بررسی عنصر تشبیه در شعر عاشورایی شاعران دفاع مقدس (نصراله مردانی، علی معلم، طاهره صفارزاده، فاطمه راکعی)

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 55، فروردین 1402، صفحه 368-386   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2023.700179

نویسندگان

طاهره ستاریان¹؛ محمدرضا شاد منامن^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

چکیده

تشبیه در رأس اسلوب ­های بیان قرار دارد، به ­نحوی که آشکارترین و بدیهی­ ترین صور خیال در این میان، عنصر تشبیه است که در تمامی ادوار بیشترین  کاربرد را داشته است. توجه به تشبیه در شعر معاصر نیز از اصول مهم در اشعار شاعران ادبیات پایداری بوده است که به ­بهترین نحو بیان شده است. تأمل و تفکر در تشبیهات شاعران دفاع­ مقدس (نصراله ­مردانی، علی­معلم دامغانی، طاهره صفارزاده و فاطمه راکعی) به­ نوعی راه را برای شناخت تقلید این افراد از مضامین دیگران باز می­ کند و از طرفی دیگر ابتکار و نوآوری­ های این شاعران را نیز نشان می­ دهد. در واقع ساختارهای تشبیهی در اشعار یک شاعر از جمله نخستین مؤلفه ­هایی هستند که این تغییر را نمودار می ­سازد. تشبیهات در شعر این دوره جایگاهی خاص دارد و بسیاری از آنان بن­ مایه ­های عرفانی دارند. در واقع بیشتر شاعران دفاع ­مقدس در بیان تشبیه در شعر خود، از عناصر مادی و محسوس بهره برده ­اند و استفاده از عناصر تجریدی و انتزاعی در ساخت تشبیهات به­ امری روشن و رایج بدل شده است. روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه ای و به شیوۀ توصیفی- تحلیلی می باشد که داده های مورد بررسی در این مقاله از اشعار شاعران معاصر (نصراله مردانی، علی معلم دامغانی، طاهره صفارزاده و فاطمه راکعی) استخراج شده است.

کلیدواژه‌ها

تشبیه؛ شعر عاشورایی؛ شاعران دفاع مقدس؛ پایداری

مراجع

کتاب‌ها

راکعی، فاطمه (1382) مادرانه‌ها، تهران: انتشارات تهران. رجایی، محمدخلیل (1372) معالم‌البلاغه، شیراز: دانشگاه شیراز.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387) صورخیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.

شمیسا، سیروس (1385) بیان، تهران: میترا.

صفارزاده، طاهره (1384) دیدار صبح، جلد2، تهران: پارس کتاب.

مجاهدی، محمد علی (1376) بال سرخ قنوت، مجموعه شعر عاشورایی، تهران: حوزۀ هنری تبلیغات اسلامی.

محمدزاده، مرضیه (1393) طرحی نو در دانش‌نامۀ شعر عاشورایی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات؛ وابسته به ‌امور خیریه.

مردانی، نصراله (1370) خون‌نامة خاک، تهران: کیهان. مردانی، نصراله (1374) سمند صاعقه، تهران: حوزه هنری.

مردانی، نصراله (1376) قانون عشق، تهران: سیمرغ. مردانی، نصراله (1386) مست برخاستگان، تهران: نکا.

معلم دامغانی، علی (1378) رجعت سرخ ستاره، تهران: سوره.

معلم دامغانی، علی (1387) حیرت دمیده‌ام، تهران: سورۀ مهر.

معلم دامغانی، علی (1392) هزارة اول خاک، تهران: کتاب نشر.

همایی، جلال الدین ( 1377) فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما.