سیاست قضایی بین‌المللی ایران در قبال ترور شخصیت‌ها با نگاهی به ترور سپهبد شهید قاسم سلیمانی

تحقیقات حقوقی بین المللی

دوره 15، شماره 58، دی 1401، صفحه 169-187   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1962582.2414

نویسندگان

محمد صالحی^{* 1}؛ شهرداد دارابی²؛ علیرضا سعید³

¹دانشجوی دکتری حقوق جزا وجرم شناسی، واحد قم، دانشگاه ازاد اسلامی، قم، ایران. [e-mail]

²دانشیار، گروه حقوق، واحد قم، دانشگاه ازاد اسلامی، قم، ایران. (نویسنده مسئول). [e-mail]

³استادیار، گروه حقوق، واحد سمنان، دانشگاه ازاد اسلامی، سمنان ایران. [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: تاکنون علیه مقامات و دانشمندان ایرانی اقدامات متعددی باهدف ترور و شهادت آن‌ها صورت گرفته است. بر این اساس دولت آمریکا طی عملیاتی در سال 2020 سردار قاسم سلیمانی را در نزدیکی فرودگاه بغداد به شهادت رساند. این اقدام به دستور رئیس‌جمهور وقت آمریکا دونالد ترامپ در قالب حمله پهپادی در خاک عراق صورت پذیرفت که بسیاری از مقررات بین‌المللی را نقض نمود. در مقابل دولت ایران اقداماتی را برای مقابله انجام داد که بخشی از این اقدامات در قالب اقدامات حقوقی و قضایی می‌باشد، که در این پژوهش مورد بررسی قرارگرفته تا درنهایت سیاست قضایی ایران در این زمینه بیش‌ازپیش مشخص شود.

یافته‌ها و نتایج: در خصوص ادعای واهی آمریکا مبنی بر وجود موافقت‌نامه امنیتی با عراق باید اذعان داشت با امعان نظر به ماده (3) این موافقت‌نامه، روشن است که اجازه‌ی اقدامات تروریستی یا هرگونه عملیات نظامی از سوی آمریکا در خاک عراق که در تغایر آشکار با رعایت قوانین، عرف بین‌المللی، کنوانسیون‌های دولت عراق و روح حاکم بر آن است فاقد اعتبار و عاری از هرگونه محمل قانونی می‌باشد. اقدامات دولت ایران نیز در قالب تدابیر قضایی به دودسته پیگرد قضایی در محاکم بین‌المللی (دیوان بین‌المللی دادگستری و دیوان کیفری بین‌المللی) و همچنین طرح دعوی در محاکم داخلی دولت عراق و محاکم داخلی ایران بر اساس صلاحیت‌های حاکم بر حقوق جزای بین‌الملل تقسیم می‌شود که در ایران پیگرد قضایی در قالب قانون «مقابله با نقض حقوق بشر و اقدامات ماجراجویانه و تروریستی آمریکا در منطقه» نیز قابل تحقق است.

کلیدواژه‌ها

تروریسم؛ سردار سلیمانی؛ سیاست قضایی؛ حقوق بین الملل؛ دیوان بین المللی دادگستری؛ دیوان کیفری بین المللی

مراجع

آذرتاش، آذرنوش. (1384).  فرهنگ معاصر عربی- فارسی. نشر نی.

- امینی، اعظم؛ بذار، وحید. (1399). امکان سنجی پیگیری قضایی آن در دیوان کیفری بین‌المللی و دیوان بین‌المللی دادگستری. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 7 (24)، 24 – 3.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1688511/

- امیرعبداللهیان، حسین. (1398). نشست بررسی ابعاد حقوقی و بین‌المللی ترور شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی. پژوهشگاه قوه قضاییه، 31 – 1.

https://jri.ac.ir/shop/NDl2cnBkY1dhUWs9

- جعفری لنگرودی، محمد جعفر. ( 1386). ترمینولوژی حقوق. چاپ هفدهم. گنج دانش.

- رشیدی، مهناز. (1399). امکان سنجی طرح دعوا در محاکم قضایی بین‌المللی و داخلی در موضوع ترور سردار سلیمانی و همراهان. حقوقی دادگستری، 84 (111)، 127- 107.

https://www.sid.ir/paper/387427/fa

- رحیم پور، حامد. (1401). مروری بر ترور سردار قاسم سلیمانی در مبانی حقوق داخلی آمریکا و حقوق بین‌الملل. همایش ملی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، 1.

https://civilica.com/doc/1493105/

- ذاکرحسین، محمدهادی. (1398). نشست علمی بازخوانی حقوقی پرونده ترور سردار سلیمانی و پیامدهای آن از منظر حقوق بین‌الملل. پژوهشگاه قوه قضائیه، 31 – 1.

http://khaneandishmandan.ir/

- سنبلی، نبی. (1380).  بررسی عملکرد سازمان ملل در زمینه مقابله با تروریسم. فصلنامه سیاست خارجی، 15(4)، 6 – 35.

https://www.sid.ir/paper/473392/fa#downloadbottom

- ضیائی بیگدلی، محمدرضا. (1386). حقوق بین‌الملل عمومی. گنج دانش.

- عبداللهی، محسن و شافع، میرشهبیز. (1386). مصونیت قضایی دولت در حقوق بین­الملل. چاپ دوم. معاونت پژوهش، تدوین و تنقیح قوانین و مقررات ریاست جمهوری.

- قدیر، محسن؛ قهرمانی تولابی، بهاره. (1400). بررسی ابعاد ترور سردار سلیمانی از منظر حقوق بین‌الملل. مطالعات حقوق، (14)، 78 – 59.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1783152/

- لطفی، فروزان؛ آریافر، فاطمه. (1396). حقوق شهدای ترور از منظر ایران و حقوق بین‌الملل. قانون یار، 2 (4)، 48- 33.

https://www.sid.ir/paper/259762/fa

- معظمی، شهلا. ( 1393).  حقوق مبارزه با تروریسم هسته‌ای. نشر دادگستر.

- میرعباسی، سید باقر و سادات میدانی، سیدحسین. (1387). دادرسی‌های بین‌المللی، دیوان بین‌المللی دادگستری. جنگل جاودانه .

- نیکنژاد، علیرضا؛ ابوالحسنی، سلامه. (1399). بررسی حقوقی ترور سردار قاسم سلیمانی از منظر ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد (دفاع مشروع). فقه و حقوق معاصر، 6 (14)، 26 – 17.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1817346/

- Barker, J. Craig. (2011). The Protection of Diplomatic Personnel. Ashgate Publishing.

- Carty, Antony. (2005). The Iraq Invasion as a Recent United Kingdom Contribution to International Law. The European Journal of International Law, (1)16, 143 – 151.

https://watermark.silverchair.com/chi109.pdf?

- Milanovic, Marko. (2020). The Soleimani Strike and Self-defense Against an Imminent Armed Attack. Ghent Rolin-Jaequemyns International Law Institute (GRILI), Ghent University, 1 – 20.

https://www.ejiltalk.org/the-killing-of-soleimani-and-international-law/

- Labuda, Patryk I. (2020). The Killing of Soleimani, the Use of Force against Iraq and Overlooked Jus Ad Bellum Questions. Ghent Rolin-Jaequemyns International Law Institute (GRILI), Ghent University, 1 – 20.

https://www.ejiltalk.org/the-killing-of-soleimani-and-international-law/

- O'Connell, Mary Ellen. (2020). The Killing of Soleimani and International Law. Notre Dame Law School, (486), 81 – 82.

https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3784820