اثربخشی شفقت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سرمایه عاطفی در زنان سالمند

پژوهش های کاربردی در علوم رفتاری

دوره 13، شماره 50، اسفند 1400، صفحه 22-35   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رقیه نوری پور لیاولی^{* 1}؛ نیکزاد قنبری²؛ وحیده السادات فرخجسته³؛ سیدحسین طباطبایی⁴؛ سعید سلیمانی فارسانی⁵؛ پیمان حسنی ابهریان⁶

¹دانش آموخته دکتری مشاوره، گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران [e-mail]

²دکتری روانشناسی بالینی، دانشکده آموزش و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران [e-mail]

³کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران [e-mail]

⁴دکتری مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران [e-mail]

⁵دکتری مشاوره، گروه مشاوره، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران [e-mail]

⁶دکتری علوم اعصاب، استادیار پژوهشکده علوم شناختی، کلینیک مغزوشناخت، تهران، ایران [e-mail]

چکیده

چکیده
این مطالعه باهدف تعیین شفقت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سرمایه عاطفی در زنان سالمند انجام
شد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که به صورت نیمه آزمایشی با پیش آزمون، پس آزمون، پیگیری
و گروه گ در سال 1399 انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه زنان سالمند 60 تا 75 سال شهر تهران
)میانگین سنی: 74 / 64 ( بود. از بین جامعه آماری، 36 زن سالمند با استفاده از نمونه گیری در دسترس
که دارای معیارهای لازم بودند، برای شرکت در این پژوهش دعوت شدند. از میان افراد جذب شده، 36
نفر موافقت کردند و به طور تصادفی و به طور مساوی در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. با توجه
به حذف افراد نمونه در طول پژوهش )مانند عدم علاقه به ادامه مشارکت(، 32 زن سالمند تا پایان
مطالعه همراه بودند. گروه آزمایش، شفقت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی را طی هشت هفته و هر هفته
یک جلسه دریافت کردند. این در حالی است که گروه گواه هیچ مداخله ای دریافت نکرد. پس از دو ماه
آزمون پیگیری نیز صورت پذیرفت. پرسشنامه سرمایه عاطفی توسط زنان سالمند برای ارزیابی متغیر
وابسته در دوره پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری تکمیل شد. از آزمون لوین، کرویت مخلی، آزمون
تعقیبی بن فرونی و تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر جهت تجزیه وتحلیل داده ها استفاده شد. نتایج
نشان داد که میانگین سرمایه عاطفی گروه آزمایش پس از آموزش ذهن آگاهی بهبودیافته است.
همچنین میانگین سرمایه عاطفی بین گروه آزمایش و گواه تفاوت معنی داری داشت ) 05 / 0 > p (. این
مداخله افق های جدیدی را در مداخلات روان شناختی نشان می دهد و همچنین می تواند برای بهبود
سلامت روان و سرمایه عاطفی زنان سالمند مورداستفاده قرار گیرد.
کلیدواژه ها: ذهن آگاهی، سرمایه عاطفی، سالمند، شفقت، زن

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه ها: ذهن آگاهی؛ سرمایه عاطفی؛ سالمند؛ شفقت؛ زن

مراجع

منابع
امیری، نادر. ) 1399 (. سوالمونودان، روایت پردازی کودکی و حوافوظوه جمعی. روان شناسی پیری، 6 ( 3 ؛)
205 - 217 .
سرتیپ زاده، افسانه؛ گل پرور، محسن؛آقایی، اصغر.) 1398 ( اثربخشی درمان وجودگرایی معنویت محور و
معنویت درمانی اسلامی بر سرمایه عاطفی در زنان سالمند. تحقیقات علوم رفتاری؛ 7 ( 4 :) 694 - 684 خدابخش پیر کلانی، روشنک؛ رمضان ساعتچی، لیلی؛ ملکی مجد، مهسا.) 1397 ( بررسی اثربخشی ذهن
آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی بر افسردگی و اضطراب مرگ و امید به زندگی در زنان سالمند.
سالمندشناسی؛ 3 ( 3 : ) 20 - 11
ربیعی، مهتاب؛ روشن چسلی، رسول؛ غلامی فشارکی، محمد. ) 1400 (. رابطه سبک های دلبستگی با
انسجام خود و پدیدآورندگی در سالمندان: نقش میانجی نیازهای اساسی رو ان شناختی. روان شناسی
پیری، 7 ( 4 ،) 405 - 391 .
رجایی، سمیه؛ سدرپوشان، نجمه.) 1399 (. اثربخشی شفقت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر بهزیستی
روان شناختی و امید به زندگی در زنان دارای تجربه بیماری مولتیپل اسکلروزیس. سبک زندگی
اسلامی با محوریت سلامت؛ 4 ( 2 : ) 143 - 134
رجایی، سمیه؛ سدرپوشان، نجمه.) 1399 (. اثربخشی شفقت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی معنوی بر
امید به زندگی، افسردگی و افکار ناکارآمد زنان دارای تجربه بیماری مولتیپل اسکلروزیس. قرآن و
طب؛ 5 ( 1 : ) 126 - 118 .
رفیعی، محسن؛ صباحی، پرویز؛ و مکوند حسینی، شاهرخ. ) 1398 (. اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر
ذهن آگاهی بر افسردگی، اضطراب، استرس و کیفیت زندگی مردان سالمند مقیم سراهای نگهداری.
مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 62 )ویژه )روانشناسی(.
صمدی فرد، حمیدرضا؛ نریمانی، محمد.) 1396 (.پیش بینی اضطراب مرگ سالمندان بر اساس ذهن
آگاهی و باورهای غیرمنطقی. روان پرستاری؛ 5 ( 3 : ) 21 - 15
عنایتی، مهناز؛ گل پرور، محسن .) 1397 (. رابطه سرمایه گذاری جمعی عاطفی با بهزیستی روان شناختی
با توجه به نقش سرمایه عاطفی در پرستاران . راهبردهای مدیریت در نظام سلامت؛ 3 ( 1 :) 79 - 69
کاکاوند، علیرضا. ) 1395 (. اثربخشی ذهن آگاهی بر نگرش های ناکارآمد و نشانه های افسردگی در زنان
سالمند مبتلا به اختلال افسردگی. روان شناسی پیری، 2 ( 2 ؛) 101 - 91 .
کبیری نسب، یوسف؛ عبداله زاده، حسن.) 1396 (. اثر آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر پذیرش و تعهد،
برانعطاف پذیری شناختی وتاب آوری سالمندان شهرستان بهشهر. تازه های علوم شناختی؛ 19 ( 4 )
: 27 - 20
گل پرور، محسن.) 1395 (. سرمایه عاطفی: ضروری و کاربردی. تهران: انتشارات جنگل.
ماوایی، زهرا؛ کاکابرایی، کیوان.) 1396 ( اثر بخشی ذهن آگاهی بر کیفیت زندگی و شادکامی سالمندان.
فصلنامه پرستاری سالمندان؛ 3 ( 4 : ) 20 - 9
34 / اثربخشی شفقت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سرمایه عاطفی در زنان سالمند…
مددی زواره، سارا؛ گل پرور، محسن؛ آقایی، اصغر.) 1398 (.مقایسه تأثیر درمان مثبت نگری وجودگرا و
درمان مثبت نگر ایرانی اسلامی بر سرمایه عاطفی دانش آموزان دختر دارای اضطراب اجتماعی. -
سلامت روان کودک )روان کودک( 6 ( 3 :) 112 - 125
Creswell, J. D., Irwin, M. R., Burklund, L. J., Lieberman, M. D., Arevalo, J. M., Ma, J., ... & Cole, S. W. (2012). Mindfulness-based stress reduction training reduces loneliness and pro-inflammatory gene expression in older adults: a small randomized controlled trial. Brain, behavior, and immunity, 26(7), 1095-1101. Franco, C., Amutio, A., Mañas, I., Gázquez, J. J., & del Carmen Pérez-Fuentes, M. Ş. (2017). Reducing anxiety, geriatric depression and worry in a sample of older adults through a mindfulness training program. terapia psicolÓgica, 35(1), 71-79. García Márquez, M. F., Rivera Reyes, M. F., & Parrado Corredor, F. (2022). Neurological foundations of mindfulness and its influence with the loneliness feeling in elderly. Geiger, P. J., Boggero, I. A., Brake, C. A., Caldera, C. A., Combs, H. L., Peters, J. R., & Baer, R. A. (2016). Mindfulness-based interventions for older adults: A review of the effects on physical and emotional well-being. Mindfulness, 7(2), 296-307.
Gilbert, P. (2009). Introducing compassion-focused therapy. Advances in Psychiatric Treatment, 15(3), 199–208. Irons, C., & Lad, S. (2017). Using compassion focused therapy to work with shame and self-criticism in complex trauma. Australian Clinical Psychologist, 3(1), 1743. Kalatian, M., Salehzadeh, M., & Bakhshayesh, A. (2022). Effectiveness of mindfulness-based compassion therapy on despair and rumination in older adults. Elderly Health Journal, 8(1), 43-48. Marchant, N. L., Barnhofer, T., Coueron, R., Wirth, M., Lutz, A., Arenaza-Urquijo, E. M., ... & Medit-Ageing Research Group. (2021). Effects of a Mindfulness-based intervention versus health self-management on subclinical anxiety in older adults with subjective cognitive decline: the SCD-well randomized superiority trial. Psychotherapy and psychosomatics, 90(5), 341-350. Nooripour, R., Ghanbari, N., Hosseinian, S., Ronzani, T. M., Hussain, A. J., Ilanloo, H., ... & Yaghoob, V. (2022). Validation of the Spiritual Well-being Scale (SWBS) and its role in Predicting Hope among Iranian Elderly. Ageing International, 1-19. Nooripour, R., Ghanbari, N., Hoseinian, S., HasaniAbharian, P., Dobkins, K., & Maadal, A. (2021). Effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Rehabilitation in Reducing Stress among Hard of Hearing Adolescent Girls. International Journal of Behavioral Sciences, 15(2), 87-93. Nooripour, R., Ghanbari, N., Hoseinian, S., Vakili, Y., & Dobkins, K. (2021). Psychometric Validation of the Farsi Version of the Mindful Attention Awareness Scale (MAAS) in a Sample of Iranian Students in the USA. International Journal of Mental Health and Addiction, 1-11.
Ruths, F. A., de Zoysa, N., Frearson, S. J., Hutton, J., Williams, J. M. G., & Walsh, J. (2013). Mindfulness-Based Cognitive Therapy for Mental Health Professionals—A Pilot Study. Mindfulness, 4(4), 289–295.