موانع کمال و طرق مواجهه با آن‌ها، در منطق الطیر عطار

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 4، دوره 14، شماره 55، آذر 1401، صفحه 77-106   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pars.2022.699843

نویسندگان

سیده پرگل شمسی¹؛ علی اکبر افراسیاب پور^{* 2}؛ علی فتح الهی³

¹دانشجوی دکتری گروه ادیان و عرفان، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران (نویسنده مسؤول)

³دانشیار گروه ادیان و عرفان، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران

چکیده

راه وصول به حضرت حق یک مسیر طولانی و پرپیچ و خم است. برای عبور موفق از این گردنه ی صعب العبور، باید موانع راه را به خوبی شناخت. هدف این پژوهش، بررسی موانع کمال انسان و راه مواجهه با این موانع در منطق الطیر عطارنیشابوری است. نگارنده از روش توصیفی با شیوه‌ی تحلیل محتوا برای نگارش استفاده کرده و از شیوه­ی استدلال توصیفی و عقلی، برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بهره برده است. انجام این تحقیق از آن جهت ضروری است که عطار در منطق­الطیر، ازشیوه ی خاصی برای بیان موانع کمال و نحوه­ی برخورد با آن ها، استفاده کرده است که قطعاً میزان تاثیرگذاری آن، نسبت به سایرین بیشتر است. در این پژوهش، به هرگونه عاملی که از دیدگاه عطار، انسان را از نیل به تقرب خداوند، باز می دارد، «مانع» اطلاق شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، عواملی مثل: دنیا طلبی، نفس امّاره، مقام پرستی، جهل و... مانع تقرب الهی و کمال انسان هستند و سالک الی الله، باید این موانع و طرق مواجهه با آن ها را بشناسد؛ تا بتواند به کمال حقیقی دست پیدا کند.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

عطارنیشابوری؛ موانع­ کمال؛ منطق­ الطیر؛ نفس امّاره؛ طرق­ مواجهه با موانع کمال

مراجع

1. ابن عربی، محی‌الدین(1422ق )،تفسیر ابن عربی(تأویلات عبدالرزاق)،تصحیح سمیر مصطفى رباب‏، چاپ اول، بیروت:دار احیاء التراث العربی.
2. ابن محمد، جعفر(صادق) (1400ق)، مصباح الشریعه، بیروت: انتشارات اعلمی.
3. ابن منور میهنی، محمد(1397) ، اسرار التوحید،تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، چ 12، تهران: انتشارات آگه.
4. اکرمی، میر جلیل؛ دینی، هادی(1397 )، « تجلیات عرفانی مبارزه با نفس در مثنوی‌های عطار(منطق‌الطیر،الهی‌نامه،اسرارنامه و مصیبت‌نامه)»،زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز ، ش 238، 27 تا 48.
5. انوری، حسن (1386)، فرهنگ بزرگ سخن،چ سوم، تهران:انتشارات سخن.
6. ثروتیان، بهروز (1384)، شرح راز منطق‌الطیر، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
7. خاتمی، احمد (1385)، مقابله و تصحیح منطق الطیر شیخ فریدالدین عطار نیشابوری،تهران: انتشارات سروش.
8. خالدیان، محمد علی ( 1385)، «موانع معرفتی کمال در مثنوی معنوی»، ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، ش 3، 63-39.
9. ریتر، هلموت (1388)، دریای جان،ترجمه عباس زریاب خویی؛مهرآفاق بایبوردی،چ سوم،تهران: انتشارات بین المللی الهدی.
10. شجیعی، پوران (1373)، جهانبینی عطار،چا اول،تهران: موسسه نشر و ویرایش.
11. شفیعی کدکنی، محمدرضا(1378)، زبور پارسی(نگاهی به زندگی و غزل‌های عطار)،چ اول، تهران: انتشارات آگه.
12. عزالدین محمود، ابن علی کاشانی (1389)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال الدین همایی،تهران: زوار .
13. عطار نیشابوری، فریدالدین (1298)، اسرار نامه‏،تهران :بی نا.
14. --------- (1355)، الهی نامه، تهران: انتشارات اسلامیه.
15. --------- (1373)، منطق‌الطیر، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
16. --------- (1391)، منطق‌الطیر،تصحیح: محمدرضا شفیعی کدکنی،چ یازدهم، تهران: انتشارات سخن.
17. --------- (1384)، دیوان عطار،تصحیح:تقی تفضلی،چ یازدهم،تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
18. ظهیری، بیژن (1387)، «تبلور کمال در منطق الطیرعطار با نگاهی بر ابعاد روان شناختی آن»، نخستین گردهمایی سراسری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران، 182-167.
19. فلاح خوش خلق، فوزیه(1376)، « موانع سلوک از دیدگاه عطار با تکیه بر منطق‌الطیر»، دومین همایش ملی بازشناسی مشاهیر و مفاخر خراسان ،مشهد ، .https://civilica.com/doc/686464
20. قبادی، حسینعلی؛ طاهری، قدرت الله؛ قاسم زاده، سید علی؛ فولادی،علیرضا (1390)، «پیام های جهانی عطار برای مشکلات فکری انسان معاصر»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، دوره 11، ش 3: 110-83
21. محمدی، ولی‌الله(1394)، « نفس در مثنوی‌های عطار نیشابوری»،مجموعه مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی، 196-216.
22. مسعودی فرد، جلیل(1392)، « موانع و مراحل سلوک در منطق الطیر عطار نیشابوری»،فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی دانشگاه پیام نور، دوره 1، ش 4: 63-48.
23. مقامیان زاده، واردی(1397)، «بررسی خصوصیات سبکی عطّار در بیان ویژگی های انسان کامل»، فصلنامه تخصصی سبکشناسی نظم ونثرفارسی (بهارادب)، دوره 4، ش 46: 243-225.
24. نجم الدین رازی، عبداﷲ بن محمد (1372)، گزیده مرصادالعباد، انتخاب و مقدمه محمد امین ریاحی، چ پنجم.تهران:انتشارات علمی فرهنگی.
25. نسفی، عزالدین(1386)، کتاب الانسان الکامل،مقدمه هانری کربن،ترجمه:سید ضیاءالدین دهشیری،چ هشتم،تهران: انتشارات طهوری.
26. هجویری، علی بن عثمان (1393)، کشف‌المحجوب،تصحیح و تعلیقات: محمود عابدی، چ نهم، تهران: انتشارات سروش.