تأمّلی بر مسئله مهاجرت نخبگان در ایران پس از انقلاب

فصلنامه مطالعات سیاسی

مقاله 11، دوره 14، شماره 54، اسفند 1400، صفحه 223-237   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

عاطفه شکیبا راد¹؛ هائیده صابری^{* 2}؛ مهر داد ثابت³

¹دانشجوی دکتری روان شناسی بالینی ، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن، ایران.

²استاد یار گروه روان شناسی،دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن، ایران.

³استاد یار گروه روان شناسی، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن، ایران.

چکیده

تأثیر سرمایه انسانی بر فرآیند رشد و توسعه اقتصادی، امری انکارناپذیر است. یکی از مهمترین آسیب‌ها و چالش-های پیش‌رویِ سرمایه انسانی در یک کشور، مسئله مهاجرت نخبگان است که به مثابه یک واقعیت، سال‌های متمادی، جریان داشته و موجب از دست رفتن بخش مهمی از سرمایه کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته به نفع کشورهای در حال توسعه گردیده است. کشور ایران نیز از این روند مستثنی نبوده و مهاجرت نخبگان در دهه های اخیر بالاخص پس از وقوع انقلاب اسلامی، سیر صعودی داشته است. یافته هایِ ناشی از مطالعه توصیفی - تحلیلیِ پدیده مهاجرت نخبگان در ایران پس از انقلاب، نشان می‌دهد که عوامل دافعه موجود در داخل کشور، نقش بسزایی در تسریع و رشد پدیده مزبور داشته اند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به رویکردهای اقتصادیِ اتّخاذی (از جمله فقدان آزادیِ اقتصادی)، توسعه نامتوازن نظام آموزش عالی و نیز عدم حمایت بایسته از فرآیند کارآفرینی توسط نخبگان اشاره نمود. به نظر می‌رسد با توسعه اقتصاد دانش بنیان و فراهم نمودن زیرساخت‌های مرتبط با آن، رفع دیوان سالاری و همچنین ایجاد توازن در توسعه کمّی نظام آموزش عالی، تا حد زیادی می-توان پدیده مهاجرت نخبگان را مهار یا حداقل دامنه بروز آن را کاهش داد.

کلیدواژه‌ها

اقتصاد دانش بنیان؛ انقلاب؛ کارآفرینی؛ مهاجرت؛ نخبه

مراجع