رابطه کیفیت اطلاعات حسابداری و سرمایه‌گذاری حقوقی بر کارایی سرمایه‌گذاری در بانک‌های عضو بازار سرمایه ایران

قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری

دوره 2، شماره 5، فروردین 1402، صفحه 59-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jdaa.2023.699868

نویسندگان

شهناز مشایخ^{* 1}؛ منا پارسایی²؛ پریا عسکرزاده³

¹گروه حسابداری ، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی ، دانشگاه الزهرا ، تهران ، ایران

²گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

³گروه حسابداری ، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

چکیده
بنابر مفاهیم نظری گزارشگری مالی، هدف صورت‌های مالی، ارائه اطلاعاتی تلخیص و طبقه‌بندی شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری است که برای طیف گسترده‌ای از استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع گردد. نیل به این هدف نیازمند آن است که اطلاعات در درجه اول، مربوط و قابل اتکا بوده و در درجه دوم قابل مقایسه و قابل فهم باشد به عبارت دیگر اطلاعات حسابداری می‌بایست از کیفیت بالایی برخوردار باشند. تحقیق حاضر با هدف کشف رابطه بین کیفیت اطلاعات حسابداری  و سرمایه‌گذارای حقوقی بر کارایی سرمایه‌گذاری در بانک‌های عضو بازار سرمایه ایران به بررسی این موضوع می‌پردازد. در این تحقیق شاخص کیفیت اطلاعات حسابداری، کیفیت اقلام تعهدی می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل 19 بانک عضو بازار سرمایه است. فرضیه‌های پژوهش با بکارگیری رگرسیون حداقل مربعات معمولی طبق مشاهده‌‎‌ها‌ی شرکت-سال به صورت پانلی آزمون شده است. نتایج حاصل از پردازش مدل‌های رگرسیونی برای فرضیه اول تحقیق نشانگر این بود که کیفیت اقلام تعهدی و سرمایه‌گذارای حقوقی با کارایی سرمایه‌گذاری رابطه معنادار دارد؛ نتایج فرضیه دوم پژوهش نشان داد که بیش سرمایه‌گذاری بر رابطه کیفیت اقلام تعهدی و سرمایه‌گذارای حقوقی با کارایی سرمایه‌گذاری تأثیر معناداری دارد.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: کیفیت اطلاعات حسابداری؛ کیفیت اقلام تعهدی؛ بیش سرمایه‌گذاری؛ کارایی سرمایه‌گذاری؛ سرمایه‌گذاری‌حقوقی

اصل مقاله

رابطه کیفیت اطلاعات حسابداری و سرمایه‌گذاری حقوقی بر کارایی سرمایه‌گذاری

 در بانک‌های عضو بازار سرمایه ایران

 

تاریخ دریافت: 11/10/1401                  تاریخ پذیرش: 14/12/1401

شهناز مشایخ*[1] مونا پارسایی[2] پریا عسکرزاده[3]

 

چکیده

بنابر مفاهیم نظری گزارشگری مالی، هدف صورت‌های مالی، ارائه اطلاعاتی تلخیص و طبقه‌بندی شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری است که برای طیف گسترده‌ای از استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع گردد. نیل به این هدف نیازمند آن است که اطلاعات در درجه اول، مربوط و قابل اتکا بوده و در درجه دوم قابل مقایسه و قابل فهم باشد به عبارت دیگر اطلاعات حسابداری می‌بایست از کیفیت بالایی برخوردار باشند. تحقیق حاضر با هدف کشف رابطه بین کیفیت اطلاعات حسابداری  و سرمایه‌گذارای حقوقی بر کارایی سرمایه‌گذاری در بانک‌های عضو بازار سرمایه ایران به بررسی این موضوع می‌پردازد. در این تحقیق شاخص کیفیت اطلاعات حسابداری، کیفیت اقلام تعهدی می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل 19 بانک عضو بازار سرمایه است. فرضیه‌های پژوهش با بکارگیری رگرسیون حداقل مربعات معمولی طبق مشاهده‌‎‌ها‌ی شرکت-سال به صورت پانلی آزمون شده است. نتایج حاصل از پردازش مدل‌های رگرسیونی برای فرضیه اول تحقیق نشانگر این بود که کیفیت اقلام تعهدی و سرمایه‌گذارای حقوقی با کارایی سرمایه‌گذاری رابطه معنادار دارد؛ نتایج فرضیه دوم پژوهش نشان داد که بیش سرمایه‌گذاری بر رابطه کیفیت اقلام تعهدی و سرمایه‌گذارای حقوقی با کارایی سرمایه‌گذاری تأثیر معناداری دارد.

واژه‌های کلیدی: کیفیت اطلاعات حسابداری، کیفیت اقلام تعهدی، بیش سرمایه‌گذاری،کارایی سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاری‌حقوقی

1- مقدمه

تصمیمات مربوط به سرمایه‌گذاری یکی از مهمترین تصمیمات مالی است که باید توسط مدیران اتخاذ شود. توسعه و بسط سرمایه‌گذاری یکی از عواملی مهم برای حل مسائل اقتصادی کشور است. اما محدویت‌های منابع مالی باعث شده مسئله بسط سرمایه‌گذاری و افزایش کارایی سرمایه‌گذاری از اهمیت ویژه ای برخودار باشد. مساله پژوهش این است که تصمیم‌گیری نادرست مدیران منجر به ناکارایی سرمایه‌گذاری برای بانک‌ها خواهد شد به این شکل که فرض تئوری مالی کلاسیک، عقلایی بودن سرمایه‌گذاران است. منتقدان باور دارند که علاوه بر عوامل بنیادی شرایط رفتاری و احساسی سرمایه‌گذاران نیز باید در نظر گرفته شود (ستایش و شمس الدینی، ۱۳۹۵). تصمیم‌گیری احساسی و نادرست سرمایه‌گذاران منجر به قیمت‌گذارای نادرست سهام می‌شود. قیمت‌گذاری نادرست بر تصمیمات تأمین مالی و به تبع تصمیمات سرمایه‌گذاری تأثیرگذار است (چن[4]، 2013) و موجب می‌شود که تصمیمات ارکان راهبری شرکت منجر به سرمایه‌گذاری بهینه نشود. این انحراف منجر به ناکارایی سرمایه‌گذاری شرکت‌ها خواهد شد. کارایی سرمایه‌گذاری از یک طرف، از مصرف منابعی که سرمایه‌گذاری در آن‌ها بیش‌از‌حد مطلوب و معمول انجام شده‌است، ممانعت شود (جلوگیری از بیش سرمایه‌گذاری) و از طرف دیگر، منابع به سمت فعالیت‌های سرمایه‌گذاری که نیاز بیشتری دارند، هدایت شود (جلوگیری از کم سرمایه‌گذاری) ( مدرس و حصارزاده، ۱۳۸۷).

یکی از منابع اطلاعاتی در دسترس بازار سرمایه، گزارش‌های مالی می‌باشند که انتظار می‌رود در افزایش کارایی و توسعه سرمایه‌گذاری نقش مؤثری را ایفا نماید. بنا بر مفاهیم نظری گزارشگری مالی، هدف صورت‌های مالی، ارائه اطلاعاتی تلخیص و طبقه‌بندی شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری است که برای طیف گسترده‌ای از استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع گردد (کمیته فنی سازمان حسابرسی، ۱۳۸۸). نیل به این هدف نیازمند آن است که اطلاعات در درجه اول، مربوط و قابل اتکا بوده و در درجه دوم قابل مقایسه و قابل فهم باشد؛ یعنی به طور کلی اطلاعات با کیفیت باشند (مدرس و حصارزاده، ۱۳۸۷). کاهش گزینش نادرست و مخاطرات اخلاقی در تشخیص فرصت‌های بهتر سرمایه‌گذاری به مدیران کمک می‌کند. هرچه گزارشگری مالی از کیفیت بالاتری برخوردار باشد، سرمایه‌گذاری نیز کاراتر خواهد بود (بیدل و هیلاری[5]، 2006 و چن و همکاران، 2011). موافقان مکتب کینز نظیر گردون، 1992 و کروتی، 1992 سطحی از سرمایه‌گذاری را متصور می‌باشند که برای رشد شرکت و اوراق بهادار لازم باشد. با در نظر گرفتن منابع مالی کافی، از دیدگاه این نظریه، شرکت‌ها باید همه پروژه‌هایی که خالص ارزش فعلی آن‌ها مثبت است را قبول کنند و به اجرا درآورند. ولی بر اساس نظریه نمایندگی که مشکلات مرتبط به عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیر و مالک وجود دارد، ممکن است شرکت‌ها بیش سرمایه‌گذاری یا کم سرمایه‌گذاری انجام دهند یعنی از سطح بهینه سرمایه‌گذاری عبور کنند. در ادامه ساختار مقاله به تبیین مبانی نظری و پیشینه پژوهش پرداخته می‌شود و سپس روش تحقیق انجام شده بیان می‌گردد و در آخر یافته‌های پژوهش و بحث و نتیجه‌گیری تشریح می‌شوند.

 

2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش

تحقیق حاضر در مورد تأثیر کیفیت اطلاعات حسابداری و سرمایه‌گذاری حقوقی بر کارایی سرمایه‌گذاری و تأثیر بیش سرمایه‌گذاری و بر این رابطه می‌باشد. در این بخش به تبیین متغیر‌های پژوهش و ارائه مدل مفهومی پرداخته می‌شود.

نیاز به اطلاعات، پایه و اساس تصمیم‌گیری اساسی و شفاف مدیریت برای تضمین بقای سازمان است و ازآنجاکه هدف هر سازمان انتفاعی سودآوری است، اطلاعات حسابداری برای دستیابی به این هدف ضروری است (سیریواستاوا و لاگناتان[6]، ۲۰۱۶). یکی از این مقاصد و اهداف خاص، ارائه اطلاعات لازم برای سهامداران جهت کاهش عدم اطمینان در تصمیمات مالی و اقتصادی است که برای سهامداران بسیار ارزشمند است (حسین و محمد[7]، ۲۰۱۵). اطلاعات حسابداری دارای دو وظیفه ارزشگذاری و نظارت است. نقش اطلاعات حسابداری در کاهش عدم تقارن اطلاعات و تضاد نمایندگی ناشی از وظیفه ارزشگذاری و نظارتی اطلاعات حسابداری است و اطلاعاتی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد تا به آن‌ها در ارزشگذاری صحیح دارایی‌ها و تصمیمات سرمایه‌گذاری کمک کند (براندت[8] و همکاران، 2010). افشای اطلاعات دقیق، از سرمایه‌گذاران حمایت می‌کند و درنتیجه اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار را افزایش می‌دهد؛ بنابراین، تهیه و ارائه اطلاعات باکیفیت برای حفظ سیستم کارای بازار ضروری است (فارج [9]و همکاران، ۲۰۱۶). همچنین، تصمیم‌ مفید بر اساس اطلاعات مفید (سروانگا[10]، ۲۰۰۳) و باکیفیت (دول [11]و همکاران، ۲۰۱۲) گرفته می‌شود. بدیهی است که بدون تصمیماتی که بر اساس اطلاعات مفید و با‌کیفیت گرفته می‌شود، سرمایه‌گذاری با ریسک قابل‌ توجه‌ای همراه خواهد بود و احتمال از دست رفتن بخش زیادی از سرمایه وجود دارد. مطالب ارائه شده روشن می‌کند که اطلاعات حسابداری و کیفیت آن‌، هسته اصلی تصمیم‌گیری بهینه و همچنین پیش‌بینی آینده است که بر این اساس سرمایه‌گذاران می‌توانند بهترین تصمیم را بگیرند و پیامدهای مفیدی برای آن‌ها در پی‌خواهد داشت. کیفیت اطلاعات حسابداری، یعنی میزان اطلاعات ارائه‌شده حسابداری، مستقیما عملکرد فعلی شرکت را منعکس می‌کند. بنابراین برای پیش‌بینی عملکرد آتی مفید است و ارزش شرکت را ارزیابی می‌کند (دیچو و اسچرند[12]، ۲۰۰۴). کیفیت بالای اطلاعات حسابداری، اثرات منفی محدودیت‌های مالی بر سرمایه‌گذاری را با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، کاهش می‌دهد (فونتس[13] و همکاران، 2018) و همچنین، سرمایه‌گذاران می‌توانند بین مدیران خوب و بد تمایز قائل شوند، در نتیجه هزینه نمایندگی و هزینه سرمایه کاهش می‌یابد (بوشمن[14] و همکاران، ۲۰۰۴).

اطلاعات باکیفیت، باید دارای ویژگی‌های اثر بخشی، کارایی، محرمانه بودن، صادقانه بودن، یکپارچگی، قابلیت دسترس، منطبق و واقعی بودن را دارا باشد. همچنین، از طریق معیارهایی با ویژگی‌هایی مانند مدیریت سود، محافظه‌کاری، به‌موقع بودن، مربوط بودن، قابل اتکاء بودن، پایداری و فرصت رشد بیان می‌شود. هیئت استانداردهای حسابداری ایجاب می‌کند که اطلاعات باکیفیت باید دارای ویژگی‌های اصلی گزارشگری مالی باشد. زیرا استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی، باید صورت‌های مالی یک شرکت را در هر زمان و مکان مقایسه کنند تا سیر تحول وضعیت مالی، تغییر وضعیت مالی و عملکرد شرکت را شناسایی کنند (مورا[15] و همکاران، 2017). همچنین، اطلاعات با‌کیفیت، به عنوان یکی از عوامل مهم برای دفاع از منافع سهامداران اقلیت در نظر گرفته شده‌است. بیدل و همکاران (۲۰۰۹) استدلال می‌کنند که اطلاعات باکیفیت بالا توانایی سرمایه‌گذاران را برای نظارت بر کارایی تصمیمات سرمایه‌گذاری مدیران بهبود می‌بخشد؛ بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که کیفیت بهتر اطلاعات حسابداری منجر به تصمیمات دقیق می‌شود.

حداقل دو معیار نظری برای تعیین کارایی سرمایه‌گذاری وجود دارد: اولا اینکه اگر یک شرکت تصمیم به تأمین مالی گیرد، هیچ تضمینی وجود ندارد که سرمایه‌گذاری صحیحی با آن انجام شود. مدیران ممکن است با انتخاب پروژه‌های نامناسب در جهت منافع خویش یا حتی سوء استفاده از منافع موجود، اقدام به سرمایه‌گذاری ناکارا نمایند؛ دوم اینکه یک شرکت نیاز دارد به منظور تامین مالی فرصت‌های سرمایه‌گذاری، منابع را جمع آوری نماید. در یک بازار کارا همه پروژه‌های با ارزش فعلی خالص مثبت باید تأمین مالی شوند؛ هرچند بخش های عمده‌ای از ادبیات موجود در حوزه مالی نشان داد است که محدودیت‌های مالی، توانایی مدیران را برای تامین مالی محدود می‌سازد، زیرا شرکت‌های مواجه با محدودیت‌های مالی، ممکن است به دلیل هزینه‌های زیاد تأمین مالی از قبول و انجام پروژه‌های با ارزش فعلی خالص مثبت صرف‌نظر نمایند که این کار به کم سرمایه‌گذاری منجر می‌شود (سلیمانی امیری و همکاران، 1399).

تئوری نمایندگی نیز به جنبه بیش سرمایه‌گذاری می‌پردازد که بر اساس آن تضاد بین مدیران و سهامداران شکل می‌گیرد؛ مدیران تمایل دارند اندازه شرکت را افزایش دهند، اگرچه مجبورند پروژه‌های ضعیف را بپذیرند و ثروت سهامداران را کاهش دهند. در صورتی که جریان‌های نقدی مازاد موجود نباشد، توانایی مدیران برای دستیابی به این هدف محدود می‌شود، اما این محدودیت با تأمین‌مالی از طریق بدهی قابل حل است، متعاقباً مدیر باید اصل و بهره این بدهی‌ها را با وجه نقدی که قرار بوده در پروژه‌های ضعیف استفاده شود، پرداخت کند (خدمتی[16] و همکاران، 2020). بیش سرمایه‌گذاری  پیامدهای مخربی در سطح شرکت و در سطح اقتصاد یک کشور دارد. موضوع بیش سرمایه‌گذاری، کارایی سرمایه‌گذاری در سطح شرکت را کاهش می‌دهد و اقتصاد را ملتهب و متورم می‌کند و به شدت به منافع سهامداران لطمه می‌زند و منجر به توسعه ظاهری اقتصاد کلان می‌شود که یکی از موضوعات اصلی در شرکت‌های بزرگ محسوب می‌شود (احمد[17] و همکاران، 2021).

کارایی سرمایه‌گذاری و همچنین بیش و کم سرمایه‌گذاری، پیامدهای اقتصادی مهمی دارد. به عنوان مثال، به عقیده گودمن[18] و همکاران (2014)، کارایی سرمایه‌گذاری به افزایش ارزش و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی شرکت از طریق کاهش نوسانات قیمت سهام و ثبات آن کمک می‌کند. در واقع کارایی سرمایه‌گذاری با کاهش تضاد منافع بین گروه‌های مختلف ذینفع، شکاف اطلاعاتی را کاهش می‌دهد و با همسویی منافع بین آن‌ها، عدم تقارن اطلاعاتی را کاهش داده و ارزش شرکت را افزایش می‌دهد. همچنین، طبق استدلال گاریگلیا و یانگ[19] (2016)، افزایش هزینه‌های نمایندگی و عدم تقارن اطلاعاتی منجر به افزایش بیش سرمایه‌گذاری می‌شود. بنابراین افزایش نقدینگی در دسترس مدیران و تحمیل هزینه‌های ناشی از کنترل رفتارهای فرصت‌طلبانه مدیران از عواملی است که باعث انحراف از سرمایه‌گذاری بهینه می‌شود و بیش سرمایه‌گذاری را در پی‌خواهد داشت. از طرفی افزایش بدهی‌ها در ساختار سرمایه و ناتوانی شرکت در دستیابی به منابع مالی باعث می‌شود که منابع کافی در اختیار مدیران قرار نگیرد و وجود چنین محدودیت‌هایی در نهایت باعث کم سرمایه‌گذاری می‌شود (لای و لیو[20]، 2018). بنابراین، هم کم سرمایه‌گذاری (سرمایه‌گذاری کمتر ‌از‌ حد انتظار) و هم بیش سرمایه‌گذاری (سرمایه‌گذاری بیش ‌از ‌حد انتظار) به عنوان ناکارایی سرمایه‌گذاری در نظر گرفته می‌شود (چن و همکاران، 2017).

