تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی درشرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

اقتصاد مالی

دوره 17، شماره 62، فروردین 1402، صفحه 15-34   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/fed.2023.700116

نویسندگان

راحله شاه بداغی¹؛ مجید مرادی^{* 2}؛ داود گرجی زاده³

¹گروه حسابداری؛ موسسه آموزش عالی ناصر خسرو،ساوه،ایران

²گروه حسابداری موسسه آموزش عالی ناصر خسرو،ساوه،ایران

³گروه حسابداری موسسه آموزش عالی ناصر خسرو،ساوه،

چکیده

چکیده
فساد پدیده ای پیچیده، چند بعدی و دارای علل و آثار چندگانه است و دامنه آن از یک عمل فردی (مانند رشوه) تا یک سوء عمل فراگیر که تمام ارکان نظام سیاسی و اقتصادی را در برمی گیرد، گسترده است. به رغم پیچیدگی، دشواری و حساسیت سروکار یافتن با این عارضه، در سال های اخیر مطالعات گسترده ای در اندازه گیری فساد، بیان علل ارتکاب چنین فعالیت مجرمانه و ارایه راهکارهای بازدارنده از سوی مجامع بین المللی انجام شده است . هدف این تحقیق تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها بوده است. قلمرو مکانی این تحقیق شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و قلمرو زمانی سال های بین 1395 تا 1399 بوده است. تحقیق حاضر در زمرة تحقیقات کاربردی و از لحاظ ماهیت در زمرة تحقیقات توصیفی قرار داشته و از نظر روش نیز در دستة تحقیقات علت معلولی محسوب می گردد. در این پژوهش برای جمع آوری داده ها و اطلاعات، از روش کتابخانه ای استفاده شد. در بخش داده های پژوهش از طریق جمع آوری داده های شرکت های نمونه با مراجعه به صورت های مالی، یادداشت های توضیحی و ماهنامه بورس اوراق بهادار انجام پذیرفت. بر اساس روش حذف سیستماتیک تعداد 107 شرکت به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. از آزمون رگرسیون چند متغیره برای تایید و رد فرضیه های تحقیق (نرم افزار ایویوز) استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان داد فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکت ها تاثیرگذار است. تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکت های بزرگ و کوچک متفاوت است. تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکت های با عملکرد مالی بالا و پایین متفاوت است.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: فساد مالی؛ پایداری زیست محیطی؛ بورس اوراق بهادار تهران. طبقه بندی JEL : G38؛ G28؛ G18

اصل مقاله

تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی درشرکت های پذیرفته شده

در بورس اوراق بهادار تهران

 

تاریخ دریافت: 05/10/1401                  تاریخ پذیرش: 07/12/1401

راحله شاه بداغی[1] مجید مراد*[2] داود گرجی زاده[3]

 

چکیده

فساد پدیده ای پیچیده، چند بعدی و دارای علل و آثار چندگانه است و دامنه آن از یک عمل فردی (مانند رشوه) تا یک سوء عمل فراگیر که تمام ارکان نظام سیاسی و اقتصادی را در برمی گیرد، گسترده است. به رغم پیچیدگی، دشواری و حساسیت سروکار یافتن با این عارضه، در سال های اخیر مطالعات گسترده ای در اندازه گیری فساد، بیان علل ارتکاب چنین فعالیت مجرمانه و ارایه راهکارهای بازدارنده از سوی مجامع بین المللی انجام شده است . هدف این تحقیق تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها بوده است. قلمرو مکانی این تحقیق شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و قلمرو زمانی سال های بین 1395 تا 1399 بوده است. تحقیق حاضر در زمرة تحقیقات کاربردی و از لحاظ ماهیت در زمرة تحقیقات توصیفی قرار داشته و از نظر روش نیز در دستة تحقیقات علت معلولی محسوب می گردد. در این پژوهش برای جمع آوری داده ها و اطلاعات، از روش کتابخانه ای استفاده شد. در بخش داده های پژوهش از طریق جمع آوری داده های شرکت های نمونه با مراجعه به صورت های مالی، یادداشت های توضیحی و ماهنامه بورس اوراق بهادار انجام پذیرفت. بر اساس روش حذف سیستماتیک تعداد 107 شرکت به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. از آزمون رگرسیون چند متغیره برای تایید و رد فرضیه های تحقیق (نرم افزار ایویوز) استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان داد فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکت ها تاثیرگذار است. تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکت های بزرگ و کوچک متفاوت است. تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکت های با عملکرد مالی بالا و پایین متفاوت است.

واژه‌های کلیدی: فساد مالی ، پایداری زیست محیطی، بورس اوراق بهادار تهران.

طبقه بندی JEL : G38، G28، G18  

1- مقدمه

اگرچه مباحث نظری دربارة فساد در دهة 1950 به شکل جدی طرح شد، اما از دهه 1970 اولین آثار و مطالعات نظری و بررسیهای تجربی دربارة فساد و علل آن ارائه شدند و از آن زمان به بعد مقوله فساد به عنوان یکی از اصل یترین مباحث در زمینه دولت، حکمرانی و توسعه مطرح بوده است. نتایج بررسیها نشان می دهد که پدیده فساد بیش از همه در میان کشورهای فقیر در حال توسعه رواج دارد و مانعی عمده بر سر راه توسعه در این کشورهاست. همچنین طبق نتایج مطالعات، در صورتیکه تمهیدات لازم برای مبارزه با فساد در این کشورها اندیشیده نشود، زمینه های بروز آن تقویت شده و شیوع این معضل اجتماعی عاملی فراروی ناکامی سیاستهای توسعه اقتصادی خواهد شد. همین امر ضرورت مطالعات و پژوهشهای گسترده ای را دربارة فساد در ایران بازگومی کند؛ چرا که درحال حاضر کشور در تکاپوی توسعه قرار دارد و اغلب برنامه های توسعه براجرای سیاستهای توسعه اقتصادی متمرکز است (صادقی و همکاران، 1389). توسعه مالی مفهومی است جامع که در شش بعد مختلف شامل توسعه بخش بانکی، توسعه بخش مالی غیر بانکی، توسعه بخش پولی و سیاست گذاری پولی، مقررات و نظارت بانکی، باز بودن بخش مالی ومحیط نهادی تعریف می شود. شواهد نشان می دهند که شدت منابع طبیعی ارتباط معکوس با توسعه مالی دارد.(زارعی و لاجوردی، 1397) پایداری زیست محیطی شرکتی و افشاگری های مرتبط با آن عامل ضروری است که به تداوم شرکت ها منجر می شود. زیرا همه شرکت ها ارتباط هایی با جامعه دارند. لذا جامعه امکان بقای شرکت ها را در درازمدت فراهم می آورد. جامعه از فعالیت ها و رفتار شرکت ها بهره می گیرد. گسترش مسئولیت پذیری شرکت ها بر این موضوع دلالت دارد که مسئولیت های شرکت ها از آنچه در گذشته بوده، یعنی" فراهم کردن پول برای سهامداران" فراتر رفته است. شرکت ها بایستی در برابر ذینفعان (سهامداران، مشتریان، کارکنان، عرضه کنندگان کالا، بانک ها، قانون گذاران، محیط و جامعه) پاسخگو باشند. به این ترتیب شرکتها علاوه بر مسئولیت اقتصادی، باید در برابر مسائل زیست محیطی احساس مسئولیت کنند. بنابراین با توجه به اهمیت مسئولیت پذیری زیست محیطی شرکت ها و افشاگری های مرتبط با آن، در گزارشات مالی بایستی مراقبت های کافی به عمل آید. اعمال نظارت و مراقبت در این زمینه می تواند مستلزم وجود سازو کارهای حاکمیت شرکتی باشد (برزگر، 1392).  

