دیالکتیک رخدادی سوژه- هنرمند و هنر در رمان‌های «هیاهوی زمان» جولین بارنز و «چشمهایش» بزرگ علوی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 55، فروردین 1402، صفحه 521-544   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2023.1975978.2655

نویسندگان

معصومه بختیاری¹؛ لیلا برادران جمیلی^{* 2}؛ بهمن زرین جویی²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات انگلیسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر بر آن است تا نشان دهد جولین بارنز و بزرگ علوی در دو اثر منتخب هیاهوی زمان (The Noise of Time)  و «چشمهایش» به نقش رهایی بخش هنر در مقام مولد حقیقت توجه ویژه­ ای دارند. هر دو نویسنده که دغدغه­ های اجتماعی و سیاسی از درون مایه ­های اصلی آثارشان است، تقابل سوژه در برابر انقیاد را به تصویر می­ کشند. فرضیه اصلی این است که در منظر هر دو نویسنده هنر یکی از ابزار مهم مبارزه با استبداد است که در آن سوژه-هنرمند در رابطۀ دیالکتیکی خود با سلطۀ حاکم، در وقوع یک گسست به اهمیت رخدادی هنر پی می­برد، و تا پایان به آن وفادار می­ماند. دیمتری شوستاکوویچ  موسیقی­دان شهیر روسی، و قهرمان رمان بارنز، در کشمش با قدرت حکومت استالینی، با تمام وجود به یکپارچگی درون خویش با هنرش اهتمام می ­ورزد، گرچه برخی او را خائن می­ دانند. استاد ماکان نقاش، قهرمان رمان «چشمهایش»، در کارگاه نقاشی خویش دغدغه ­مند دردهای رعیت مظلوم در برابر ستم  و بی­عدالتی، سرانجام در تبعید با زندگی مبارزاتی خود وداع می­گوید. این تحقیق که پژوهشی تطبیقی و مقابله­ ای است، در چارچوب نظری، رویکردی  میان رشته­ ای با تمرکز برخوانش پسامارکسیستی به کار گرفته است و از آرای کلیدی آلن بدیو همچون نظریۀ ارکان (Conditions)، هنر مولد (Art as Truth generator)، دیالکتیک  (Dialectics)، گسست  (Rupture) سوژه و سوژه ­شدگی (Subjectivisation)، وفاداری (Fidelity)، و مهم­تر از همه رخداد (Event) استفاده کرده است.

کلیدواژه‌ها

رخداد؛ نظریۀ ارکان؛ دیالکتیک؛ سوژه شدگی؛ گسست؛ هنر مولد حقیقت؛ وفاداری؛ حقیقت

مراجع

کتاب‌ها

بارنز، جولین (1395) هیاهوی زمان، ترجمۀ پیمان خاکسار، تهران: نشر چشمه.

علوی، بزرگ (1377) چشمهایش، تهران: انتشارات نگاه.

علوی، بزرگ (1392) سالاری‌ها، تهران: انتشارات نگاه.

علوی، بزرگ (1400) گیله مرد، تهران: انتشارات نگاه.

علوی، بزرگ (1396) موریانه، تهران:انتشارات نگاه.

علوی، بزرگ (1399) میرزا، تهران: انتشارات نگاه.

مقالات

آرخی، محمود، خجسته، فرامرز، جمالی، عاطفه. (1400). عاشق فداکار یا بورژوای خائن؛ خوانشی دیگر از رمان «چشم‌هایش» و شخصیت «فرنگیس». جستارهای نوین ادبی، 54(3)، 1-25. .doi: 10.22067/jls.2021.71381.1115

تهرانی، محمود. (1342). داستان کوتاه و بلند در این سرزمین. آرش، 3(7)،141-157.

حسن‌پور آلاشتی، حسین، منصور لکورج، سهراب. (1387). دورنمایه‌های سیاسی-اجتماعی رمان چشمهایش. پژوهشنامۀ علوم انسانی و اجتماعی، 8(2)، 157-170.

درویشیان، علی‌اشرف. (1375). بزرگ علوی مرد ادبیات‌ستیز و تعمق. دنیای سخن، (73)، 42-75.

زارع، میثم، صفری، جهانگیر. (1397). تحلیل و تفسیر داستان دزآشوب بزرگ علوی بر اساس نظریۀ جامعه‌شناسی محتوا. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 10(36)، 13-30.

شامیان‌ ساروکلائی، اکبر، لامعی، احمد، بیدختی، محمدعلی، طلایی، هاجر. (1393). تأثیر هنر نقّاشی در «چشم‌هایش» بزرگ علوی و «ذاکرةالجسد» احلام المستغنمی. کاوش‌نامۀ ادبیات تطبیقی، 4(15)، 75-104.

قنبری عبدالملکی، رضا، فیروزیان‌پور اصفهانی، آیلین. (1400). تحلیل گفتمان انتقادی رمان «چشمهایش» از بزرگ علوی بر اساس نظریۀ نورمن فرکلاف. زبان پژوهی، 13(40)، 115-142. doi: 10.22051/jlr.2021.33323.1933.

منابع لاتین

Antakyalioglu, Zekiye. (2018). Julian Barnes' The Noise of Time as a Narrative of Trauma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 382-386.

Badiou, Alain (1998) Handbook of Inaesthetics. Translated by Alberto Toscano, California: Stanford University Press.

Badiou, Alain (2005) Infinite Thought: Truth and the Return to Philosophy. Translated by Feltham, Oliver, and Justin Clemens. London: Contiuum.

Badiou, Alain (2008) Conditions, Translated by Steven Corcoran, London: Continuum.

Badiou, Alain (2009) Metapolitics, Translated by Jason Barker, London: Continuum.

Badiou, Alain (2010) “Does the Notion of Activist Art Still Have Meaning?” Anonymous Comrade - November 19, http://interactivist. autonomedia. org/node/ 13795.

Badiou, Alain (2012) Philosophy for Militants, Translated with a foreword by Bruno Bosteels, London: Verso.

Barnes, Julian (2011) The Sense of an Ending, London: Vintage.

Barnes, Julian (2016) The Noise of Time, London: Vintage.

Barnes, Julian (2017) “The FULL INTERVIEW” - BBC Newsnight, 7 Feb.

Corcoran, Steven (2015) Ed. The Badiou Dictionary, London: Edinburgh University. During, Elie. (2010). “Art.” Alain Badiou: Key Concepts. Edited by A. J. Bartlett and Justin Clemens. Durham: Acumen, 82-93.

Figes, Orlando (2002) Natasha’s Dance: A Cultural History of Russia, London: Allen Lane.

Jones, Alex (2016) A Review of The Noise of Time, Philament 22: Precarity University of Sydney.

Kirpikli, Deniz. (2020). Irony and (Dis) Obedience to Authority in Julian Barnes’s The Noise of Time. Cankaya University Journal of Humanities and Social Sciences, 14(2), 263-276.

Mandelstam, Osip (1986) The Noise of Time: The Prose of Osip Mandelstam, Translated by Clarence Brown, Berkley: North point press. “Muddle instead of Music” (1936) 28 January, Pravda. http: //www. Arnold schalks. nl/00c. html.

Voelker, Jan (2015) “Affirmationism”, Badiou Dictionary, Edited by Steven Corcoran, London: Edinburgh University.

Zizek, Slovay (2008) “Shostakovich in Casablanka”, March. https: //www. lacan. com/zizcasablanca. Htm.