 

1-2- کیفیت اطلاعات حسابداری و کارایی سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاری حقوقی در بانک‌ها

سرمایه‌گذاری مولد یکی از عناصر اساسی در رشد و توسعه اقتصادی هر کشور است؛ در این راستا با توجه به محدودیت منابع، علاوه بر بحث توسعه سرمایه‌گذاری، افزایش کارایی سرمایه‌گذاری بسیار حائز اهمیت است. این موضوع با مسائل مهمی مانند عدم تقارن اطلاعات و تضاد منافع ناشی از مسائل نمایندگی مرتبط است (زو و لین[21]، 2022). عدم تقارن اطلاعاتی و تضاد منافع می تواند باعث رد پروژه‌های با خالص ارزش فعلی مثبت یا پذیرش پروژه‌های با خالص ارزش فعلی منفی شود و منجر به کم و بیش سرمایه‌گذاری شود، بنابراین عدم تقارن اطلاعاتی و تضاد منافع بین ذینفعان می‌تواند مانعی برای سرمایه‌گذاری کارا باشد (گوماریز و بلستا[22]، ۲۰۱۴). کیفیت اطلاعات حسابداری با افشای مناسب رویدادهای مالی در شرکت‌ها می‌تواند بستر لازم را برای نظارت بر فعالیت‌های مدیریت فراهم کند. این امر می‌تواند منجر به کاهش رفتار فرصت‌طلبانه مدیران شود؛ بنابراین، مدیران با درک نظارت ذینفعان بر تصمیمات اتخاذ شده توسط مدیریت، سعی در بهبود کارایی سرمایه‌گذاری با شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب و مطلوب دارند (العالم و فیرمانسیا[23]، 2019). بنگاه‌های اقتصادی همیشه با فرصت‌های سرمایه‌گذاری مختلفی مواجه هستند. به طوری که برای افزایش ارزش شرکت‌ها نیاز به تصمیم‌گیری منطقی، صحیح و کارآمد با در نظر گرفتن منابع محدود دارند، تصمیم‌گیری و انتخاب فرصت‌های سرمایه‌گذاری معمولا توسط مدیران واحدهای تجاری انجام می‌شود. موضوعی که در این مورد مطرح می‌شود، عدم همسویی منافع مدیران و سهامداران شرکت و همچنین عدم تقارن اطلاعاتی مدیران و سهامداران است، می‌توان گفت که زمانی که منافع مدیران تأمین می‌شود و با منافع سهامداران در تضاد هستند، تمایل مدیران به حفظ منافع خود است و این می‌تواند منجر به از بین رفتن منافع سهامداران و کاهش ارزش شرکت شود. از طرف دیگر مدیران در شرکت نسبت به سهامداران اطلاعات مربوط‌تر و بیشتری در اختیار دارند، این موضوع می‌تواند عامل دیگری برای نادیده گرفتن منافع سهامداران و کاهش ارزش شرکت‌ها باشد و این عوامل می‌تواند منجر به انحراف از سرمایه‌گذاری کارا شود که منجر به کاهش تدریجی ارزش شرکت خواهد شد (یانگ و جیانگ، 2008). در این راستا با شناسایی عوامل مؤثر بر کارایی سرمایه‌گذاری، علاوه بر افزایش سطح آگاهی ذینفعان، می‌توان زمینه استفاده بهینه از منابع را در جهت افزایش ارزش شرکت فراهم آورد. در این رابطه عوامل مختلفی بر کارایی سرمایه‌گذاری تأثیر می‌گذارد؛ کیفیت اطلاعات حسابداری یکی از عوامل مؤثر بر کارایی سرمایه‌گذاری است (یانگ و جیانگ[24]، 2008). اطلاعات حسابداری با کیفیت بالا می تواند با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی که منجر به اصطکاک اقتصادی مانند خطر اخلاقی و انتخاب نامطلوب می‌شود، کارایی سرمایه‌گذاری را افزایش دهد (رن[25]، 2016). به گونه‌ای که اطلاعات حسابداری با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، هزینه انتخاب نادرست و مخاطرات اخلاقی را در بین سرمایه‌گذاران و مدیران کاهش می‌دهد. کیفیت اطلاعات حسابداری با مکانیزم ارائه اطلاعات واضح و شفاف و مربوط به استفاده‌کنندگان می‌تواند منجر به انتخاب روش‌هایی توسط مدیران برای مدیریت سود شود که هزینه تأمین ‌مالی را کاهش داده و منجر به استفاده بهینه از منابع توسط مدیران می‌شود. در این زمینه، شفاف‌سازی و انعکاس اقدامات انجام شده توسط مدیریت از طریق ارائه اطلاعات حسابداری می‌تواند منجر به توانایی ذینفعان برای تحلیل و نظارت بر عملکرد مدیریت در شرکت شود. مجموعه این ویژگی‌ها می‌تواند کارایی سرمایه‌گذاری را به مقدار قابل‌توجهی افزایش دهد (عجم، 1400).

مطالعات قبلی نشان می‌دهد که گزارشگری مالی باکیفیت بالاتر می‌تواند کارایی سرمایه‌گذاری را با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و تأمین‌کنندگان خارجی سرمایه افزایش دهد (اِنتومو[26] و همکاران، 2020). در یک بازار کامل که در آن عدم تقارن اطلاعاتی وجود ندارد، شرکت‌ها می‌توانند تنها با انجام پروژه‌هایی با ارزش فعلی خالص مثبت، تصمیمات سرمایه‌گذاری بهینه‌ای اتخاذ کنند (مودیلیانی و میلر[27]، 1958). بااین‌حال، عدم تقارن اطلاعات منجر به مشکلات انتخاب نامطلوب و خطرات اخلاقی می‌شود که کارایی سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد (ستین[28]، 2003). با این‌ حال، اگر سرمایه‌گذاران منطقی این رفتار مدیریتی را مشاهده کنند، ممکن است میزان سرمایه خارجی عرضه‌شده به شرکت را کاهش دهند یا هزینه سرمایه را افزایش دهند، که منجر به کم سرمایه‌گذاری می‌شود (مایرز و ماجوف[29]، 1984). یک مشکل خطر اخلاقی نشان می‌دهد که مدیران تمایل به بیش سرمایه‌گذاری مانند ساختن امپراتوری دارند زیرا انگیزه‌هایی برای به حداکثر رساندن رفاه شخصی خود دارند (بلانچارد[30] و همکاران، 1994). به‌طور خلاصه، انتخاب نامطلوب و مشکلات مخاطره اخلاقی ناشی از عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و تأمین‌کنندگان سرمایه خارجی می‌تواند باعث کم یا بیش سرمایه‌گذاری یا هر دو شود که منجر به سرمایه‌گذاری ناکارا می‌شود. از این‌ رو، تا جایی که کیفیت اطلاعات حسابداری عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سرمایه‌گذاران خارجی را کاهش می‌دهد، کارایی سرمایه‌گذاری‌ها افزایش می‌یابد (هیلی و پالپو[31]، 2001). مطابق با این استدلال، مطالعات قبلی نشان می‌دهد که کیفیت اطلاعات حسابداری در واقع با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران، کارایی سرمایه‌گذاری در مخارج سرمایه را بهبود می‌بخشد (بیدل و هیلاری، 2006؛ بیدل و همکاران، 2009). به‌عنوان‌مثال، بیدل و هیلاری (2006) نشان دادند که کیفیت حسابداری به‌طور قابل‌توجهی با ناکارایی سرمایه‌گذاری مرتبط است. بیدل و هیلاری (2006)، بیدل و همکاران (2009) شواهد تجربی ارائه کردند که کیفیت بالاتر اطلاعات حسابداری با کاهش بیش سرمایه‌گذاری و افزایش کم سرمایه‌گذاری، کارایی سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد.

کارایی اطلاعات بیانگر این است که قیمت تعیین شده در بازار تمام اطلاعات موجود را به طور کامل منعکس می‌کند. این کارایی اطلاعاتی زمانی حاصل می‌شود که اطلاعات مربوط به سهام به سرعت، منصفانه و ارزان بین همه سرمایه‌گذاران توزیع شود و اطلاعات به طور دقیق در قیمت سهام منعکس شود (زتچه[32] و همکاران، 2017). با این حال، عدم تقارن اطلاعاتی زمانی شکل می‌گیرد که این اطلاعات به طور عادلانه در بازار به تمام سرمایه‌گذاران توزیع نشود و این به دلیل یک اختلاف در حجم و صحت اطلاعات نگهداری شده توسط دو یا چند شرکت‌کننده بزرگ در بازار است (داوسون[33] و همکاران،2010). علاوه بر این، این گروه از سرمایه‌گذاران بزگ، که به طور عمده سرمایه‌گذاران حقوقی را شامل می‌شوند، ممکن است اقداماتی انجام دهند که برای خودشان مفید باشد اما به ضرر سایر سرمایه‌گذاران باشد (وانگ[34] و همکاران، 2018). مطابق با عدم تقارن اطلاعاتی موجود بین سرمایه‌گذاران خرد و بزرگ، معامله‌گران آگاه یا همان سرمایه‌گذاران بزرگ که عموما از اطلاعات ارزشمندی نسبت به وضعیت آینده سهام بهره‌مند هستند، ممکن است از موقعیت اطلاعاتی ممتاز خود برای کسب سود اضافی استقاده کنند. آنها ممکن است اقداماتی انجام دهند که به نفع آن‌ها باشد اما به ضرر سایر سرمایه‌گذاران باشد. بنابراین، اطلاعات نامتقارن اغلب می‌توانند منجر به نوسانات قیمت بالا شوند و سرانجام باعث خرابی بازار می‌شوند (موس[35] و همکاران، 2015). از این رو در بسیاری از مطالعات مالی، عدم تقارن اطلاعاتی عامل مهمی برای ارزیابی ثبات قیمت در نظر گرفته می‌شود. اما انچه که حائز اهمیت است این است که سرمایه‌گذاران بزرگ و در این تحقیق، حقوقی‌ها به واسطه دارا بودن اطلاعات محرمانه و درصد بالا در بانک‌های تحت نمونه این تحقیق و درک مدیران بر این موضوع که حقوقی‌ها نظارت بیشتری بر انهار خواهند داشت، سعی می‌کنند تصمیمات خود را به گونه‌ای اتخاذ ‌کنند که منجر به شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب و مطلوب و افزایش کارایی سرمایه‌گذاری شود.

