1757-899X/1203/3/032062

Khalilia, Ahmadreza; Hossein Soltanzadehb; Seyed Hadi Ghoddusifar. (2018). Algorithmic Comparison of "Shamsah" in Iranian Architecture, Carpet and Pottery. International Journal of Applied Arts Studies (IJAPAS)3(4): 7–22. https://journals.indexcopernicus.com/search/article?articleId=2213551

Necipoğlu, G., & Al-Asad, M. (1995). The Topkapı Scroll: Geometry and Ornament in Islamic Architecture, Topkapı Palace Museum Library MSNo Title. Los_Angeles: Getty Center for the History of Art and the Humanities. doi:9780892363353

Nejad Ebrahimi, Ahad, and Aref Azizpour Shoubi. )2020(. “The Projection Strategies of Gireh on the Iranian Historical Domes.” Mathematics Interdisciplinary Research 5 (3): 239–57. https://doi.org/10.22052/mir.2020.212903.1187.

Makovicky, Emil. )2016(. Symmetry: Through the Eyes of Old Masters. Berlin/Boston: Walter de Gruyter GmbH. https://doi.org/10.1080/0889311x.2017.1286333.

Sarhangi, Reza. )2012(. “Interlocking Star Polygons in Persian Architecture: The Special Case of the Decagram in Mosaic Designs.” Nexus Network Journal 14 (2): 345–72. https://doi.org/10.1007/s00004-012-0117-5.

Sarhangi, Reza. (2008). “Illustrating Abu Al-Wafā’ Būzjānī: Flat Images, Spherical Constructions.” Iranian Studies 41 (4): 511–23. https://doi.org/10.1080/00210860802246184.

Séquin, Carlo H. (2008). “Symmetry for Architectural Design.” In Advances in Architectural Geometry. Edited by Helmut Pottmann, Axel Kilian, and Michael Hofer, 13–16. Vienna, Austria: Printed in Austria. https://doi.org/ISBN 978-3-902233-03-5.

Shelden, Dennis R, and Andrew J Witt. (2011). “Continuity and Rupture.” Architectural Design 81 (4): 36–43. https://doi.org/10.1002/ad.1266.

Su, Buqing, and Ting-yüan. Liu. (1989). Computational Geometry--Curve and Surface Modeling. New York: Academic Press, INC.

Wallner, Johannes, & Pottmann, Helmut. (2011). Geometric computing for freeform architecture. Journal of Mathematics in Industry, 1:4. https://doi.org/10.1186/2190-5983-1-4