مقایسه تأثیر تمرینات ذهن‌آگاهی و بیوفیدبک-آرام‌سازی بر اضطراب و افسردگی افراد سالمند

دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی

دوره 23، شماره 4 - شماره پیاپی 90، اسفند 1401، صفحه 96-108   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30486/jsrp.2020.1893607.2323

نویسندگان

فاطمه کامران مهر¹؛ علیرضا فارسی²؛ مریم کاویانی^{* 3}

¹کارشناسی ارشد، روانشناسی ورزش، دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران.

²دکتری رفتار حرکتی، استاد دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم ورزشی و تندرستی دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم ورزشی و تندرستی، گروه علوم رفتاری و شناختی در ورزش، تهران، ایران.

³دکتری رفتار حرکتی، استادیار دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم ورزشی و تندرستی، گروه علوم رفتاری و شناختی در ورزش، تهران، ایران.

چکیده

هدف از این پژوهش، مقایسه تأثیر تمرینات ذهن آگاهی و بیوفیدبک-آرام‌سازی بر اضطراب و افسردگی سالمندان بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه زنان سالمند ساکن منطقه یک تهران در بهار 1398می شد. 33 زن سالمند (سه گروه 11نفری) به طور داوطلبانه انتخاب شدند. بر اساس نمره پیش‌آزمون اضطراب و افسردگی به سه گروه همگن 11 نفری ذهن آگاهی، بیوفیدبک-آرام‌سازی و کنترل تقسیم شدند. برای اندازه‌گیری اضطراب سالمندان از پرسشنامه اضطراب بک(Beck 1996) و برای افسردگی از پرسشنامه افسردگی بک( 1996 Beck) قبل و بعد از اعمال مداخلات استفاده شد. گروه ذهن آگاهی تمرینات ذهن آگاهی، گروه بیوفیدبک- آرامسازی ترکیب تمرینات بیوفیدبک - آرامسازی(چهار هفته‌ی سه جلسه‌ای) دریافت کردند. گروه کنترل در هیچ تمرینی شرکت نکرد. برای تحلیل داده ها از آزمون تحلیل کواریانس و آزمون  تی همبسته استفاده شد. اضطراب، افسردگی در بین گروه ها تفاوت معنادار داشتند(001/< p ). با اینکه نمرات هر دو گروه بیوفیدبک-آرامسازی و گروه ذهن آگاهی در پس آزمون به طور معناداری بهتر از پیش آزمون شده بود و با گروه کنترل تفاوت معنادار داشت (005/< p )، اما تفاوت بین دو گروه ذهن آگاهی و بیوفیدبک-آرامسازی معنادار نبود(001/> p ). تمرینات ذهن آگاهی و بیوفیدبک-آرامسازی باعث بهبود و کاهش افسردگی و اضطراب سالمندان شد. اما بین اثر بخشی این تمرینات تفاوتی مشاهده نشد با توجه به اجرای راحت تر و به صرفه تر تمرینات ذهن آگاهی می توان تمرینات ذهن آگاهی را رویکردی کارآمد همانند تمرینات بیوفیدبک در نظر گرفت.  

کلیدواژه‌ها

ذهن آگاهی؛ بیوفیدبک-آرام‌سازی؛ اضطراب؛ سالمندی

مراجع

Ahmadi E, Farsi. A., Vaez Mousavi M. (2015). Effect of biofeedback and relaxation training on state-competitive anxiety among football players JHPM, 4(3), 9. [In persian]

Bohlmeijer, E., Prenger, R., Taal, E., & Cuijpers, P. (2010). The effects of mindfulness-based stress reduction therapy on mental health of adults with a chronic medical disease: a meta-analysis. Journal of psychosomatic research, 68(6), 539-544.

Britton, W. B., Shahar, B., Szepsenwol, O., & Jacobs, W. J. (2012). Mindfulness-based cognitive therapy improves emotional reactivity to social stress: results from a randomized controlled trial. Behavior therapy, 43(2), 365-380.

Choi, N. G., Gell, N. M., Dinitto, D. M., Marti, C. N., & Kunik, M. E. (2020). Depression and activity-limiting fall worry among older adults: longitudinal reciprocal relationships. International psychogeriatrics, 32(4), 495-504.

