تحلیل و بررسی روایت‌شناختیِ رمان لب بر تیغ بر اساس نظریه روایت‌شناسانه‌ی ژراژ ژنت

مطالعات نقد ادبی

دوره 17، شماره 53، اسفند 1401، صفحه 167-185   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عاطفه عسلی¹؛ حسام ضیایی^{* 2}؛ حسین پارسایی²

¹دانشجوی دکتری گروه ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر، قائمشهر،ایران.

²استادیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر، قائمشهر،ایران

چکیده

رمانِ لب بر تیغ، نوشته­ی حسین سناپور، یکی از آثارِ ادبی قابل توجهی­ست که در اواخر دهه 80 به نگارش درآمد. سناپور در این اثر تلاش کرده است که روایتی از چند شخصیت، وقایع و رخدادهایِ مرتبط با زندگیِ آنان و فضایِ حاکم بر نوع مناسباتِ­شان ارائه دهد. فضای زمانی و تاریخی که این داستان در آن روایت می­شود، چندان مشخص نیست اما زبانِ روایت و فُرم گفت­وگوها، نوعِ سخن گفتن­ها، عامیانه بودنِ شکلِ دیالوگ­ها، طبقه­ی اجتماعیِ شخصیت­ها، استفاده از زبانِ شکسته­ی کوچه­بازاری و جنوب شهریِ تهران و مقوله­هایی از این دست، فضایِ حاکم بر داستان­ها و فیلم­هایِ قبل از انقلاب را تداعی می­کند؛ هر چند سبکِ زندگیِ شخصیت­های داستان و فضایِ حاکم بر نوع روابط و مناسباتِ آنها زمانِ تاریخی روایت را نیز ممکن است به دوره­های بعدتر پیوند دهد. از منظرِ شیوه­ها و تکنیک­های روایی، رمانِ لب بر تیغ، در ذیل رمان­های مدرن قرار می گیرد. شیوه­های متنوعِ روایت، فاصله گرفتن از زمانِ خطی روایت، چندصدا بودنِ فرم روایت در این اثر، بهره گرفتن از شیوه­های نوینِ روایت داستان و عواملی از این دست سبب شده است تا ظرفیت­های رمانِ لب بر تیغ از منظر روایت­شناختی، قابل توجه باشد. در این پژوهش، با تمرکز بر خصلت­های رواییِ این اثر تلاش خواهد شد تا با کاربستِ نظریة روایت­شناسیِ ژرار ژنتِ فرانسوی، تکنیک­های رواییِ غالب در این اثر مورد تامل قرار بگیرد. فرضیة پژوهش این است که سناپور با ارائه­ی رویکردهای مدرن در زمینه روایت، توانسته است اثری خلق کند که با معیارهایِ روایت­شناسانة دوران مدرن تطابق دارد و این خصلت­های روایی را می­توان با استفاده از نظریه ژرار ژنت توضیح و تبیین کرد.

کلیدواژه‌ها

حسین سناپور؛ رمان لب بر تیغ؛ نظریه؛ روایتشناسی؛ ژرار ژنت

مراجع

احمدی، بابک.(1386). ساختار و تاویل متن، تهران، نشر مرکز.

اخوت، احمد.(1371). دستور زبان داستان­ها، اصفهان، نشر فردا.

اسکولز، رابرت.(1383). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمه فرزانه طاهری، تهران، نشر مرکز.

بهنام­فر، محمد، اکبر شامیان و زینب طلایی.(1393). بررسی زمانمندیِ روایت در رمان سالمرگی بر اساس نظریه ژرار ژنت، متن­پژوهیِ ادبی، سال 18، ش60، تابستان.صص 145-125.

تودورف، تزوتان.(1379). بوطیقای ساختارگرا، ترجمه محمد نبوی، تهران، آگه.

تولان، مایکل جی.(1383). درآمدی نقادانه- زبان­شناختی بر روایت، ترجمه ابوالفضل حری، تهران، بنیاد سینمایی فارابی.

پورجوادی، نصرالله.(1385). زبان حال، تهران، نشر هرمس.

سناپور، حسین.(1393). لب بر تیغ، تهران، نشر چشمه.

ریمون کنان، شلومیت.(1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمه ابوالفضل حری، تهران، نشر نیلوفر.

ژنت، ژرار.(1388). نظم در روایت: گزیده مقالات روایت، به کوشش مارتین مک کوئیلان، ترجمه فتاح محمدی، تهران، مینوی خرد.

فورستر، ادگار مورگان.(1384). جنبه­های رمان، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران، نشر نگاه.

کالر، جاناتان.(1385). نظریه ادبی(معرفی بسیار مختصر)، ترجمه فرزانه طاهری، تهران نشر مرکز.

لین ول، ژپ.(1390). رساله­ای درباره گونه­شناسیِ روایت نقد دید، مترجمان: علی عباسی و نصرت حجازی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.

Abram.M.H.(2006), A glossary of literary terms, Eighteen Edition, Harcourt Brace college Publishers.

Bal, M. (1997).  Narratology: Introduction to the Theory of Narrative. Toronto: University of Toronto.

Cuddon, J.A(2004), A dictionary of literary terms and literary theory. Penguin books.

Cohen, Steven and Linda Shirez, telling storis: A theoretical analysis of narrative fiction. London and New York: poutledge: 2001.

Fludernik, M. (2009). An Introduction to Narratology. Oxford: Routledge.

Shen, Dan, what narratology and stylistics can do for each other. In a companion to narrative theory. Ed jaimz felan and Piter H. rabirtz. Oxford. Blackwell, 2008.