مفهوم و اثبات جرم تجاوز به عنف در فقه امامیه و حقوق ایران

زن و مطالعات خانواده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 اسفند 1401

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jwsf.2023.1971485.1759

نویسندگان

کریم خضرنیا¹؛ عباسعلی اکبری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری تخصصی حقوق جزا ، واحدتبریز ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز ، ایران

²استادیار گروه حقوق جزا، دانشکده حقوق و علوم سیاسی ، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران ( نویسنده مسئول( [e-mail]

چکیده

یکی از جرائم جنسی و خشونت بار در حقوق کیفری ایران که عفت عمومی را به شدت خدشه دار می کند و برسلامت جسمانی و روانی قربانی تاثیر سویی برجای می گذارد ، جرم تجاوز به عنف است ، جرمی که هیچ گاه تحت این عنوان در قوانین کیفری ایران به رسمیت شناخته نشده است بلکه تحت تاثیر فقه اسلامی و به عنوان زنای به عنف و اکراه جرم انگاری شده است . در این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای، مفهوم جرم تجاوز به عنف از منظر فقه اسلامی و دکترین حقوق کیفری تببین شده و واکنش تقنینی و نحوه اثبات آن در فرآیند کیفری مورد بررسی قرار می گیرد . نتیجه مطالعه نشان می دهد که در قانون مجازات اسلامی مصوب سال1392 شدیدترین واکنش کیفری یعنی اعدام برای مرتکب تجاوز به عنف در نظر گرفته شده است . در قانون کیفری ایران محدود کردن موضوع تجاوز به عنف تنها از سوی بزهکار مرد علیه بزه دیده زن قابل تامل است. قانون گذار ایران دربحث تجاوز به عنف با کاستی های فراوانی روبروست ، به طوری که بسیاری از مصادیق جرم تجاوز به عنف درحقوق کیفری مسکوت یا لااقل درمورد آن اظهارنظر نشده است. البته نسبت به قانون سال 1370 نقش علم قاضی را درنحوه اثبات جرم زنا به عنوان یکی از ادله اثبات تقویت نموده است. 

