شناسایی اصول ومبانی مکان‌یابی فضای مناسب شهری جهت اسکان موقت پس اززلزله احتمالی تهران( نمونه مطالعاتی: منطقه 3 تهران)

فصلنامه مطالعات فضا و مکان

مقاله 6، دوره 1، شماره 2، اسفند 1401، صفحه 75-92   

نوع مقاله: مقاله تخصصی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jsps.2023.1970848.1017

نویسندگان

روزبه زمانیان^{* 1}؛ میلاد بختیاری²

¹گروه شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²گروه معماری،بازسازی پس از سانحه،دانشگاه آزاد اسلامی واحد پردیس/تهران،ایران

چکیده

اسکان موقت جمعیت آسیب دیدگان فرایندی است که مستلزم آن، شناسایی فضاهای مناسب برای استقرارجمعیت، برنامه ریزی، مدیریت و ارئه راهکارهای مناسب قبل و حین وقوع زلزله احتمالی می‌باشد. منطقه 3 شهرداری تهران، منطقه مستعدی برای وقوع زلزله می‌باشد و وجود گسل‌های مؤثر در آسیب‌پذیری شهر تهران ازجمله گسل‌های مشاء، گسل شمال تهران و گسل ری و همچنین تأثیر گسل‌هایی در داخل و پیرامون منطقه ازجمله گسل محمودیه، گسل داودیه، گسل تلو پایین، گسل شیان و کوثر بروز خطر زمین‌لرزه را در این منطقه تشدید می‌کند. این مسئله ضرورت مدیریت بحران و بحث مکان‌یابی فضاهای بهینه جهت اسکان موقت، مخصوصاً فضاهای سبز و باز در مواقع بعد از رخداد زلزله برای کمک‌رسانی و اسکان شهروندان را ضروری جلوه داده است. بنابراین موضوع مکان‌یابی، تعیین فضاهای شهری با قابلیت اسکان موقت و ارائه یک الگوی مناسب اسکان با در نظر گرفتن پارامترها و عوامل مؤثر مکانی مهم‌ترین هدف این پژوهش برای مدیریت بحران بعد از زلزله احتمالی تهران در منطقه 3، در نظر گرفته شده است. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی بوده و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی است .در همین راستا با استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانه، چارچوب مفهومی و مروری بر تجارب، مطالعات پیشین مورد بررسی قرار گرفته است . این تحقیق با تحلیل داده‌ها به صورت کیفی و کمی و با شناسایی معیارها و اصول مکان‌یابی سکونتگاه‌های موقت و وزن دهی به معیارها از طریق ماتریس مقایسه زوجی انجام شد . جهت مکان‌یابی فضاهای باز موجود از روش سلسله مراتبی AHP استفاده گردیده است.

کلیدواژه‌ها

اسکان موقت؛ مکان یابی؛ زلزله؛ شهر تهران؛ منطقه 3 شهر تهران

سایر فایل های مرتبط با مقاله

6- 1017 Zamanian Eng..pdf

مراجع

اسماعیلی، سهیلا. (1393). امکان‌سنجی کاربرد و مکان‌یابی فضاهای سبز شهری برای اسکان موقت پس از زلزله احتمالی تهران، مورد مطالعاتی منطقه 22 شهرداری تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته بازسازی پس از سانحه، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.

اشراقی، مهدی؛ ایرانمنش، فاضل.(1385). مکان‌یابی اماکن اسکان موقت جمعیت‌های آسیب‌دیده از زلزله با استفاده از GIS در منطقه 2 شهرداری تهران، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه طبیعی.

امیدوار، بابک؛ نوجوان، مهدی و برادران شرکا، محمد. (1389). مکان‌یابی اسکان موقت با استفاده از GIS (مطالعه موردی: منطقه 1 تهران). دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری.

آذرکیش، محسن. (1393). مکان‌یابی سایت‌های اسکان موقت پس از وقوع حوادث طبیعی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی و GIS (مطالعه موردی: منطقه دو شهرداری زاهدان). نشریه فضای جغرافیایی. جلد 17. شماره 58. 189- 169.

بهزادفر، مصطفی و زمانیان، روزبه. (1386). کاربرد تصمیم سازی چند معیاره فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه ریزی گردشگری. نمونه موردی: شهرستان نیشابور. نشریه بین‌المللی فنی ـ مهندسی، شماره ۱۸، ص 22-1.

پازوکی، شهرام. (1369). اقامتگاه موقت. دانشگاه شهید بهشتی.

پیام راد، داوود و علی‌رضا وفای نژاد. (1394). کمک به مدیریت بحران زلزله با مکان‌یابی مراکز اسکان موقت با استفاده از یک سیستم حامی تصمیم‌گیری GIS مبنا مطالعه موردی: منطقه 8 شهرداری اصفهان. نشریه علمی پژوهشی علوم و فنون نقشه‌برداری، دوره پنجم، شماره 2. صص. 246-231.

ترکیان، مهدی، دانشفرد، کرم الله، ولی خانی، ماشالله، پیله وری، نازنین. (1401). ارائه مدل عوامل مؤثر بر اجرای خط­مشی های مدیریت بحران ایران با رویکرد ساختاری تفسیری. مسکن و محیط روستا، پژوهشکده سوانح طبیعی. شماره 178.  48- 35.

جایکا، آژانس بین‌المللی همکاری‌های ژاپن. (1380). مطالعات ریز پهنه‌بندی لرزه‌ای تهران بزرگ.

خاکی، راضیه. (1388). بررسی روش‌های اسکان موقت پس از زلزله احتمالی تهران در پارک‌ها (مورد مطالعاتی: پارک پلیس منطقه 4). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته بازسازی پس از سانحه، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.

