فردیّت و نوگرایی تصویر در شعر شیون فومنی

مطالعات نقد ادبی

دوره 17، شماره 53، اسفند 1401، صفحه 33-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

برات محمدی^{* 1}؛ فرین قره باغی²؛ زرین تاج رضایی³

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارومیه، ارومیه، ایران.

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارومیه، ارومیه، ایران.

³دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

تصویر یا ایماژ را می‎توان از اصلی‎ترین عناصر زیبایی‎شناسی شعر دانست؛ بخشی از بلاغت کلام بر عهدۀ تصویر است. هر اندازه تصویر نو بوده و ریشه در فردیّت و نگرش فردی داشته باشد به همان اندازه تأثیر و گیرایی بیشتری خواهد داشت؛ چرا که ماهیّت هنر، پیوندی ناگسستنی با نوجویی و نوآوری دارد  و این نوآوری‎ها در کلان ساختار شعر، تابعی است از نوجویی‎ها در ساختارهای خرد که تصویر نیز یکی از این ساختارهای خرد است. شعر معاصر با الهام از نظریّه‎های پیشرو نیما که تأکید به نگاه شخصی و فردیّت‎گرایی داشت، عرصه‎های ناشناخته ای از تصویر را کشف کرده است و گرایش کلّی به سمت و سوی نوآوری در تصاویر شعری است. شیون فومنی را می‎توان از شاعران صادق به نظریّات نیما در باب نوآوری تصویری قلمداد کرد. رنگ اقلیمی در شعر شیون نیز با تأکید بر فردیّت‌گرایی و تجربه‎گرایی چون نیما غالب است و او تصاویری بکر از طبیعت با این نگرش شخصی خلق کرده است. همچنین جزئی‎نگری و دقّت و باریک‎بینی او که نازک‎خیالی شاعران سبک هندی را به یاد می‎آورد عاملی دیگر در نوآوری تصویری وی بوده است. فردیّت‌گرایی به ساحت تصویر معشوق نیز در شعر او کشانده شده و وجوه زیبایی‌شناسی معشوق در شعر او متفاوت از شعر سنّتی و با دیدی شخصی ارائه شده است. پژوهش حاضر قصد دارد به روشی توصیفی-تحلیلی این وجوه نوگرایی تصویری را در شعر شیون فومنی مورد کاوش قرار دهد. نتیجۀ پژوهش نیز نشان از وفاداری شیون فومنی به اصل نوگرایی در تصویرپردازی دارد.

کلیدواژه‌ها

شیون فومنی؛ تصاویر شعری؛ بلاغت؛ نوآوری؛ فردیّت

مراجع

انوشه، حسن.(1376). فرهنگ‎نامه ادب فارسی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

آریان، قمر.(1354). «ویژگی‎ها و منشأ سبک مشهور به هندی در سیر تحول ادبی» مندرج درجستارهای ادبی، شماره 34 ،صفحات261-297  

آژند، یعقوب.(1363). ادبیات نوین ایران(از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی)ف چاپ اول، تهران: امیرکبیر

براهنی، رضا.(1380). طلا در مس، تهران: انتشارات زریاب

همو.(1371). طلا در مس، تهران: نویسنده

حسن پورآلاشتی، حسین.(1384). طرزتازه(سبک شناسی غزل سبک هندی)، تهران: سخن

حسن لی، کاووس.(1383). گونه های نوآوری در شعر معاصر ایران، چاپ اول، تهران: ثالث

خالقی مطلق، جلال.(1375). «زیبایی کمال مطلوب زن در فرهنگ ایران»، ایرانشناسی، ش8 ، صفحات 716 ـ 703.

رضازاده شفق، صادق.(1369). تاریخ ادبیات ایران، تهران: نشر آهنگ

روزبه محمد رضا.(1381). ادبیات معاصر(شعر)،تهران: روزگار

ریچاردز، آی.ا.(1379). اصول نقد ادبی، ترجمه سعید حمیدیان، تهران: نشر مرکز

زرقانی، مهدی.(1383). چشم انداز شعر معاصر ایران، تهران: نشر ثالث

سپهری، سهراب.(1378). هشت کتاب، چاپ22، تهران: طهوری

شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1385). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه

همو.(1349). صور خیال در شعر پارسی،تهران: انتشارات نیل

طالبیان، یحیی.(1379). صور خیال در شعر شاعران سبک خراسانی، تهران: عماد کرمانی

فتوحی، محمود.(1385). بلاغت تصویر، تهران: سخن.

همو.(1399). تماشای هستی از  چشم مور(مبانی تجربه باریک اندیشی در سبک هندی)، ایران نامگ، سال 5، شماره 3، پاییز 1399، صفحات105-89

فرخزاد، فروغ.(1364). گزیدة اشعار، تهران: مروارید

فرشیدورد.(1373). خسرو، درباره‌ ادبیّات و نقد ادبی، چاپ اول، تهران: امیرکبیر

فومنی، شیون.(1374). یک آسمان پرواز، تهران: شیون فومنی

همو.(الف1394). رودخانه در بهار،چ اول، تهران: ثالث

همو.(ب 1394). از تو برای تو،چاپ اول، تهران: نشر ثالث

همو.(1373). پیش پای برگ (برگزیده اشعار)تهران: شاعر

همو.(1389). خیاله گرده گیج (پرسه  خیال)، به کوشش حامد فومنی، تهران.

محققی، عبدالمجید و حیات داودی ، فاطمه.(1393). جلوه‎های شاعرانه رنگ محلّی در اشعار منوچهر آتشی، فصلنامه ادبیات و زبان های محلی ایران زمین،، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، 4، (1)، صفحات 25-203

مکاریکا، ایرناریما.(1384). دانشنامه نظریه های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر، تهران: آگاه

نیمایوشیج.(1351). ارزش احساسات و پنج مقاله در شعر و نمایش، تهران: گوتنبرگ

همو.(1385). درباره هنر شعر و شاعری، به اهتمام سیروس طاهباز، تهران: نگاه

نیوا، ژرژ.(1386). نظر اجمالی به فرمالیسم روس، ترجمة رضا سیدحسینی، نقد نو (مجموعه مقالات)، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی