بررسی و تحلیل کارکردهای گیاهان بومی در ضرب المثلهای رایج استان فارس

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 4، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 38، بهمن 1401، صفحه 63-86   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2023.1942899.1478

نویسندگان

میثم زارع¹؛ زهرا ریاحی زمین^{* 2}

¹دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

²استاد بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

ضرب­المثل­‌ها بخش مهمی از فرهنگ و ادبیات عامه‌­اند و عناصر طبیعی که در زندگی مردم نقش بسزایی دارند، از مهم­ترین عناصری هستند که در این شاخه از ادب عامه بازتاب یافته و به صورت­‌های مختلف و با کارکردهای متنوع به کار رفته‌­اند. در این نوشتار، به روش توصیفی- تحلیلی از نوع تحلیل محتوای کیفی و با استفاده از ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه‌­ای، بازتاب گیاهان بومی و کارکردهای آن در مثل‌­های استان فارس، از زوایای گوناگون بررسی گردیده­‌است. یافته­‌های این پژوهش نشان می‌دهد که عناصری مانند شکل ظاهری گیاهان، محل رشد و نمو، کاربرد غذایی و دارویی، شکل نوشتاری در مَثَل­‌ها مورد توجه قرار گرفته است تا با استفاده از این ابزارها و مؤلفه­‌ها، مسائلی همچون بی‌­ارزشی، فراموش‌کردن هویت و گذشته، طفیلی‌بودن، بی‌­نصیب و بی‌قسمت بودن، منفعت‌طلبی، انجام کار سودمند، پرهیز از هم­نشین بد و داشتن دانش زیاد به تصویر کشیده شود.