Davidson, R. J., Kabat-Zinn, J., Schumacher, J., Rosenkranz, M., Muller, D., Santorelli, S. F.,  Sheridan, J. F. (2003). Alterations in brain and immune function produced by mindfulness meditation. Psychosomatic medicine, 65(4), 564-570.

de Bruin, E. I., van der Zwan, J. E., & Bögels, S. M. (2016). A RCT comparing daily mindfulness meditations, biofeedback exercises, and daily physical exercise on attention control, executive functioning, mindful awareness, self-compassion, and worrying in stressed young adults. Mindfulness, 7(5), 1182-1192.

Evans, S., Ferrando, S., Findler, M., Stowell, C., Smart, C., & Haglin, D. (2008). Mindfulness-based cognitive therapy for generalized anxiety disorder. Journal of anxiety disorders, 22(4), 716-721. 

Gadalla, T. M. (2009). Determinants, correlates and mediators of psychological distress: A longitudinal study. Social Science & Medicine, 68(12), 2199-2205.

Goldin, P. R., & Gross, J. J. (2010). Effects of mindfulness-based stress reduction (MBSR) on emotion regulation in social anxiety disorder. Emotion, 10(1), 83.

Gould, D., & Maynard, I. (2009). Psychological preparation for the Olympic Games. Journal of Sports Sciences, 27(13), 1393-1408. doi:10.1080/02640410903081845

Habibi, M., & Hanasabzadeh, M. (2014). The Effectiveness of Mindfulness Based Art Therapy on Depression, Anxiety, Stress and Quality of Life Among Postmenopausal Women. Salmand: Iranian Journal of Ageing, 9(1), 22-31. [In persian]

Hallman, D. M., Olsson, E. M., Von Schéele, B., Melin, L., & Lyskov, E. (2011). Effects of heart rate variability biofeedback in subjects with stress-related chronic neck pain: a pilot study. Applied Psychophysiology and Biofeedback, 36(2), 71-80.

Hamidi, R., Fekrizadeh, Z., Azadbakht, M., Garmaroudi, G., Taheri Tanjani, P., Fathizadeh, S., & Ghisvandi, E. (2015). Validity and reliability Beck Depression Inventory-II among the Iranian elderly Population. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences, 22(1), 189-198. [In persian]

Harrefors, C., Savenstedt, S., & Axelsson, K. (2009). Elderly people's perceptions of how they want to be cared for: an interview study with healthy elderly couples in Northern Sweden. Scand J Caring Sci, 23(2), 353-360. doi:10.1111/j.1471-6712.2008.00629.x

Heidari, A., & Saedi, S. (2011). The Effect of Relaxation and Gradual Stress Removal Accompanied by Biofeedback on the  Anxiety of the Students. Knowledge & Research in Applied Psychology, 12(3 (45). [In persian]

Henriques, G., Keffer, S., Abrahamson, C., & Horst, S. J. (2011). Exploring the effectiveness of a computer-based heart rate variability biofeedback program in reducing anxiety in college students. Applied Psychophysiology and Biofeedback, 36(2), 101-112.

Iaboni, A., & Flint, A. J. (2013). The complex interplay of depression and falls in older adults: a clinical review. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 21(5), 484-492.

Kabat‐Zinn, J. (2003). Mindfulness‐based interventions in context: past, present, and future. Clinical psychology: Science and practice, 10(2), 144-156.

Karami M,  Alinay S, SHaahmadi F, Kazemi Karyani A. (2012). [Ageing in Iran in 1410, a warning to health care system]. Teb va Tazkieh, 22(2), 9. [In persian]

Kaviani, H., Hatami, N., & Shafiabadi, A. (2008). The Effect of Cognitive Therapy Based on Mindfulness on the Quality of Life of Depressed People (Non-Clinical). Orig Res Pap Cogn Sci New Years, 4, 39-48. [In persian]

Kaviani, H., & Mousavi, A. (2008). Psychometric properties of the Persian version of Beck Anxiety Inventory (BAI). Tehran University Medical Journal TUMS Publications, 66(2), 136-140. [In persian]

Khazan, I. Z. (2013). The clinical handbook of biofeedback: A step-by-step guide for training and practice with mindfulness: John Wiley & Sons.

Khodabakhsh Pirkalani, r., Ramezan Saatchi, l., & Maleki Majd, m. (2019). The Effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT( on Depression, Death Anxiety and Life Expectancy in Elderly Women. Journal of Gerontology, 3(2), 11-20. doi:10.29252/joge.3.2.11. [In persian]

Lagos, L., Vaschillo, E., Vaschillo, B., Lehrer, P., Bates, M., & Pandina, R. (2008). Heart rate variability biofeedback as a strategy for dealing with competitive anxiety: A case study. Biofeedback, 36(3), 109.

Najafian, J., & Akhavan Tabib, A. (2011). Comparison of the Effect of Relaxation and Biofeedback-assisted Relaxation on Stress and Anxiety Score in Patients With Mild Hypertention. Pars Journal of Medical Sciences (Jahrom Medical Journal), 9(Supplement 2). [In persian]

Narimani, M., Ariapooran, S., Abolghasemi, A., & Ahadi, B. (2011). The comparison of the effectiveness of mindfulness and emotion regulation training on mental health in chemical weapon victims. [In persian]

Pacheco, B. (2011). SMR neurofeedback training for cognitive enhancement: the mediating effect of SMR baseline levels. Anglia Ruskin University.  

Rainforth, M. V., Schneider, R. H., Nidich, S. I., Gaylord-King, C., Salerno, J. W., & Anderson, J. W. (2007). Stress reduction programs in patients with elevated blood pressure: a systematic review and meta-analysis. Current hypertension reports, 9(6), 520.

Ratanasiripong, P., Park, J. F., Ratanasiripong, N., & Kathalae, D. (2015). Stress and anxiety management in nursing students: biofeedback and mindfulness meditation. Journal of Nursing Education, 54(9), 520-524.

Ryan, R. M., & Brown, K. W. (2003). Why we don't need self-esteem: On fundamental needs, contingent love, and mindfulness. Psychological inquiry, 14(1), 71-76.

Santorelli, S., & Kabat-Zinn, J. (2002). Mindfulness-based stress reduction professional training resource manual. Worcester (MA): The Center for Mindfulness in Medicine, Healthcare and Society.

Seidi, P., Naderi, F., Askary, P., Ahadi, H., & Mehrabizadeh-Honarmand, M. (2016). Effectiveness of Biofeedback- Relaxation on Depression, Anxiety and Blood Glucose in Type I Diabetic Patients. Journal of Clinical Psychology, 8(4), 75-84. doi:10.22075/jcp.2017.2255. [In persian]

Seyedian, M., Falah, M., Nourouzian, M., Nejat, S., Delavar, A., & Ghasemzadeh, H. A. (2008). Validity of the Farsi Version of Mini-Mental State Examination. Journal of Medical Council of I.R.I., 25(4). [In persian]

Shariat V, K. F., Sedighi G, Koohi L, Hefazi M, Mirabzade A. (2008,).  Guidelines to the care of psychiatric diseases in adults.   1. Kerman University of Medical Sciences, 15(1), 5. [In persian]

Speca, M., Carlson, L. E., Goodey, E., & Angen, M. (2000). A randomized, wait-list controlled clinical trial: the effect of a mindfulness meditation-based stress reduction program on mood and symptoms of stress in cancer outpatients. Psychosomatic medicine, 62(5), 613-622.

Van Der Zwan, J. E., De Vente, W., Huizink, A. C., Bögels, S. M., & De Bruin, E. I. (2015). Physical activity, mindfulness meditation, or heart rate variability biofeedback for stress reduction: a randomized controlled trial. Applied psychophysiology and biofeedback, 40(4), 257-268.

Wilson, V. E., Peper, E., & Moss, D. (2006). " The Mind Room" in Italian Soccer Training: The Use of Biofeedback and Neurofeedback for Optimum Performance. Biofeedback, 34(3).

Yucha, C., & Montgomery, D. (2008). Evidence-based practice in biofeedback and neurofeedback: AAPB Wheat Ridge, CO.

Zeidan, F., Johnson, S. K., Diamond, B. J., David, Z., & Goolkasian, P. (2010). Mindfulness meditation improves cognition: Evidence of brief mental training. Consciousness and cognition, 19(2), 597-605.