تحلیل شکوائیه های سیاسی و اجتماعی در دورۀ معاصر با نگاهی به مجموعۀ شعر «ماه در مرداب» پرویز خانلری و «سال های سیاه» مهدی حمیدی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 55، فروردین 1402، صفحه 504-520   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.1968911.2597

نویسندگان

بتول عزیزی جیرآبادی¹؛ نرگس اصغری گوار^{* 2}؛ علی رمضانی²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.

چکیده

یکی از مضامین ادب غنایی در دورۀ معاصر که ذهن و زبان گویندگان آن عصر را به خود مشغول کرده­، شکوائیه ­های سیاسی و اجتماعی است. شاعران زیادی به این مضامین روی آورده و از اوضاع نابسامان آن دوره سخن ­سرایی کرده ­اند. در این مقاله به علت اهمیت دورۀ معاصر و زبان سیاسی و اجتماعی­ پرداز شاعران این دوره، به بررسی و تحلیل شکوائیه ­های سیاسی و اجتماعی در شعر دو تن از برجستگان عصر حاضر، پرویز خانلری و مهدی حمیدی شیرازی پرداخته می ­شود. پرویز خانلری از شاعرانی است که هر چند به دلیل مناصب سیاسی و موقعیت اجتماعی خود به معضلات سیاسی و اجتماعی به صورت صریح نپرداخته­، اما اشعار وی عاری از مفاهیم مذکور نبوده ­است. درد و رنج مردم جامعه، فریاد از ضد ارزش­ ها، خفقان سیاسی و عدم آزادی. مضامینی است که در مجموعۀ شعر وی نمود یافته ­است. حمیدی نیز از شاعران توانمندی است که قدرت خلق مضامین سیاسی و اجتماعی و اعتراض به وضعیت نامساعد میهن خود را دارد. مجموعۀ «سال های سیاه» وی در برگیرندۀ مفاهیم وطنی، سیاسی، اجتماعی و انتقادی است که از اوضاع اسفناک مردم و جامعه، بی ­لیاقتی حکومت وقت، اعمال ظالمانه و رفتار مستبدانۀ رژیم پهلوی، قحطی و گرسنگی و برتری دزدان و راهزنان بر پاکان شکایت دارد. لذا در مقالۀ حاضر به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی به بررسی شکوائیه ­های سیاسی و اجتماعی در اشعار شاعران مورد بحث، از میان انواع شکوائیه­ ها پرداخته می ­شود.

کلیدواژه‌ها

ادبیات غنایی؛ ادبیات سیاسی؛ شکوائیه های سیاسی و اجتماعی؛ پرویز ناتل خانلری؛ مهدی حمیدی

مراجع

کتاب‌ها

جعفری‌جزی، مسعود (1378) سیر رومانتیسم در اروپا، تهران: مرکز.

حاکمی، اسماعیل (1386) تحقیق دربارة ادبیات غنایی ایران و انواع شعر غنایی، تهران: دانشگاه تهران.

حمیدی شیرازی، مهدی (1325) سال‌های سیاه، تهران: رنگین.

دهخدا، علی اکبر (1377) لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.

رزمجو، حسین (1385) انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

رستگار فسایی، منصور (1379) احوال و آثار پرویز ناتل خانلری، تهران: طرح نو.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1376) حکایت همچنان باقى، تهران: سخن.

ظفری، ولی‌الله (1388) حبسیه در ادب فارسی (از آغاز شعر پارسی تا پایان زندیه)، تهران: امیرکبیر.

عبادیان، محمود (1379) درآمدی بر ادبیات معاصر ایران، تهران: گهر.

فرشیدورد، خسرو (1357) در گلستان خیال حافظ، تهران: بنیاد نیکوکاری ایران.

ناتل خانلری، پرویز (1392) ماه در مرداب (مجموعة اشعار ناتل خانلری)، تهران: معین.

یاحقی، محمد جعفر (1387) جویبار لحظه‌ها (ادبیات معاصر نظم و نثر)، تهران: جامی.

مقالات

طالب‌زاده، نوشین، حسام‌پور، سعید. (1398). بررسی و تحلیل شکواییه در شعر ملک‌الشعرای بهار. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 11(39)، 31-50.

محمدی، محتشم، علوی، بشیر. (1397). بازتاب رخدادهای سیاسی و اجتماعی در شعر حمیدی شیرازی. شعر پژوهی (بوستان ادب)، 10(3)، 141-166. doi: 10.22099/jba.2017.24154.2560

مسکوب، ترانه. (1392). سال‌شمار زندگی و آثار دکتر پرویز ناتل خانلری، بخارا، (94)، 137-147.