 

۲- چارچوب نظری

دانشمندانی از قبیل جورجسکو و روجن (1971)، مادوس (1972)، ارلیک و هولدرن (1974)، کلیولند (1984)، بر این باورند که سطوح بالاتری از فعالیت‌های اقتصادی (مصرف و تولید) همواره نیازمند مقادیر بیشتری از انرژی و مواداولیه است و فرآورده‌های فرعی زائد بیشتری را بجا می‌گذارد(الریچ و همکاران، 2019)[4]. استخراج بی‌رویه منابع طبیعی، انباشت ضایعات و تمرکز بر روی آلاینده‌ها، می‌تواند ظرفیت زیست کره را درهم بشکند و در نهایت با وجود افزایش درآمدها به تخریب کیفیت محیط زیست و کاهش رفاه بشر منجر بشود.(والی[5]، 2019). افزون بر این، تخریب منابع پایه می‌تواند فعالیت اقتصادی را در معرض ریسک قرار بدهد(جانسون [6]و همکاران، 2020). بنابراین جهت حفظ محیط زیست و حمایت از فعالیت‌های اقتصادی، رشد اقتصادی باید متوقف شده و جهان باید به سمت یک حالت پایدار اقتصادی حرکت کند. از طرف دیگر، افرادی نیز معتقدند که سریع‌ترین راه بهبود محیط زیست از کانال رشد اقتصادی صورت می‌گیرد؛ بدین‌گونه که با افزایش سطوح درآمدی، تقاضا برای کالا و خدماتی که کمتر ماده‌بر باشند، افزایش می‌یابد و این خود به ترویج و پذیرش معیارهای حفاظت محیط زیستی در فرایند تولیدات منجر می‌شود. کالاهای کمتر ماده بر، شامل کالاهایی می باشند که قابل بازیافت بوده و آلودگی زیست محیطی ایجاد نمی نمایند، از سوی دیگر به گونه ای تهیه می شوند که از مواد آلاینده نیز نمی باشند. همان‌طور که بکرمن اشاره می‌کند «بیشترین همبستگی بین درآمد و گسترش پذیرش معیارهای حفاظت زیست‌محیطی، نشان می‌دهد که در بلندمدت، قوی‌ترین راه برای بهبود محیط زیست ما این است که ثروتمند شویم».(بکرمن[7]، 2018). عده‌ای نیز ادعا می‌کنند که وضع قوانین زیست‌محیطی با تأثیر بر کاهش رشد اقتصادی، در عمل باعث کاهش کیفیت محیط زیست می‌شوند.(بارلت[8]، 2018). موضوع پایداری زیست محیطی شرکت‌ها در چند سال اخیر با توجه به رشد سازمان‌های غیردولتی، جنبش‌های اعتراضی علیه قدرت سازمان‌ها، افزایش آگاهی اجتماعی، توسعه بازارهای سرمایه و شرکت‌های سهامی عام و رسوایی‌های مالی و اخلاقی سازمان‌های بزرگ، تبدیل به الگوی مناسب و غالب در حوزه کسب و کارهای تجاری و صنعتی شده است، تا حدی که کمیسیون اروپا سال 2005 را به عنوان سال مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در کشورهای اتحادیه اروپا نام‌گذاری کرد. وجود تشکل‌های کارگری، رعایت حقوق مصرف‌کنندگان، توجه به استانداردهای قانونی در تولید محصول، پاسخگویی مدیران سازمان‌ها در قبال مسائل شهروندی، محیط زیستی، اخلاقی، فرهنگی و حتی حقوق بشر از علائم و نشانه‌های اصلی توجه به مسئولیت اجتماعی در سازمان‌ها و شرکت‌ها است. در نظر نگرفتن ملاحظات اجتماعی و عدم ارائه آن در قالب گزارشگری اجتماعی، بین انتظارات واحدهای اقتصادی و انتظارات جامعه شکاف پدید آورده است. از این رو، گزارشات اجتماعی و پایندگی موجب عینی و محسوس شدن نتایج واقعی عملکرد واحدهای تجاری می‌شود و بر هوشیاری جامعه در برخود با زیان‌های احتمالی می‌افزاید (برزگر، 1392).

در گذشته، در ارزیابی عملکرد بنگاههای اقتصادی، بخشهای اقتصادی از شاخصهای متنوعی نظیر بهره وری و کارایی مورد استفاده قرار گرفته است، اما با توجه به تأثیر نامطلوب فعالیتهای اقتصادی بر محیط زیست و آسیب پذیری آن به ویژه در کشورهای در حال توسعه، چرخشی به سمت ارزیابی عملکرد اقتصادی با تأکید بر محیط زیست، مورد توجه پژوهشگران قرارگرفته و توسعه پایدار به عنوان تفکری راهبردی، چارچوب برنامه های توسعه در بیشتر کشورهای جهان را تشکیل میدهد. (احمدیان و همکاران، 1393)

فساد اغلب به عنوان پیامد محیط نهادی نامناسب تصور و نقش آن بر فعالیتهای اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار است. مفاسد اقتصادی باعث ناامنی اقتصادی، فرار سرمایه ها، افزایش هزینه معامله های رسمی، گسترش قلمرو اقتصاد زیرزمینی و اتالف منابع و نیز مانع رشد رقابت میشود. (کردی و خداپرست مشهدی،1395) فساد مالی عارضه ای است که اغلب از کنش متقابل دولت و اقتصاد بازار سرچشمه می گیرد؛ بویژه اگر خود دولت نیز به ناچار نقشی درونزا برعهده داشته باشد. نمودهای عینی فساد مالی تاحدود زیادی پیچیده، چند وجهی و دارای شکلها و شیوه های متفاوت است. عارضه فسادمالی از فعل ساده پرداخت غیرقانونی به یک کارمند دولت تا ناکارکردی فراگیریک نظام سیاسی یا اقتصادی را در بر می گیرد. فساد مالی هم به عنوان یک مشکل ساختاری سیاسی یا اقتصادی، و هم به عنوان معضل اخلاقی یا تربیتی فردی قابل تأمل است (صادقی، 1394). بنابراین مساله اصلی تحقیق حاضر تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها می باشد.