کلیدواژه‌ها

استان فارس؛ ضرب‌المثل‌؛ کارکرد؛ گیاه

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده انگلیسی.pdf

مراجع

• آزاده، حسین. (1388). ضرب‌­المثل­‌های شمال فارس، شیراز: بنیاد فارس­شناسی و تخت جمشید.
• آزاده، حسین. (1394). ضرب­‌المثل‌­های سیوندی، جلد اول، شیراز: نوید شیراز- قطب علمی پژوهش­های فرهنگی ادبی فارس دانشگاه شیراز.
• اسکندری، اکبر و اسکندری، نسرین. (1385). ارسنجان­‌نامه، شیراز: نوید شیراز.
• اسکندری، مجید.(1393). طبیعت‌­گردی با گیاهان ایران، تهران: ایران­شناسی.
• اقتداری لارستانی، احمد.(1371). لارستان کهن و فرهنگ لارستانی، چاپ دوم، تهران: جهان معاصر.
• انصاری، جلیل.(1387). ضرب­‌المثل‌­های رایج لری ممسنی، ممسنی: فریاد کویر.
• بذرافکن، جلال.(1389). فرهنگ مردم داریون، شیراز: آوند، بنیاد فارس شناسی.
• برزگر، سبحان. (1395). تاریخ و فرهنگ بوانات، شیراز: نامۀ پارسی.
• بوستانی، رؤیا. (1389) «مطالعه و بررسی پراکنش گونه‌­های مختلف جاشیر در ایران»، مجموعۀ مقالات همایش ملی گیاهان دارویی، دانشکده منابع طبیعی ساری، صص1-18
• بهار، مهرداد. (1362). پژوهشی در اساطیر ایران، توس: تهران.
• بهروزی، علی­نقی. (1348). واژه­‌ها و مثل­‌های شیرازی و کازرونی، شیراز: اداره کل فرهنگ و هنر فارس.
• بهمنیار، محمد. (1369). داستان­نامه بهمنیاری، به کوشش فریدون بهمنیار، تهران: دانشگاه تهران.
• جعفری، بهادر و جعفری، راضیه. (1386). لپویی ستارۀ درخشان، شیراز: ایلاف.
• حسام‌پور، سعید و جباره، عظیم. (1390). دستور زبان و فرهنگ واژه­‌های کوهمرۀ سرخی، شیراز: بنیاد فارس­‌شناسی، آوند اندیشه.
• حسنی، نعمت­اللهی. (1392). آباده؛ دروازه تمدن فارس، اصفهان: پارس ضیا.
• حکمت، علی.(1393). فرهنگ­نامۀ استهبان، تهران: شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر.
• خدیش، حسین.(1379). فرهنگ مردم شیراز، شیراز: دانشنامۀ فارس.
• فرنبغ‌دادگی، آذر. (1369). بندهش، به کوشش مهرداد بهار، تهران: توس.
• داورپناه، جمیله و ترکمان، غلامحسین.(1391). مجموعه اصطلاحات و ضرب­‌المثل­‌های شیرازی، چاپ چهارم، شیراز: ایلاف.
• رحیمی، حبیب و هاشمی، سهیلا. (1388). جام ارسنجان نما، قم: دانشوران.
• رشیدی، خسرو. (1396). شهرستان خرم بید و فرهنگ مردم آن، شیراز: تخت جمشید- قشقایی.
• ذوالفقاری، حسن. (1394). زبان و ادبیات عامه ایران، تهران: سمت.
• رنگچی، غلامحسین. (1372). گل و گیاه در ادبیات منظوم فارسی، تهران: پژوهشگاه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
• روئین اهلی، پروانه. (1396). ضرب‌­المثل‌­های شهر اهل، شیراز: نوید شیراز.
• سازمان نقشه­برداری کشور. (1384). اطلس نقشه و اطلاعات مکانی (استان فارس)، تهران: سازمان نقشه برداری کشور (سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور).
• سرخوش کرتیس، وستا. (1373). اسطوره‌های ایرانی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
• شوالیه،ژان و گربران، آلن. (1385). فرهنگ نمادها ، ترجمۀ سودابه فضایلی، جلد چهارم، تهران: جیحون
• صفایی­زاده پاسارگادی، عزیز (1386). یادی از گذشته‌­ها، انتشارات خانه و تصویر ابریشمی.
• عسکری چاوردی، جواد و خدادای، سلیمان (1390). ضرب‌­المثل­‌های محلی پس‌کرانه­‌های شمال خلیج فارس(لامرد)، قم: عطش.
• عمادی، نظام.(1385). گویش مرودشت، شیراز: ایلاف.
• فتوحی رودمعجنی، محمود. (1386). بلاغت تصویر، تهران: سخن.
• فردوسی، ابوالقاسم.(1375). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
• قاسمیان نسب، منصور.(1395). خورنگان کیست؟ خورنگان کجاست؟، قم:کاریز.
• قزلی­جهرمی، ایرج.(1394). فرهنگ و آداب و رسوم جهرم، جهرم: نشر بوینز.
• کریمی­نژاد، محمد.(1381). اهل نو عروس لامرد، شیراز: نوید شیراز.
• مبینی، مهتاب و شفیعی، آزاده.(1394). «نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی»، جلوۀ هنر، 7(2)، 64-45.
• محجوب، محمد جعفر.(1387). ادبیات عامیانۀ ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: نشر چشمه.
• مردانی ، اسدالله. (1378). آتالار سوزو: ضرب­‌المثل­‌های ترکی قشقایی(ترکان جنوب ایران)، شیراز: کیان نشر.
• مسلمی،اعظم. (1380). ممسنی بهشت گمشده، مشهد: شیرازگان
• معین، محمد. (1386). فرهنگ معین، تهران: ادنا
• ملک­زاده، محمدجعفر. (1380). فرهنگ زرقان، تهران: نشر آثار فرهنگستان.
• موسوی، سید حسن.(1369). گوشه­‌هایی از فرهنگ و آداب و رسوم مردم کوهمره، نودان، جروق سرخی فارس، شیراز: لوکس.
• ناصرخسرو. (1384). دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، چاپ ششم، تهران: دانشگاه تهران.
• ندیم، مصطفی. (1382). تاریخ ادیان و مذاهب در فارس از اسلام تا عصر سلجوقیان، شیراز: بنیاد فارس­شناسی.
• نظری، جلیل و پیروزه، علی. (1395). «بازتاب گیاهان و درختان در شعر محلی کهگیلویه و بویر احمد»، ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، 6(2)، 119-95.
• نقوی شیرازی، مریم و همکاران. (1396). «شوینده­‌های طبیعی البسه از دیدگاه طب سنتی ایران»، جنگل ایران، 2(4)، 365-.357.
• نوروزی، علی­مدد.(1383). طللوع سبز (تاریخ و فرهنگ مردم کوهمرۀ جروق)، قم: نشر سرور
• هاشمیان، ویدا و فیروزی، عشرت.(1392). جزوه گیاهان دارویی، مشهد: دانشگاه علوم پزشکی مشهد.
• هدایتی، مهرداد.(1388). حرف­‌های گوشه­‌دار مثل­های تر، تعبیرات و اصطلاحات پهلودار فیروزآباد، شیراز: نوید شیراز.
• همایونی، صادق.(2536). یازده مقاله در زمینۀ فرهنگ عامه ، شیراز: انتشارت کل اداره فرهنگ.