تبیین مؤلفه‌های کیفیت‌بخشی و ایجاد سرزندگی در مجتمع‌های تجاری (نمونه مطالعاتی: مجتمع تجاری چارسو)

فصلنامه مطالعات فضا و مکان

مقاله 5، دوره 1، شماره 2، اسفند 1401، صفحه 61-74   

نوع مقاله: مقاله تخصصی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jsps.2023.1979540.1038

نویسندگان

مریم کریمی¹؛ فریبا البرزی^{* 2}

¹گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

²گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران. (نویسنده مسئول).

چکیده

فضاهای تجاری از دیرباز مورد توجه مخاطبان بوده‌اند و یکی از فضاهای مهم شهری هستند که از پویایی بالایی برخوردارند. از بارزترین نمونه‌های آن‌ها بازارهای سنتی شهرها هستند. مراکز خرید و فضاهای تجاری امروزی برگرفته از همان بازارهای تاریخی گذشته‌ هستند. امروزه این مراکز به مجتمع‌های تجاری چندمنظوره تبدیل شده‌اند و این تنوع فعالیتی بر سرزندگی این فضاها افزوده است.‌‌ هدف از پژوهش حاضر بررسی مؤلفه‌های کیفیت‌بخشی و ایجاد سرزندگی در مجتمع‌های تجاری است. فرضیات پژوهش بیان می‌دارند که توجه به جنبه‌های کالبدی معماری در یک مجتمع تجاری بر ارتقای مؤلفه سرزندگی و افزایش حضور افراد و جلب رضایت آن‌ها مؤثر است. از طرفی افزایش میزان پویایی و سرزندگی در مجتمع‌های تجاری بر تحریک حس حضور مخاطبان و تعاملات اجتماعی تأثیر بسزایی دارند. روش تحقیق به‌صورت توصیفی-‌تحلیلی و پیمایشی است و ابزارهای گردآوری اطلاعات شامل مطالعات اسنادی و منابع مکتوب، مشاهدات عینی، برداشت‌های میدانی و پرسشنامه است. به‌منظور تحلیل مؤلفه‌های اصلی هر یک از متغیرها، بیشترین فراوانی نسبی و انحراف از معیار، از نرم‌افزار Spss 20 برداشت ‌گردیدند. نتایج حاصل نشان‌دهنده آن هستند که در مجتمع‌های تجاری برای دستیابی به تعاملات اجتماعی که منجر به پویایی و سرزندگی می‌شود باید توجه به جنبه‌های کالبدی- عینی و مفهومی- ادراکی لحاظ شوند، به‌کارگیری مؤلفه‌های فوق در یک مجموعه بر کیفیت فضاها تأثیرگذار است و سبب تحریک حس حضور افراد و ارتقای تعاملات اجتماعی می‌شود و در جلب رضایت افراد مؤثر خواهدبود.

کلیدواژه‌ها

مراکز تجاری؛ سرزندگی؛ پویایی؛ حس حضور؛ تعاملات اجتماعی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

5- 1038 Alborzi Eng..pdf

مراجع

حمدی، علی (1395). بررسی وضعیت سرزندگی بافت‌های هدف برنامه‌های بازآفرینی شهری و ارائه راهکارهای ارتقای آن. هفت شهر،  (47-48)، 85-96.

ای­ین، بنتلی (1390). محیط­های پاسخده. مترجم: مصطفی بهزادفر، تهران: دانشگاه علم و صنعت.

بهزادفر، مصطفی و طهماسبی، ارسلان (1392). شناسایی و ارزیابی مولفه‌های تاثیرگذار بر تعاملات ‌اجتماعی تحکیم و توسعه روابط شهروندی در خیابان‌های شهری. باغ نظر، سال دهم (25)، 17-28.

پامیر، سیریل‌بی (1389). آفرینش مرکز شهری سرزنده. ترجمه: امیر شکیبامنش و مصطفی بهزادفر، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.

پناهی، سیامک و تقی شاهبازی، فریبا (1401). از فضاهای دیگر تا نامکان ها. مطالعات فضا و مکان، 1 (1)، 63-74.

تقوایی، مسعود و شیخ‌بیگلو، رعنا (1387). برنامه‌ریزی و طراحی مراکز خرید و مجتمع‌های تجاری. چاپ اول، اصفهان: انتشارات کنکاش.