 

۳- پیشینه تحقیقات

۳-۱. پیشینه تحقیقات داخلی

کاشفی و همکاران (1399) به بررسی اهمیت مولفه های موثر بر فساد مالی با وجود نااطمینانی مدل و درون‌زایی متغیرهای توضیحی پرداختند. به این منظور، از تکنیک اقتصادسنجی میانگین­گیری بیزینی با متغیر ابزاری برای شناسایی عوامل اصلی موثر بر فساد مالی طی دوره زمانی 2010- 1991 استفاده شد. برای 123 کشور، از میان 36 متغیر توضیحی، متغیر حاکمیت قانون با احتمال پسینی یک و ضریب پسینی 662/0 و کارآمدی دولت با احتمال پسینی 964/0 و ضریب پسینی 358/0، در رتبه­های اول و دوم اهمیت قرار دارند. متغیر مجازی آسیا با احتمال پسینی 965/0 و ضریب پسینی 194/0-  نشان می­دهد فساد مالی در قاره آسیا معضلی جدی است. با تمرکز بر 95 کشور در حال توسعه، متغیر حاکمیت قانون با احتمال پسینی 999/0 و ضریب پسینی 684/0 مهم­ترین متغیر برای تحدید فساد مالی است. بر اساس نتایج، تقویت قانون‌مداری، ارتقای کارایی نهاد دولت و گسترش همکاری‌های بین‌المللی پیشنهاد می‌شود.

زاهد و همکاران (1398) اثر فساد مالی بر رشد اقتصادی نگرش های متعارضی پرداختند. پاره ای از دانشمندان علوم انسانی، فساد مالی را پدیده ی مطلوبی دانسته اند و آن را روغن چرخ اقتصاد نامیده اند و بر این باور هستند که فساد مالی، نهادهای ضعیف اقتصادی را بهبود می بخشد و به واسطه ی آن، نرخ رشد اقتصادی افزایش می یابد. پاره ای دیگر از دانشمندان علوم انسانی، بر نامطلوب بودن فساد مالی تاکید کرده اند و آن را شنِ چرخ اقتصاد دانسته اند و استدلال کرده اند فساد مالی، با ُکند و پرهزینه و ناکارا کردن فرایند اداری و انتقال منابع کمیاب به فعالیت های غیرتولیدی، فرسایش دهنده ی رشد اقتصادی است. این مقاله، با رویکرد تخصیص استعدادها و با به کارگیری روش اقتصادسنجی دستگاه معادلات هم زمان به بررسی اثر فساد مالی بر رشد اقتصاد ایرانِ سال های 1363 تا 1393 پرداخته است و  به این نتیجه رسیده است که فساد مالی به واسطه ی انحراف در تخصیص استعدادها، رشد اقتصاد ایرانِ آن سال ها را کاهش داده است.

آرمن و همکاران (1397) به ارزیابی توام اثر فساد مالی و آزادی اقتصادی بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در منتخبی از کشورهای در حال توسعه و به روش گشتاورهای تعمیم یافته و طی دوره زمانی 2000-2016 پرداختند. نتایج مطالعه نشان داد که فساد مالی دارای اثری معکوس و معنادار و آزادی اقتصادی دارای اثری مثبت و معنادار بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای درحالتوسعه بوده است. از طرفی، اثر مثبت و معنادار متغیرهایی مانند سطح زیرساختهای اقتصادی، ثبات سیاسی و نرخ بازگشت سرمایه در کشورهای در حال توسعه مورد تایید قرار گرفت.

 طوطیان (1394) به بررسی ارتباط  فساد با رشد اقتصادی در کشورهای منتخب پرداخت او از شیوه پنل دیتا کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را بررسی نمود نتایج تحقیق حاکی از ان بود که کشورهایی که توسعه یافته هستند فساد کمتر و بین کشورهای در حال توسعه نفتی آنهایی که به طرحهای عمرانی می پردازند فساد روبه رشد کمتر اثر منفی دارد تا کشورهایی که به پروژه های عمرانی نمی پردازند.

 

۳-۲. پیشینه تحقیقات خارجی

تان[9] و همکاران (2021) در تحقیقات خود به بررسی ارتباط بین نظام راهبری شرکتی و مسئولیت زیست محیطی پرداختند. طبق بررسی های انجام شده نتایج تحقیق آنان حاکی از آن بود شرکتهایی که از نظام حاکمیتی قوی برخوردارند توجه ویژه ای به فعالیتهای زیست محیطی نشان می دهند. بنابراین بین نظام راهبری شرکتی و مسئولیت زیست محیطی ارتباط مثبت و معنادار وجود دارد.

گاندا[10] (2020) به بررسی تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها پرداختند.  نتایج تحقیق حاکی از آن بود فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها تاثیرگذار است.

تران[11] و همکاران (2020) به بررسی تاثیر توسعه مالی بر رابطه بین فساد مالی و رشد شرکتها پرداختند.  نتایج تحقیق حاکی از آن بود بین فساد مالی و رشد شرکتها رابطه معنادار وجود دارد. توسعه مالی بر رابطه بین فساد مالی و رشد شرکتها تاثیرگذار است.

سزلیک و گازگ[12] (2018) به بررسی تاثیر فساد مالی بر رابطه بین سرمایه گذاری خارجی و رشد اقتصادی پرداختند. نتایج تحقیق بیانگر آن بود که سرمایه گذاری خارجی در شرکتها منجر به افزایش رشد اقتصادی می شود و با افزایش فساد مالی سرمایه گذاری خارجی کاهش یافته و به تبع آن رشد اقتصادی کاهش می یابد.  

داتا و همکاران[13] (2017) به بررسی تاثیر فساد مالی بر رابطه بین سرمایه انسانی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی پرداختند. نتایج تحقیق آنان حاکی از آن بود که بین سرمایه انسانی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی رابطه معنادار وجود دارد. همچنین فساد مالی بر رابطه بین سرمایه انسانی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی تاثیرگذار است.

علی حیدر و همکاران [14](2017) به بررسی حاکمیت شرکتی، محدودیت مالی و فساد مالی بر عملکرد مالی شرکتها پرداختند. نتایج تحقیق آنان حاکی از آن بود که حاکمیت شرکتی و فساد مالی نقش تعدیل کننده بر رابطه بین محدودیت مالی و عملکرد مالی دارند.

فالا و سید[15] (2017) در تحقیق با عنوان "فساد مالی و ارزش وجه نقد نگهداری شده" به بررسی تاثیر فساد مالی بر ارزش وجه نقد نگهداری شده شرکتها پرداختند. طبق بررسی های انجام شده، و با استفاده از مدل رگرسیون پنل دیتا نتایج نشان داد که بین فساد مالی و ارزش نگهداشت وجه نقد ارتباط منفی و معکوس وجود دارد.

تحقیقات ذکر شده در این بخش عوامل مختلف مربوط به فساد مالی و تاثیراتی که بر متغیرهای مختلف و مهم در شرکتها دارند را مورد بررسی قرار دادند، از جمله فساد مالی و حاکمیت شرکتی، وجه نقد، سرمایه گذاری، عملکرد مالی و دیگر موارد پرداخته اند که نتایج به دست آمده نشانگر اهمیت فساد مالی و بررسی و نظارت برآن می باشد. نوآوری تحقیق پیش رو پرداختن به مسئولیت اجتماعی و جنبه ی با اهمیت زیست محیطی است که طی سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته و بررسی آنکه مسئله ی فساد مالی می تواند بر عدم اهمیت و ایجاد معضلات زیست محیطی موثر بوده، می باشد. 

 

۴. اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

موضوع بحث‌برانگیز است که در سیاست‌گذاری‌ها بسیار بااهمیت است. یک افزایش یکنواخت تخریب محیط زیست همگام با رشد اقتصادی، مستلزم وضع قوانین محکم زیست‌محیطی است که حتی ممکن است رشد اقتصادی را به منظور حصول به سطح پایداری محدود نماید (آرو [16]و همکاران، 2019). از طرفی، یک کاهش یکنواخت تخریب محیط زیست همگام با رشد اقتصادی، سیاست‌هایی را که به افزایش سریع رشد اقتصادی می‌انجامد، می‌طلبد. در نهایت، در صورتی که طبق فرضیه زیست‌محیطی کوزنتس درجه تخریب محیط زیست ابتدا افزایش و سپس کاهش می‌یابد، سیاست‌های توسعه‌ای باید به‌گونه‌ای باشند که نه تنها توان دستیابی به محیط زیست مطلوب را در بلندمدت (سطوح درآمدی بالا) دارا باشند بلکه باید زیان‌های زیست‌محیطی را در کوتاه‌مدت (سطوح درآمدی پایین و متوسط) به کمترین میزان برسانند. امروزه پدیده فساد توجه بسیاری از جهانیان را به خود جلب کرده است.  کشورها با هر سطحی از توسعه تحت تاثیر رسوایی های فساد قرار می گیرند و این امر معصون  از بانکداری  اسلامی نیز نبوده  است  به عبارتی  وجود  فساد همواره  مشکلاتی  برای سلامت  نظام  بانکداری  ایجاد  نموده است.  مبارزه اثربخش با فساد مستلزم بکارگیری استراتژی هایی است که دارای ماهیتی جامع باشند. اما وجود تعارضات میان مصالح گروه های مختلف جامعه، مشکلی اساسی در تدوین استراتژ ی های بهینه است. در حالی که نظام ارزش های اسلامی به عنوان نظام ارزشی و اعتقادی یکپارچه، همچون چتری فراگیر همه مصالح عمومی، حکومتی، سازمانی و شخصی را دربرگرفته و نوعی انسجام میان این عوامل برقرار  می کند. فساد پدیده ای پیچیده، چند بعدی و دارای علل و آثار چندگانه است و دامنه آن از یک عمل فردی (مانند رشوه) تا یک سوء عمل فراگیر که تمام ارکان نظام سیاسی و اقتصادی را در برمی گیرد، گسترده است. به رغم پیچیدگی، دشواری و حساسیت سروکار یافتن با این عارضه، در سالهای اخیر مطالعات گسترده ای در اندازه گیری فساد، بیان علل ارتکاب چنین فعالیت مجرمانه و ارایه راهکارهای بازدارنده از سوی مجامع بین المللی انجام شده است. یکی از مهم ترین مسائل اخیر در میان پژوهشگران، بررسی ارتباط میان وجوه نقد و عملکرد شرکتها می باشد. از طرفی مفاهیم نهادی نیز این ارتباط را تعدیل می کنند. این مفاهیم شامل: دستیابی به بازارهای سرمایه (فالکندر[17] و وانگ، 2016)، هزینه بدهی و رشد تولید ناخالص داخلی و همچنین توسعه نظام مالی میباشد (دیتمار [18]و همکاران، 2017).

 

۴-۱- هدف پژوهش

• شناسایی تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها
• شناسایی تفاوت تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای بزرگ و کوچک
• شناسایی تفاوت تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای با عملکرد مالی بالا و پایین

 

۴-۲- فرضیه پژوهش

• فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها تاثیرگذار است.
• تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای بزرگ و کوچک متفاوت است.
• تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای با عملکرد مالی بالا و پایین متفاوت است.

 

۴-۳- قلمرو پژوهش

قلمرو موضوعی: ازنظر تئوری این پژوهش مربوط به حوزه تحقیقات حسابداری می­باشد که درصدد تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها می­باشد.

قلمرو مکانی: قلمرو مکانی تحقیق شامل شرکت­های پذیرفته‌شده بورس اوراق بهادار تهران می­باشد.

قلمرو زمانی: قلمرو زمانی موردمطالعه در این تحقیق به دلیل ماهیت قیاسی، یک بازه 5 ساله 1395 الی 1399 می­باشد.

 

 

 

 

مدل مفهومی تحقیق

منبع یافته‌های پژوهشگر ‎

 

مدل برگرفته از تران و همکاران (۲۰۲۰) و محقق با توجه به آنچه که به دنبال اجرای آن می باشد. بررسی متغیرهای خرد و کلان طی سالهای اخیر در کنار یکدیگر در پایان نامه ها و مقالات زیادی آمده است که در این تحقیق نیز با توجه به اینکه فساد مالی می تواند شرکتها را دستخوش تغییرات مربوط به منافع سهامداران و سرمایه گذاران نماید، که این عوامل از میزان نرخ تورم و رشد اقتصادی نیز اثر می پذیرد.

 

۵. روش پژوهش

طرح پژوهش این تحقیق با استفاده از رویکرد پس رویدادی (از طریق اطلاعات گذشته) است. از طرف دیگر، پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی- همبستگی است. بر اساس ماهیت داده ها، از نوع تحقیق کمی به حساب می آید. بر اساس اهداف نیز از نوع تحقیق کاربردی به حساب می آید. و به منظور بررسی فرضیه های پژوهش و با توجه به ماهیت اطلاعات و داده های پژوهش که مبتنی بر اطلاعات کمی و واقعی گذشته است، از آزمون رگرسیون استفاده می شود.

 

۵-۱. روش و ابزار گرداوری اطلاعات

در این پژوهش برای جمع­آوری داده­ها و اطلاعات، از روش کتابخانه­ای استفاده خواهد شد. برای نگارش و جمع­آوری اطلاعات مورد نیاز بخش مبانی نظری به­گونه عمده از مجلات تخصصی داخلی و خارجی، و برای گردآوری داده­ها و اطلاعات مورد نیاز عمدتاً از طریق بانک­های اطلاعاتی سازمان بورس اوراق بهادار تهران گردآوری می­شود.

