گویش نایینی؛ گویشی بازمانده از ایران باستان

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 3، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 38، بهمن 1401، صفحه 41-61   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2023.1937534.1462

نویسندگان

محمدرضا حصارکی^{* 1}؛ مهین خطیب نیا²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

چکیده

گویش‌شناسی، یکی از شاخه‌های کاربردی دانش زبانی است که با هدف گردآوری گویش‌ها، به بررسی علمی، زبان‌شناختی، جامعه‌شناسی و مردم‌شناختی می‌پردازد. گویش محلی، رکن اصلی و ساختار موجودیت هر قوم و نژاد است؛ از این رو مطالعه و بررسی در جهت زنده نگه‌داشتن گویش نایینی، به عنوان بخشی از فرهنگ، سنّت و آیین شهرستان نایین، ضروری و درخور اهمیت است. گویش نایینی از گویش‌های مرکزی ایران و دنبالۀ زبان «ایرانی میانه غربی» است و اصالت ادبی و پیوند ناگسستنی و ثابت با زبان «پهلوی ساسانی» دارد. گویش نایینی با گویش‌های همجوار خود از جمله اردستانی، ورزنه‌ای، بادرودی، زفره‌ای، نطنزی و زرتشتیان یزد خویشاوندی نزدیک دارد. روش این پژوهش به صورت توصیفی و گردآوری اطلاعات به شیوۀ کتابخانه‌ای است و مواد زبانی آن از مجموعه فرهنگ لغت و امثال و حکم و از بین گویش مردم شهر نایین جمع‌آوری شده است. از نتایج به دست آمده این پژوهش می‌توان به منظم و سازمان‌یافته‌بودن این زبان اشاره کرد، به گونه‌ای که واژه‌ها از دو حالت خارج نیست؛ اول کلمه‌هایی که در این گویش، صورت ویژه‌ای دارند و ریشۀ آن‌ها را باید از فرهنگ اوستا استخراج کرد و دوم واژه‌هایی که مشتق از الفاظ فارسی معیار هستند و با تغییر حرکات، افزایش، کاهش یا تغییر حروف به زبان محلی نایینی راه یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها

گویش‌های مرکزی؛ ایران؛ گویش نایینی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده انگلیسی.pdf

مراجع

1-  آزاد، میترا و سلطانی محمدی،مهدی و بلوری بناب، محمد.(1397).«گونه‌شناسی و تحلیل معماری دست‌کند در نایین»، مسکن و محیط روستا، 37(3)، 106-93

2- ابراهیمی انارکی،محمد علی.(1385). انارک، قم: نشر گلستان ادب.

3- باغ شیخی، میلاد و همکاران.(1398). «شواهدی نویافته از حضور ساسانیان در فلات مرکزی ایران،ارزیابی شواهد باستان شناختی و متون نوشتاری،مطالعه موردی محوطه شیرکوه نایین»، مطالعات ایرانی،18(35)، 35-1

4-باغ شیخی،میلاد.(1398).«بازشناسی جغرافیای تاریخی و تقسیمات اداری نایین در قرون اولیه اسلامی،از منظر مدارک تاریخی و شواهد باستان‌شناختی»، پژوهشنامۀ تاریخ 14(56)، 32-1

5- بشیرنژاد،حسن.(1383).«زبان‌های محلی ایران و خطر انقراض»، فرهنگ مردم ایران، 2(5-6)، 84-65

6- پورعابدی نایینی، سیدحسن.(1391). «مقدمه‌ای بر واج شناسی گویش نایینی»، ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 2(1)، 36-19

7- جامع نایینی، محمدتقی.(1383). ویژگی‌های زبان محلّی نایین، اصفهان: نشر مهرقائم(عج).

8- حدادی، مجتبی.(1388). «تصرف فعل در گویش نایینی و بررسی مقابله‌ای آن با فارسی معیار»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران: کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

9- رضایی باغ بیدی، حسن.(1380). معرفی زبان‌ها و گویش‌های ایران، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

10- رضوی، سیدابوالفضل.(1393). نقش مشارکت مردم در توسعه اقتصادی؛ الگو نایین، تهران: نشرترمه.

11- زرشناس، زهره.(1382). زبان و ادبیات ایران باستان، تهران: نشردفتر پژوهش‌های فرهنگی.

12- سجادی نایینی، سیدمهدی. (1379). نایین، بلدۀ طیبه، تهران: نشرکانون پژوهش.

13-سلطان زاده، حسین.(1390). نایین، شهر هزاره‌های تاریخ، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

14-قاسمی، منصور.(1394). «بررسی زبانشناختی گویش فارسی نایینی با رویکرد تاریخی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد،  دانشگاه آزاد خوراسگان: دانشکده زبان‌های خارجی.

15- معینیان،نرمینه.(1389). «نگاهی به دلایل جامعه‌شناختی  نابودی زبان‌ها»، مطالعات جامعه‌شناختی،2(7)، 87-75

16- ناتل خانلری، پرویز.(1347). زبان‌شناسی و زبان فارسی، تهران: نشربنیاد فرهنگ ایران.

17- ناصح، محمدامین.(1389). «گویش‌شناسی، دریچه‌ای به سوی مردم‌شناسی و مطالعات فرهنگی ادبی»، نخستین همایش ملی ادبیات فارسی و پژوهش‌های میان‌رشته ای: بیرجند.

18- همایون، همادخت.(1371).گویش افتری، تهران: نشر مطالعات وتحقیقات فرهنگی.

19- یادگاری نایینی، محمد و صارمی نایینی، زینب.(1398). دستور زبان و واژه‌نامۀ نایینی، تهران: نشر مگستان.