جیکوبز، جین (1386). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه: محمدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران .

چپ‌من، دیوید (1384). آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان­ساخت. ترجمه: منوچهر طبیبیان و شهرزاد فریادی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

حبیبی، محسن و سید برنجی، کهربا (1395). رابطه بین خاطره­انگیزی و مشارکت اجتماعی در بازآفرینی هویت شهری، نمونه موردی: میدان شهرداری رشت. معماری و شهرسازی آرمان شهر (17)، 329- 342.

حمزه‌نژاد، مهدی؛ معین‌مهر، صدیقه و سعادت‌جو، پریا (1393). بررسی اجتماع‌پذیری فضاهای تجاری در رویکرد اسلامی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، (18)، 25-38.

حوراسفند، نرگس (1399). ارائه راهکارهای ارتقای سطح سرزندگی در فضاهای شهری محله امامیه مشهد. فصلنامه پژوهش در هنر و علوم انسانی ، سال پنجم (6)، 109- 118.

حیدری، ندا و صالحی، محمد‌صادق (1396). ارزیابی معیارهای تعامل­پذیری اجتماعی و سرزندگی در فضاهای نمایشگاهی.  مدیریت شهری، 16 (47)، 351- 380.

رجبی، آزیتا (1386). ریخت‌شناسی بازار. چاپ اول، تهران: موسسه انتشارات آگاه.

طالبیان، نیما؛ آتشی، مهدی و نبی‌زاده، سیما (1389). مجتمع تجاری. چاپ دوم، تهران: کتابکده تخصصی معماری و شهرسازی‌ کسری (حرفه هنرمند)، جلد هشتم.

سلطان‌زاده، حسین (1380). بازارهای ایرانی. ویراستار: خاطره اکرمی، چاپ اول، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

شاهچراغی، آزاده؛ بندر آباد، علی‌رضا (1395). محاط در محیط. چاپ دوم، تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی.

شجاعی، دلارام و پرتوی، پروین (1394). عوامل موثر بر ایجاد و ارتقای اجتماع‌پذیری در فضاهای عمومی. باغ‌نظر، سال دوازدهم (34)، 93- 108.

صفایی­رینه، مصطفی؛ پوراحمد، احمد و زنگنه شهرکی، سعید (1398). تحلیل فضایی سرزندگی در فضاهای شهری مطالعه موردی: پیاده راه 17 شهریور تهران. شهر پایدار، 2 (2)، 107- 124.

عبدالله‌زاده‌طرف، اکبر (1388). سیر تحول شکل‌گیری فضاهای تجاری در غرب و شرق از نگاه تاریخ معماری. آبادی، سال نوزدهم (64)، 60-69

عظمتی، سعید؛ مظفر، فرهنگ؛ حسینی، باقر و صدق پور، بهرام (1396). اصول طراحی فضاهای باز دانشگاهی مبتنی بر سرزندگی خلاق و تعاملات ‌اجتماعی از نگاه متخصصان. پژوهش در نظام آموزشی، 11 (37)، 179- 200.

فروتن، منوچهر؛ صنعتگرکاخکی، مریم و رضایی، محمدکاظم (1392). روش ارزیابی سرزندگی محیطی در مجتمع‌های تجاری و مراکز خرید. هفت‌حصار، سال دوم (6)، 65- 76.

قربانی، یاسمن و صفری، حسین (1399). تأثیر مبلمان شهری بر سرزندگی شهروندان (نمونه موردی: بلوار بندرانزلی). معماری‌شناسی، سال سوم (17)، 1-8.

قنبران، عبدالحمید و جعفری، مرضیه (1393). بررسی عوامل موثر بر ارتقای تعاملات اجتماعی در میان ساکنان ‌محله مسکونی (نمونه موردی: محله درکه‌– تهران). معماری و شهرسازی ایران، 5 (7)، 57-64.

کالن، گوردون (1377). گزیده منظر شهری .ترجمه: منوچهر طبیبیان، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

کارمونا، متیو؛ هیت، تیم؛ تیسدل، استیون و تنراک (1391). مکان‌های عمومی، فضاهای شهری. چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.