 

۵-۲. روش تجزیه و تحلیل داده ها

تجزیه تحلیل اطلاعات در این پژوهش با توجه به  موضوع، متغیر ها، فرضیه ها و روش تحقیق، از نرم افزار Eviews برای آزمون فرضیه ها و معناداری روابط بین متغیرها و همچنین EXCEL  برای محاسبات استفاده خواهد شد. در پژوهش حاضر، آزمون معنادار بودن در الگوی رگرسیون شامل: آزمون معنادار بودن رگرسیون و آزمون معنادار بودن ضرایب انجام خواهد شد.

 

۵-۳. جامعه و نمونه آماری پژوهش

جامعه آماری این تحقیق کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از سال 1395 تا 1399 می باشد و شرکت هایی که در نمونه منظور می شوند باید حائز شرایط زیر باشند :

 

جدول 1- محدودیت های اعمال شده برای شرکت ها

کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس در تاریخ 29/12/1399	520
شرکت‌هایی که بعد از سال 1395 در بورس پذیرفته شده‌اند	(44)
شرکت‌هایی که طی دوره تحقیق در حالت تعلیق بوده و یا از بورس خارج شده‌اند	(124)
شرکت‌هایی که سال مالی آنها به 29 اسفند ختم نمی‌شود و یا تغییر سال مالی داده‌اند	(84)
شرکت‌های واسطه‌گری مالی (سرمایه‌گذاری، هلدینگ، لیزینگ و بانک‌ها[19])	(18)
شرکت‌هایی که در طول دوره مورد‌نظر، سهام آن‌ها به طور فعال در بورس معامله نشده است	(58)
شرکت‌هایی که صورت‌های مالی سال 1399 خود را در زمان انجام این تحقیق ارائه نداده بودند	(3)
شرکت‌هایی که اطلاعات آن ها برای بدست آوردن برخی متغیرهای تحقیق کافی نبود	(82)
کل نمونه آماری قابل آزمون با در نظر گرفتن پیش‌فرض‌ها	107

منبع یافته‌های پژوهشگر ‎

 

بر اساس روش حذف سیستماتیک تعداد 107 شرکت از 520 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به عنوان نمونه تحقیق انتخاب گردید.

 

۵-۴- تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش

پایداری زیست محیطی (متغیر وابسته)CSR:

مجموع نمرات بدست آمده از این مولفه شامل؛ محصولات و خدمات مفید(ISO14001)، پیشگیری از آلودگی، بازیافت ضایعات و انرژی پاک می باشد که در صورتهای مالی و گزارشات هیئت مدیره شرکتهای عضو نمونه، گزارش شده است.برای اندازه گیری پایداری محیط زیست پس از آنالیز محتوای صورتهای مالی شرکت های انتخاب شده اگر در شرکتی هر یک از  شاخص های فوق الذکر رعایت شده باشد به آن ارزش  یک و  درغیر اینصورت  ارزش  صفر لحاظ می گردد.

CSR ( ) = SR ( )

فساد مالی (متغیر مستقل)Corruption: روش آماری  برای فساد مالی شرکت‌ها رو بصورت پانل دیتا  می توانیم محاسبه کنیم  که به شکل کد صفر و یک  ثبت می شود به این صورت که فساد مالی رو یک متغیر  مصنوعی  در نظر می گیریم که اگه بحران مالی در یک شرکت اتفاق افتد برابر یک در غیر این صورت برابر صفر است. تشخیص بحران مالی در شرکت‌ها را هم از طریق یادداشتهای توضیحی در صورتهای مالی  که توسط حسابرس بلد شدن و معمولا قراردادهای با اهمیت که تخطی  از قوانین  و مقررات در آن انجام شده در یادداشتهای توضیحی رو برابر یک  قرار می دهیم.

رشد اقتصادی (متغیر کنترلی)GPD: تفاوت بین تولید ناخالص داخلی سال جاری نسبت به سال قبل

نرخ تورم(متغیر کنترلی)INF: نرخ تورم در سال مورد مطالعه

اندازه شرکت (متغیر کنترلی)Size: لگاریتم طبیعی دارایی های شرکت

شرکتها با عملکرد مالی بالا و پایین: جهت تفکیک شرکتها به شرکتهای با عملکرد بالا و پایین، از نسبت ارزش دفتری دارایی هابه مجموع ارزش بازار شرکت و ارزش دفتری بدهی ها که همان شاخص کیوتوبین است میانه می گیریم شرکتهایی که شاخص کیوتوبین آنها از میانه کل بزرگتر بود شرکتهای با عملکرد مالی بالا و شرکتهایی که شاخص کیوتوبین آنها از میانه کل کوچکتر بود شرکتهای با عملکرد مالی پایین دسته بندی می شود.

شرکتها با اندازه بزرگ و کوچک: جهت تفکیک شرکتها به شرکتهای با اندازه بزرگ و کوچک ، از لگاریتم دارایی های شرکت میانه می گیریم شرکتهایی که لگاریتم دارایی های آنها از میانه کل بزرگتر بود شرکتهای با اندازه بزرگ و شرکتهایی که لگاریتم دارایی های آنها از میانه کل کوچکتر بود شرکتهای با اندازه کوچک دسته بندی می شود.

 

۵-۵. مدل رگرسیونی تحقیق

با توجه به تحقیق گاندا (2020) مدل رگرسیون تحقیق حاضر به شرح زیر می باشد:

که مدل فوق به شرح زیر ارائه می شود:

 

 

: پایداری زیست محیطی

: فساد مالی

: رشد اقتصادی

:نرخ تورم

: اندازه شرکت

: سطح خطای مدل

جهت آزمون فرضیه های دوم و سوم از آزمون t با دو نمونه همبسته استفاده می شود.

جدول2- آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

کشیدگی	چولگی	انحراف معیار	کمترین	بیشترین	میانه	میانگین	متغیر
4.193	-1.173	0.187	0	1	0	0.168	پایداری زیست محیطی
2.113	1.055	1.905	0	1	0	0.186	فساد مالی
1.5	0.707	1.430	10.670	19.070	14.150	14.337	اندازه شرکت
0.262	-1.814	9.951	9	34.741	15.551	20.415	نرخ تورم
1.659	267/0-	487/3	-9.214	11.623	3.057	3.090	رشد اقتصادی

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

در این تحقیق بیشترین انحراف معیار مربوط به متغیر نرخ تورم و کمترین مقدار مربوط به متغیر پایداری زیست محیطی می باشد. همچنین بیشترین کشیدگی مربوط به متغیر پایداری زیست محیطی و کمترین کشیدگی مربوط به متغیر نرخ تورم می باشد.

 

۶. نتایج آزمون فرضیه­های­ پژوهش

آزمون فرضیه اول

نتایج حاصل از برآورد مدل پژوهش به شرح جدول (3) می­باشد.

