شگردهای پست‌مدرنیسم در رمان همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها بر‌اساس نظریه برایان مک‌هیل

مطالعات نقد ادبی

دوره 17، شماره 53، اسفند 1401، صفحه 9-31   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سحر علیکاهی¹؛ لطیفه سلامت باویل^{* 2}؛ علیرضا صالحی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و زبان های خارجی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی

²استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

³استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

چکیده

 نظریه‌های پست‌مدرنیستی به دو گروه عمده تقسیم شده‌اند. گروه نخست نظریه‌های کسانی مانند بری لوئیس، پیتر والن و دیوید لاج را در برمی‌گیرد که فهرستی از مؤلفه‌های سبکی متمایزکننده نگارش پسامدرنیستی (عدم ­قطعیت، پارانویا، بی­نظمی زمانی و...) ارائه می‌کنند. درگروه دوم، شاخص‌ترین نظریه را برایان مک‌هیل مطرح کرده است که برای تبیین پسامدرنیسم از مفهوم"عنصر غالب" در فرمالیسم روسی مدد می‌گیرد و مشخصه پسامدرنیسم را وجودشناسی (در تباین با معرفت‌شناسی که عنصر غالب مدرنیسم است) می‌داند. در راستای تحقق این هدف، ابتدا شگردها و مؤلفه‌هایی از رمان همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها استخراج و در سه بخش عناصر داستان، مفهوم، شکل یا صورت مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ سپس بر اساس نظریه غالب برایان مک‌هیل که ویژگی داستان‌های پسامدرن را طرح مباحث هستی‌شناسانه می‌داند، مشخص می‌شود که این شگردها و مؤلفه‌ها تا چه حد در برجسته کردن عناصر هستی‌شناسانه اثر نقش دارند. نتیجه نشان می‌دهد که این رمان، رمانی پیچیده و دشوار است که نویسنده به خوبی از تکنیک چندصدایی، عدم ­قطعیّت، حضور دو بعدی راوی، عدم انسجام ذهن و آشفتگی شخصیت‌ها و... به بهترین شکل بهره گرفته و رمان خود را در کنار آثار پست‌مدرن قرار داده است.

کلیدواژه‌ها

همنوایی‌شبانه‌ارکسترچوب‌ها؛ پست‌مدرنیسم؛ مک‌هیل؛ مبانی ‌وجودشناسی

مراجع

پاینده، حسین.(1381). مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، تهران: روزگار.

همو.(1391). داستان کوتاه در ایران داستا­­ن‌های پسامدرن، تهران: نیلوفر.

همو.(۱۳۹3). «الف» نقد ادبی و دموکراسی، تهران: نیلوفر.

همو.(۱۳۹3).«ب» گفتمان نقد، تهران: نیلوفر.

قاسمی، رضا.(1392). همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها، تهران: نیلوفر.

شریفیان، مهدی ؛ لطفی، محسن.(1392). «وجودشناسی پسامدرن در داستان (رویا یا کابوس) نوشته ابوتراب خسروی با تکیه بر نظریه وجودشناسی برایان مک‌هیل». فصلنامه ادبیات داستانی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی کرمانشاه سال اول، (شماره ۴). صص59 تا78.

صادقی، لیلا.(1383). «هم‌زمانی همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها با سلاخ‌خانه شماره پنج و بوف‌کور». ماهنامه کلک، (شماره  ۱49). صص43-47 .

قاسمی، رضا.(1381).«این رمان را برای یک بار خواندن نوشته‌ام» گفتگو با رضا قاسمی. روزنامه همبستگی،24 / 9 /1381. ص12.

همو.(۱۳۹۵). الف«جنایتی هولناک‌تر از کشتن» گفتگو با رضا قاسمی. کارنامه، (شماره ۳۳). صص22-26.

همو.(1395).ب«من هنوز همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها را نخوانده‌ام»گفتگو با رضا قاسمی. کتاب هفته، (شماره ۹۹).ص7.

هاشمی، مهسا.(1396). «نظریه هرج و مرج و پارانویا در حراج کالای شماره ۴۹ نوشته تامس‌پینچن». مجله افق‌های زبان، دوره1، (شماره ۲). صص12تا20.

هوروش،مونا.(1389). «سیاره‌ای خارج از مدار». پژوهش ادبیات معاصر جهان، (شماره 58). صص149تا167.