تحلیل بازتاب اندیشه های میهن دوستانه در اشعار لایق شیرعلی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 55، فروردین 1402، صفحه 273-295   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.1942025.2352

نویسندگان

کوروش جمشیدی¹؛ علی اصغر بوندشهریاری^{* 2}؛ مرتضی حاجی مزدرانی³؛ امیرحسین ماحوزی²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

میهن­ دوستی پدیده­ای است که در سدۀ اخیر بر ادبیّات معاصر، تأثیر ویژه­ای داشته است. عارف قزوینی و فرخی یزدی، نمونه­ ای از شعرای معاصری هستند که میهن­ دوستی در شعر آن‌ها جلوه خاصی دارد. شعر تاجیکستان نیز به ­دلیل تهاجم اقوام بیگانه و سال­ ها، سیطرۀ کمونیسم، نیاز به دمیدن روحی تازه از غرور ملی و میهن­ دوستی دارد تا در جهت حفظ وحدت ملی و نیل به توسعه، به ­یاری قوم تاجیک بیاید. لایق شیرعلی، شاعر ملی تاجیکستان و یکی از شاخص­ترین چهره­­ های اشعار میهن­ دوستانه است که در سروده­ هایش، عشق به میهن و وطن خود را نشان داده است. مقالۀ حاضر به روش توصیفی با رویکرد تحلیل محتوا، به بررسی تحلیل بازتاب اندیشه ­های میهن ­دوستانه در اشعار لایق شیرعلی شاعر وطن‌پرست، پرداخته است. جنبه ­های مختلف میهن­ دوستی در شعر لایق شامل یادکرد گذشتۀ باشکوه قوم تاجیک، اهمیّت زبان فارسی به­ عنوان زبان مادری، تأثیرپذیری از شاهنامه، دعوت به صلح و  اندیشه­ های جهان‌وطنی می­ باشد. نویسندگان با تکیه بر اندیشۀ صاحب‌نظران، اشعار لایق را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده­ اند که اندیشه­ های میهن­ دوستانۀ لایق، ریشه ­های عمیق انسان­ دوستانه دارند. لایق، خواهان صلح، پیشرفت، برابری و هم­زیستی مسالمت­ آمیز همۀ­ ملّت ­های جهان است و این آرمان، زمانی محقق خواهد شد که هر انسانی به ارزش­ های ذاتی خودش پی ببرد؛ بنابراین لازمۀ صلح جهانی از دیدگاه لایق شیرعلی، خودشناسی و خودآگاهی فردی است.

کلیدواژه‌ها

تاجیکستان؛ تحلیل و بررسی؛ دیوان اشعار؛ میهن؛ لایق شیرعلی

مراجع

کتاب‌ها

آجودانی، ماشاالله (1383) مشروطۀ ایرانی، تهران: اختران.

احمدیان شالچی، نسرین(1382) دیار آشنا، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

جباری، ولی(1382) شیعیان تاجیکستان، اخبار شیعیان، جلد 6، قم: شیعه‌شناسی.

حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمّد (1380) دیوان غزلیات، تصحیح خطیب رهبر، تهران: صفی علیشاه.

شعردوست، علی‌اصغر (1376) چشم‌انداز شعر معاصر تاجیکستان، تهران: الهدی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت پژوهشی.

شعردوست، علی‌اصغر (1382) چشم‌انداز شعر امروز تاجیکستان، تهران: الهدی.

شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1380) ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.

شیرعلی، لایق (1383) کلیات اشعار لایق شیرعلی، تحت نظر مسعود قاسمی، بحرالدیّن علی یف و رامش شیرعلی، تهران: پژوهشگاه فارسی تاجیکی، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه ج. ا. ایران.

صالحی، سیّدعلی (1391) فرستادگان روشنایی، تهران: حوزۀ هنری.

عینی، صدرالدین (1926) نمونه ادبیّات تاجیک، مجموعۀ نشریات مرکزی خلق جماهیر شوروی سوسیالیستی، مسکو.

لاهوتی، ابوالقاسم (1384) دیوان اشعار، تصحیح بهروز مشیری، تهران: توکا.

مهرداد مجیب، ذبیح‌الله بهروز (1390) زنگوله زنان گذشت باران، کابل، آرمان‌شهر.

ناصیف، امیل (1992) اروع ما قیل فی الوطنیات، بیروت: دارالجیل.

نجاتی، غلامرضا (1351) جنبش‌های ملی مصر از محمدعلی تا جمال عبدالناصر، تهران: سهامی انتشار.

یاحقی، محمّدجعفر (1374) چون سبوی تشنه (تاریخ ادبیّات معاصر ایران)، تهران: جامی.

مقالات

شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1389) تلقّی قدما از وطن. الفبا، 1(2)، 1-26.

بوند شهریاری، علی‌اصغر. (1386). رابطه‌های ادبی ایران و تاجیکستان و تأثیر آن بر شعر نو تاجیکستان. پژوهشنامه علوم انسانی، 14(54)، 119-137.

بوند شهریاری، علی‌اصغر. (1396). جنبش معارف‌پروری در آسیای میانه و تأثیر آن بر ادبیّات تاجیک. نامه فرهنگستان، 22(62)، 17-35.

تفضّلی، فریدون. (1397). دوران اعتراض و آشوب‌های اجتماعی همراه با تحوّلات شگرف اجتماعی در تاریخ علم اقتصاد. پژوهش‌نامۀ اقتصاد، 8(29)، 15-48.

چهرقانی، رضا. (1399). زبان و ادب فارسی، بستر نواندیشی و تجدد در تاجیکستان. مطالعات فرهنگ و هنر آسیا، 2(2)، 61-94.

خدایار، ابراهیم. (1397). دوره‌بندی شعر معاصر تاجیک: از روشنگری تا استقلال (1870-2015م). نقد و نظریه ادبی، 3(1)، 21-45. .doi: 10.22124/naqd.2019.3263

خدایار، ابراهیم. (1398الف). تحوّل مفهوم وطن در ادب معاصر تاجیک: از معارف‏ پروری تا استقلال و خودآگاهی ملی. متن‌پژوهی ادبی، 23(82)، 35-60. doi: 10.22054/ltr.2019.3608 .8.2434

خدایار، ابراهیم. (1398ب). تحلیل نوستالژیِ وطن در میراثِ شعری بانوی تاجیک، گل‏رخسار صفی‏ اوا. شعر پژوهی(بوستان ادب)، 11(4)، 47-70. doi: 10.22099/jba.2019.30 .530.3123

یزدانی، حسین، محمدی بدر، نرگس، علی اکبرزاده، مرجان. (1398). تحوّل مضمون «عشق به وطن» در شعر معاصر تاجیکستان. بهار ادب، 12(3)، 379-397.

نبئی، مینا، فهیمی، رضا. (1399). ارتباط موثّر؛ مهارتی سرنوشت‌ساز در شاهنامه. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیّات فارسی (دهخدا)، 12(46)، 103-128.doi: 10.30495/dk.2020.679 751.