بازتاب سنت و تجدد در رمان خانۀ ادریسی‌ها

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 55، فروردین 1402، صفحه 482-503   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.1943713.2411

نویسندگان

مهناز ابهری¹؛ منیژه فلاحی^{* 2}؛ علی اسکندری³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران.

چکیده

رمان «خانۀ ادریسی‌ها»، شناخته ­شده­ ترین رمان غزالۀ علیزاده است که از زمان انتشار آن درسال 1370 همواره مورد توجه منتقدان و خوانندگان ادبیات داستانی بوده است. این رمان که به شیوۀ رئالیستی نوشته­ شده، با رویکردهای گوناگون، شایستۀ بررسی و تحلیل است. مقالۀ حاضر مطالعۀ درونمایۀ آن را از منظر بازتاب و تقابل سنت و مدرنیسم به عهده گرفته و کوشیده است تا با روش توصیفی و تحلیلی محتوای آن را از جهت مواجهۀ  نویسنده با مقولۀ  سنت و تجدد  بررسی و تحلیل کند. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد نویسنده ضمن به تصویر کشیدن تحول جامعۀ سنتی که خانۀ ادریسی‌ها نماد آن است، در لایه‌های درونی داستان در صدد ترسیم سیما و عملکرد نظام‌های توتالیتاریستی به عنوان نمادی از تجدد برآمده است. نویسنده با نثری روان و تهذیب یافته و با جزءنگاری رئالیستی سرنوشت شخصیت‌های داستان را در متن کشاکش‌های یک دورۀ درحال تحول به نمایش درمی‌آورد تا نشان دهد که راه‌یابی تجدد و پیدایش دگرگونی در جوامع سنتی بدون تحول و تکامل تدریجی این جوامع و در فقدان جریان‌های نیرومند روشنفکری می‌تواند به استقرار نظام‌های اقتدارگرای تمامیت خواه منتهی شود.

کلیدواژه‌ها

سنّت؛ تجدد؛ مدرنیته؛ غزالۀ علیزاده؛ خانۀ ادریسی‌ها

مراجع

کتاب‌ها

آزاد ارمکی، تقی (1374) مدرنیته ایرانی، تهران: نشر اجتماع.

پدرام، مسعود (1383) روشنفکران دینی و مدرنیته، تهران: انتشارات گام نو.

جهان بگلو، رامین (1387) زمانی برای انسانیت بشر، تهران: نی.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1378) نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.

سریع‌القلم، محمود (1372) عقل و توسعه یافتگی، تهران: سفیر.

شیری، قهرمان (1387) مکتب‌های داستان‌نویسی در ایران، تهران: نشر چشمه.

علیزاده، غزاله (1399) خانۀ ادریسی‌ها، تهران: انتشارات توس.

گیدنز، آنتونی و دیگران (1380) مجموعه مقالات در مورد مدرنیسم، ترجمۀ حسنعلی نوذری، تهران: نقش جهان.

میرسپاسی، علی (1385) تأملی در مدرنیتۀ ایرانی، ترجمۀ جلال توکلیان، تهران: طرح نو.

میرعابدینی، حسن (1383) صدسال داستان نویسی در ایران، تهران: نشر چشمه.

وبر، ماکس (1367) مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، ترجمۀ احمد صدارتی، تهران: مرکز.

مقالات

پرستش، شهرام. (1383). ادبیات داستانی و سرنوشت جامعه ایران، نامۀ علوم اجتماعی، 19(23)، 23-29.

مناجاتی، علیرضا، حسینی کازرونی، سید احمد، اردلانی، شمس‌الحاجیه. (1399). تحلیل عناصر مدرنیته در رمان کلیدر محمود دولت آبادی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(43)، 41-60. doi: 10.30495/dk.2020.672384.

یدالهی شاه‌راه، رویا. (1392). تکامل شخصیت وهاب در زمینه عشق در داستان خانۀ ادریسی‌ها بر مبنای الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل. نقد ادبی، 6(24)، 198-169.‎ dor: 20.10 .01.1.20080360.1392.6.24.2.9

پایان‌نامه‌ها

قلی‌زاده بالدرلور، معصومه (1388) نقد و تحلیل آثار داستانی غزاله علیزاده، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس.