تبیین شاخصه‌های ادبی مکتب مینی مالیسم در اشعار شفیعی کدکنی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 55، فروردین 1402، صفحه 459-481   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.1954333.2451

نویسندگان

سیده زهرا روحانی¹؛ شهین اوجاقعلی زاده^{* 2}؛ فاطمه امامی²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

چکیده

مکتب هنری مینی مالیسم، به عنوان یکی از مکاتب ادبی به بیان موقعیت‌های کوتاه داستانی در متون نثر می‌پردازد. با گسترش رویکردهای متنوع روابط و مناسبات شعری در جامعه، این مکتب در شعر نیز به شکل قابل توجهی خود را نمایان ساخت. از این رو نه تنها می‌توان مصادیق آن را در شعر کشف نمود، بلکه می‌توان در مضمونی کوتاه به عظمت یک محتوای داستانی، که در قالب کلامی موجز مطرح شده است، نیز دست یافت. در پژوهش حاضر به روش توصیفی –تحلیلی و به روش کتابخانه‌ای (مطالعات کتاب‌ها وپایان نامه‌ها) به تبیین مفاهیم پرداخته شده است. با عنایت به عنوان پژوهش حاضر و تعمق در اشعار شفیعی کدکنی، می‌توان دریافت که شعر وی، علاوه بر داشتن ارزش‌های محتوایی و بیان آموزه ­های اخلاقی، سیاسی و اجتماعی، بابی را به روی مطالعۀ شعر مینی­ مال می‌گشاید که در خور تأمل است. شخصیت واحد، زمان و مکان محدود، گرایش رئالیستی و بیان دغدغه‌های بشری که از مؤلفه‌های مینی­ مال است، در شعر وی حضور پررنگ دارند. از این رو در پژوهش حاضر به نقد اشعار و افکار او بر مبنای روابط و مناسبات گستردۀ مینی‌مالیسم و شاخصه‌های متعدد آن می‌پردازیم، که مصادیقی چون کمینه­ گرایی، سادگی، گریز از تکلف و دغدغه‌های انسان معاصر شاخص‌ترین رهاورد آن است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که در اشعار شفیعی­ کدکنی گرایش به حجم کم، کمینه گرایی، دوری از پیرایه‌های زبانی، روی آوردن به رئالیسم، بیان اندیشه‌های جذاب وبا طراوت، حضور پررنگ دارند. این پژوهش به دنبال بررسی جلوه و جایگاه مینی­ مال در اشعار شاعر برجستۀ عصر معاصر شفیعی کدکنی است.

کلیدواژه‌ها

مینی مالیسم؛ ایجاز؛ شفیعی کدکنی؛ رئالیسم؛ تلمیح

مراجع

کتاب‌ها

پاینده، حسین (1385) نقد ادبی و دموکراسی-جستارهایی در نظریه و نقد ادبی جدید، تهران: نیلوفر سپید.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1356) از بودن و سرودن، تهران: توس.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376) هزارۀ دوم آهوی کوهی، تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا ‌(1384) در کوچه باغ‌های نیشابور، تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1388) از زبان برگ، تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1399) طفلی به نام شادی، تهران: سخن.

مقالات

بارت، جان. (1375). چند کلمه دربارة مینی‌مالیسم، ترجمة مریم نبوی‌نژاد. زنده رود، 1(14-16)، 39-55.

بارت، جان. (1381). سخنی کوتاه دربارة مینی‌مالیسم. ترجمه کامران پارسی‌نژاد. ادبیات داستانی، 1(61)، 39-50.

پارسی‌‌نژاد، کامران. (1382). داستان کوتاه کوتاه یا داستان کارت پستالی. ادبیات داستانی، 1(74). 58-61.

جزینی، جواد. (1378). ریخت‌شناسی داستان‌های مینیمال. کارنامه،1(6).

دلاویز، مسعود. (1390). تأثیر ذهن و زبان اخوان ثالث بر شعر شفیعی‌کدکنی در دفتر «شبخوانی». زبان و ادب فارسی، 3(8)، 27-52.

سلیمی‌نژاد، فرشاد، نوروزی داودخانی، ثوراله، اسداللهی، خدابخش. (1400). بررسی و تحلیل مؤلفه های هویت ملی در شعر اخوان و شفیعی کدکنی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 13(50)، 297-321. doi: 10.30495/dk.2021.1931747.2273.

صیادی، احمدرضا، رحمتی، عبدالحسین. (1391). مینی‌مالیسم ادبی. رشد آموزش زبان و ادبیات فارسی، 1(104)، 40-53.

فخریان، ندا. (1394). بررسی تطبیقی تلمیحات در اشعار اخوان ثالث و محمدرضا شفیعی کدکنی. اورمزد، 8(24).

مدرسی، فاطمه، رضی، مهرویه. (1391). ویژگی مینی‌مالیستی در برخی داستان‌بیت‌های دیوان مولانا. سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی، 5(4)، 327-342.

پایان‌نامه‌ها

پویانیا، اشکان (1391) بررسی جنبه‌های مینیمال قطعۀ آینه در آینه، اثر آروپرت، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر.

تورانی، سهراب، روحانی، مسعود، ستاری، رضا (1390) بررسی تطبیقی، آرکائیسم در شعر معاصر با محوریت سه شاعر (اخوان ثالث، شاملو و شفیعی کدکنی)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.

دولتیان، سمیه (1388) تحلیل ساختار و مضمون داستانک‌های معاصر فارسی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.