مدل رفتار مدنی تحصیلی بر اساس جو عاطفی مدرسه و تجارب مثبت در مدرسه با میانجی‌گری شکفتگی تحصیلی در دانش‌آموزان دبیرستانی

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

دوره 16، شماره 61، خرداد 1402، صفحه 33-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jinev.2023.1969012.2781

نویسندگان

مریم جلیل زاده¹؛ علی زینالی^{* 2}

¹دانشجوی کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، گروه روان‌شناسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران

²گروه روانشناسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران

چکیده

هدف این مطالعه بررسی مدل رفتار مدنی تحصیلی بر اساس جو عاطفی مدرسه و تجارب مثبت در مدرسه با میانجی‌گری شکفتگی تحصیلی در دانش‌آموزان دبیرستانی بود. در یک مطالعه همبستگی از میان دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه شهر خوی در سال تحصیلی 1-1400، تعداد 368 نفر بر اساس جدول کرجسی و مورگان با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل رفتار مدنی تحصیلی (گل‌پرور، 1389)، جو عاطفی مدرسه (پاشا امیری، 1388)، تجارب مثبت در مدرسه (فیورلانگ و همکاران، 2014) و شکفتگی تحصیلی (داینر و بیسواز- داینر، 2008) بودند. داده‌ها با روش تحلیل مسیر در نرم‌افزارهای SPSS و Amos تحلیل شدند. یافته‌ها نشان داد که مدل رفتار مدنی تحصیلی بر اساس جو عاطفی مدرسه و تجارب مثبت در مدرسه با میانجی‌گری شکفتگی تحصیلی در دانش‌آموزان دبیرستانی برازش مناسبی دارد. همچنین، متغیرهای جو عاطفی مدرسه و تجارب مثبت در مدرسه بر شکفتگی تحصیلی و متغیرهای جو عاطفی مدرسه، تجارب مثبت در مدرسه و شکفتگی تحصیلی بر رفتار مدنی تحصیلی اثر مستقیم، مثبت و معنادار دارد. علاوه بر آن، جو عاطفی مدرسه و تجارب مثبت در مدرسه با میانجی‌گری شکفتگی تحصیلی بر رفتار مدنی تحصیلی اثر غیرمستقیم، مثبت و معنادار دارند (001/0>P). با توجه به نتایج، برای بهبود رفتار مدنی تحصیلی در دانش‌آموزان دبیرستانی می‌توان جو عاطفی مدرسه، تجارب مثبت در مدرسه و شکفتگی تحصیلی آنها را از طریق بهبود وضعیت‌های مختلف مدرسه ارتقاء بخشید.

کلیدواژه‌ها

رفتار مدنی تحصیلی؛ جو عاطفی مدرسه؛ تجارب مثبت در مدرسه؛ شکفتگی تحصیلی؛ دانش‌آموزان

مراجع

ارجمند، نورا و کاظمیان مقدم، کبری. (1398). بررسی رابطه میان جو عاطفی خانواده و ادراک از محیط مدرسه با اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهر اهواز. فصلنامه خانواده و پژوهش، 16(4): 143-159.

افرازنده، سیده‌سار؛ بخشی‌زاده، فاطمه؛ مداح، رقیه؛ خسروی، مهناز و یزدان‌پرست، الناز. (1401). ارتباط‌سنجی محیط یادگیری با رفتارهای مدنی- تحصیلی از دیدگاه دانشجویان. مجله پژوهش در آموزش علوم پزشکی، 14(1)، 1-12.

پاشا امیری، فاطمه. (1388). پرسشنامه جو اجتماعی- عاطفی مدرسه. تهران: انتشارات روانسنجی.

حسنی، مژگان و نادی، محمدعلی. (1395). ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس تجارب عاطفی مثبت و منفی اسپین در دانش‌آموزان دختر پایه سوم دبیرستان‌های تهران. نشریه آموزش و ارزشیابی، 9(35): 105-124.

زربخش، محمدرضا؛ رستم‌نژاد، مریم؛ محمدی تیله‌نویی، سمیه و سلیمانی سبینی، شهربانو. (1399). رابطه بین جو عاطفی اجتماعی مدرسه و انگیزش تحصیلی با خودکارآمدی تحصیلی. مجله راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 13(5): 505-512.

سادات، سما؛ واحدی، شهرام؛ فتحی‌آذر، اسکندر و بدری گرگری، رحیم. (1397). تدوین و اعتباریابی بسته آموزشی تربیت مثبت مدرسه‌محور ویژه دانش‌آموزان پایه ششم ابتدایی. فصلنامه مطالعات پیش‌دبستان و دبستان، 3(11): 25-54.

فیضی جاریحانی، فرانک و زینالی، علی. (1398). مدل رفتار مدنی تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستانی؛ نقش عشق به یادگیری و اشتیاق تحصیلی با میانجی‌گری شکفتگی تحصیلی. نشریه پژوهش‌های آموزش و یادگیری، 16(2): 103-113.

کرد، بهمن و منصوری، معصومه. (1398). رابطه علْی خودشفقت‌ورزی با رفتارهای مدنی- تحصیلی دانش‌آموزان: نقش میانجی حمایت خودمختاری والدینی. فصلنامه سلامت روان کودک، 6(2): 145-157.

گل‌پرور، محسن. (1389). بررسی نقش اخلاق تحصیلی، عدالت و بی‌عدالتی آموزشی در رفتارهای مدنی- تحصیلی دانشجویان. فصلنامه نوآوری‌های مدیریت آموزشی، 5(4): 25-41.

گل‌پرور، محسن؛ واثقی، زهرا و جوادیان، زهرا. (1391). نقش تعدیل‌کننده مهارت‌های کاری در رابطه استرس، احساس انرژی و فرسودگی با رفتاری انحرافی، مدنی- سازمانی و خلاقیت. فصلنامه سلامت کار ایران، 9(4): 58-70.

مرادی سیاه افشادی، محبوبه؛ قاسمی، ندا و قمرانی، امیر (1394). روایی و پایایی مقیاس شکفتگی و تعیین رابطه شکفتگی با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان دانشکده پزشکی. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 15(42): 330-337.

ملکی کالیانی، وحید و موسی‌بیگی، طیبه. (1400). پیش‌بینی سرزندگی تحصیلی بر اساس جو عاطفی خانواده، شکفتگی و شفقت به خود در دانشجویان علوم پزشکی کرمانشاه در سال تحصیلی 1399-1398. مجله توسعه آموزش در علوم پزشکی، 14(43): 57-64.

ملک‌نیا، آرزوسادات؛ هاشمیان، کیانوش و ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. (1399). تبیین روابط ساختاری بین کیفیت روابط والد- فرزند و جو عاطفی مدرسه با قلدری در مدرسه: ارزیابی نقش میانجی‌گر خودپنداره. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 14(50): 57-78.

نصیری ولیک‌بنی، فخرالسادات؛ گیلانی، مریم و اسکندری، اصغر (1393). رابطه بین هوش اجتماعی و رفتار مدنی تحصیلی با اثربخشی آموزشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه بوعلی سینا همدان. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 5(17): 175-188.

هاشمی‌زاده نهی، نرگس و مهدیان، حسین. (1397). نقش اشتیاق تحصیلی و شکفتگی در پیش‌بینی هیجان‌های تحصیلی دانش‌آموزان. مطالعات روانشناسی تربیتی، 15(31): 243-270.

Afrazandeh, SS., Bakhshizadeh, F., Madah, R., Khosravi, M., & Yazdanparast, E. (2022). Relationship between learning environment with civic-educational behaviors from the students᾽ viewpoint. Research in Medical Education, 14(1): 1-12. doi: 10.52547/rme.14.1.1  [In Persian]

Arjmand, N., & Kazemian Moghadam, K. (2020). Examining the relationship between family emotional atmosphere, adolescents' perceptions of classroom activities, and academic engagement among female high school students in Ahwaz. Quarterly Journal of Family and Research, 16(4): 143-159 [In Persian].

Brophy-Herb, H. E., Miller, A. L., Martoccio, T. L., Horodynski, M., Senehi, N., Contreras, D., & et al. (2019). Do child gender and temperament moderate associations between Head Start classroom social-emotional climate and children’s social-emotional competencies? Early Childhood Research Quarterly, 47(2): 518-530. doi: 10.1016/j.ecresq.2018.07.001

Diener, E., & Biswas-Diener, R. (2008). Happiness: Unlocking the mysteries of psychological wealth. New Jersey: Wiley-Blackwell Publishing. doi: 10.1002/9781444305159

Dimitrellou, E., & Male, D. (2020). Understanding what makes a positive school experience for pupils with SEND: Can their voices inform inclusive practice? Journal of Research in Special Educational Needs, 20(2): 87-96. doi: 10.1111/1471-3802.12457

Dugan, J. (2015). Governing academic civic engagement: Lessons and challenges from four engaged campuses. Partnerships: A Journal of Service-Learning & Civic Engagement, 6(3): 73-86. doi: 10.7253/partj.v6i3.1230

Encina, Y., & Berger, C. (2021). Civic behavior and sense of belonging at school: The moderating role of school climate. Child Indicators Research, 14: 1453-1477. doi: 10.1007/s12187-021-09809-0

Feyzi Jarihani, F., & Zeinali, A. (2020). The role of love of learning and academic aspiration on academic civic behaviors by the mediation of academic flourishing of students. Teaching and Learning Research, 16(2): 103-113. doi: 10.22070/tlr.2019.3322

Furlong, M. J., Froh, J. J., Muller, M. E., & Gonzalez, V. (2014). The role of gratitude in fostering school bonding. Teachers College Record, 116(13): 58-79. doi: 10.1177/016146811411601316

Gokcen, N., Hefferon, K., & Attree, E. A. (2012). University students' constructions of 'flourishing' in British higher education: An inductive content analysis. International Journal of Wellbeing, 2(1): 1-21. doi: 10.5502/ijw.v2i1.1

Golparvar, M. (2011). The role of academic ethics, educational justice and injustice among university student’s education/citizenship behaviors. Journal of Educational Management Innovations, 5(4): 25-41 [In Persian].

Golparvar, M., Vaseghi, Z., & Javadian, Z. (2013). The moderating role of work skills in relationship between job stress, feeling energy and emotional exhaustion with deviant and organizational citizenship behaviors and creativity. Iran Occupational Health, 9(4): 58-70 [In Persian].

Hashemizade Nahi, N., & Mahdiyan, H. (2018). Role of academic engagement and flourishing in predicting the academic excitements of high school female students. Journal of Educational Psychology Studies, 15(31): 243-270. doi: 10.22111/jeps.2018.4277 [In Persian]

Hassani, M., & Vadi, MA. (2016). The psychometric properties and standardization of the scale of positive and negative experience (SPANE) among third grade female high school student in Tehran. Journal of Instruction and Evaluation, 9(35): 105-124 [In Persian].

Hayhurst, J. G., Hunter, J. A., & Ruffman, T. (2019). Encouraging flourishing following tragedy: The role of civic engagement in well-being and resilience. New Zealand Journal of Psychology, 48(1): 71-79.

Karakos, H. L., Voight, A. M., Geller, J., Nixon, C., & Nation, M. (2016). Student civic participation and school climate: Associations at multiple levels of the school ecology. Journal of Community Psychology, 44(2): 166-181. doi: 10.1002/jcop.21748

Kensington-Miller, B. (2018). Surviving the first year: New academics flourishing in a multidisciplinary community of practice with peer mentoring. Professional Development in Education, 44(5): 678-689. doi: 10.1080/19415257.2017.1387867

Kord, B., & Mansori, M. (2019). The causal relationship between self-compassion and civic-academic behaviors: The mediating role of parental autonomy support. Quarterly Journal of Child Mental Health, 6(2): 145-157. doi: 10.29252/jcmh.6.2.13 [In Persian].

Kristjansson, K. (2017). Recent work on flourishing as the aim of education: A critical review. British Journal of Educational Studies, 65(1): 87-107. doi: 10.1080/00071005.2016.1182115

Larsen, Z. P., Kaliterna, L., Larsen, R., Brkljacic, T., & Brajsa-Zganec, A. (2020). The role of flourishing in relationship between positive and negative life events and affective well-being. Applied Research in Quality of Life, 15(6): 1413-1431. doi: 10.1007/s11482-019-09743-y

Malaknia, A., Hashemian, K., & Abolmaali Alhoseini, Kh. (2020). Explaining structural relationships between the quality of parent-child relations and the school's emotional moodle with bullying in school: Assessing the role of mediator self-concept. Journal of Research in Educational Science, 14(50): 57-78. doi: 10.22034/JIERA.2020.205132.2102 [In Persian].

Maleki Kaliani, V., & Mosabeygi, T. (2021). Forecast of academic vitality based on family emotional atmosphere, flourishing, and self-compassion in students of Kermanshah University of Medical Sciences in 2019-2020. Journal of Medical Education Development, 14(43): 77-85. doi: 10.52547/edcj.14.43.77 [In Persian].

Moradi Siah Afshadi, M., Ghasemi, N., & Ghamarani, A. (2015). Evaluating the validity and reliability of flourishing scale and determining the relation between flourishing and academic achievement in students of medicine school. Iranian Journal of Medical Education, 15(42): 330-337 [In Persian].

Nasiri ValikBani, F., Gilani, M., & Eskandari, A. (2014). The relationship among social intelligence, civil and educational behavior, and educational effectiveness of graduate students in Bu-Ali Sina university. Journal of New Approaches in Educational Administration, 5(17): 175-188 [In Persian].

Oguz-Duran, N., & Demirbatir, R. E. (2020). The mediating role of shyness on the relationship between academic satisfaction and flourishing among pre-service music teachers. International Education Studies, 13(6): 163-169. doi:10.5539/ies.v13n6p163

Ozturk, E., & Ozan, M. B. (2019). Validity and reliability of the school's emotional climate scale. Advances in Language and Literary Studies, 10(6): 161-167. doi: 10.7575/aiac.alls.v.10n.6p.161

Palmer, A. N., Patel, M., Narendorf, S. C., Sledge, S., & Sanchez, K. (2022). Changes in flourishing from adolescence to young adulthood: An 8-year follow-up. Child & Family Social Work, In Press. doi: 10.1111/cfs.12953

Pasha Amiri, F. (2009). School social-emotional climate questionnaire. Tehran: Ravansanji Publication [In Persian].

Pinsky, W. W. (2008). Academics flourishing in new orleans post-katrina and rita: Perspective from ochsner clinic foundation. The American Journal of the Medical Sciences, 336(2): 179-180. doi: 10.1097/MAJ.0b013e31818132da

Preston, J. P., Claypool, T. R., Rowluck, W., & Green, B. (2017). Perceptions and practices of principals: Supporting positive educational experiences for aboriginal learners. International Journal of Leadership in Education, 20(3): 328-344. doi: 10.1080/13603124.2015.1124926

Resh, N., & Sabbagh, C. (2017). Sense of justice in school and civic behavior. Social Psychology of Education, 20: 387-409. doi: 10.1007/s11218-017-9375-0

Sadat, S., Vahedi, Sh., Fathiazar, E., & Badri Gorgori, R. (2018). Designing and validating a school-based positive educational package for sixth grade elementary students. Quarterly of Preschool and Elementary School Studies, 3(11): 25-54. doi: 10.22054/soece.2021.53575.1262 [In Persian].

Silke, C., Brady, B., Boylan, C., & Dolan, P. (2021). Empathy, social responsibility, and civic behavior among Irish adolescents: A socio-contextual approach. Journal of Early Adolescence, 41(7): 996-1019. doi: 10.1177/0272431620977658

Volstad, C., Hughes, J., Jakubec, S. L., Flessati, S., Jackson, L., & Martin-Misener, R. (2020). “You have to be okay with okay”: experiences of flourishing among university students transitioning directly from high school. International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-Being, 15(1834259): 1-14. doi: 10.1080/17482631.2020.1834259

Zabek, F., Meyers, J., Rice, K. G., Ashby, J. S., & Kruger, A. C. (2022). Can a school climate survey accurately and equitably measure school quality? Examining the multilevel structure and invariance of the georgia school climate scale. Journal of School Psychology, 95: 1-24. doi: 10.1016/j.jsp.2022.08.005

Zarbakhsh, M., Rostamnejad, M., Mohammadi Tilenoei, S., & Soleimani Sabini, Sh. (2020). The relationship between school's social-emotional atmosphere and academic motivation with academic self-efficacy. Educational Strategies in Medical Sciences, 13(5): 505-512 [In Persian].