تحلیل مضامین آموزشی، تربیتی و عاطفی اشعار کودک ناصر کشاورز

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 5، دوره 14، شماره 55، آذر 1401، صفحه 107-134   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pars.2022.699736

نویسندگان

فرزانه فرازمند¹؛ محمود صادق زاده^{* 2}؛ هادی حیدری نیا³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران(نویسنده مسؤول)

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

چکیده

ناصر کشاورز از شاعران نامدار شعر کودک معاصر است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین مضامین برجسته و پربسامد در اشعار کودکانة این شاعر است؛ ازاین‌رو، مهم‌ترین مضمون‌ها، درون‌مایه‌ها و پیام‌های اشعار کودک کشاورز در قالب رویکرد کیفی پژوهش و با استفاده از روش تحلیل مضمون به‌شیوۀ توصیفی و تحلیل استقرایی بررسی و ارزیابی می‌شود. جامعۀ آماری و محدودۀ پژوهش حاضر اشعار کودک ناصر کشاورز بوده است. از میان کتاب‌های پرشمار شاعر، یازده شعر برای نمونه انتخاب شد. ملاک تعیین حجم نمونه، رسیدن به اشباع نظری بوده است. تحلیل داده‌ها با استفاده از کدگذاری استرلینگ (۲۰۰۶) انجام شده است. یافته‌های پژوهش بیانگر این است که ناصر کشاورز چهار مضمون سازمان‌دهنده را در اشعار کودک خود مطرح کرده است. این چهار مضمون در مسیر روش‌شناختی پژوهش حاضر و از ترکیب و تلخیض پنجاه و سه مضمون پایه به دست آمد. می‌توان گفت کشاورز یکی از شاعران موفق معاصر ایران است که حالت روایی و سیر داستانی را در آثار خود حفظ کرده است. او توانایی خود را در سرودن شعر کودک و در آمیختن زبان کودکانه با دنیای کودکی و عالم تخیل نشان داده است. اصلی‌ترین مضامین اشعار ناصر کشاورز شامل آموزشی و تربیتی، موضوعات لذت‌بخش و سرگرم‌کننده، طبیعت‌گرایی، احساسی و عاطفی است. در این میان، مضمون‌های احساسی و عاطفی، مهم‌ترین و برجسته‌ترین مضمون اشعار کودکانة ناصر کشاورز است که بیشتر با عنصر خیال ترکیب شده است.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها

ناصر کشاورز؛ شعر کودکان؛ مضامین تربیتی؛ طبیعت‌گرایی؛ مضامین عاطفی

مراجع

1. احمدپناهی، محمد (۱۳۸۱)، ترانه و ترانه‌سرایی در ایران، تهران: سروش.
2. اسحاقی، اسداله (۱۳۹۵)، بررسی و تحلیل فرهنگ عامه در آثار ناصرکشاورز، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان یزد، مرکز تفت.
3. الله‌بخش، عباس (۱۳۹۹)، ایماژ و تصویرگری در اشعار کودکانه ناصرکشاورز، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان فارس، مرکز جهرم.
4. بخشی، علیرضا (۱۳۸۹)، تصاویر متعالی در ادبیات عرفانی، تهران: قلم علم.
5. جنکس، کریس (1388)، دوران کودکی، ترجمة سارا ایمانیان، تهران: نشر اختران.
6. سلاجقه، پروین (۱۳۸۵)، از این باغ شرقی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
7. سهراب مافی، معصومه (۱۳۷۲)، هفده مقاله دربارة ادبیات کودک، تهران: شورای کتاب کودک.
8. شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۹۸)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: نشر آگه.
9. علی پور، زهرا (۱۳۹۳)، جایگاه صور خیال در شعر معاصر کودک، تهران: عضدی.
10. کشاورز، ناصر (۱۳۹۲)، اتل متل ترانه شعرهای کودکانه، تهران: افق.
11. ـــــــــــــ (۱۳۷۱)، باغ رنگارنگ آواز قشنگ، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان.
12. ــــــــــــ (۱۳۸۷)، حس خوب مادرم، تهران: افق.
13. ـــــــــــــ (۱۳۸۶)، درخت و برگ و ریشه، تهران: افق.
14. ـــــــــــــ (۱۳۸۴)، رنگ‌های گمشده، مشهد مقدس: به‌نشر.
15. ــــــــــــ (۱۳۹۴)، گربه به من میو داد، تهران: افق.
16. ــــــــــــ (۱۳۸۳)، مداد کوتاه، تهران: شرکت شباویز.
17. کیانوش، ناصر (۱۳۵۲)، شعر کودک در ایران، تهران؛ آگاه.
18. گرمارودی، سیدمصطفی (۱۳۸۲)، شعر کودک از آغاز تا امروز، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
19. معدنکار، مولود (۱۳۹۴)، موسیقی شعر ناصرکشاورز، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی امام رضا^(ع).
20. مقصودلوراد، آذر؛ نودهی، کبری (1394)، «بررسی و تحلیل محتوا و درون‌مایه در آثار ناصر کشاورز (با تکیه بر چهار مجموعه شعری)»، همایش بین‌المللی جستارهای ادبی زبان و ارتباطات فرهنگی، برگرفته از https://en.civilica.com/doc/533047.
21. نجفی، عبدالمجید (۱۳۹۰)، زیر گنبد کبود: صور خیال در شعر کودک و نوجوان، تهران: سورة مهر.
22. نورتون، دونا (۱۳۸۲)، شناخت ادبیات کودکان، ترجمة منصوره راعی و همکاران، تهران: مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان.