بررسی تطبیقی شکل شناسی منظومۀ عاشقانۀ هانی و شیمرید با داستان لیلی و مجنون نظامی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 55، فروردین 1402، صفحه 30-51   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2023.700077

نویسندگان

مریم داوری¹؛ محمود صادق زاده^{* 2}؛ هادی حیدری نیا³؛ موسی محمود زهی⁴

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.

⁴دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولایت ایرانشهر، ایرانشهر، ایران.

چکیده

منظومه‌های غنایی یکی از زیباترین و جذّاب‌ترین بخش‌های داستانی ادبیّات است که با محوریّت عشق و زبان فاخر شعر، توانسته است، مورد پسند و سلیقۀ عموم مردم قرار گیرد و از میان شاعران داستان‌سرای ادبیّات فارسی، نظامی گنجوی با خلق اثر غنایی برجسته به نام لیلی و مجنون به عنوان بزرگ‌ترین داستان‌سرای منظومه‌های غنایی فارسی، شناخته شده است. او که در شمار ارکان شعر فارسی است، با مهارت در تنظیم منظومه‌هایش، توصیف منازل و شخصیّت‌پردازی‌های قدرتمند، توانسته است، در جایگاه الگویی بزرگ در زمینۀ داستان‌سرایی قرارگرفته و پس از خویش، مقلّدان بسیاری را برانگیزد که هر یک به تبع خمسۀ او به‌ویژه، منظومۀ غنائی لیلی و مجنون به سرایش منظومه‌های غنائی مشابهی بپردازند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و روش کتابخانه‌ای، تنظیم شده است و نگارنده درصدد آن است تا با بررسی و مقایسۀ منظومۀ غنائی لیلی و مجنون با مشهورترین داستان عاشقانۀ بلوچی، هانی و شیمرید، بپردازد. این منظومه، مربوط به زمان حکومت رندان بلوچ، در سده‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی است و حدود پانصد سال از پیدایش آن   می­گذرد. نویسنده در این پژوهش، درصدد آن است تا ضمن بررسی و تحلیل دقیق این منظومه با منظومۀ غنایی نظامی، زیبایی‌های نهفته در کار این منظومۀ عاشقانه بلوچی را آشکار سازد.

کلیدواژه‌ها

شخصیّت و شخصیّت‌پردازی؛ لیلی و مجنون؛ منظومۀ عاشقانه؛ منظومۀ هانی و شیمرید؛ نظامی

مراجع

کتاب ها

اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان، تهران: نشر فردا.

ارسطو (1357) فنّ شعر، ترجمه و تحشیة عبدالحسین زرین‌کوب، تهران: امیرکبیر.

ثروتیان، بهروز (1376) اندیشه‌های نظامی گنجه‌ای، تهران: آیین.

جهاندیده، عبدالغفور (1390) منظومه‌های عاشقانۀ بلوچی، تهران: معین.

خزانه‌دارلو، محمدعلی (1375) منظومه‌های فارسی، تهران: روزنه.

رادفر، ابوالقاسم (1371) کتابشناسی نظامی گنجه‌ای، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

رزمجو، حسین (1372) انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: آستان قدس رضوی.

ریپیکا، یان (1383) تاریخ ادبیّات ایران، ترجمه ابوالقاسم سرّی، جلد 1، تهران: سخن.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1372) پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد، تهران: سخن.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1375) از گذشتة ادبی ایران، تهران: بین‌المللی الهدی.

سعیدی سیرجانی، علی‌اکبر (1377) سیمای دو زن، تهران: نشر پیکان.

سیاسی، علی‌اکبر (1374) نظریه‌های شخصیّت یا مکاتب روان‌شناسی، تهران: دانشگاه تهران.

شهابی، علی‌اکبر (بی‌تا) نظامی شاعر داستان‌سرا، تهران: ابن‌سینا.

کراچکوفسکی، ایگناتی‌یولیانوویچ (1378) لیلی و مجنون، ترجمۀ دکتر کامل احمدنژاد، تهران: زوار.

هلال، محمد غنیمی (1960) لیلی و المجنون فی الأدبین العربی و الفارسی، قاهره: مکتبه الانجلو المصریه.

یاحقی، محمدجعفر (1375) فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیّات فارسی، تهران: سروش.

پایان نامه

جهاندیده، عبدالغفور (1388) بررسی و تحلیل شعر بلوچی و سنجش آن با شعر فارسی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامۀ طباطبایی.