در حوزه کارایی سرمایه‌گذاری و کیفیت گزارشگری مالی تحقیق‌های زیادی انجام شده که یکی از آن‌ها، مدرس و حصار زاده (۱۳۸۷) می‌باشد که از مدل وردی استفاده کرده‌اند. آن‌ها با بررسی ۱۲۰ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سال‌های ۷۹ تا ۸۵ نشان دادند که علاوه بر اینکه سطح گزارشگری مالی با سطح کارایی سرمایه‌گذاری رابطه معنادار و مثبتی دارد، کیفیت گزارشگری موجب بهبود کارایی سرمایه‌گذاری می‌شود.

صفری گرایلی و رعنایی (۱۳۹۶) در پژوهشی رابطه کیفیت گزارشگری مالی با کارایی سرمایه‌گذاری شرکت‌ها و اثر ساختار سررسید بدهی‌ها بر این رابطه را با بررسی اطلاعات در بازه زمانی ۱۳۸۸ - ۱۳۹۲ مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد با افزایش بدهی‌ها کوتاه‌مدت، ارتباط کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه‌گذاری تضعیف می‌شود. دارایی و پسندیده دارایی و همکاران (1400) در پژوهشی رابطه بین کیفیت حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی در شرکت‌های بیمه را با بررسی اطلاعات در بازه زمانی 1392- 1398 مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد بین کیفیت حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. وهاب و همکاران (1401) در پژوهشی رابطه حق‌الزحمه غیرمنتظره حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی را با بررسی اطلاعات در بازه زمانی 1394-1399 مورد برسی قرار دادند. نتایج نشان داد بین حق‌الزحمه غیرمنتظره حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی رابطه معناداری وجود ندارد. مشایخ و همکاران (1401) در پژوهشی رابطه بین بیش اعتمادی مدیر و مدیریت جریان‌های نقدی عملیاتی را با بررسی اطلاعات در بازه زمانی 1393- 1398 مود بررسی دادند نتایج نشان داد بیش اعتمادی مدیر اثر مثبت و معناداری بر مدیریت جریان‌های نقدی عملیاتی دارد. به عبارتی بیش اعتمادی مدیران باعث می‌شود که مدیران جریان‌های نقد عملیاتی را بهتر مدیریت کنند و آن‌ها را به سمت فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب و مطلوب هدایت کنند. بشیری منش و همکاران (1401) بیان می‌کنند که از نظر تئوری، مدیران خودشیفته با ویژگی‌های رفتاری مانند خودخواهی بیش ازحد، تسلط برفرآیندهای تصمیم‌گیری و عدم بازخورد از دیگران باعث کاهش کیفیت گزارشگری مالی می‌شوند. قربانی و همکاران (1401) در پژوهشی رابطه محافظه‌کاری حسابرس بر کیفیت سود در بازه زمانی 1392- 1398 مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که محافظه‌کاری حسابرس اثر مستقیم برکیفیت سود دارد؛ به عبارت دیگر، محافظه‌کاری حسابرسان منجر به افزایش کیفیت سود (یکی از معیارهای کیفیت اطلاعات حسابداری) می‌شود. وردی[36] (۲۰۰۶) در تحقیقی رابطه کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه‌گذاری را با بررسی اطلاعات در بازه زمانی ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۳ مورد بررسی قرار داد. وی کیفیت گزارشگری مالی را با استفاده از مدل جونز و از طریق نماگر کیفیت اقلام تعهدی بررسی کرد و نشان داد که شاخص‌های کیفیت گزارشگری مالی هم با سرمایه‌گذاری کمتر از حد و هم با سرمایه‌گذاری بیش از حد رابطه‌ای منفی دارد. کیفیت گزارشگری مالی می تواند کارایی سرمایه‌گذاری را از طریق کاهش هزینه‌های تأمین مالی بهبود دهد. گاریگلیا و یانگ (2016) به بررسی تأثیر محافظه‌کاری حسابداری بر کارایی سرمایه‌گذاری پرداختند. آن‌ها متوجه شدندکه در شرایطی که شرکت‌ها مستعد سرمایه‌گذاری کم هستند، شرکت‌های محافظه‌کارتر نسبت به شرکت‌های کمتر محافظه‌کار، بیشتر سرمایه‌گذاری می‌کنند و بدهی‌های خود را افزایش می‌دهند. ما[37] (۲۰۱۹) در پژوهشی رابطه بین کیفیت اطلاعات حسابداری و اثربخشی سرمایه‌گذاری را با بررسی اطلاعات در  بازه زمانی ۲۰۱۴- ۲۰۱۶ مورد بررسی قرار داد. نتایج نشان داد کیفیت اطلاعات حسابداری می‌تواند کارایی سرمایه‌گذاری را بهبود بخشد. این رابطه در شرکت‌هایی با سرمایه‌گذاری کمتر از حد تأثیر بیشتری نسبت به شرکت‌هایی با سرمایه‌گذاری بیش از حد دارد. خوفی[38] (۲۰۲۰) رابطه کیفیت اطلاعات حسابداری و تصمیمات مربوط به سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور را بررسی کرد؛ یافته‌های آن‌ها نشان می‌دهند که اطلاعات مالی با کیفیت بالا روند نظارت مدیران را تسهیل می‌کند، زیرا با کاهش عدم تقارن های موجود، رفتار فرصت‌طلبانه را مهار می‌کند و حقوق سهامداران و طلبکاران را تضمین می‌کند.

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1 مدل مفهومی پژوهش

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

3- روش تحقیق  

این پژوهش از منظر هدف جزو تحقیقات کاربردی ست. زیرا پژوهش کاربردی به انگیزه پاسخگویی به حل مشکلات و استفاده مستقیم و فوری از نتایج تحقیق در تصمیم‌گیری‌ها، انجام می‌شود. به عبارت بهتر مدیران و سرمایه‌گذاران می‌توانند نتایج حاصل از آن را در تصمیمات خودشان مورد استفاده قرار دهند. این پژوهش از منظر ماهیت و روش جزو تحقیقات توصیفی می‌باشد. زیرا این در این تحقیقات محقق می‌تواند به ارزیابی شرایط، موقعیت پدیده و روش‌های کار بپردازد و روابط بین متغیر‌های مورد مطالعه را تبیین و شناسایی کند. همچنین پژوهش حاضر از نوع همبستگی نیز می‌باشد. زیرا بر کشف وجود رابطه بین دو گروه از اطلاعات تأکید دارد، اطلاعاتی که در خصوص دو یا چند متغیر در یک جامعه تهیه شده‌اند (دیانتی دیلمی، 1394).

به منظور محاسبه متغیر‌ها و تجزیه‌وتحلیل مدل‌های آماری از نرم‌افزار Excel و Eviews نسخه 10 استفاده شده ‌است.

جامعه آماری در این پژوهش 19 بانک‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران ، برای دوره زمانی 5 ساله، از سال 1395 تا پایان 1399 می‌باشد. تعیین حجم نمونه در این تحقیق سیستماتیک (غربالگری) بوده یعنی همه بانک‌ها با توجه به محدود بدون جامعه، لحاظ شده‌اند.

در این پژوهش برای بررسی موضوع پژوهش دو سؤال تدوین گردیده که برای پاسخ به آن‌ها فرضیاتی بیان شده ‌است؛

• آیا درصد سرمایه‌گذاری حقوقی بر رابطه بین کیفیت اطلاعات حسابداری و کارایی سرمایه‌گذاری تأثیر دارد ؟
• آیا بیش سرمایه‌گذاری بر رابطه بین کیفیت اطلاعات حسابداری و درصد سرمایه‌گذاری حقوقی بر کارایی سرمایه‌گذاری تأثیر دارد؟

مطابق با مدل بیدل و همکاران (2009) و چنگ، دهلیوال و ژانگ[39] (2013) فرضیه‌های زیر ته‌ریزی می‌گردد:

فرضیه 1: بین کیفیت اطلاعات حسابداری و درصد سرمایه‌گذاری حقوقی با کارایی سرمایه‌گذاری رابطه معنادار وجود دارد.

فرضیه 2: بیش سرمایه‌گذاری بر رابطه بین کیفیت اطلاعات حسابداری و درصد سرمایه گذاری حقوقی باکارایی سرمایه‌گذاری تأثیر معنادار دارد.

مدل آزمون فرضیه‌ها به شرح زیر است؛

 

1. Invest _i,t+1 =β₀ + β₁ AQ _it + β₃ Institutional investment _it + ∑CONTROLS _it + ℇ_it

 

2. Invest _i,t+1=β₀+ β₂ AQ _it * OVER _it + β₄ Institutional investment _it* OVER _it + ∑CONTROLS _it + ℇ _it

 

 

1-3- متغیرهای مستقل

AQ_i,t : در این پژوهش برای اندازه‌گیری کیفیت اطلاعات حسابداری از معیار کیفیت اقلام تعهدی دچو و دیچو (2002) استفاده شده‌ است.

TCA _{i, t} = β₀+ β₁ CFO_t-1+ β₂ CFO_it+ β₃ CFO_t+1+ ℇ_it

 

TCA _{i, t}: کیفیت اقلام تعهدی جاری شرکت i در پایان سال t که از تفاضل جریان نقد کل از سود خالص بدست می‌آید.

CFO_t-1: جریان نقدی شرکت i در پایان سال t-1

CFO_it: جریان نقدی شرکت i در پایان سالt

CFO_t+1: جریان نقدی شرکت i در پایان در سال t+1

ℇ_it: باقی‌مانده در رابطه بالا که معیار تعیین کیفیت اقلام تهعدی می‌باشد (اقلام تعهدی اختیاری).

Institutional investment: نسبت سهامی ست که توسط سرمایه‌گذاران حقوقی در بانک‌های عضو بازار سرمایه ایران در دست است.

 

2-3- متغیر وابسته

INVESTi,_t+1 :کارایی سرمایه‌گذاری را با استفاده از تعریف بیدل و همکاران (2009) و چنگ، دهلیوال و ژانگ (2013)، بکارگرفته است که برابر است با تغییر ارزش دفتری دارایی ثابت در سال 1+t به علاوه هزینه استهلاک سال 1+t تقسیم بر ارزش دفتری کل دارایی‌ها  در سال t.

 

3-3- متغیر تعدیل‌گر

متغیر بیش سرمایه‌گذاری، متغیر تعدیل‌گر می‌باشد و بر اساس مدل بیدل و همکاران (2009) محاسبه شده ‌است.

 

Inv_i,t = β₀+β₁ sales_growth _i,t-1 +ℇ _i,t

 

Inv_i,t: شامل سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت می‌باشد که برابر است با تغییر ارزش دفتری دارایی ثابت مشهود در سال t به علاوه هزینه استهلاک سال t تقسیم بر ارزش دفتری کل دارایی ها در سال t.

sales_growthi,_t-1: بیانگر نرخ رشد فروش می‌باشد که به عنوان فرصت‌های سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود که این متغیر بر مبنای درآمد عملیاتی محاسبه شده ‌است.

ℇ:  پسماند مدل می‌باشد که در صورتیکه مثبت باشد یعنی بیش سرمایه‌گذاری داریم و عدد مجازی یک را در مدل اصلی قرار می‌دهیم و در صورتی که منفی باشد یعنی کم سرمایه‌گذاری داریم و عدد صفر را قرار می‌دهیم.

 

4-3- متغیرهای کنترلی

Lev_i,t (اهرم مالی): نسبت جمع بدهی‌ها به ارزش دفتری کل دارایی‌های شرکت i در سال t .

Cash _i,t: وجه نقد نگهداری شده شرکت است. در این پژوهش نسبت وجوه نقد و سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت به ارزش دفتری کل دارایی‌های شرکت i در سال t  بدست می‌آیند که میزان نقدینگی و توانایی انجام سرمایه‌گذاری شرکت را نشان می‌دهد (یانگ و جیانگ، ۲۰۰۸؛ چن و همکاران ۲۰۱۱).

Return _i,t: بازده سالانه سهام شرکت i در سال t  می‌یاشد.

برای بدست آوردن بازده سالانه سهام از نرم‌افزار tse client  نسخه 2 استفاده کرده‌ایم که از تفاضل قیمت پایانی تعدیلی روز اخر و اول تقسیم بر قیمت پایانی تعدیلی روز اول بدست آمده ‌است.

 

 قیمت‌های تعدیلی منظور همان قیمتی ست که بابت افزایش سرمایه و تقسیم سود تعدیل شده ‌است.

Age _i,t (سن شرکت): از طریق لگاریتم سال‌های حضور شرکت i در لیست بانک‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه ایران حاصل شده ‌است.

Size _i,t (اندازه شرکت): از طریق لگاریتم ارزش بازار (تعداد سهام ضربدر ارزش بازار هر سهم) شرکت i در سال t  حاصل شده‌ است.

 

4- یافته‌های پژوهش

1-4- آمار توصیفی کمی

اصلی‌ترین شاخص مرکزی، میانگین است که نشان‌دهنده نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع است و شاخص خوبی برای نشان دادن مرکزیت داده‌هاست. میانگین متغیر کارایی سرمایه‌گذاری به طور متوسط برابر 086/0 می‌باشد که به این معنا ست که بانک‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه ایران به طور متوسط 8.6 درصد بیش سرمایه‌گذاری داشته‌اند. میانگین سن بانک 2.146  در مقیاس لگاریتمی ست که بیشترین سن بانک برای کارآفرین در سال 99 و کمترین آن برای بانک آینده در سال 95 می‌باشد. میانگین اندازه بانک 29.741 براورد شده ‌است که بزرگترین اندازه بانک مربوط به بانک ملت در سال 99 و کمترین مقدار اندازه بانک مربوط به بانک ایران‌زمین در سال 98 می‌باشد. به‌طورکلی پارامترهای پراکندگی، معیاری برای تعیین میزان پراکندگی از یکدیگر یا میزان پراکندگی آن‌ها نسبت به میانگین است. از مهم‌ترین پارامترهای پراکندگی، انحراف معیار است. چولگی نیز از پارامترهای تعیین انحراف از قرینگی بوده و شاخص تقارن داده‌هاست. در صورتی که جامعه از توزیع متقارن برخوردار باشد، ضریب چولگی برابر صفر، درصورتیکه جامعه چوله به چپ باشد، ضریب چولگی منفی و در صورتی که چوله به راست باشد، ضریب چولگی مثبت خواهد بود. کشیدگی نیز شاخص سنجش پراکندگی جامعه نسبت به توزیع نرمال است. مقدار انحراف معیار در آمار توصیفی ، برای متغیر کارایی سرمایه‌گذاری 0.111 و برای کیفیت اقلام تعهدی برابر است با 0.109 می‌باشد. هرچه مقدار انحراف معیار به صفر نزدیکتر باشد نشان‌دهنده عدم پراکندگی فراوانی‌ها حول میانگین است و از این جهت متغیر‌ها در سطح مطلوبی قرار دارند و احتمال وجود داده‌های پراکنده کاهش می‌یابد. مقدار انحراف معیار ، برای اندازه بانک برابر با 2.102 و برای کیفیت اقلام تعهدی 0.109 می‌باشد که نشان می‌دهد این دو متغیر به ترتیب دارای بیشترین و کمترین انحراف معیار هستند. ضریب چولگی نشان‌دهنده تقارن فراوانی داده است. این ضریب در توزیع نرمال برابر صفر است و هرچه ضریب چولگی به صفر نزدیک‌تر باشد نشان‌دهنده متقارن بودن توزیع نسبت به توزیع نرمال می‌باشد و همچنین ضریب کشیدگی نشان‌دهنده ارتفاع توزیع و مقایسه آن نسبت به توزیع نرمال می‌باشد. ضریب کشیدگی نرمال برابر با عدد 3 می‌باشد و هرچه این عدد به 3 نزدیکتر باشد نشان‌دهنده پیروی بیشتر توزیع نسبت به توزیع نرمال است. بقیه شاخص‌ها مطابق جدول بالا توصیف شده ‌است.

 

 

جدول 1-  آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

نام متغیر	نام متغیر	میانگین	میانه	بیشینه	کمینه	انحراف معیار	چولگی	کشیدگی
کارایی سرمایه گذاری	Invest	0.086	0.057	0.593	0.089-	0.111	2.840	12.489
کیفیت اقلام تعهدی	TCA	0.089-	0.057-	0.004-	0.593-	0.109	3.024-	13.247
درصد سرمایه‌گذاری حقوقی	Institutional investment	0.663	0.774	0.999	0.059	0.265	0.738-	2.473
اهرم مالی	Lev	1.057	0.970	3.320	0.870	0.349	4.838	28.092
وجوه نقد	Cash	0.083	0.047	0.856	0.001	0.134	4.343	22.909
بازدهی سهم	Return	0.841	0.066	5.606	0.860-	1.353	1.486	4.794
لگاریتم سن بانک	Age	2.146	2.197	2.890	0.693	0.386	0.705-	4.312
اندازه بانک	Size	29.741	29.881	34.147	23.117	2.102	0.489-	3.640

منبع: یافته های پژوهشگر

 

2-4- آمار توصیفی متغیر‌های کیفی

جدول 2 نشان می دهد که 48.42 درصد از مشاهدات دارای بیش سرمایه‌گذاری هستند.

