تبیین نقش مولفه‌های رهبری اخلاقی مبتنی بر رویکرد مسئولیت‌پذیری اجتماعی در کارکنان دانشگاه پیام ‌نور

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 62، اسفند 1401، صفحه 52-88   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد حسن جباری ثانی¹؛ امید ونداد^{* 2}؛ حسن مومنی مهموئی³

¹دانشجوی دکتری، گروه علوم تربیتی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران

²دانشیار، مدیریت آموزشی، واحد دره شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، دره شهر، ایران

³دانشیار، گروه علوم تربیتی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.

چکیده

وجود مقوله مسئولیت در ماهیت رهبری ضرورت ایجاد اخلاق را در رهبران ایجاب می‌نماید. رهبران اخلاقی به طور خاص می‌توانند مولفه‌های اخلاقی را در مجموعه‌ای شامل فرهنگ انصاف، صداقت و امانتداری به وجود آورند و با افراد سازمان خود نیز روابط بین فردی مثبتی داشته باشند. افرادی که در جایگاهی چون رهبری قرار دارند، می‌توانند منشاء بسیاری از تغییرات رفتاری شوند؛ و این امر، زمانی بهتر محقق می‌شود که این رهبران رفتار اخلاقی بالایی نیز داشته باشند. از این رو پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش مولفه‌های رهبری اخلاقی مبتنی بر رویکرد مسئولیت‌پذیری اجتماعی در کارکنان دانشگاه پیام ‌نور صورت گرفت. روش انجام پژوهش توصیفی- تحلیلی و به شیوه پیمایشی می‌باشد. جامعه آماری پژوهش که شامل کارکنان دانشگاه پیام ‌نور خراسان رضوی بوده و تعداد نمونه آن 205 نفر می‌باشد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه می‌باشد که روایی آن با نظر کارشناسان و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ بررسی شده و مورد تایید قرار گرفت. داده‌های گردآوری شده با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی و نرم‌افزار اکسپرت چویس و استفاده از روش دنپ (DANP) تحلیل‌ شد. نتایج نشان داد که در رابطه با مولفه های اصلی ساختار اعتقادی (D1)، ساختار مسئولیت‌پذیری (D5)، ساختار قانونمندی (2D)، ساختار تخصص (D3) و ساختار دانش (D4)  به ترتیب با اوزان نهایی 0.404583، 0.389333، 0.377648، 0.366331 و 0.351909 در رتبه های اول تا پنجم قرار گرفتند. همچنین در رابطه با زیرمولفه‌های مرتبط با عوامل رهبری اخلاقی مدیران و مسئولیت‌پذیری اجتماعی کارکنان دانشگاه پیام ‌نور خراسان رضوی نتایج نشان داد که زیرمولفه‌های جهت‌گیری اعتقادی، شایسته‌سالاری و آموزش به ترتیب با اوزان نهایی 0.11466؛ 0.09816 و 0.09061 در رتبه اول تا سوم این ارزیابی قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

رهبری اخلاقی؛ مسئولیت‌پذیری اجتماعی؛ سبک‌های رهبری اخلاقی؛ ابعاد رهبری اخلاقی؛ سطوح مسئولیت‌پذیری

مراجع

تربتی‌نژاد، مریم، و باقرپور، معصومه. (1397). رابطه بین آگاهی معنوی با میزان مسئولیت‌پذیری اجتماعی رفتار اخلاقی کارکنان دانشگاه علوم کشاورزی منابع طبیعی گرگان، دومین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی، مشاوره، تعلیم و تربیت.

خلیلی عراقی، مریم، و یقین‌لو، مهرانگیز. (1383). سایه روشن‌هایی از مسوولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها، تدبیر، 144: 1-25

درگاهی، حسین و معمایی، هاجر. (1399). مطالعه ارتباط رهبری اخلاقی مدیران با مسئولیت‌پذیری اجتماعی سازمان و اعتماد سازمانی کارکنان در آزمایشگاه‌های بالینی بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران، آزمایشگاه و تشخیص، 47: 54-69.

دلفانی، لیلا. (1391). رهبری و مدیریت، اولین کنفرانس بین المللی مدیریت، نوآوری و تولید ملی.

طاهری عطار، غزاله. (1397). تاثیر رهبری اخلاقی بر چابکی سازمانی و وفاداری سازمانی با لحاظ عدالت سازمانی به مثابه متغیر میانجی (مورد مطالعه: وزارت ورزش و جوانان)، پنجمین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در مدیریت و حسابداری.

کیذوری، امیرحسین و خجسته، شکوه. (1397). بررسی نقش میانجی مسئولیت‌پذیری اجتماعی در رابطه بین اخلاق حرفه‌ای با تعهد سازمانی(مورد مطالعه: اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد)، پنجمین همایش ملی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی ایران.

