مشروعیت جامعه‌شناختی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سیاست هویت

فصلنامه تخصصی علوم سیاسی

مقاله 3، دوره 18، شماره 59، مرداد 1401   

نوع مقاله: مقاله مستخرج از رساله دکترا

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/psq.2023.1973299.2176

نویسندگان

بهرنگ طاهری¹؛ محمد توحیدفام^{* 2}؛ سیدمصطفی ابطحی³

¹دانشجوی دکترای علوم سیاسی(گرایش مسائل ایران)، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

سیاست هویت، با محوریت غیریت‌سازی از غرب و ایالات متحده، یکی از مهمترین منابع جامعه‌شناختی مشروعیت در جمهوری اسلامی ایران است. این سیاست نه صرفاً حاصل ابتکار سیاسی این نظام، بلکه محصول یک روند تاریخی است که با مشروعیت‌زدایی از رژیم پهلوی آغاز شد و با تأسیس نظام جمهوری اسلامی تداوم یافت. در این مقاله، زمینه تاریخی شکل‌گیری سیاست هویت مبتنی بر تضاد با غرب مورد واکاوی قرار گرفته و این پرسش مطرح می‌شود که مشروعیت سیاسی در جمهوری اسلامی چگونه با آن بستر تاریخی پیوند خورده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در چارچوب سیاست هویت، نظام اسلامی علائق ایدئولوژیک خود را با تجربه تاریخی جامعه ایران در ارتباط با مداخلات آمرانه خارجی پیوند زده و سیاستی مشروعیت‌بخش آفریده که فراتر از دلایل فقهی، فلسفی و حقوقی، قابلیت جذب طیف‌های وسیعی از جامعه را داشته است. این نتیجه، نافی برخی نظرات درباره مشروعیت‌سازی یک‌سویه از جانب نظام‌های آرمان‌گرای ایدئولوژیک است. پژوهش با رویکرد کیفی و تاریخی، به روش توصیفی‌تحلیلی و با بهره‌گیری از مدل تحلیلی دیوید بیتام در موضوع مشروعیت سیاسی، انجام گرفته است.

کلیدواژه‌ها

مشروعیت سیاسی؛ مشروعیت‌یابی؛ مشروعیت جامعه‌شناختی؛ سیاست هویت؛ غرب

مراجع