 

جدول  2-  توزیع فراوانی متغیر (سرمایه‌گذاری بیش از حد)

عنوان	فراوانی		درصد فراوانی
	صفر	یک	صفر	یک
بانک‌های دارای بیش سرمایه گذاری	49	46	51.58	48.42
جمع	95		100

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

3-4- آمار استنباطی

4-3-1- آزمون مانایی

یکی از نکاتی که بایستی همیشه قبل از برازش مدل‌ها در نظر داشت بررسی مانایی متغیرهای تحقیق می‌باشد. نامانایی متغیرها یا به عبارتی تصادفی بودن سری زمانی متغیرها منجر به کاذب شدن مدل رگرسیونی برآورد شده می‌گردد. اگر متغیرهای سری زمانی مورد استفاده در برآورد ضرایب مدل ناپایا باشند، درحالی‌که هیچ رابطه مفهومی بین متغیرهای مدل وجود نداشته باشد، موجب می‌شود تا استنباط‌های نادرستی در مورد میزان ارتباط بین متغیرها انجام گیرد.

جدول3- آزمون مانایی برای متغیرهای پژوهش

نام متغیر	نام متغیر	آماره آزمون	معناداری	نتیجه
کارایی سرمایه‌گذاری	Invest	7.005	0.000	مانا است
کیفیت اقلام تعهدی	TCA	5.507	0.000	مانا است
درصد سرمایه گذاران حقوقی	Institutional investment	6.579	0.000	مانا است
اهرم مالی	Lev	6.684	0.000	مانا است
وجوه نقد	Cash	6.255	0.000	مانا است
بازدهی سهم	Return	6.409	0.000	مانا است
لگاریتم سن بانک	Age	10.185	0.000	مانا است
اندازه بانک	Size	6.817	0.000	مانا است

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

با توجه به جدول 3 مشاهده می‌شود سطح معناداری همه متغیرها در سطح اطمینان 95% کمتر از 5 درصد بوده و بیانگر مانا بودن متغیرهاست.

 

4-3-2- آزمون تشخیص توزیع نرمال

پس از انجام هر نوع اندازه‌گیری همواره تعدادی داده (عدد) در اختیار داریم که می‌خواهیم ارتباط بین آن‌ها را کشف کنیم یا آن‌ها را دسته‌بندی نماییم تا بتوانیم آن‌ها را تجزیه‌وتحلیل کنیم. برای انجام این کار ابتدا می‌بایست نحوه توزیع داده‌ها را بدانیم. به عبارت ساده‌تر توزیع داده‌ها به ما می‌گوید که پراکندگی و گستردگی داده‌هایی که جمع‌آوری کرده‌ایم چگونه است. به ‌منظور بررسی نرمال بودن متغیرهای پژوهش از آزمون جارک و برا در سطح اطمینان 95% استفاده‌شده‌ است. در این آزمون هرگاه سطح معنی‌داری کمتر از 5% باشد نشان‌دهنده‌ی توزیع نرمال نمی‌باشد:

جدول 4- نتایج آزمون توزیع نرمال

نام متغیر	نام متغیر	آماره آزمون	سطح معناداری	نتیجه
کارایی سرمایه‌گذاری	Invest	0.699	0.705	توزیع نرمال دارد
کیفیت اقلام تعهدی	TCA	0.556	0.757	توزیع نرمال دارد
درصد سرمایه گذاران حقوقی	Institutional investment	0.608	0.737	توزیع نرمال دارد
اهرم مالی	Lev	0.622	0.732	توزیع نرمال دارد
وجوه نقد	Cash	0.773	0.679	توزیع نرمال دارد
بازدهی سهم	Return	0.570	0.751	توزیع نرمال دارد
لگاریتم سن بانک	Age	0.561	0.755	توزیع نرمال دارد
اندازه بانک	Size	0.651	0.721	توزیع نرمال دارد

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

نرمال بودن متغیرها: طبق نتایج آزمون مشاهده می‌شود که سطح معناداری همه متغیرها بیش از 5 درصد می‌باشد لذا دارای توزیع نرمال هستند.

 

4-3-3- آزمون F لیمر(چاو)

گاهی اوقات داده‌هایی که ما با آن‌ها روبرو هستیم هم دربرگیرنده داده‌های سری زمانی و هم مقطعی می‌باشد. به چنین مجموعه‌ای از داده‌ها عموماً پانلی از داده‌ها یا پانل دیتا شناخته ‌شده ‌است. در برآورد مدل پانل دیتا با دو حالت کلی روبرو هستیم. حالت اول این است که عرض از مبدأ برای کلیه مقاطع یکسان است که در این صورت با مدل پول دیتا  مواجه هسیم. حالت دوم عرض از مبدأ برای تمام مقاطع متفاوت است که به این حالت پانل دیتا گفته می‌شود. برای شناسایی دو حالت فوق از آزمونی به نام اف-لیمر استفاده می‌شود. بنابراین آزمون اف-لیمر برای انتخاب بین روش‌های رگرسیون پول دیتا ( داده‌های تلفیقی) پانل دیتا (داده‌های تابلویی) استفاده می‌شود.

درصورتی‌که میزان معناداری آماره‌ی چاو کمتر از سطح 05/0 باشد، داده‌های تابلویی (پانل دیتا) انتخاب می‌شود. در این حالت برای تشخیص اثرات ثابت یا تصادفی باید آزمون هاسمن نیز انجام شود.

 

جدول 5-نتایج آزمون اف لیمر(چاو)

نام مدل	آماره آزمون	سطح معناداری	نتیجه
مدل اول	1.066	0.403	داده‌های تلفیقی
مدل دوم	1.020	0.449	داده‌های تلفیقی

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

با توجه به جدول 5، چون سطح معناداری آزمون اف لیمر در مدل پژوهش در سطح اطمینان 95% بیش از 5 درصد است، از این‌ رو رویکرد داده‌های تلفیقی (پول) در مقابل رویکرد داده‌های تابلویی (پانل دیتا) موردپذیرش قرار می‌گیرند و نیازی به اجرای آزمون هاسمن نیست (افلاطونی،1397).

 

 

 

 4-3-4- همسانی واریانس در مقادیر خطا

یکی از مفروضات مدل رگرسیونی خطی کلاسیک وجود همسانی واریانس جملات اخلال می‌باشد. اما به‌طور متعارف در داده‌های سری زمانی و داده‌ها مقطعی ممکن است واریانس جملات اخلال ثابت نموده و از مقادیر وقفه‌دار جملات اخلال تبعیت نماید. در این صورت مشکل ناهمسانی واریانس بین جملات اخلال بروز می‌کند و تخمین‌زننده‌های رگرسیون علی‌رغم بدون تورش بودن دارای کارایی نخواهد بود.

فرض‌های آماری این آزمون به شرح ذیل است.

فرضیه‌ی صفر (H₀) :واریانس مقادیر خطا همسان است.

فرضیه‌ی مقابل (H₁) :واریانس مقادیر خطا همسان نیست.

 

جدول6- نتایج آزمون ناهمسانی واریانس

مدل‌های پژوهش	آماره آزمون	سطح معنی‌داری	نتیجه
مدل اول	1.808	0.095	عدم وجود ناهمسانی واریانس
مدل دوم	1.596	0.129	عدم وجود ناهمسانی واریانس

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

نتایج حاصل در جدول 6 نشان می‌دهد که سطح معنا‌داری آزمون ناهمسانی واریانس در مدل پژوهش بیش از 5 درصد می‌باشد و بیانگر عدم وجود ناهمسانی واریانس در جملات اخلال می‌باشد.

 

4-3-5-خودهمبستگی مقادیر خطا

در مطالعات اقتصادسنجی که بر مبنای سری‏های زمانی قرار دارند، فرض عدم خودهمبستگی سریالی بین جملات پسماند که از فروض مهم مدل کلاسیک است، اغلب نقض می‌شوند. بنابراین لازم می‌باشد که قبل از تفسیر نتایج حاصل، به بررسی پدیده خودهمبستگی سریالی بین جملات پسماند پرداخته شود؛ زیرا در صورت وجود خودهمبستگی سریالی بین اجزاء اخلال، تخمین‌زن‌های OLS دیگر در بین تمام تخمین‌زن‌ها بدون تورش، کارا نیستند یعنی دارای حداقل واریانس نمی‌باشند و درنتیجه استنباط آماری، قابل‌ اعتماد نخواهد بود این مشکل بیشتر در داده‌های سری زمانی دیده می‌شود. در این آزمون فرضیه‌ها به شکل زیر است:

جملات پسماند دارای خودهمبستگی سریالی نیستند H₀ :   

جملات پسماند دارای خودهمبستگی سریالی هستند  H₁ :

 

 

جدول7- نتایج آزمون خودهمبستگی سریالی

مدل‌های پژوهش	آماره آزمون	سطح معنی‌داری	نتیجه
مدل اول	0.216	0.805	عدم وجود خودهمبستگی سریالی
مدل دوم	0.313	0.731	عدم وجود خودهمبستگی سریالی

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

با توجه به نتایج جدول 7 مشاهده می‌شود که سطح معناداری آزمون خودهمبستگی سریالی در مدل فوق بیش از 5 درصد می‌باشد و بیانگر عدم وجود خودهمبستگی سریالی است.

 

4-3-6- آزمون هم خطی

در آمار، عامل تورم واریانس[40] شدت هم خطی چندگانه را ارزیابی می‌کند. درواقع یک شاخص معرفی می‌گردد که بیان می‌دارد چه مقدار از تغییرات مربوط به ضرایب برآورد شده بابت هم خطی افزایش‌ یافته است. شدت هم خطی چندگانه را با بررسی بزرگی مقدار عامل تورم واریانس می‌توان تحلیل نمود. اگر آماره آزمون عامل تورم واریانس به یک نزدیک بود نشان‌دهنده عدم وجود هم خطی است. به‌عنوان یک قاعده تجربی مقدار عامل تورم واریانس بزرگتر از 10 باشد هم خطی  چندگانه بالا می‌باشد.