کلیدواژه‌ها

تجاوزبه عنف؛ حقوق کیفری؛ عنصر مادی؛ عنصرقانونی؛ عنصرمعنوی

مراجع

• اکرمی، روح الله، عنصر عنف در زنا از منظر فقه، حقوق جزای ایران و انگلیس، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره اول، 1395
• امیدی،جلیل،مرتضی جوانمردی صاحب،مرادپور،ژیلا«نقش علم در احراز عنف و اکراه در جرایم منافی عفت؛بررسی های نظری و تجربه های عملی»،مطالعات فقه و حقوق اسلامی،سال یازدهم،شماره 20،بهار و تابستان1398ش.
• اوحدی،بهنام،1384،تمایلات و رفتارهای جنسی انسان،چاپ پنجم،انتشارات صادق هدایت.
• آقایی،مهدی(1397)رسیدگی به جرایم عفت(بارویکردی کاربردی)مرکز مطالعات و انتشارات قوه قضاییه،چاپ دوم.
• توجهی،عبدالعلی و محمد هادی توکا پور،وجوه تمایز زنا و تجاوز به عنف با تاکید برشسوه اثبات،پژوهش نامه حقوق اسلامی،شماره2،سال12،پاییزو زمستان1390،صص101-132.
• جزیری،عبدالرحمن بن محمد عوض ،کتاب الفقه علی المذهب الاربعه،بیروت،دارالکتب العلمیه الاسلامیه،1410ق.
• جعفری لنگرودی،محمدجعفر؛ مبسوط در ترمینولوژی حقوق؛ جلد1،انتشارات گنج دانش، تهران.
• حاجی ده آبادی،احمد،حاجی ده آبادی،محمد علی،یوسفی،محمد(1390)نشریه پژوهشنامه حقوق کیفری،پاییز و زمستان(1390)شماره 2.
• خالقی،علی(1396)آیین دادرسی کیفری،جلد دوم،تهران،نشرشهردانش.
• خمینی،روح الله (1403)تحریرالوسیله،انتشارات موسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی ،ص463.موسویی
• -دفتر مطالعات و تحقیقات دیوان عالی کشور(1378)مذاکرات و آراءهیئت عمومی دیوان عالی کشور،سال 1376،انتشارات روزنامه رسمی.
• رایجیان اصلی،مهرداد(1385)«بزه دیدگان ؛حقوق و حمایت های بایسته»پژوهش حقوق عمومی،ش19،صص117-138.
• سیگل،لاری جی(1385)جرم شناسی،ترجمه یاشار سیف اللهی،چاپ اول،دفتر تحقیقات کاربردی پلیس آگاهی ناجا.
• شبیری زنجانی،سیدموسیف1428ق،المسائل الشرعیه،قمفموسسه الفقاهه،ص429،ج1.
• شمس ناتری،محمد ابراهیم،حمید رضا کلانتری،ابراهیم زارع و زینب ریاضت(1393)قانون مجازات اسلامی1392 در نظم حقوق کنونی،جلد اول،چاپ دوم،تهران،انتشارات میزان.
• صادقی،محمدهادی(1392)نقش توبه در حدود و تعزیرات،مجله پژوهشنامه حقوق کیفری،سال چهارم،شماره دوم،صص153-174.
• - طهماسبی،جواد،آیین دادرسی کیفری،تهران،میزان،1396ش.
• - عباس کلیمانی،عاطفه(1397)سقط جنین ناشی از تجاوز به عنف،فقه و حقوق خانواده46-31(68)23.
• - عظیم زاده اردبیلی،فائزه،ریاضت،زینب(1394)سیاست جنایی تقنینی ایران در قبال جرایم علیه زوجه در خانواده.فقه و حقوق خانواده.67-43(63)20.
• - علی محمدی،عبدالرضا،نقد و بررسی رویه قضایی درخصوص رسیدگی به جرایم تجاوز به عنف،پایانامه کارشناسی ارشد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه قم،1392ش.
• - فاضل لنکرانی،محمد،1390،آیین کیفری اسلام:شرح فارسی تحریر الوسیله:حدود،قم،مرکز فقه الائمه الاطهار علیهم السلام،چ1،ج1.
• - فاگان،اندرو(1393)اطلس حقوق بشر،ترجمه امید کوکبی و مهدی خدایی،انتشارات آرمان شهر.
• - فرجی ها،محمد و هاجر آذری،حمایت کیفری از زنان قربانی تجاوز به عنف در حقوق ایران،فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی،سال یازدهم شماره 1388،40.
• – فرجی ها،محمد؛آذری،هاجر(1390)«حمایت کیفری از زنان قربانی تجاوز به عنف در حقوق ایران»رفاه اجتماعی،ش40صص314-287.
• - قدمی عزیزآباد،مصیب،سیدابراهیم قدسی(1397)سیاست جنایی ایران در قبال خشونت جنسی علیه زنان در زندگی زناشویی،مجموعه مقالات همایش ملی سرمایه اجتماعی و امنیت پردیس فارابی،دانشگاه تهران.
• - قریب،نرگس(1391)مطالعه تطبیقی زنای به عنف در حقوق انگلستان،پایانامه کارشناسی ارشددر رشته حقوق جزا و جرم شناسی،دانشگاه قم.
• - قیاسی،جلال الدین و قائم فرد،سید محسن،1394ش،بازاندیشی در تحقق دفاعیات کیفری اضطرارو اکراه در مصادیق مشتبه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب،ش4.
• - میر محمد صادقی،حسین(1393)حقوق کیفری اختصاصی(جرایم علیه اشخاص)چاپ یازدهم ،انتشارات میزان.
• - نجفی،محمدحسن(1981)جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام،ج یک،ص98.
• - نوربها،رضا(1389)زمینه ی حقوق جزای عمومی،چاپ بیست و هشتم،تهران،انتشارات گنج دانش.

1-T Fried, Susana (2003) Violence against women, The President and Fellows of Harvard College (journal health and human right), Vol. 6 No. 2, pp88-111.

2-Bradford Jm. On sexual violence.curr opin Psychiarty.2006 sep,19(5):527-32