داریوش، امین، محمدی، محمد امین. (1401). ارائه مدل تخصیص بهینه به آسیب دیدگان در حوادث. شماره 1 سال چهاردهم. نشریه مدیریت بحران و وضعیت های اضطراری، دانشگاه جامع امام حسین. 88- 45.

دانایی نیا، احمد و زاغیان، محمد علی. (1397). مکانیابی اسکان ‌موقت ‌زلزله زدگان ‌در ‌بافت ‌تاریخی؛ مبانی و‌راهبردها مطالعة‌ موردی:‌ محلة ‌محتشم ‌کاشان. فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه ریزی فضایی (جغرافیا). سال هشتم، شماره چهارم، (پیاپی 31 ). 46-27.

رستمی، فرزاد؛ مرزبانی، فروزان؛ حریری، رحمان. (1401). تحلیل ابعاد نرمافزاری مدیریت بحران در زلزله سال 69 در استان کرمانشاه، شماره 2 سال چهاردهم. نشریه مدیریت بحران و وضعیت های اضطراری، دانشگاه جامع امام حسین.  101-61.

زنیان، بهاره. (1390). برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های موقت در شهر تهران پس از وقوع زلزله احتمالی مورد مطالعاتی منطقه ‎۱۰ تهران. محله بریانک-هفت چنار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی تهران.

ساعدی خامنه، سیمین و سید بهشید حسینی. (1389). تحلیل و بررسی اولویت‌های زنان برای سکونت در گونه‌های اسکان موقت(انتقالی) موردپژوهشی منطقه 9 تهران. نامه معماری و شهرسازی. 24-5.

شادی طلب، ژاله. (1372). مدیریت بحران: برنامه‌ریزی پس از فاجعه زلزله. فصلنامه علوم اجتماعی. شماره 3 و 4. 151- 125.

شجاع عراقی، مهناز؛  تولایی، سیمین. (1390). مکان‌یابی بهینه پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی منطقه 6 شهرداری تهران). فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه‌ای. شماره 10، 60-41.

شعیبی، عباس. (1391). جزوه برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه شهید بهشتی. تهران.

عالمى بابک و مجیدى، مرتضى. (1400). تبیین راهکارهاى طراحى اسکان موقت بر مبناى مسکن عشایرى ایران. فصلنامه د انش پیشگیرى و مد یریت بحران. دورة یازدهم، شمارة چهارم. 427- 415.

فلاحی، علیرضا.(1386). معماری سکونتگاه‌های موقت پس از سوانح. مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. تهران.

قنبری، حکیمه و احدنژاد محسن. (1385). ایمنی در معابر شهری با تأکید بر نقش مکان گزینی بهینه پارکینگ‌ها در کاهش حوادث ترافیکی نمونه موردی مطالعه منطقه 3 شهرداری تبریز. برگزیده مجموعه مقالات دومین همایش جامعه ایمن شهر تهران. 198-185.

کره ئی، علی‌رضا. (1388). مکان‌یابی مراکز اسکان موقت پس از زلزله: نمونه موردمطالعه نواحی سه و هفت منطقه چهار تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی تهران.

گیوه چی، سعید و محمدامین عطار. (1392). مکان‌یابی اسکان موقت پس از زلزله با استفاده از gis و تکنیک AHP مطالعه موردی: منطقه شش شهر شیراز. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. سال پنجم. شماره 17. 118-101.

لحمیان، رضا و غلام غلامی. (1398). برنامه‌ریزی بهینه اسکان موقت شهری در حوادث طبیعی(مطالعه موردی: شهر ساری). فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا. سال نهم. شماره 2. 806- 793.

مقصودی، مهران و گورابی، ابوالقاسم و یمانی، مجتبی و بذرافکن، مرضیه. (1400). مکان یابی اسکان موقت مبتنی بر مخاطره سیل در شیراز. پژوهشهای جغرافیای طبیعی. دور‌ۀ 75‌، شمارۀ‌6.  507- 487.

مهندسین مشاور شاران. (1389). خلاصه گزارش طرح تفصیلی منطقه 3. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران(نهاد مشترک مسئول تهیه طرح‌های جامع و تفصیلی شهر تهران).

نظم فر، حسین؛ عشقی چهاربرج، علی. (1394). پیش‌بینی سایت‌های اسکان موقت در سناریوهای مختلف زلزله(نمونه موردی: منطقه 3 شهرداری تهران). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی. شماره 15. 126-113.

Asefi, Maziar & Aram, Soheila & Haghparast, Farzin. (2020). Proposing a Flexible Model for Temporary Housing using Digital Design Techniques. Volume 32. International Journal of Architectural Engineering & Urban Planning

Asefi, Maziar & Farrokhi, Shahin. (2018). Proposing a Model for the Design of Post-Disaster Temporary Housing Based on the Needs of the Injured with Post-Implementation Evaluation Approach (Case Study: Earthquake-Stricken Villages in Heris of East Azerbaijan). Volume 7, No. 1. Serial No.21. Journal of Research and Rural Planning

Corsellis, Tom & vitale, Antonella. )2005(. Transitional Settlement: Displaced Populations, University of Cambridge shelterproject. p.7.

Jutvik, Kristoffer and Robinson, Darrel. (2020). Permanent or temporary settlement? A study on the short-term effects of residence status on refugees’ labour market participation. Comparative Migration Studies. 8:44.

Perrucci, Daniel & Baroud, Hiba. (2020). A Review of Temporary Housing Management Modeling: Trends in Design Strategies, Optimization Models, and Decision-Making Methods.  Volume 12. Issue 24. Sustainability.