 

جدول 8- آزمون هم خطی برای مدل اول

نام متغیر	نام متغیر	عامل تورم واریانس (VIF)
کیفیت اقلام تعهدی	TCA	1.352
درصد سرمایه گذاران حقوقی	Institutional investment	1.492
اهرم مالی	Lev	1.393
وجوه نقد	Cash	1.397
بازدهی سهم	Return	1.345
لگاریتم سن بانک	Age	1.709
اندازه بانک	Size	1.475

 

 

 

 

جدول 9- آزمون هم خطی برای مدل دوم

نام متغیر		عامل تورم واریانس (VIF)
کیفیت اقلام تعهدی	TCA	1.407
سرمایه‌گذاری بیش‌از‌حد*کیفیت اقلام تعهدی	Over* TCA	1.124
درصد سرمایه گذاران حقوقی	Institutional investment	1.585
درصد سرمایه گذاران حقوقی * کیفیت اقلام تعهدی	Over* Institutional investment	1.050
اهرم مالی	Lev	1.459
وجوه نقد	Cash	1.400
بازدهی سهم	Return	1.359
لگاریتم سن بانک	Age	1.781
اندازه بانک	Size	1.529

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

همان‌طور که در نتایج آزمون هم خطی در جداول فوق قابل‌مشاهده است، مقادیر عامل تورم واریانس به عدد یک نزدیک و کوچکتر از عدد 10 می‌باشند که بیانگر عدم وجود هم خطی می‌باشد.

 

4-4- تجزیه و تحلیل داده‌ها

آزمون فرضیه اول

نتایج جدول  10 نشان می‌دهد که درصد سرمایه‌گذاری حقوقی (متغیر مستقل) دارای ضریب مثبت  (0.823) و سطح معناداری کمتر از 5 درصد (0.000) است از این رو می‌توان گفت که  درصد سرمایه‌گذاری حقوقی با کارایی سرمایه‌گذاری رابطه مثبت و معناداری دارد و همچنین نتایج نشان داد سطح معناداری  متغیر کیفیت اقلام تعهدی (متغیر مستقل) در مدل تحقیق کوچکتر از خطای 5 درصد (0.000) و ضریب مثبت (0.806)  نشان‌دهنده تأثیر مثبت و معنادار  کیفیت اطلاعات حسابداری بر کارایی سرمایه‌گذاری در بانک‌ها می‌باشد. بنابراین فرضیه اول مبنی بر اینکه کیفیت اطلاعات حسابداری و درصد سرمایه‌گذاری حقوقی با کارایی سرمایه‌گذاری ارتباط دارد،  رد نمی‌شود. ضریب تعیین تعدیل‌شده برابر با 62.5  درصد می‌باشد که نشان می‌دهد متغیرمستقل و کنترلی در مدل توانسته‌اند 62.5  درصد از تغییرات متغیر وابسته را توضیح دهند.

 

 

 

جدول10-  ارتباط بین کیفیت اطلاعات حسابداری و درصد سرمایه‌گذاری حقوقی با کارایی سرمایه گذاری (آزمون فرضیه اول)

متغیرها		متغیرها	ضرایب	انحراف استاندارد ضرایب	آماره t	سطح معناداری		معناداری
کیفیت اقلام تعهدی		TCA	0.806	0.050	16.001	0.000		هست
درصد سرمایه‌گذاری حقوقی		Institutional investment	0.823	0.085	9.614	0.000		هست
اهرم مالی		Lev	0.054	0.015	3.503	0.000		هست
وجوه نقد		Cash	0.125	0.040	3.073	0.002		هست
بازدهی سهم		Return	0.004	0.004	1.066	0.289		نیست
لگاریتم سن بانک		Age	0.069	0.029	2.338	0.22		نیست
اندازه بانک		Size	0.138	0.079	1.745	0.085		نیست
عرض از مبدأ			0.203-	0.088	2.306-	0.023		هست
	سایر آماره‌های اطلاعاتی
ضریب تعیین تعدیل‌شده			0.625
آماره فیشر - سطح معناداری آن			69.124
دوربین واتسون			1.967

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

آزمون فرضیه دوم

نتایج جدول 11، نشان می‌دهد که متغیر نشانگر اثر تعاملی بیش سرمایه‌گذاری بر درصد سرمایه‌گذاری حقوقی دارای ضریب منفی (0.031-)  و سطح معناداری کمتر از 5 درصد (0.006) است. از این رو می‌توان گفت که بیش سرمایه‌گذاری بر رابطه بین درصد سرمایه‌گذاری حقوقی و کارایی سرمایه‌گذاری تأثیر منفی و معناداری دارد، به عبارتی بیش سرمایه‌گذاری باعث تضعیف رابطه بین درصد سرمایه‌گذاری حقوقی و کارایی سرمایه‌گذاری می‌شود و همچنین نتایج نشان داد که متغیر نشانگر اثر تعاملی بیش سرمایه‌گذاری بر کیفیت اقلام تعهدی (کیفیت اقلام تعهدی*بیش سرمایه‌گذاری) دارای ضریب مثبت (0.810) و سطح معناداری کمتر از 5 درصد (0.000) است از این رو می‌توان گفت که بیش سرمایه‌گذاری بر رابطه کیفیت اطلاعات حسابداری و کارایی سرمایه‌گذاری تأثیر مثبت و معناداری دارد و باعث تشدید رابطه بین کیفیت اطلاعات حسابداری و کارایی سرمایه‌گذاری شده ‌است. بنابراین فرضیه دوم نیز رد نمی‌شود. ضریب تعیین تعدیل‌شده برابر با 83.5 درصد می‌باشد که نشان می‌دهد متغیر مستقل و کنترلی و تعدیلی در مدل توانسته‌اند 83.5 درصد از تغییرات متغیر وابسته را توضیح دهند.

جدول11 -  تأثیر بیش سرمایه‌گذاری بر رابطه کیفیت اطلاعات حسابداری و درصد سرمایه‌گذاری حقوقی با کارایی سرمایه گذاری (آزمون فرضیه دوم)

متغیرها	متغیرها	ضرایب	انحراف استاندارد ضرایب	آماره t	سطح معناداری	معناداری
کیفیت اقلام تعهدی	TCA	0.810	0.051	15.870	0.000	هست
بیش سرمایه‌گذاری*  کیفیت اقلام تعهدی	Over* TCA	0.481	0.118	4.049	0.000	هست
درصد سرمایه گذاران حقوقی	Institutional investment	0.244	0.085	2.867	0.005	هست
بیش سرمایه‌گذاری *  درصد سرمایه گذاران حقوقی	Over* Institutional investment	0.031-	0.011	2.821-	0.006	هست
اهرم مالی	Lev	0.054	0.016	3.414	0.001	هست
وجوه نقد	Cash	0.126	0.040	3.099	0.002	هست
بازدهی سهم	Return	0.004	0.004	1.190	0.237	نسیت
لگاریتم سن بانک	Age	0.038	0.015	2.498	0.014	هست
اندازه بانک	Size	0.206	0.057	3.610	0.000	هست
عرض از مبدأ		0.196-	0.089	2.203-	0.030	هست
	سایر آماره‌های اطلاعاتی
ضریب تعیین تعدیل‌شده		0.835
آماره فیشر - سطح معناداری آن		54.196		0.000
دوربین واتسون		1.970

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

5-  بحث و نتیجه­گیری

تضاد بین مدیر و مالک باعث شد که مدیر برای دستیابی به اهداف خود، گاهی در پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری کند که خالص ارزش فعلی آن‌ها منفی باشد. اما اطلاعات حسابداری با کیفیت بالا، منجر به کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و در ‌پی‌آن کاهش خطر اخلاقی و گزینش نادرست شده و در نهایت کارایی سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد. کیفیت اطلاعات حسابداری با ساز‌و‌کار ارائه اطلاعات شفاف و مربوط به استفاده‌کنندگان می‌تواند منجر به انتخاب شیوه‌هایی از سوی مدیریت شود که هزینه تأمین مالی را کاهش دهد و زمینه‌ساز استفاده بهینه منابع توسط مدیران شود. هدف این پژوهش بررسی کشف رابطه بین کیفیت اطلاعات حسابداری و سرمایه‌گذارای حقوقی بر کارایی سرمایه‌گذاری و تأثیر بیش سرمایه‌گذاری بر این رابطه در بانک‌های عضو در بازار سرمایه ایران است. از شاخص اقلام تعهدی برای اندازه‌گیری کیفیت اطلاعات حسابداری استفاده شده ‌است. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش دو فرضیه تدوین شد. نتایج حاصل از فرضیه اول بیان کرد که کیفیت اطلاعات حسابداری و درصد سرمایه‌گذاری حقوقی با کارایی سرمایه‌گذاری رابطه مثبت و معنادار دارد؛ به این معنا که هرچه کیفیت اطلاعات حسابداری (با معیار کیفیت اقلام تعهدی) و درصد سرمایه‌گذاری حقوقی بیشتر باشد، کارایی سرمایه‌گذاری نیز بیشتر خواهد بود. به عبارت دیگر، بالا بودن کیفیت اطلاعات حسابداری از طریق کاهش عدم تقارن اطلاعاتی باعث کاهش خطر اخلاقی و گزینش نادرست شده و در نهایت منجر به افزایش کارایی سرمایه‌گذاری خواهد شد و از سوی دیگر، بالا بودن درصد سرمایه‌گذاری حقوقی باعث می‌شود که آن‌ها بروی عملکرد شرکت نظارت داشته باشند و این امر باعث افزایش کارایی سرمایه‌گذاری شرکت خواهد‌شد. نتایج فرضیه دوم نشان داد که بیش سرمایه‌گذاری بر ارتباط کیفیت اطلاعات حسابداری و درصد سرمایه‌گذاری حقوقی با کارایی سرمایه‌گذاری تأثیر معناداری دارد. به عبارت دیگر هرچه بیش سرمایه‌گذاری اتفاق افتاده، رابطه کیفیت اطلاعات حسابداری (با معیار کیفیت اقلام تعهدی سنجیده می‌شود) و کارایی سرمایه‌گذاری در بانک‌های قوی‌تر شده به عبارتی بیش سرمایه‌گذاری باعث تشدید رابطه کیفیت اطلاعات حسابداری و کارایی سرمایه‌گذاری شده‌است. از سوی دیگر هر چه بیش سرمایه‌گذاری اتفاق افتاده، رابطه بین درصد سرمایه‌گذاری حقوقی و کارایی سرمایه تضعیف شده به عبارت دیگر بیش سرمایه‌گذاری تأثیر منفی بر رابطه بین درصد سرمایه‌گذاری حقوقی و کارایی سرمایه‌گذاری در بانک‌ها داشته ‌است.

این پژوهش با نتایج پژوهش صفری گرایلی و رعنایی (۱۳۹۶) و وردی، (2006) همسو بوده است. این پژوهش با نتایج پژوهش خوفی، (2020) همسو نبوده است. پیشنهاد می‌شود اطلاعات حسابداری بانک‌ها با کیفیت باشد، چرا که نتایج پژوهش نشان داد این امر منجر به افزایش کارایی سرمایه‌گذاری خواهد شد. به بانک‌ها پیشنهاد می‌شود که امتیازاتی برای سرمایه‌گذاران حقوقی قائل شوند تا هرچه بیشتر در بازار سرمایه نماد های بانکی را در سبد خود داشته باشند، چراکه موجب افزایش کارایی سرمایه‌گذاری برای بانک‌ها خواهد شد. در بانک‌هایی که درصد سرمایه‌گذارای حقوقی‌شان بالاست، پیشنهاد می‌شود که بیش سرمایه‌گذاری انجام ندهند چراکه باعث کاهش کارایی سرمایه‌گذاری‌شان خواهد شد. در بانک‌هایی که کیفیت اطلاعات حسابداری‌شان بالاست، پیشنهاد می‌شود که بیش سرمایه‌گذاری انجام دهند چراکه باعث افزایش کارایی سرمایه‌گذاری‌شان خواهد شد. در این پژوهش برای سنجیدن کیفیت اطلاعات حسابداری از کیفیت اقلام تعهدی استفاده شده‌است که پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی معیارهای دیگر (همانند هموارسازی سود، پایداری سود و قابلیت پیش‌بینی سود) آزمون شود، شاید نتایج دیگری حاصل شود. در این پژوهش در مدل اصلی Institutional investment  به درصد سرمایه‌گذاری حقوقی تعبیر شده که پیشنهاد می‌شود در پژوهش آتی این متغیر به عنوان درصد سهامداری کنترلی استفاده شود، شاید نتایج دیگری حاصل شود.  پیشنهاد می‌شود در تحقیقات آتی وجود مشکلات بیش سرمایه‌گذاری و کم سرمایه‌گذاری برای صنایع بیمه، به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد. در این پژوهش با محدودیت خاصی مواجه نبودیم. تنها محدودیت قابل توجه می‌توان به نحوه محاسبه بیش سرمایه‌گذاری اشاره کرد. نتیجه نهایی اینکه کیفیت اطلاعات حسابداری و درصد سرمایه‌گذاری حقوقی باعث افزایش کارایی سرمایه‌گذاری می‌شود و بیش سرمایه‌گذاری بر رابطه کیفیت اطلاعات حسابداری و درصد سرمایه‌گذاری حقوقی با کارایی سرمایه‌گذاری تأثیر معناداری دارد.

 

[1]- گروه حسابداری، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران، نویسنده مسئول. [e-mail]

[2]- گروه حسابداری، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.  [e-mail]

[3]- گروه حسابداری، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.  [e-mail]

[4] Chen

[5] Biddle & Hilary

[6] Srivastava & Lognathan

[7] Hussein & Mohamad

[8] Brandt

[9] Farj

[10] Sserwanga

[11] Dull

[12] Dechow and Schrand

[13] Fontes

[14] Bushma

[15] Moura

[16] Khedmati

[17] Ahmad

[18] Goodman

[19] Guariglia & Yang

[20] Lia & Liu

[21] Zuo & Lin

[22] Gomariz & Ballesta

[23] Al’Alam & Firmansyah

[24] Yang, J., and Jiang

[25] Ren

[26] Enomoto

[27] Modigliani & Miller

[28] Stein

[29] Myers & Majluf

[30] Blanchard

[31] Healy & Palepu

[32] Zetzsche

[33] Dawson

[34] Wang

[35] Moss

[36] Verdi

[37] Ma

[38] Khoufi

[39] Cheng & Dhaliwal & Zhang

[40] variance inflation factor=VIF

مراجع

• فهرست منابع
• افلاطونی، عباس، (1397)، "اقتصاد سنجی در پژوهش‌های مالی و حسابداری با نرم‌افزار Eviews"، ناشر ترمه.
• بشیری منش، نازنین، احسان مداح و فهیمه آگاهی، (۱۴۰۱)، "تأثیر سو گیری رفتاری مدیران بر استراتژی‌های حسابرسان در مواجه با ریسک حسابرسی"، مجله قضاوت و تصمیم‌گیری در حسابداری و حسابرسی، دوره ۱، شماره ۳، صص ۲۵ تا ۵۲.
• دیانتی دیلمی، زهرا، (۱۳۹۴)، "حسابداری مدیریت، ابزاری کارآمد در خدمت اقتصاد مقاومتی"، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مدیریت، 8 (25)، صص 61-88
• دارایی، رویا، بهرام پسندیده پارسا و محمدرضا حاجی رضا، (1400)، "تبیین رابطه بین کیفیت حسابرسی، استقلال حسابرس، حق‌الزحمه حسابرسی، با کیفیت گزارشگری مالی در شرکت‌های بیمه‌‎ای"، فصلنامه پژوهش‌های حسابرسی حرفه‌ای، 1(2)، صص ۱۳۲-۱۵۵.
• رستمی، وهاب، حامد کارگر و لیلا رضائی، (۱۴۰۱)، "تأثیر حق‌الزحمه غیرمنتظره حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی"، فصلنامه پژوهش‌های حسابرسی حرفه‌ای، 2(8)، صص 162-146.
• ستایش، محمد حسین و کاظم شمس الدینی، (۱۳۹۵)، "بررسی رابطه بین گرایش‌های احساسی سرمایه‌گذاران و قیمت سهام در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، پیشرفت‌های حسابداری ۸ ( ۱) (پیاپی ۷۰/۳)، صص ۱۲۵-۱۰۳.
• سلیمانی امیری، غلامرضا، وحید افتخاری و فاطمه دانشیار، (۱۳۹۹)، "بررسی رابطه اطمینان بیش از حد مدیریت و کارایی سرمایه‌گذاری با تأکید بر نقش میانجی تأمین مالی داخلی"، نشریه دانش حسابداری، شماره ۴۳، صص ۱۷۱- ۱۸۶.
• صفری گرایلی، مهدی و فاطمه رعنائی، (۱۳۹۶)، "بررسی ارتباط بین کیفیت گزارشگری مالی با مارایی سرمایه‌گذاری و تأثیر ساختار سررسید بدهی‌ها بر این رابطه"، فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت دارایی و تامین مالی، ۵(۱)، صص ۸۳-۹۸.
• عجم، مریم و زهرا لشگری، (۱۴۰۰)، "تأثیر کیفیت اطلاعات حسابداری بر عملکرد سرمایه‌گذاری با متغیر تعدیلگر کیفیت حسابرسی"، فلصنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 10(37)، صص 303-314.
• قربانی، بهزاد، فرزانه پورطاهر‌اقدام و فریدون راهنمای رود پشتی، (۱۴۰۱)، "تأثیر محافظه‌کاری حسابرس و وجود عدم قطعیت سیاست‌های اقتصادی بر کیفیت سود"، مجله قضاوت و تصمیم‌گیری در حسابداری و حسابرسی، دوره ۱، شماره ۲، صص ۱ تا ۲۵.
• کمیته فنی سازمان حسابرسی، (۱۳۸۸)، "استانداردهای حسابرسی"، تهران: سازمان حسابرسی.
• مدرس، احمد و بهرام حصارزاده، (۱۳۸۷)، "کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه‌گذاری"، فصلنامه بورس اوراق بهادار، 1(2)، صص ۸۵-۱۱۶.

مشایخ، شهناز و نسترن میرزایی، (۱۴۰۱)، "تأثیر سایر طبقات صورت جریان وجه نقد بر رابطه بیش اعتمادی مدیران و مدیریت جریان‌های نقدی عملیاتی"، مجله قضاوت و تصمیم‌گیری در حسابداری و حسابرسی، دوره ۱، شماره ۱، صص ۱ تا ۱۷.