 

 

 

جدول3- خلاصه نتایج آماری آزمون مدل پژوهش

ضرایب	انحراف معیار	آماره t		سطح معناداری (P-VALUE)
351/0	058/0	0512/6		0279/0
561/0-	080/0	0151/7-		0112/0
023/2	329/0	148/6		0251/0
411/0-	102/0	0296/4-		0188/0
512/0	091/0	626/5		0029/0
60517/56	سطح معنی­داری آماره F		0000/0
ضریب تعیین	68/0	ضریب تعیین تعدیل شده	67/0	آماره دوربین واتسن		3/2

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

ضریب برآوردی متغیر کنترلی رشد اقتصادی در جدول بالا نشان­دهنده وجود رابطه مثبت و معنی­دار میان رشد اقتصادی و پایداری زیست محیطی در سطح خطای 0.05 است. زیرا میزان p-value محاسبه شده برای ضریب این متغیر کنترلی تحقیق، کمتر از 0.05 بدست آمده است. بنابراین می­توان گفت در سطح اطمینان 95% بین رشد اقتصادی و پایداری زیست محیطی رابطه مثبت و معنی­داری وجود دارد. ضریب برآوردی متغیر کنترلی تورم در جدول بالا نشان­دهنده وجود رابطه منفی و معنی­دار میان تورم و پایداری زیست محیطی در سطح خطای 0.05 است. زیرا میزان p-value محاسبه شده برای ضریب این متغیر کنترلی تحقیق، کمتر از 0.05 بدست آمده است. بنابراین می­توان گفت در سطح اطمینان 95% بین تورم و پایداری زیست محیطی رابطه منفی و معنی­داری وجود دارد. ضریب برآوردی متغیر کنترلی اندازه شرکت در جدول بالا نشان­دهنده وجود رابطه مثبت و معنی­دار میان اندازه شرکت و پایداری زیست محیطی در سطح خطای 0.05 است. زیرا میزان p-value محاسبه شده برای ضریب این متغیر کنترلی تحقیق، کمتر از 0.05 بدست آمده است. بنابراین می­توان گفت در سطح اطمینان 95% بین اندازه شرکت و پایداری زیست محیطی رابطه مثبت و معنی­داری وجود دارد.

 

آزمون فرضیه دوم

H₀: تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای بزرگ و کوچک متفاوت نیست.

H₁: تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای بزرگ و کوچک متفاوت است.

 

 

جدول 4- آزمون یک نمونه ای t

	ارزش آزمون = 2
	آماره t	درجه آزادی	سطح معناداری	تفاوت میانگین	تفاوت در سطح 95%
					پایین	بالا
فساد مالی*پایداری زیست محیطی	106/3	106	007/0	235/3	03/1	44/5

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

با توجه به جدول 4 به دلیل اینکه سطح معناداری آماره t از سطح خطای 5 درصد کوچک تر می باشد می توان فرضیه صفر را رد نمود و بیان کرد؛ تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای بزرگ و کوچک متفاوت است.

 

آزمون فرضیه سوم

H₀: تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای با عملکرد مالی بالا و پایین متفاوت نیست.

H₁: تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای با عملکرد مالی بالا و پایین متفاوت است.

با توجه به جدول 5 به دلیل اینکه سطح معناداری آماره t از سطح خطای 5 درصد کوچک تر می باشد می توان فرضیه صفر را رد نمود و بیان کرد؛ تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای با عملکرد مالی بالا و پایین متفاوت است.

 

جدول 5- آزمون یک نمونه ای t

	ارزش آزمون = 2
	آماره t	درجه آزادی	سطح معناداری	تفاوت میانگین	تفاوت در سطح 95%
					پایین	بالا
فساد مالی*پایداری زیست محیطی	451/5	106	000/0	704/1	72/0	13/3

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

۷. نتیجه گیری

نتیجه آزمون فرضیه اول تحقیق نشان داد فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها تاثیرگذار است. در این راستا؛ تان و همکاران (2021) در تحقیقات خود به بررسی ارتباط بین نظام راهبری شرکتی و مسئولیت زیست محیطی پرداختند. طبق بررسی های انجام شده نتایج تحقیق آنان حاکی از آن بود شرکتهایی که از نظام حاکمیتی قوی برخوردارند توجه ویژه ای به فعالیتهای زیست محیطی نشان می دهند. بنابراین بین نظام راهبری شرکتی و مسئولیت زیست محیطی ارتباط مثبت و معنادار وجود دارد. گاندا (2020) به بررسی تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها پرداختند.  نتایج تحقیق حاکی از آن بود فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها تاثیرگذار است. تران و همکاران (2020) به بررسی تاثیر توسعه مالی بر رابطه بین فساد مالی و رشد شرکتها پرداختند.  نتایج تحقیق حاکی از آن بود بین فساد مالی و رشد شرکتها رابطه معنادار وجود دارد. توسعه مالی بر رابطه بین فساد مالی و رشد شرکتها تاثیرگذار است. کاشفی و همکاران (1399) به بررسی اهمیت مولفه های موثر بر فساد مالی با وجود نااطمینانی مدل و درون‌زایی متغیرهای توضیحی پرداختند. به این منظور، از تکنیک اقتصادسنجی میانگین­گیری بیزینی با متغیر ابزاری برای شناسایی عوامل اصلی موثر بر فساد مالی طی دوره زمانی 2010- 1991 استفاده شد. برای 123 کشور، از میان 36 متغیر توضیحی، متغیر حاکمیت قانون با احتمال پسینی یک و ضریب پسینی 662/0 و کارآمدی دولت با احتمال پسینی 964/0 و ضریب پسینی 358/0، در رتبه­های اول و دوم اهمیت قرار دارند. متغیر مجازی آسیا با احتمال پسینی 965/0 و ضریب پسینی 194/0-  نشان می­دهد فساد مالی در قاره آسیا معضلی جدی است. با تمرکز بر 95 کشور در حال توسعه، متغیر حاکمیت قانون با احتمال پسینی 999/0 و ضریب پسینی 684/0 مهم­ترین متغیر برای تحدید فساد مالی است. بر اساس نتایج، تقویت قانون‌مداری، ارتقای کارایی نهاد دولت و گسترش همکاری‌های بین‌المللی پیشنهاد می‌شود. احمدپور و فرمانبردار (1393)  به بررسی رابطة بین مسئولیت اجتماعی شرکت و خطای پیش بینی سود هر سهم در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند . پیش بینی و افشا مدیریت از سود،‏ یکی از مهم ترین منابع اطلاعاتی ذینفعان می باشد. در سال های اخیر،‏ مدیران به دلایل مختلفی از جمله کسب مشروعیت سازمان و فشار گروه های ذینفع به افشای اطلاعات اجتماعی سازمان اقدام می کنند. هدف این پژوهش،‏ بررسی ارتباط بین سطح افشا مسئولیت اجتماعی شرکت ها با قدر مطلق خطای  پیش بینی سود هر سهم می باشد. نمونة مورد بررسی صنایع شیمیایی،‏ فرآورده های نفتی و سیمانی شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده که برای دو دورة مالی 1390 و 1391 مورد بررسی قرار گرفت. اندازه گیری سطح افشا مسئولیت اجتماعی شرکت ها،‏ با استفاده از تحلیل محتوای گزارش سالانة هیئت‌مدیرة شرکت ها صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد بین سطح افشا مسئولیت اجتماعی شرکت ها با قدرمطلق خطای پیش بینی سود هر سهم ارتباط معکوس معنی‌داری وجود دارد. همچنین،‏ بین سطح افشا عملکرد اجتماعی و زیست‌محیطی شرکت با قدر مطلق خطای پیش بینی سود هر سهم رابطة معکوس معنی داری مشاهده گردید.

نتیجه آزمون فرضیه  دوم تحقیق نشان داد تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای بزرگ و کوچک متفاوت است. در این راستا؛ زاهد و همکاران (1398) اثر فساد مالی بر رشد اقتصادی نگرش های متعارضی پرداختند. پاره ای از دانشمندان علوم انسانی، فساد مالی را پدیده ی مطلوبی دانسته اند و آن را روغن چرخ اقتصاد نامیده اند و بر این باور هستند که فساد مالی، نهادهای ضعیف اقتصادی را بهبود می بخشد و به واسطه ی آن، نرخ رشد اقتصادی افزایش می یابد. پاره ای دیگر از دانشمندان علوم انسانی، بر نامطلوب بودن فساد مالی تاکید کرده اند و آن را شنِ چرخ اقتصاد دانسته اند و استدلال کرده اند فساد مالی، با ُکند و پرهزینه و ناکارا کردن فرایند اداری و انتقال منابع کمیاب به فعالیت های غیرتولیدی، فرسایش دهنده ی رشد اقتصادی است. این مقاله، با رویکرد تخصیص استعدادها و با به کارگیری روش اقتصادسنجی دستگاه معادلات هم زمان به بررسی اثر فساد مالی بر رشد اقتصاد ایرانِ سال های 1363 تا 1393 پرداخته است و  به این نتیجه رسیده است که فساد مالی به واسطه ی انحراف در تخصیص استعدادها، رشد اقتصاد ایرانِ آن سال ها را کاهش داده است. آرمن و همکاران (1397) به ارزیابی توام اثر فساد مالی و آزادی اقتصادی بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در منتخبی از کشورهای در حال توسعه و به روش گشتاورهای تعمیم یافته و طی دوره زمانی 2000-2016 پرداختند. نتایج مطالعه نشان داد که فساد مالی دارای اثری معکوس و معنادار و آزادی اقتصادی دارای اثری مثبت و معنادار بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای درحالتوسعه بوده است. از طرفی، اثر مثبت و معنادار متغیرهایی مانند سطح زیرساختهای اقتصادی، ثبات سیاسی و نرخ بازگشت سرمایه در کشورهای در حال توسعه مورد تایید قرار گرفت.  طوطیان (1394) به بررسی ارتباط  فساد با رشد اقتصادی در کشورهای منتخب پرداخت او از شیوه پنل دیتا کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را بررسی نمود نتایج تحقیق حاکی از ان بود که کشورهایی که توسعه یافته هستند فساد کمتر و بین کشورهای در حال توسعه نفتی آنهایی که به طرحهای عمرانی می پردازند فساد روبه رشد کمتر اثر منفی دارد تا کشورهایی که به پروژه های عمرانی نمی پردازند. علی حیدر و همکاران  (2017) به بررسی حاکمیت شرکتی، محدودیت مالی و فساد مالی بر عملکرد مالی شرکتها پرداختند. نتایج تحقیق آنان حاکی از آن بود که حاکمیت شرکتی و فساد مالی نقش تعدیل کننده بر رابطه بین محدودیت مالی و عملکرد مالی دارند. فالا و سید  (2017) در تحقیق با عنوان "فساد مالی و ارزش وجه نقد نگهداری شده" به بررسی تاثیر فساد مالی بر ارزش وجه نقد نگهداری شده شرکتها پرداختند. طبق بررسی های انجام شده، و با استفاده از مدل رگرسیون پنل دیتا نتایج نشان داد که بین فساد مالی و ارزش نگهداشت وجه نقد ارتباط منفی و معکوس وجود دارد.

نتیجه آزمون فرضیه سوم  تحقیق نشان داد تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای با عملکرد مالی بالا و پایین متفاوت است. در این راستا؛ اصلانی و همکاران (1393) به بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی بر کیفیت سود شرکت های گروه محصولات شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. جامعه آماری این پژوهش محدود به شرکت های گروه محصولات شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به تعداد 38 شرکت و از نظر زمانی, شامل قلمرو زمانی سه ساله از ابتدای دوره مالی سال 1389 تا 29 اسفند سال 1391 می باشد. بنا به محدودیت دسترسی به اطلاعات برخی شرکت ها, در مجموع 30 شرکت جهت مطالعه و بررسی انتخاب گردید که نتایج حاصل از تحلیل فرضیه های تحقیق نشان داد که بین مسئولیت اجتماعی و کیفیت سود شرکت های گروه صنایع محصولات شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معناداری وجود دارد. 1) بین تاثیر اجتماعی فعالیت های شرکت های گروه صنایع محصولات شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و کیفیت سود آنها رابطه معناداری وجود ندارد. 2) بین تعهدات اجتماعی شرکت های گروه صنایع محصولات شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و کیفیت سود آنها رابطه معناداری وجود دارد. 3) بین منافع اجتماعی شرکت های گروه صنایع محصولات شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و کیفیت سود آنها رابطه معناداری وجود ندارد. کامیابی و همکاران (1392) به بررسی رابطه بین ساختار حاکمیت شرکتی و افشای مسئولیت اجتماعی شرکت در شرکت های شیمیایی و دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. در این پژوهش تلاش شده است با توجه به اهمیت نقش مکانیزم حاکمیت شرکتب در بهبود کارایی بازار سرمایه و تأثیر آن بر شفافیت اطلاعاتی شرکت ها، ارتباط بین افشای مسئولیت اجتماعی شرکت(CSR) و سازوکارهای حاکمیت شرکتی از قبیل اندازه هیأت مدیره، نسبت مدیران غیرموظف به کل اعضاء هیأت مدیره و مالکیت نهادی مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور اطلاعات مالی مجموعه شرکتهای شیمیایی و دارویی در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره 1390-1387 بررسی شده است. اطلاعات منتشر شده نشان می دهد بین اندازه هیأت مدیره وافشای اطلاعات مالی رابطه معناداری وجود ندارد. همچنین در صد مدیران غیر موظف رابطه مستقیم و مالکیت نهادی رابطه معکوس با احتمال افشای اطلاعات مالی دارد. سزلیک و گازگ  (2018) به بررسی تاثیر فساد مالی بر رابطه بین سرمایه گذاری خارجی و رشد اقتصادی پرداختند. نتایج تحقیق بیانگر آن بود که سرمایه گذاری خارجی در شرکتها منجر به افزایش رشد اقتصادی می شود و با افزایش فساد مالی سرمایه گذاری خارجی کاهش یافته و به تبع آن رشد اقتصادی کاهش می یابد. داتا و همکاران  (2017) به بررسی تاثیر فساد مالی بر رابطه بین سرمایه انسانی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی پرداختند. نتایج تحقیق آنان حاکی از آن بود که بین سرمایه انسانی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی رابطه معنادار وجود دارد. همچنین فساد مالی بر رابطه بین سرمایه انسانی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی تاثیرگذار است.

از آنجا که جامعه آماری تحقیق شرکتهای فعال در بورس اوراق بهادار بوده و اطلاعات مالی آنها به طور مستقیم از مسیر صورتهای مالی ارائه شده و سایت کدال گردآوری شده، محدودیتی نداشته و تنها محدودیت مربوط به در بر نگرفتن شرکتهای خارج از بورس می باشد، زیرا تحت پوشش شرایط و قوانین خاص مربوط به سازمان بورس نمی باشند.

 

پیشنهادهای تحقیق

پیشنهادهای مبتنی بر نتایج تحقیق

• با توجه نتیجه آزمون فرضیه اول " فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها تاثیرگذار است." به سرمایه گذاران، سهامداران و سایر گروه های ذینفع پیشنهاد میشود در زمان تصمیمات سرمایه گذاری های خود به موضوع فساد مالی شرکتها توجه نمایند تا از ریسک ورشکستگی شرکتها وکاهش عملکرد خود را حفظ نمایند.
• با توجه نتیجه آزمون فرضیه دوم " تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای بزرگ و کوچک متفاوت است." به سرمایه گذاران، سهامداران و سایر گروه های ذینفع پیشنهاد می شود چنانچه تصمیمات خود را بر اساس اندازه شرکتها شرکت ها اتخاذ می نمایند، حتما به فساد مالی توجه نمایند؛ چرا که هر چه فساد مالی افزایش یابد، ریسک سرمایه گذاری افزایش می یابد.
• با توجه نتیجه آزمون فرضیه سوم " تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی در شرکتهای با عملکرد مالی بالا و پایین متفاوت است." به مدیریت شرکتها پیشنهاد می شود با شناسایی عوامل موثر بر پایداری زیست محیطی بتوانند ریسک ورشکستگی خود را کاهش دهند تا از این طریق بتوانند عملکرد و به تبع آن بازده سهام را افزایش دهند.

پیشنهادها برای تحقیقات آتی

• پیشنهاد می شود در تحقیقات آینده تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها با توجه به متغیرهای کلان اقتصادی با تقسیم بندی صنایع مورد بررسی قرار گیرد.
• پیشنهاد می شود به بررسی و تحلیل تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها با نقش نقدشوندگی سهام پرداخته شود.
• پیشنهاد می شود به بررسی تاثیر فساد مالی بر پایداری زیست محیطی شرکتها با توجه به حجم معاملات سهام پرداخته شود.

 

 

[1]- گروه حسابداری؛ موسسه آموزش عالی ناصر خسرو،ساوه،ایران[e-mail]

[2]- گروه حسابداری موسسه آموزش عالی ناصر خسرو،ساوه،ایران(نویسنده مسئول)[e-mail]

[3]- گروه حسابداری موسسه آموزش عالی ناصر خسرو،ساوه،ایران[e-mail]

 

[4] Elrich

[5] Wali

[6] janson

[7] Bekerman

[8] Barlter

[9] tane

[10] ganda

[11] Teran

[12] Cezlik & Guzek

[13] Duta et al

[14] AliHeidar et al

[15] Fallah & Seyd

[16] Aro

[17] Falkender

[18] Ditmar

[19]- شرکت های بیمه پس از اعمال پیش فرض های اول و دوم و سوم حذف شدند.

مراجع

فهرست منابع

• احمدیان، مجید و همکاران(1393). ارزیابی شکست بازار در انعکاس ناکارایی زیست محیطی، فصلنامه اقتصاد مالی، سال هشتم،شماره29،زمستان 1393.
• آرمن، سیدعزیز و آهنگری، عبدالمجید و مهدی پور، سیما،(1397).،اثر فساد مالی و آزادی اقتصادی بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای درحال توسعه،سومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت ، اقتصاد و توسعه،https://civilica.com/doc/801196
• برزگر قدر ت اله. (1392) ارائه ی مؤلفه ها و شاخص های بُعد اجتماعی مسؤولیت شرکت ها و وضعیت موجود آن در ایران. مطالعات توسعه اجتماعی -فرهنگی.; ۲ (۱) :۲۳۴-۲۰۹
• زاهد غروی, مهدی, کریمی پتانلار, سعید, علمی, زهرا (میلا), گیلک حکیم آبادی, محمد تقی. (1398). اثر فساد مالی بر رشد اقتصاد ایران: رویکرد تخصیص استعدادها. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی, 16(32), 269-296. doi: 30471/iee.2019.5241.1746
• صادقی سقدل, حسین, عصاری آرانی, عباس, شقاقی شهری, وحید. (1389). اندازه گیری فساد مالی در ایران با استفاده از منطق فازی ( رویکرد اقتصادی ). پژوهشنامه اقتصادی, 10(39), 139-174.
• صادقی، زهرا،(1394)،بررسی تاثیر مسئولیت پذیری اجتماعی بر عملکرد شرکت مطالعه موردی: پالایشگاه گاز سرخون و قشم،اولین کنفرانس بین المللی مدیریت و حسابداری با رویکرد ارزش آفرینی،تهران،https://civilica.com/doc/
• زارعی،بتول ، لاجوردی، حسن(1397). بررسی رابطه توسعه مالی و تکانه های نفتی بر بی ثباتی رشد اقتصادی،فصلنامه اقتصاد مالی،سال دوازدهم،شماره 43،تابستان1397.
• طوطیان، صدیقه. (1394). بررسی ارتباط فساد با رشد اقتصادی در کشورهای منتخب. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق
• کاشفی, صفورا, مهرآرا, محسن, عبدلی, قهرمان. (1399). شناسایی عوامل تعیین کننده فساد مالی با در نظر گرفتن درونزایی متغیرهای توضیحی و نااطمینانی مدل. فصلنامه علمی مدلسازی اقتصادی, 14(50), 1-26. doi: 30495/eco.2020.674216
• کردی، عبدالرحیم،خداپرست مشهدی، مهدی(1395). تاثیر فساد بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای در حال توسعه، فصنامه اقتصاد مالی، سل دهم، شماه36،پاییز1395.

Aliheidar, D.B. Corporate