گلکار، کوروش (1386). مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری. صفه، سال شانزدهم (44)، 75-66.

لنگ، جان (1386).  آفرینش نظریه معماری. ترجمه: علی‌رضا عینی‌فر، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

لینچ، کوین (1381). تئوری شکل شهر. چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

مرتاض مهربانی، الناز؛ منصوری، سید امیر و جوادی، شهره (1396). رویکرد منظر در ایجاد سرزندگی خیابان ولی‌عصر با تاکید بر ایجاد حس مکان؛ نمونه موردی‌: خیابان ولی‌عصر (حد فاصل میدان ونک‌– چهار راه پارک‌وی). باغ نظر، سال چهاردهم (55)، 5-16.

معماریان، غلامرضا (1391).  معماری ایرانی. ویراستار: محمد‌علی رنجبر کرمانی، چاپ چهارم، تهران: سروش دانش.

مقتدر، بهرام؛ اعتصام، ایرج و متین، مهرداد (1399). تدوین چارچوبی جهت ارتقای تعاملات اجتماعی در معماری شهرک­های صنعتی نواحی روستایی استان تهران. مطالعات هنر اسلامی،  17 (39)، 440-450.

Assari. Al, Mahesh. T.M, Emtehani. M.R, Assari. E  (2011). Comprative Sustainability of Bazaar in Iranian Traditional Cities: Case Studies Isfahan and Tabriz. International journal and Physical Problems Of  Engineering, 3 (4), 18-24.

Chen, Suliu and Sun, Yunrui and Lu, Ming and Jiang, Maomin (2021). Research on urban commercial complex design based on ecological concept-A case study of The Roof in shanghai. 4th International Conference on Civil, Architecture and Environment Research, 1-6.

Farkisch, hero (2020). Assessment of Social Interaction in Sense of Place: Rethinking the Design of Neighborhood Center in Urban space, Case study: Boshrooyeh City. Creative City Design, 3 (1), 110-120.

Gehl, J (1987). Life between Buildings. Van Nostrand Reinhold: New York, NY, USA, 1987.

Jacobs, Jane (1961). The Death and Life of Great American Cities. Vintage Books: New York, NY, USA.

Jalaladdini, S and Oktay, D (2012). Urban Public Space and Vitality. Journal of Procedia- Social and Behavioral Sciences, (35), 664-674.

Li, Qian; Cui, Caihui; Liu, Feng; Wu, Qirui; Run,Yadi & Han, Zhigang (2022). Multidimensional Urban Vitality on Streets: Spatial Patterns and Influence Factor Identification Using Multisource Urban Data. International Journal of Geo-Information, 11 (2), 1-22.

Sabouri Halestani, Rahebeh; Safari, Hossein (2021). Evaluating Citizens' Vitality Rate Based on Physical and Activity Components in Arts and Culture Centers (Case Study: The Khatam-al Anbiya Art and Culture Complex, Rasht, Iran). Creative city design, 4 (3), 90-100.

URL1: Charsou Bazar. Retrieved September 25, 2021, from https:// www.caoi.ir/en/projects/item/1035.

Wang, Siyu; Deng, Qingtan; Jin, Shuai & Wang, Guangbin (2022). Re-Examining Urban Vitality through Jane Jacobs’ Criteria Using GIS-sDNA: The Case of Qingdao, China. Buildings, (12), 1- 23.

Zaidin, Nurbazliah; Mohd Hussain, Mohd Ramzi; Tukiman, Izawati & Mohd Shahli, Fitrynadia (2016). Place Attachment in Relation to Urban Street Vitality. International Transaction Journal of Engineering, Management, Applied Sciences and Technologies, 7 (1), 219-230.

Zakariya, Khalilah; Kamarudin, Zumahiran & Harun, Nor Zalina, (2016). Sustaining the cultural vitality of urban public markets: A case study of Pasar Payang, Malaysia. International Journal of Architectural Research Archnet-IJAR, 1 (10), 228-239.

Zhang, Fang; Liu, Qi & Zhou, Xi (2022). Vitality Evaluation of Public Spaces in Historical and Cultural Blocks Based on Multi-Source Data, a Case Study of Suzhou Changmen. Sustainability, (14), 1-35.