جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 3، دوره 14، شماره 53، دی 1401، صفحه 29-43   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pir.2023.1971954.3571

نویسندگان

نعمت الله همراهی¹؛ فریدون اکبرزاده^{* 2}؛ شیوا جلالپور³؛ حامد محقق نیا⁴

¹دانشجوی دکتری علوم سیاسی واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

²استادیار گروه علوم سیاسی واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

³گروه علوم سیاسی، واحد اهواز،دانشگاه آزاد اسلامی،اهواز،ایران

⁴استادیار گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

در خلال جنگ تحمیلی، فرهنگ پایداری و مقاومت مردمی که با تاکید بر اصولی همچون ظلم ستیزی و شهادت طلبی جمهوری اسلامی ایران غنی‌تر هم شده بود، نقش مهمی در برابر نیروهای مهاجم ایفا کرد. جنگ آزمون بسیار بزرگی برای روحیه مقاومت و شکیبایی ملی بود. بر همین اساس پژوهش حاضر باهدف ارزیابی جایگاه رویکرد سیاسی ـ معنوی سرمایه‌اجتماعی در پیروزی‌های دوران دفاع مقدس به روش کتابخانه‌ای به نگارش درآمده است. یافته‌ها نشان می‌دهد: سرزمین ایران در طول تاریخ خود به‌خصوص در دویست سال گذشته موردتهاجم دشمنان قرارگرفته و بخش‌هایی از مناطق راهبردی خود را ازدست‌داده است. اما در حماسه هشت سال دفاع مقدس با توجه به رهبری کاریزمایی امام خمینی (ره) و بهره‌مندی از آموزه‌های دینی و تشیع انقلابی، شهادت گرایی روحیه ایثار و فداکاری درراه خدا، فرهنگ مهدویت و غیبت و... توده‌های مردم به سمت جبهه‌های جنگ هجوم آوردند و رزمندگان ایرانی در یک جنگ نامتقارن، دشمن متجاوز را وادار به عقب‌نشینی و شکست نمودند. یکی از شاخص‌های مهم این تحقیق که آن را با سایر پژوهش‌ها متفاوت می‌سازد نقش باورهای عمیق مذهبی و قدرت معنوی در پیروزی‌های رزمندگان ایرانی درروند تحولات جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

سرمایه‌اجتماعی؛ سیاسی؛ پیروزی؛ دفاع مقدس؛ جمهوری اسلامی ایران؛ عراق

مراجع

-اسپوزیتو، جان، ال )1393(، انقالب ای ران و بازتاب جهانی آن، ترجمه محسن مدیر شانه چی، تهران، انتشارات باز

-جوادی، ریحانه )1395(، جستارهای در سرمای ه اجتماعی ایران، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطاتپژوهشکده تحقیقات اسالمی )1387(، قم، انتشارات زمزم

هدایتافتخاری، اصغر و همکاران )1389(، »قدرت نرم و سرمای ه اجتماعی«، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق )ع(

خطیبی، محمد )1391(. ارزشها در دفاع مقدس، تهران: انتشارات زمزم هدایت وابسته به پژوهشکده علوم اسالمی امام صادق )ع(. -صحیفه امام، مجموعه آثار امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، تهران، 1378ردادی، محسن و اصغر افتخاری )1390(، »منابع قدرت نرم سرمای ه اجتماعی در اسالم«، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق )ع(. -فیلد، ف جان )1392(، سرمای ه اجتماعی، ترجمه غالمرضا غفاری و حسین رمضانی، تهران، انتشارات کو ثر. - ابوالفتحی، محمد و مختار نوری )1392(، »تأثیر سرمای ه اجتماعی بر افزا ی ش قدرت نرم جمهوری اسالمی ای ران«، فصلنامه علمیپژوهشی پژوهشنامه انقالب اسالمی، سال دوم، شماره .6

-اطهری، سید حسین )1391(، »تأثیر رهبری امام خمینی )ره( بر سرمای ه اجتماعی در جری ان انقالب اسالمی ایران«، فصلنامه علمیپژوهشی پژوهشنامه انقالب اسالمی، سال اول، شماره .4 (1384 -« فصلنامه تحقیقات سیاسی بینالمللی، دانشگاه آزاد اسالمی واحد شهرضا، شماره هفتم، صفحه 59-94

پناهی، محمدحسین و اشرف امینی )1390(، »دولت رانتی، اقتصاد دولتی، فرهنگ سیاسی و سرمایه اجتماعی در ایران 1368)  صص 29-43

-پورسعید، فرزاد )1391(، »امام خمینی )ره( و مد ی ری ت نرم دفاع ملی، مطالعه موردی جنگ تحمی لی«، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره .57

-پوستین چی، زهره و ابراهیم متقی )1390(، »زبان سیاسی مقاومت اسالمی در س یاست بین الملل«، فصلنامه پژوهشهای روابط بینالملل، دوره نخست، شماره یکم.

-حسینی، حس ین )1383(، »رهبری و بسیج اجتماع ی در جنگ: نمونه دفاع مقدس«، فصلنامه سیاست دفاعی، سال دوازدهم، شماره .47 ژئوپلیتیکی کردی«، فصلنامه تحقیقات سیاسی بینالمللی، دانشگاه آزاد اسالمی واحد شهرضا، شماره سی و هشتم، صفحه 129-156

حیدری بنی، عزتاهلل عزتی، محمدرضا حافظنیا، حیدر لطفی )1398(، »ریشههای بحران ژئوپلیتیکی عراق و تداوم مقاومت ضد

-دارا، جلیل )1389(، بررسی نقش سرمای ه اجتماعی در موقعیت جریان اسالمگرا، فصلنامه علمی

– پژوهشی مطالعات انقالب اسالمی، سال هفتم، شماره .21 دوفصلنامه مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر، دوره ،3 شماره ،2 صفحه 245-280

رحمانی، غالمعباس؛ محسن هادی طحان؛ اعظم عالیشوندی و الهه صادقی )1400(. سرمایههای اجتماعی و معنوی دفاع مقدس ،

-ردادی، محسن )1387(، سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی، راهبرد یاس، شماره .16

-سیاهپوش، امیر )1387(، »فراتحل یل مطالعات سرما ی ه اجتماع ی در ای ران«، راهبرد فرهنگ، شماره سوم.

-ساک ی زاده، مراد )1386(، »بررسی جامعهشناسی عوامل مؤثر بر موقعیتهای ای ران در جنگ با عراق«، مدیریت نظامی، شماره .28 -شعبانی ساروئی، رمضان )1384(، »استراتژ ی دفاع مردمی و تأثیر هوی تی آن«، فصلنامه مطالعات مل ی، سال ششم، شماره .3

-شریفیان ثانی، مریم )1380(، »سرمای ه اجتماع ی، مفاهیم اصلی و چارچوب نظری«، فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ،1 شماره .2

-شهرام نیا، امیرمسعود و فرزانه السادات خدامی )1388(، »تحوالت جدید ایران و جهان«، قزوین، نخستین همایش بینالمللی دانشگاه بینالمللی امام خمینی.

-صالحنیا، علی و حسین بختیاری )1397(، »اولویتبندی تهدیدات امنیت ملی جمهوری اسالمی ایران با روش تحلیل سلسلهمراتبی(AHP»(، فصلنامة مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، دورة ،8 شمارة ،27 صص: -277 .255

-علینی، محمد )1391(. سرمایه اجتماعی در آموزههای اسالمی. قم: بوستان کتاب.

-فصیحی، اماناهلل )1389(. اسالم و سرمایه اجتماعی با تأکید بر رویکرد فرهنگی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

-قدسی، امیر، )1389(، »جا ی گاه سرمای ه اجتماعی در بازتولید قدرت نرم جمهوری اسالمی ا ی ران « فصلنامه راهبرد دفاعی، سال هشتم، شماره .30 مقدس، دوره ،7 شماره 1 ، شماره پیاپی 25

کشیشیان سیرکی، گارینه )1400(، »تأثیر سرمایه اجتماعی بر امنیت ملی در دوران دفاع مقدس« فصلنامه علمی مطالعات دفاع

-کوهکن، علیرضا )1388(، »مؤلفههای سرما ی ه اجتماع ی اسالمی«، راهبرد یاس، بهار ،1388 شماره .17

-مهدوی، ابوالقاسم و حمید عزی ز محمدلو )1397(، »تحل یل عوامل کالن مؤثر بر فرای ند انباشت سرمای ه اجتماعی در ای ران«، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال ،25 شماره .93 سال نهم، شماره 36

محمدی، یداهلل )1397(، »انقالب اسالمی و تقابل و روی ارویی دو چهره نرمافزاری و سختافزاری قدرت«، فصلنامه مصباح، جایگاه رویکرد سیاسی -معنوی سرمایه اجتماعی در پیروزی های/... 43 45

کتابی، محمود و یونس مقتدر )1397(، بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و قدرت نرم ایران، نشریه رهیافت انقالب اسالمی، شماره فصلنامه مدیریت اسالمی، مقاله ،3 دوره ،24 شماره ،2 صفحه 77-104

موالئی آرانی، مهدی و مصباح الهدی باقری کنی )1395(. بررسی عوامل جهت دهنده سرمایهاجتماعی در دوران دفاع مقدس،

-همتی، ایرج و ابوالفضل دالوری )1394(، »استراتژ ی جنگ و رفتار سیاست خارجی«، پژوهش نامه علوم سیاسی، سال دهم، شماره سوم.