میرزابیگی، سیروس و معروفی، فخرالدین. (1399). بررسی تاثیر رهبری اخلاقی بر رفتار نوآورانه خدمات با نقش میانجی رهبری مشارکتی و استقلال کاری (مطالعه موردی: اداره کل آموزش و پرورش استان کرمانشاه)، همایش ملی مجازی بومی‌سازی؛ به‌روزرسانی و کارآمدی مدیریت آموزشی در سازمان‌های آموزشی.

هاشمی، سیداحمد و همراهی، مهرداد. (1395). مسئولیت‌پذیری اجتماعی، سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری استانبول-ترکیه.

Banks, G. C., Fischer, T., Gooty, J., & Stock, G. (2021). Ethical leadership: Mapping the terrain for concept cleanup and a future research agenda, The Leadership Quarterly, 32 (2): 101471.

Barney, B., Griffin, J., & Ricky, W. (1992). The Management of Organization, N.J: Houghton Mifflin Co.

Brown, M. E., Treviño, L. K., & Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing, Organizational behavior and human decision processes, 97 (2): 117-134.

Brown, M. E. (2007). How to avoid potential pitfalls, Organizational Dynamics, 36 (2): 140-155.

Brown, E., & Cloke, J. (2009). Corporate social responsibility in higher education, ACME: An International Journal for Critical Geographies, 8 (3): 474-483.

Den Hartog, D. N., & De Hoogh, A. H. (2009). Empowering behaviour and leader fairness and integrity: Studying perceptions of ethical leader behaviour from a levels-of-analysis perspective, European journal of work and organizational psychology, 18 (2): 199-230.

Eisenbeiss, S. A., Van Knippenberg, D., & Fahrbach, C. M. (2015). Doing well by doing good? Analyzing the relationship between CEO ethical leadership and firm performance, Journal of Business Ethics, 128: 635-651.

Frunză, S. (2017). Ethical leadership, religion and personal development in the context of global crisis, Journal for the Study of Religions and Ideologies, 16 (46): 3-16.

Hassani, M., Najjari, M., & Roshani Ali Benasi, H. (2020). Modeling the relationship of ethical leadership with responsibility and accountability with an emphasis on ethical atmosphere, Career and Organizational Counseling, 12 (44): 209-220.

Ilyas, S., Abid, G., & Ashfaq, F. (2020). Ethical leadership in sustainable organizations: The moderating role of general self-efficacy and the mediating role of organizational trust, Sustainable Production and Consumption, 22: 195-204.

Jha, J. K., & Singh, M. (2019). Exploring the mechanisms of influence of ethical leadership on employment relations. IIMB Management Review, 31 (4): 385-395.

Kim, J. S., Milliman, J. F., & Lucas, A. F. (2021). Effects of CSR on affective organizational commitment via organizational justice and organization-based self-esteem, International Journal of Hospitality Management, 92: 102691.

Kim, M. S., & Thapa, B. (2018). Relationship of ethical leadership, corporate social responsibility and organizational performance, Sustainability, 10 (2): 447.

Koay, K. Y., & Lim, P. K. (2022). Ethical leadership and knowledge hiding: testing the mediating and moderating mechanisms, Journal of Knowledge Management, 26 (3): 574-591.

Neubert, M. J., Carlson, D. S., Kacmar, K. M., Roberts, J. A., & Chonko, L. B. (2009). The virtuous influence of ethical leadership behavior: Evidence from the field, Journal of business ethics, 90: 157-170.

Nguyen, N. T. T., Nguyen, N. P., & Hoai, T. T. (2021). Ethical leadership, corporate social responsibility, firm reputation, and firm performance: A serial mediation model, Heliyon, 7 (4): e06809.

Omidwar, A. (2005). Government policy in promoting corporate social responsibility in Iran (Doctoral dissertation, Ph. D thesis]. Tehran: University of Tehran, Faculty of Law and Political Science, General Politics.

Shin, Y., Sung, S. Y., Choi, J. N., & Kim, M. S. (2015). Top management ethical leadership and firm performance: Mediating role of ethical and procedural justice climate, Journal of business ethics, 129: 43-57.

Villirilli, G. (2021), The importance of being an ethical leader and how to become one, April 9, 2021 - 17 MIN READ.

Wang, D., Feng, T., & Lawton, A. (2017). Linking ethical leadership with firm performance: A multi-dimensional perspective, Journal of business ethics, 145: 95-109.

Zhu, W. (2008). The effect of ethical leadership on follower moral identity: The mediating role of psychological empowerment, Leadership Review, 8 (3): 62-73.